CC BY
13Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-713-720
YUQORI MALAKALI BIATLONCHILARNI YILLIK MASHG'ULOTLARINI TAKOMILLASHTIRISH ORQALI SPORT NATIJALARINI SAMARADORLIGINI OSHIRISH
G. E. A'zamova
O'zDJTSU, o'qituvchi.
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada sport takomillshtiruv guruhi biatlonchilarining mashg'ulotlar yuklamalari va uning mazmunida ko'rsatilgan komponentlar hajmi, bajarilish metodikasi va mashg'ulot samaradorligi berib o'tilgan. Shuningdek, yillik yuklamalar taqsimotining qiyosiy varianti berib o'tilgan.
Kalit so'zlar. Biatlonchilar. Sport takomillashuv guruhi, mashg'ulot, mashg'ulot shakllari, aerob, aralalash rejim, individuallashtirish.
KIRISH
Jahon sporti shiddat bilan rivojlanib borayotgan bir davrda, biatlonchilar tayyorgarligining zamonaviy tizimi, sportchilarni musobaqalarga tayyorlashning tashkiliy-pedagogik jarayonini, ularning eng yuqori sport ko'rsatkichlariga erishishini ta'minlovchi mashg'ulot vosita va usullari, tashkiliy shakllari, moddiy-texnik sharoitlar va boshqa jihatlarni mayda detallariga ham e'tibor qaratish joiz ekanini inobatga olish zarur. Sport mashg'ulotlari ko'p omilli jarayonlarni o'z ishiga olib, sport tayyorgarligi, sportchilar tayyorgarligini, yosh sportchilar uchun ham istiqbooli ravishdaa rejalashtirish zarur bo'ladi. Bu holda yosh sportchilar musobaqa yoki mashg'ulot mobaynida o'zlarining maksimal imkoniyatlarini sarflashga intilishda pala-partish ish yuritadilar. Shu boisdan ularning mashg'ulotlarini tejamli boshqarishni barcha murabbiy va mutaxassislar e'tiborga olishni talab etadi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYASI
Demak sport amaliyotida sportchilarning musobaqa tayyorgarligi mashg'ulot jarayonlarini rejalashtirish, ko'p yillik va yil bo'yi davom etadigan mashg'ulotlarni eng optimal rejalashtirsh qonuniyatlarini hisobga olgan holda olib borish kelgusida o'z natijasini beradi. Bu esa, pirovard natijada sportchining jismoniy rivojlanishini mustahkamlash, texnik va taktik mahoratini, umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarlik darajasiga erishishini ta'minlaydigan masalalarni hal etadi. Ushbu jarayonlarni mukammalligi, biatlonchilar tayyorlash jarayonida ham muhum
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-713-720
ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa musobaqa mashqlarini yugurish va o'q otishni mujassamlagan holda uzviyligini ta'minlash murabbiy va mutaxassislarning oldiga qo'ygan dolzarb masalalar sifatida sanalmoqda.
Ishning maqsadi. Biatlonchilarning musobaqa oldi jarayonlarida yugurish va o'q otishni aniqligini ta'minlashda mashg'ulot jarayonlarida kross mashqlaridan foydalanish samaradorligi.
Ishning vazifalari. 1.Biatlonchilarning musobaqa oldi jarayonlarida o'tkaziladigan mashg'ulotlarni o'rganish. 2.Musobaqa oldi davrida mashg'ulot yuklamalarini organizmga ta'siri. 3.Mashg'ulotlarni rajalashtirishda jismoniy taryyorgarligini inobatga ilgan holda yuklamalarni individuallashtirish.
Biatlonchilarni jismoniy tayyorgarligini takomillashtirish borasida murabbiylar tomonidan olib borilayotgan mashg'ulot metodikasi, ayniqsa biatlonchilarni tayyorlashda bevosita sport natijalariga ta'sir ko'rsatuvchi mashg'ulotlar mazmininiga e'tibor qaratish lozim. Biatlon sport turida tayyorgarlik davrlarining va unda bajariladigan mashg'ulot yuklamalari hajmi va mazmuniga ham bog'liqdir.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Sport takomillashtiruv guruhi sportchilarining yillik yuklamari hajmi 1248 soatni tashkil etadigan bo'lsa undan 30% umumiy jismoniy tayyorgarlik, 30% maxsus jismoniy tayyorgarlik va 40% texnik tayyorgarlikka ajratiladi. Umumiy jismoniy tayyorgarlikka ajratilgan yuklamaning 124 soati yugurish (funksional tayyorgarlik krossi) ga va qolgan qismi kuch, tezkorlik sifatlarini tarbiyalashga sarflanishi kerak. Maxsus jismoniy tayyorgarlik esa yugurish bilan o'q otish tayyorgarligini bog'lab o'tkazilishi kerak. Texnik tayyorlik bo'yicha esa, o'q otish tayyorgarligiga 20% va yugurish texnikasini takomillashtirish uchun 20% ajratilsa kelgusida ko'zlangan natijaga erishish imkoninini beradi.
Zamonaviy sport mashg'ulotlarida mashg'ulot yuklamalarini bajariladigan ish hajmini mazmuniga muvofiq asta-sekin oshirib borib, maksimal mashg'ulot yuklamalari kattaliklariga intilishdan iborat. Bu takomillashuvning har bir keyingi bosqichida sportchining oldiga uning funksional imkoniyatlari chegarasiga yaqin talablar qo'yish kerakligini bildiradi hamda moslashuv jarayonlarining jadal kechishida bu hal qiluvchi ahamiyatga ega. Mashg'ulot yuklamalarining asta-sekin oshirib borilishida ularni quyidagi o'lchamlari farqlanadi: yillik yuklamalari 1400 km.dan 1800 km.gacha oshirish; hafta davomidagi mashg'ulotlar miqdorini 12 martadan 15 martaga (undan ham ko'p bo'lishi mumkin) etkazish; kun davomidagi
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-713-720
mashg'ulotlar miqdorini 1 martadan 2 martagacha etkazish; hafta davomidagi katta yuklamali mashg'ulotlar miqdorini 5-6 martaga etkazish. Bundan tashqari, mashg'ulot jarayoni shiddatini oshirishning quyidagi yo'nalishlarini ajratib ko'rsatish lozim:
- umumiy va maxsus tayyorgarlik vositalari nisbatini, sezdirmay, asta-sekin o'zgartirib, maxsus tayyorgarlik va texnik tayyorgarlik hissasini oshirib borish;
- maxsus sifatlarning rivojlanishiga yordam beruvchi "qattiq" rejimdagi ish hissasining umumiy hajmini oshirish;sportchi organizmining tegishli funksional imkoniyatlari chuqur safarbar etilishini ta'minlaydigan tanlab yo'naltirilgan mashg'ulotlar miqdorini ko'paytirish; musobaqalar miqdorini oshirish; Bir tomondan, mashg'ulot jarayoni shiddatini oshirishning yuqorida sanab o'tilgan imkoniyatlaridan oqilona foydalanish optimal yosh zonasida rejali taraqqiyotni va yuqori natijalarga erishishni ta'minlaydi. Boshqa tomondan, o'smir yoshdagi sportchilarni tayyorlashda katta mashg'ulot yuklamalari, maxsus tayyorgarlik mashqlari, jarayonlarini jadallashtirish vositalariga keragidan ortiq berilish ular organizmining jismoniy va ruhiy imkoniyatlari nisbatan tez tugashiga, sport natijalarining o'smay qolib ketishiga olib keladi.
Shunga ko'ra sport tayyorgarligida nisbatan mustaqil jihatlarini, bir-biridan farqlovchi jiddiy belgilar: texnik, taktik, jismoniy, psixologik, nazariy va integral tafovutlarga ega bo'lgan mashg'ulot tayyorgarlik turlarini alohida ajratib ko'rsatish mumkin. Bu sport mahoratining tarkibiy qismlari haqidagi tasavvurlarni tartibga soladi, ularni takomillashtirishning vosita va usullarini, o'quv-mashq jarayonini nazorat qilish va boshqarish yo'llarini tizimlashtiradi. Shu bilan birga hisobga olish kerakki, tayyorgarlik turlarining birortasi alohida holda namoyon bo'lmaydi, ular eng yuksak sport natijalariga erishishga yo'naltirilgan murakkab majmuani hosil qilib birlashadi. Tashkil etilgan tadqiqot davomida biatlonchilarning berilgan yuklamalarning ta'siri jismoniy tayyorgarlik holatiga quyidagicha o'rganib chiqildi. Yillik yuklamalarning mazmuniga binoan sport takomillashtirish guruhi sportchilarining mashg'ulotlarlarida ko'proq individual holda mashg'ulotlar olib borildi. Bunga ko'ra biatlonchilarning yugurish va funksional tayyorgarligiga katta e'tibor qaratildi. Masalan: biatlonchilarning masofani bosib o'tish, o'z imkoniyatlarini to'g'ri taqsimlash va energiya ta'minotini masofadagi harakatlarga mos ravichda tejamli ishlatish uchun yugurish texnikasi takomillashtirib borildi.
1 - jadval
Sport takomillashuv guruhi biatlonchilarning yillik yuklamalar hajmi
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-713-720
№ Oylar Umumiy yuklamalar (km) Aerob yuklamalar (km) Aralash yuklamalar (km) Funksional tayyorgarlik yuklamalari (km) Boshqa turdagi yuklamalar (soat)
1. Sentyabr 155 78 31 46 34
2. Oktyabr 154 76 3G 48 34
3. Noyabr 151 73 32 46 32
4. Dekabr 155 75 36 44 32
5. Yanvar 156 78 28 50 34
6. Fevral 159 78 3G 51 32
7. Mart 158 74 36 48 28
В. Aprel 15G 7G 34 46 28
9. May 14G 68 36 36 28
1G. Iyun 141 64 4G 37 3G
11. Iyul 138 68 32 38 3G
12. Avgust 162 92 16 54 32
Jami 1819 894 381 544 374
Aerob yuklamalar ■ Aralash yuklamalar
Funksional tayyorgarlik yuklamalari )( Boshqa turdagi yuklamalar
lo 0
IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII
1-rasm. Sport takomillashuv guruhi biatlonchilarning yillik yuklamalar
hajmi
Biatlonchilarining yillik yuklamalarini tahliliga ko'ra sportchilar funksional tayyorgarligini takomillashtirish bo'yicha jamoaviy tarzda mashg'ulotlar olib borilgan. Shuningdek o'q otish texnikasini takomillashtirish yuzasidan esa individuallashgan holda mashg'ulotlar olib borilgan.
Olib borilgan tadqiqot davomida sport takomillashuv guruhi sportchilarri bilan individuallashgan mashg'ulotlarni olb bordik. Unga ko'rra sportchilarning funksional
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-713-720
tayyorgarligi va musobaqa mashqlari texnikasi takomillashtirish natijasida sportchilarning sport natijalari o'rtacha 2,9% yaxshilandi.
XULOSA
Tadqiqot yakunlari va sport natijalarini tahlil qilganimizda quyidagicha hulosa keltirib chiqardi. Sport takomillashtiruv guruhida biatlonchilar mshg'ulotlarini imkon darajasida individuallashtirish va funksional tayyorgarlikda turli xildagi krosslar (bir xil tezlikda kross, uzoq muddatli kross, fartlek kross) tavsiya etiladi. Bu kross yugurishlari o'q otish tayyorgarligiga ham yordam berish kuzatildi. Umumiy yuklamalar hamda turli xildagi mashg'ulotlar yuqorida berilgan mashg'ulot taqsimotiga mos bo'ldi. Bu esa amaldagi yuklamalar hajmi o'zgartirilmagan holda uning komponentlari hisobiga mashg'ulot samaradorligi oshirilganligi kuzatildi.
REFERENCES
1. Солиев И.Р. Юкори малакали узок масофага югурувчи спортчи кизларни тайёргарлик машгулотлари ва мусобака жараёнининг киёсий тахлили. УзМУ ХАБАРЛАРИ. Тошкент. 2018 йил №1/1 2018й. 171-174 бетлар.
2. Mirzatillayev, I., et al. "O'QUV MASHG'ULOT GURUHLARIDA UMUMIY VA MAXSUS JISMONIY TAYYORGARLIK DAVRIDA JISMONIY YUKLAMALARNI ME'YORLASHTIRISH." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 1.3 (2021): 298-303.
3. Yusupov, I. A., et al. "O'ZBEKISTON YENGIL ATLETIKACHILARINING CHET EL MUSOBAQALARIDA 2018-2021 -YILLLARDAGI ISHTIROKI TAHLILI." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 1.3 (2021): 304-312.
4. Sayidqulov, V. Z., et al. "NAYZA UL OQTIRUVCHILARNI KUCH QOBILYATINI RIVOJLANTIRISH." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 1.3 (2021): 363-368.
5. СОЛИЕВ, И. Р. (2021). ТОКИО (ЯПОНИЯ) ШАДРИДА БУЛИБ УТГАН XXXII ОЛИМПИЯ УЙИНЛАРИДА СПОРТНИНГ ЕНГИЛ АТЛЕТИКА ТУРИ БУЙИЧА УТКАЗИЛГАН МУСОБА^АЛАРНИНГ ТАДЛИЛИ. Fan - sportga, 13-15.
6. Muhabbat, G. "ISLOMDA AXLOQIY QADRIYATLAR." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.2 (2022): 385-393.
7. Xushvaqtov, Zoxid. "ESTETIKASI SHAXS KAMOLATI VA RIVOJLANISH
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-713-720
VOSITALARI." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 22 (2022): 394-401.
8. Бекназаров, Ш. К. "ФУТБОЛЧИЛАР АНТРОПАРАМЕТРИК УЛЧАМЛАРИ ВА ТЕЗЛИК СИФАТИ ОРАСИДАГИ КОРРЕКЦИЯСИНИ УРГАНИШДА АКТДАН ФОЙДАЛАНИШ." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.2 (2022): 402-409.
9. Бозоров, Сирожиддин Рустам Угли. "СПОРТЧИЛАРНИ ШУГУЛЛАНГАНЛИК ДАРАЖАСИНИ АНЩЛАШНИНГ ЗАМОНАВИЙ УСУЛЛАРИНИ ТАДЛИЛИ (ФУТБОЛ СПОРТ ТУРИ МИСОЛИДА)." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.2 (2022): 410-419.
10. Курязов, Р. "ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ МУСОБОКА ШАРОИТИДА ТУПНИ УЗАТИБ БЕРИШ ДАРАКАТЛАРИНИ УРГАНИШ." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.2 (2022): 420-427.
11. Пирматов, Ойбек Зенетович. "ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИ УЙИН ЖАРАЁНИДАГИ ТЕХНИК ВА ТАКТИК ДАРАКАТЛАР ТАХЛИЛИ." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.2 (2022): 428-433.
12. Рахмонбердиев, Эркин Бахтиёрович. "ФУТБОЛЧИ АЁЛЛАРНИ МУСОБАКА ФАОЛИЯТИНИ ТАДЛИЛ КИЛИШ." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.2 (2022): 434-440.
13. Турдибоев, Исомиддин Хуснидинович. "УЗГАРУВЧАН ВАЗИЯТЛИ МАШКЛАР ЁРДАМИДА ЗАРБА БЕРИШ ДАРАКАТЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.2 (2022): 441-447.
14. Хакимжонов, Зохиджон Ахмащул Угли. "БОШЛАНГИЧ ТАЙЁРЛОВ ГУРУДИ ФУТБОЛЧИЛАРИНИ ТЕХНИКТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ УРГАНИШ." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.2 (2022): 448-456.
15. Шаяхмитов, Равиль Саетгереевич. "ЁШ ФУТБОЛЧИЛАРНИНГ МАШГУЛОТЛАРДА КУЧ ВА ЧИДАМЛИЛИКНИ РИВОЖЛАНТИРШ ХУСУСИЯТЛАРИ." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.2 (2022): 457-463.
16. Частоедова, А. Ю., et al. "ПОВЫШЕНИЕ ЭФФЕКТИВНОСТИ ПРОЦЕССА СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ КОНДИЦИОННЫХ КАЧЕСТВ ЮНЫХ ВОЛЕЙБОЛИСТОВ." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.2 (2022): 464-472.
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-713-720
17. Кадиров, М. А. "ЭФФЕКТИВНОСТЬ ФОРМИРОВАНИЯ СПЕЦИАЛЬНОЙ БЫСТРОТЫ И ТОЧНОСТИ УДАРОВ У ЮНЫХ ФУТБОЛИСТОВ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ РЕЗКО МЕНЯЮЩИХСЯ СИТУАЦИОННЫХ УПРАЖНЕНИЙ." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.2 (2022): 473-480.
18. Умаров, Н. Х. "МЕТОД РАЗВИТИЕ СКОРОСТНЫХ СПОСОБНОСТЕЙ У ФУТБОЛИСТОВ 14-15 ЛЕТ." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.2 (2022): 481-491.
19. Артиков, А. А. "Ёш футболчиларни дарвозага зарба бериш аникдигини урганиш." Фан-спортга 3 (2021): 79-81.
20. Моисеева, М. В. "МИНИ ФУТБОЛЧИ КИЗЛАРНИНГ ДАРВОЗАГА ЗАРБА БЕРИШДАГИ КУРСАТКИЧЛАРИ." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.3 (2022): 521-526.
21. Мельзиддинов, Р. "УЗБЕКИСТОН "СУПЕРЛИГАСИ" ФУТБОЛЧИЛАРИНИНГ ДАРАКАТЛАНИШ ФАОЛЛИГИ КУРСАТКИЧЛАРИ БУЙИЧА МАХСУС ТАЙЁРГАРЛИК ДАРАЖАСИ ТАДЛИЛИ." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.3 (2022): 527-534.
22. Umarov, Xurshid. "About prognostic value of indicators of motor abilities in young gymnastes." Физическое воспитание, спорт и здоровье 5.5 (2021).
23. Abdurashidovich, Shayimardanov Sherali. "EXERCISE PROGRAMS WHICH ARE DEVOTED TO PREPARING BY TECHNICAL TRAININGS FOR GYMNASTICS, THEIR ATTITUDES TO MOTOR SKILLS AND RHYTHM-TEMPO-STRUCTURE." Халмухамедов, РД, Махмудова, ММ, Рахматов, БШ, Маъмурова, ЛК, & Эркинова, НМ (2021).
24. Инаков, Бахтиёр Туклиевич, and Турсунбой Ковжовович Холбоев. "ТРЕНИРОВКА СТУДЕНТОВ ВУЗОВ, ЗАНИМАЮЩИХСЯ БЕГОМ НА СРЕДНИЕ ДИСТАНЦИИ, НА ОСНОВЕ ОЦЕНКИ ИХ ФУНКЦИОНАЛЬНОГО СОСТОЯНИЯ." Academic research in educational sciences 2.1 (2021): 292-301.
25. Gapparov, Z. G., et al. "Efficiency Development Explosive Abilities at Schoolboys of 12-13 Years." Solid State Technology 63.4 (2020): 348-353.
26. Иштаев, Ж. М. "ВЛИЯНИЕ РАЗВИТИЯ СПОСОБНОСТИ К ВЗРЫВНЫМ ДЕЙСТВИЯМ НА СОРЕВНОВАТЕЛЬНЫЙ РЕЗУЛЬТАТ ЮНЫХ БОРЦОВ." Проблемы и перспективы физического воспитания, спортивной тренировки и адаптивной физической культуры. 2019.
Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)
ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |
www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-713-720
27. Tadjibayevna, Baltayeva Ikbal. "THE GENERAL-TYPICAL PLACES OF FOLK EPICS IN THE PLOT SYSTEM SPECIFIC FEATURES." CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PHILOLOGICAL SCIENCES (2767-3758) 3.04 (2022): 70-73.
28. Ishtayev, Javlon Mavlonboyevich, et al. "EFFECTIVENESS OF THE NEW DEVELOPED SPORTS AND HEALTH PROGRAM IN SPORTS GYMNASTICS IN THE PREPARATION OF 3-7 YEAR OLD BOYS." Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS) 2.3 (2022): 94-99.
