Научная статья на тему 'ЮҚОРИ ПОТЕНЦИАЛЛИ ИККИЛАМЧИ ИССИҚЛИК ЭНЕРГИЯСИ РЕСУРСЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ЮҚОРИ ПОТЕНЦИАЛЛИ ИККИЛАМЧИ ИССИҚЛИК ЭНЕРГИЯСИ РЕСУРСЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
62
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТЕПЛОУТИЛИЗАТОР / ДИСПЕРС / ИККИЛАМЧИ ЭНЕРГИЯ / қИРРАЛАНГАН / ИИЭР / СОВУТИШ КАМЕРАСИ

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Алланазаров Қ.О., Caлохитдинов А.Т.

Мақолада Ўзбекистон саноатида хам бўладиган “Иккиламчи энергия ресурслари” тахлил қилинган, уларнинг ишлаши ва улардан фойдаланиш йўллари ўрганилган. Иккиламчи иссиқлик энергия ресурсларидан фойдаланиш учун янги теплоутилизатор схемаси тақдим этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USE OF HIGH POTENTIAL SECONDARY THERMAL ENERGY RESOURCES

The article analyzes the "secondary energy resources" in the industry of Uzbekistan, explores their operation and use. A new heat exchanger scheme for the use of secondary thermal energy resources has been introduced.

Текст научной работы на тему «ЮҚОРИ ПОТЕНЦИАЛЛИ ИККИЛАМЧИ ИССИҚЛИК ЭНЕРГИЯСИ РЕСУРСЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ»

Алланазаров Ц. О.

Cmoxumdume А. Т.

Архитектура ва курилиш факулътети Термиз Давлат Университети

ЮКОРИ ПОТЕНЦИАЛЛИ ИККИЛАМЧИ ИССЩЛИК ЭНЕРГИЯСИ РЕСУРСЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

Аннотация Мацолада Узбекистон саноатида хам буладиган "Иккиламчи энергия ресурслари" тахлил цилинган, уларнинг ишлаши ва улардан фойдаланиш йуллари урганилган. Иккиламчи иссицлик энергия ресурсларидан фойдаланиш учун янги теплоутилизатор схемаси тацдим этилган.

Калит сузлар: теплоутилизатор, дисперс, иккиламчи энергия, цирраланган, ИИЭР, совутиш камераси.

Allanazarov K. O.

Saloxitdinov A. T. faculty of architecture and construction Termez State University

USE OF HIGH POTENTIAL SECONDARY THERMAL ENERGY

RESOURCES

Annotation The article analyzes the "secondary energy resources" in the industry of Uzbekistan, explores their operation and use. A new heat exchanger scheme for the use of secondary thermal energy resources has been introduced.

Keywords: teploutilizator, disperser, secondary energy, edged, IIER, cooling chamber.

Кириш

Узбекистон Республикаси бирламчи-бошлаетич энергия манбалари узига етарли булган мамлакат. Хозирги кунда унинг энергия ресурслари, ишлаб чикариш ички талабларидан 15-20 % ортикни ташкил этади. Амма, бутун динёдаги энергия истеъмоли тенденцияси каби, жадал ривожланаётган Узбекистон саноати учун хам энергия танкислиги руй берди.

Шу сабабли иссицлик энергияси ресурсларидан тежаб фойдаланиш замонавий ишлаб чикариш саноатида, хаёт давомийлигида долзарб масалага айланиб бормокда. Бошлаетич-бирламчи энергия ресурсларини тежаш максадида иккиламчи энергия турларидан фойдаланиш самара беради. Булар: кайта тикланувчи (ноанъанавий) энергия турлари (К,ТЭТ); иккиламчи иссиклик энергия ресурслари (ИИЭР).

Асосий кисм

К,ТЭТларидан фойдаланиш буйича, давлат томонидан бир канча меъёрий хужжатлар кабул килинган. Жумладан, "Энергиядан окилона фойдаланиш туFрисида" ги1997-йил 25-апрелда кабул килинган конун. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг2009 -йил 13-февралдаги карорида "2009-2013-йиллар учун мамлакат энергияси хавфсизлигини таъминлашда ноанъанавий ва кайта тикланадиган энергиядан фойдаланишнинг асослари белгилаб берилган. Бу сохада маълум илмий ишлар, ишланмалар (1) ва амалий ишлар мавжуд.

ИИЭР- хакида эса бундай дейиш кийин. Иккиламчи иссиклик энергия ресурслари (ИИЭР) - технологик агрегат, курилма ва технологик кисмлардан чикадиган - махсулот, чикиндилар, йулдош ва ораликдаги махсулотларнинг атмосферага чикариб юбориладиган ёниш махсулотлари (тутун газлар) нинг - энди ушбу холатда ишлатиб булмайдиган, аммо бошка жойда ва бошка максадда ишлатса буладиган иссиклик потенциали.

К,азиб олинадиган ёокилFининг ярмидан купики, ишлаб чикариладиган электр энергиясининг 65 % ни саноат корхоналари истъемол килади. Уларнинг ёнилFи иссиклигидан фойдаланиш эффективлиги паст даражада. И^ор саноат корхоналаридаги ёнилFи иссиклигидан фойдаланиш коеффициенти (ЁИФК) 40 % дан ошмайди. Масалан, магистрал газ кувурлари компрессор станцияларининг 1 та компрессор курилмасидан атроф мухитга, соатига температураси 400 0С лик 190 тонна тутун газлар чикариб юборилади.

Узбекистоннинг куп энергия талаб килувчи саноат сохаларида хосил буладиган иккиламчи энергия ресурслари (ИЭР) ва улардан фойдаланиш холати ( млн.т. шартли ёнилFи) - жадвалда келтирилган.

1-жадвал. Саноатнинг куп энергия талаб килувчи сохаларида ИЭР дан фойдаланиш(млн.т. шартли ёнилFи).__

ИЭР турлари Амалда ишлатилган Ишлатилиш

режалаштирилган

2015 2020 2020

Металлургия

Ёнувчи Иссиклик 126.9 32.6 139.3 41.0 147.4 51.8

жами 159.5 178.3 198.5

Кимё саноати

Ёнувчи Иссиклик жами 0.57 8.76 9.33

0.25 2.96 3.01 0.49 5.70 6.19

Газ саноати

Ёнувчи 1.4 2.15 2.15

Иссиклик 4.3 6.1 8.95

жами 5.7 8.25 11.10

Нефтни кайта ишлаш ва нефт-кимё

саноати

Ёнувчи 21.10 32.0 42.0

Иссиклик 15.90 25.8 37.30

жами 37.00 57.8 79.30

^урилиш мтериаллари саноати

Иссиклик жами 0.635

0.16 0.375

Жами ИЭР 249.86 318.91 385.99

Жадвалдаги маълумотларни анализ килиш Узбекистон саноатидаги улкан иккиламчи энергия ресурслари мавжуд эканлиги ва ундан фойдаланиш жуда паст эканлигини курсатади.

Шундай килиб, бундай энергия ресрларидан фойдаланиш максадида энергия тежамкор технологияларни яратиш, эффектив иссиклик алмашиш аппаратларидан фойдаланиш максадга мувофик.

ИИЭР дан фойдаланиш йулларидан бири хаво киздиргичларни куллаш булади.

1-расмда, ушбу хаво киздиргичнинг, оралик иссиклик ташувчисини совутиш кам харажатли модернизация килинган схемаси келтирилган.

1-pacM. 1- дисперс оралик иссиклик тaшувчи, 2- оралик иссиклик тaшувчи пастга хapaкaт киладиган трубалар, 3- кувур сиpтигa Уpнaтилгaн кирраланган иссиклик трубалари, 4- тусик, 5-сув йyлaклapи, 6- совутиш камераси, 7- пaнжapa, 8- тpaнспopтеp, 9- иситиш кaмеpaси.

Aппapaт куйидагича ишлайди: юкорида жойлашган иситиш камерасида (9) дисперс оралик иссиклик ташувчи (1) юкори температурали тутун газлар ёрдамида иситилади. Ишлаб булган тутун газлар камерадан атмосферага чикариб юборилади(расмда курсатилмаган). Оралик иссиклик ташувчи юкори камера остида урнатилган трубалар (2) оркали пастки совутиш камерасига (6) зинч холда силжийди. Совутиш камераси тусин (4) ва кувур (2) остида урнатилган панжара (7) пастки кисмга булинган. Совутилган дисперс материал транспортер (9) ёрдамида яна юкориги камерага кайтарилади. Пастдан бериладиган сикилган хаво дисперс материалига карама-карши харакат килади ва исийди. Кувур ичидан ундаги дисперс материал орасидан харакатланаётган хаво, совутиш камерасининг тепасидаурнатилган трубка йулак оркали чикарилади ва истеъмолчига юборилади.

Совутиш камерасининг юкори булагида сув иситиш тизими мулжалланган. Совук сув махсус йулаклар оркали (расмда схематик куринишда тасвирланган) дисперс материал ажратаётган кувурларни ташки томонидан харакатланади, унда урнатилган кирраланган иссиклик кувурлари ёрдамида иситилади ва истеъмолга юборилади.

Хулоса

Ушбу схеманинг узига хос томони шундаки, зарур булганида хаво тусик (4) да урнатилган томони киррали (расмда курсатилмаган) кувурлар

орасидаги бушликга киритилиши ва иссиклик трубинаси ёрдамида иситилиши мумкин.

Таклиф килинаётган иссиклик утказгични куллаш иссиклик алмашиш жараёнини жадаллаштиради, курилманинг Ф.И.К.ни оширади.

Адабиётлар:

1. Авторское свидетельство СССР, Би-992917 кл Б23Ь 15\02 1983 г.

2. 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича харакатлар стратегияси.07.02.2017й.

3. Узбекистон Республикасининг 2030-йилгача ижтимоий-иктисодий ривожланиш консепсияси. 15.10.2019 й.

4. Узбекистон Республикаси Президентининг "Мукобил энергия манбаларини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида" ги 2013 йил 11 мартдаги ПФ - 4512-сонли Фармони.

5. Хошимов Ф.А., Таслимов А.Д. Энергия тежамкорлик асослаои. -Т.:"Ворис нашриёти", 2014.

6. ГОСТ Р 51596-2000. Нетрадиционная энергетика. Солнечная энергетика. Коллекторы солнечные. Методы испытаний. - М.: ИПК Изд-во стандартов, 2000.

7. 4. Полатов М. ПОВЫШЕНИЕ ЭФФЕКТИВНОСТИ СТРОИТЕЛЬСТВА ЗДАНИЙ И СООРУЖЕНИЙ ЗА СЧЕТ ИЗУЧЕНИЯ ОПТИМАЛЬНОГО РЕШЕНИЯ БЕЗПЕСОЧНОГО СОСТАВА БЕТОНА //Экономика и социум. - 2020. - №. 10. - С. 651-654.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.