CC BY
9INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© Sh.A. Rahmonqulov1^_
1Jizzax davlat pedagogika universiteti, Jizzax, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: jamiyat taraqqiyotida yoshlarning barcha sohalarda faol ishtiroki, faol hayotiy pozitsiyasi muhim ahamiyatga ega. Xususan, jamiyatning faol qatlami bo'lgan yoshlarda konstruktiv faol hayotiy pozitsiya shakllanishida oilaning o'rnini alohida ta'kidlash lozim. Oila muqaddas maskan bo'lish bilan birga jamiyat va davlat tayanchi, mustahkam asosidir.
MAQSAD: yoshlarda konstruktiv faol hayotiy pozitsiyani yanada shakllantirish va takomillashtirishda oilaning ahamiyatini ochib berish.
MATERIALLAR VA METODLAR: qat'iy hayotiy yo'nalish va o'z hayotiy strategiyalarini ishlab chiqish - bu hozirgi murakkab zamonaviy dunyoda yoshlar moslashuvining zarur shartlaridir. Yoshlarimiz o'zidan oldin o'tgan avlod to'plagan barcha ijtimoiy yutuqlarni qanchalik tez o'rganib, o'z ijodiy faolligida: mehnatda, fanda, siyosiy faoliyatida amalga tatbiq qilishni o'rgansa, shunchalik tez shaxs sifatida ijtimoiylashadi, ya'ni jamiyatdga moslashadi. Bunda oilaning o'rni alohida ahamiyat kasb etadi. Maqolada yoshlar konstruktiv faol hayotiy pozitsiyasini shakllantirish muammolari va uning mohiyatini yoritib berishda sintez, analiz, qiyosiy tahlil, kompleks yondashuv, tizimli yondashuv, mantiqiylik kabi usul va tamoyillardan foydalanilgan, shuningdek mahalliy va xorijiy manbalarning tahliliga asoslangan.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: yoshlar hayotiy pozitsiyasini shakllantirishda ta'lim-tarbiyaning bir qator ustuvor hususiyatlari, asosiy tamoyillari bilan bog'lash mumkin.
Bugungi kunda jamiyatning eng kichik bo'g'ini - oila yoshlarning faol hayotiy pozitsiyasini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu yo'nalishda bir qancha ilmiy tadqiqot ishlari olib borilgan bo lib, ushbu ilmiy ishlar tahlili maqolada yoritib berilgan. Yoshlarning faol hayotiy poztsiyasini shakllantirish jamiyat taraqqiyotining muhim mezoni ekanligi ilmiy manbalar asosida dalillangan.
XULOSA: shaxsda faol hayotiy pozitsiyani shakllantirishda oiladagi ta'lim-tarbiya jarayonining o'rni va ahamiyati katta. Shuning uchun ham ta'lim va tarbiya jarayonini puxta tashkil etish, undagi kamchilik va muammolarni vaqtida bartaraf etib borish, bu jarayonga zamon talabidan kelib chiqib yondashuvlarni keng joriy qilish nihoyatda muhimdir.
Kalit so'zlar: oila, shaxs, faol hayotiy pozitsiya, ta'lim, tarbiya, hayotiy strategiya, madaniy qadriyatlar, ma'naviy salohiyat.
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №4 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Iqtibos uchun: Rahmonqulov Sh.A. Yoshlarda konstruktiv hayotiy pozisiya shakllanishida oilaning o'rni. // Inter education & global study. 2024. №4(1). B. 286294.
РОЛЬ СЕМЬИ В ФОРМИРОВАНИИ КОНСТРУКТИВНОЙ ЖИЗНЕННОЙ
ПОЗИЦИИ У МОЛОДЕЖИ_
© ШАРахмонкулов1Н
1Джизакский государственный педагогический университет, Джизак, Узбекистан
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в развитии общества важно активное участие молодежи во всех сферах, активная жизненная позиция. В частности, следует особо отметить место семьи в формировании конструктивной активной жизненной позиции у молодых людей, являющихся активными слоями общества. Семья-это опора, прочная основа общества и государства, а также священное место.
ЦЕЛЬ: выявить значение семьи в дальнейшем формировании и совершенствовании конструктивной активной жизненной позиции у молодежи.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: строгая жизненная ориентация и выработка собственных жизненных стратегий являются необходимыми условиями адаптации молодежи в современном сложном современном мире. Чем быстрее наша молодежь усвоит все общественные достижения, накопленные предыдущим поколением, и научится реализовывать их в своей творческой деятельности: в труде, науке, политической деятельности, тем быстрее она социализируется как личность, то есть приспосабливается к социуму. Особое значение в этом приобретает роль семьи. В статье использованы такие методы и принципы, как синтез, анализ, сравнительный анализ, комплексный подход, системный подход, логика в освещении проблем формирования конструктивной активной жизненной позиции молодежи и ее сущности, а также на основе анализа отечественных и зарубежных источников.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: формирование жизненной позиции молодежи может быть связано с рядом приоритетных особенностей, основных принципов воспитания.
Сегодня самое маленькое звено общества - семья-приобретает важное значение в формировании активной жизненной позиции молодежи. В этом направлении проведено несколько научно-исследовательских работ, анализ этих научных работ освещен в статье. Научно доказано, что формирование активной жизненной позиции молодежи является важным критерием развития общества.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: роль и значение учебно-воспитательного процесса в семье велики в формировании у личности активной жизненной позиции. Поэтому крайне важно грамотно организовать учебно-воспитательный процесс, своевременно
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 4 (1)
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №4 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
устранять в нем недостатки и проблемы, широко внедрять подходы к этому процессу, исходя из требований времени.
Ключевые слова: семья, личность, активная жизненная позиция, образование, воспитание, жизненная стратегия, культурные ценности, духовный потенциал.
Для цитирования: Рахмонкулов Ш.А. Роль семьи в формировании конструктивной жизненной позиции у молодежи. // Inter education & global study. 2024. №4(1). С. 286-294.
THE ROLE OF THE FAMILY IN THE FORMATION OF A CONSTRUCTIVE LIFE POSITION IN YOUTH_
© Shuhrat A. Rahmonqulov1®
Jizzakh State Pedagogical University, Jizzakh, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: in the development of society, the active participation of young people in all areas, the active life position is important. In particular, it is worth noting the place of the family in the formation of a constructive active life position in young people with an active layer of society. Together with being a sacred residence, the family is the backbone of society and the state, a solid foundation.
AIM: to reveal the importance of the family in the further formation and improvement of a constructive active life position in young people.
MATERIALS AND METHODS: a strict life direction and the development of their own life strategies are the necessary conditions for youth adaptation in the now complex modern world. The faster our young people learn all the social achievements accumulated by the generation before them, the faster they learn to apply them to life in their creative activity: in labor, in science, in their political activities, the faster they socialize as individuals, that is, adapt to society. The role of the family plays a special role in this.
The article uses methods and principles such as synthesis, analysis, comparative analysis, complex approach, systematic approach, logic in highlighting the problems of formation of a constructive active life position of young people and its essence, as well as analysis of domestic and foreign sources.
DISCUSSION AND RESULTS: in the formation of the life position of young people, a number of priority peculiarities of education, basic principles can be associated.
Today, the smallest branch of society - the family-is important in the formation of an active life position of young people. Several scientific research works have been carried out in this direction, the analysis of these scientific works is covered in the article. The fact that the formation of an active life pose of young people is an important criterion for the development of society has been proven on the basis of scientific sources.
CONCLUSION: the role and importance of the educational process in the family in the formation of an active life position in a person is great. Therefore, it is extremely
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 4 (1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
important to carefully organize the educational and educational process, to eliminate the shortcomings and problems in it in time, to widely introduce approaches to this process depending on the time requirement.
Key words: family, person, active life position, education, upbringing, life strategy, cultural values, spiritual potential.
Oila jamiyatning asosiy bo'g'ini va ijtimoiy munosabatlar tizimining o'ziga xos yo'nalishi sifatida yosh avlodni tarbiyalash va ma'naviy-axloqiy asoslarini shakllantirishning muhim vositasidir. Aynan unda inson shaxsi shakllanishining murakkab va muhim jarayoni barcha yo'nalishlarda: jismoniy, mehnat, ma'naviy, axloqiy, estetik tarzda amalga oshiriladi. Oila shaxsning asosiy poydevorini yaratadi, insonning axloqiy tarbiyasini, uning dunyoqarashini shakllantiradi hamda ichki dunyosinini boyitish imkoniyatlarini kengaytiradi. Aynan shu yerda inson birinchi navbatda ijtimoiy hayotga kiradi, qadriyatlar, xulq-atvor me'yorlari, fikrlash usullari va tilni o'zlashtiradi. Hayotiy pozisiyasi va qadriyatiy mo'ljallari qaror topadi.
Boshqacha aytganda, oila tarbiya, hayotiy tajriba, dunyoviy donolik maktabidir. Boshqa ta'lim muassasalaridan farqli o'laroq, oila butun umri davomida insonning barcha tomonlariga ta'sir o'tkaza oladi. Shuning uchun mubolag'asiz aytishimiz mumkin: faqatgina oila e'tibor va g'amxo'rlik bilan o'ralgan, eng muhim qadriyat hisoblangan davlatning kelajagi bo'ladi. Va aksincha, oilaga e'tibor bo'lmagan, u boshqa ijtimoiy institutlar orasida ikkinchi darajali rol o'ynaydigan joyda davlatning kelajagi bo'lmaydi. Shu sababli, oilaga nisbatan har qanday beparvolik nafaqat uning obro'-e'tiborining pasayishiga olib keladi, balki buning natijasida ma'naviy va axloqiy urf-odatlarning yo'qolishi, xudbinlik ongining shakllanishi, dunyoga iste'molchi munosabati va milliy ta'limning gumanitar sohasi yo'q qilinishiga olib keladi. Shu boisdan ham mamlakatimiz rahbari Sh.M.Mirziyoyev oila borasidagi davlat siyosatining asosiy vazifalariga to'xtalar ekan shunday ta'kidlaydi: "Birinchi vazifa - biz uchun mukaddas bo'lgan oila asoslarini yanada mustaxkamlash, xonadonlarda tinchlik-hotirjamlik, ahillik va o'zaro hurmat muhitini yaratish, ma'naviy-ma'rifiy ishlarni anik mazmun bilan to'ldirishdan iborat bo'lmog'i zarur" [1].
Oila muhim ijtimoiy institut bo'lib, bolalarni ma'lum darajada madaniy qadriyatlarni, ma'naviy-axloqiy me'yorlarni egallashi va o'z faoliyatini, o'z-o'zini rivojlantirishini amalga oshirishlari uchun sharoit yaratib, bolalarni guruhlarga, yoshlar tashkilotlariga, mehnat va madaniy uyushmalarga birlashtiradi.
Yoshlarning hayotiy tamoyillarini shakllantirishga ta'sir qiluvchi turli omillar mavjud, bo'lib bularning ichida eng asosiy tayanch bu - oila. Qadim zamonlardan beri asosiy ta'lim instituti oila hisoblanadi. Ota-onalar, bobolar, buvilar, aka-ukalar, opa-singillar va boshqa
For citation: Shuhrat A. Rahmonqulov. (2024) 'The role of the family in the formation of a constructive life position in youth', Inter education & global study, (4(1)), pp. 286294 (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
qarindoshlar bilan yaqin munosabatlar tufayli bola tug'ilishdan boshlab shaxsiyat tuzilishini shakllantira boshlaydi.
Shuni doimo yodda tutish kerakki, oilada bolaning shaxsini shakllantirish bilan bir qatorda uning ota-onasining shaxsiyati ham shakllanadi. Bolalarni tarbiyalashda kattalar o'z shaxsiyatini boyitadi, ta'limning o'zi uning ijtimoiy tajribasini oshiradi. Aksariyat ota-onalar buni ongsiz ravishda qilishadi, ammo so'nggi paytlarda o'zlarini ongli ravishda tarbiyalayotgan yosh ota-onalar ham uchramoqda. Bunday holatlar, afsuski, kamdan-kam uchraydi, garchi ota-onalarni farzandlarini tarbiyalash orqali tarbiyalash jarayoni eng katta e'tiborga loyiqdir. Ota-onalarning roli, ularning mas'uliyati bilan bir qatorda, har bir inson hayotida katta ahamiyatga ega. Ular bolani xatti-harakatlarning yangi shakllari bilan tanishtiradilar, ularning yordami bilan u atrofdagi dunyoni o'rganadi, u barcha harakatlarida ularga taqlid qilishga harakat qiladi. Ota-onalarning bolaga ta'siri, ota-onasi bo'lgan bola o'rtasidagi ijobiy muhit va uning ona va ota kabi bo'lishga intilishi tufayli kuchayadi.
Bolalarning xulq-atvori-bu ularning ota-onalarining xatti-harakatlarining aksidir. Faqat ular bolaning shaxsiyatini shakllantirayotganini anglab yetgach, ota-onalar o'zlarining barcha xatti-harakatlari, umuman olganda, bolada unga yetkazmoqchi bo'lgan insoniy qadriyatlarni tushunishga yordam beradigan tarzda harakat qilishni boshlaydilar. Ushbu ta'lim jarayoni juda ongli deb hisoblanadi, chunki u o'z xatti-harakatlari, boshqa odamlarga bo'lgan munosabati bilan bevosita bog'liq, oilaviy hayotni tashkil etishga e'tibor bolalarni har tomonlama va barkamol rivojlanishiga hissa qo'shadigan eng qulay sharoitlarda tarbiyalashga olib keladi.
Insoniyat rivojlanishining ko'p asrlik tarixi shuni ko'rsatadiki, bolani jamiyatning to'laqonli a'zosi sifatida faqat oilaviy sharoitda shakllantirish mumkin. Muloqot ko'nikmasi, ijtimoiy-madaniy me'yorlar va qadriyatlarni shaxsning ichki dunyosiga kiritish hamda muayyan hayotiy pozisiyani shakllantirish jarayoni dastlab oilaviy muhitda amalga oshadi.
Oila sharoitida bola shaxsining rivojlanishi va shakllanishini madaniyatni assimilyasiya qilish jarayoni sifatida o'rganish oilani har xil shaxslararo munosabatlarga asoslangan yaxlit tizim sifatida ko'rib chiqishni taqozo etadi. Ushbu tizim, bir tomondan, yopiq konservativdir: u oila ichidagi xulq-atvor qoidalariga bo'ysunadi, o'z rivojlanish mantig'iga ko'ra ishlaydi, oila o'ziga hos sirlariga ega, munosabatlarning unikal shakllarini uzatadi va odatda muayyan xulq modelini avloddan avlodga o'tkazadi. Boshqa tomondan, oila ochiq, dinamik tizimdir: uning mavjudligi va rivojlanishi tashqi dunyodagi madaniyat bilan o'zaro aloqadorligiga bog'liq. Ushbu bog'lanish kanallari orqali oila jamiyatning moddiy va ijtimoiy-madaniy xususiyatlarini ichkilashtiradi, shu bilan birga o'ziga xos jihatlarni ham tashqariga chiqaradi. O'z navbatida, bola uchun oila unga singdirilgan tashqi tajribaning eng muhim manbalaridan biridir va oilaviy qadriyatlarni o'zlashtirishning individual usullari uning shakllanishiga ta'sir qiladi. Bolaning dunyo bilan munosabatlarida oilaning vositachilik roli oilaviy munosabatlar tizimini shaxsning qadriyatiy mo'ljallarini shakllantirishning asosiy manbalaridan biriga aylantiradi [2].
Ota-onalar tomonidan doimiy ravishda bolaning e'tiborini ijtimoiy masalalarga ham qaratish, oilaning umumiy muammolari va tashvishlariga aralashishini ta'kidlab turish ijobiy
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
his-tuyg'ularni uyg'otadi, o'ziga bo'lgan ishonchni hamda mas'uliyat hissini kuchaytiradi, ijtimoiy zarur shaxsiy xususiyatlarni shakllantiradi. Shaxsning axloqiy asoslarini rivojlantirish uchun sharoit yaratish jarayonida maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlashning ba'zi xususiyatlari e'tiborga olinishi kerak. Bunda ota-onalar quyidagilarga e'tibor qaratishi zarur: bolada eng yaxshi fazilatlar va his-tuyg'ularni rivojlantirishda quvonch, o'ziga ishonch, estetik tajriba va boshqa axloqiy tuyg'ularning paydo bo'lishi uchun sharoit yaratishi kerak; mehnat tarbiyasi shaxsning axloqiy fazilatlarida ham iz qoldiradi. Bolalarda biror foydali ishni qilish orqali boshqalarga keraklik ehtiyojini his qilishga o'rgatish zarur; shaxsni axloqiy tarbiyasida adabiyot orqali bolalarni madaniyat bilan tanishtirish lozi.
Bolaning xatti-harakatlaridagi salbiy jihatlarning oldini olish uchun quyidagilar zarur: uning ehtiyojlarini va tajribasi faol ravishda tinglash; bolani so'zsiz qabul qilish; birga vaqt o'tkazish (o'qish, o'ynash, mashg'ulot o'tkazish), o'zi shug'ullanuvchi faoliyatiga aralashmaslik; so'ralganda yordam berish; muvaffaqiyatni qo'llab-quvvatlash; his-tuyg'ularni baham ko'rish (ishonch tuyg'ularini uyg'otadi); nizolarni konstruktiv hal qilish; har kungi muloqotda do'stona iboralarni qo'llash.
Bola shaxsini shakllantirishda oilaning eng muhim vazifasi uning shaxsiyatining axloqiy asoslarini: oddiy axloqiy me'yorlarni (yaxshi niyat, rostgo'ylik, ta'sirchanlik), hissiy va qadriyatli g'oyalarni o'zlashtirish, axloqiy tuyg'ularni shakllantirishdir. Oilada bola yaxshilik va yomonlik, go'zallik va hunuklik haqidagi ilk g'oyalarni tushunib yetadi. Aynan oilada u yaqinlari bilan muloqot qilish ko'nikmalarini egallaydi, qadrlash, hamdardlik, o'zaro tushunish bo'yicha saboq oladi, boshqacha aytganda, kishilar bilan munosabatlarda to'g'ridan-to'g'ri amaliy gumanizm maktabini o'taydi[3]. Agar shakllanishning dastlabki bosqichlarida oilada bu borada ishlar yetarlicha amalga oshirilmasa, axloqiy qadriyatlarning yetishmovchiligi va his-tuyg'ularni namoyon eta olmaslik kabi nuqsonlar uning keyingi butun hayoti davomida ta'sir qilishi mumkin. Bu esa unda destruktiv hayotiy pozisiya shakllanishiga va pirovardida jamiyat taraqqiyotiga salbiy ta'sir qilishi mumkin.
Oila muhitining asosiy xususiyati oila a'zolari o'rtasidagi hissiy munosabatlardir. Bunda yetakchi va hal qiluvchi rol ota-onalarga hamda ular o'rtasidagi munosabatlarga tegishli. Chunki oilaviy hayotning umumiy tashkil etilishini va oila ta'sirining xususiyatlarini aynan shu shaxslar belgilaydi. Oilaning psixologik iqlimi bolaning insoniy shaxsiyatining o'ziga xos xususiyatlarini va boshqa kishilar bilan bo'lgan munosabatlarining ma'lum bir uslubi - hayotiy pozisiyasini shakllantiradi, bu uning kundalik xatti-harakatlarida, do'stlari bilan aloqada va hokazolarda namoyon bo'ladi[4]. Oila a'zolari o'rtasidagi ijobiy hissiy munosabatlar ular o'rtasidagi hamkorlikning rivojlanishiga hissa qo'shadi.
Har bir oila bolani erta yoshdan boshlab tarbiyalash uchun asosiy qadriyatlar va ko'rsatmalarni topishga harakat qiladi. Shubhasiz, har qanday oilada ko'proq yoki kamroq ta'lim potensiali bor. Bolalarni tarbiyalashning yakuniy natijasi ota-onalar ushbu imkoniyatlardan maqsadli va oqilona foydalanishlariga bog'liq.
Oilaning tarbiyaviy potensiali nafaqat bolalarda muayyan fazilatlarni shakllantirishga qaratilgan ota-onalarning ma'naviy va amaliy faoliyati sohasidagi imkoniyatlarini, balki oila
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
mikro-muhiti, umuman hayot tarzini shakllantirishni ham o'z ichiga oladi. Oilaning tarbiyaviy salohiyati hamda uni amalga oshirish samaradorligi ko'plab ob'yektiv va sub'yektiv omillar bilan belgilanadi. Bularga quyidagilar kiradi: mikro muhit omillari va undagi o'zgarishlar; oila tarkibi (yadroviy yoki ko'p avlodli, to'liq yoki to'liq bo'lmagan, katta yoki kichik); uning hayotining moddiy sharoiti (daromad darajasi, uy-joy sharoiti, turmush farovonligi va boshqalar); ota-onalarning shaxsiy xususiyatlari (ijtimoiy holati, ta'lim darajasi, umumiy va psixologik-pedagogik madaniyati, qadriyatiy mo'ljallari, bolalar tarbiyasi va ta'limiga bo'lgan munosabat); oiladagi psixologik iqlim, uning a'zolari o'rtasidagi munosabatlar tizimi va tabiati, ularning birgalikdagi faoliyati; bolalarni o'qitish va tarbiyalashda, yosh avlodni ijtimoiylashtirishda oilaga jamiyat va davlat tomonidan beriladigan ko'mak.
Zamonaviy ijtimoiy va gumanitar fanlar oilani shaxsning ijtimoiylashuvi uchun alohida muhit sifatida jamiyat madaniyati bilan belgilanadigan va jamiyat tomonidan talab qilinadigan shaxs xususiyatlarini shakllantiruvchisi sifatida ko'rib chiqadi. Ijtimoiylashtirish va tarbiyalash natijasida o'ziga xos shaxs shakllanadi, inson o'zining "madaniy" ijtimoiy mazmuniga ega bo'ladi[5].
Yosh avlodni oilaviy hayotga o'rgatishning mazmuni quyidagi asosiy jihatlarni o'z ichiga oladi: nikoh va oilaviy munosabatlar va demografiya, oilaning ahamiyati, mafkuraviy qadriyatlar davlat siyosatini ochib beradigan umumiy va ijtimoiy hodisa sifatida; axloqiy deganda, bu quyidagi axloqiy fazilatlarni tarbiyalashni o'z ichiga oladi: boshqa jins vakillari bilan o'zaro aloqa, do'stlik, onaga, otaga, katta va kichiklarga hurmat, bolalarni tarbiyalash zarurati, mas'uliyat, sadoqat, halollik, mehribonlik, nikohning axloqiy asoslariga rioya qilish va anglash, oiladagi munosabatlar, sevgi kabi nikohning axloqiy asoslari; xotiningiz (eringiz), oilangiz, bolalaringiz oldidagi burch hissi, samimiy his-tuyg'ular madaniyati, ideal er va xotin, ota va onaning to'g'ri munosabati; huquqiy: nikoh to'g'risidagi qonun hujjatlari asoslari, oila to'g'risidagi Qonunning eng muhim qoidalari, er-xotinning bir-biriga, bolalarga, jamiyatga nisbatan majburiyatlari bilan tanishish; psixologik: shaxsiyat konsepsiyasini shakllantirish va yoshlar o'rtasidagi shaxslararo munosabatlar psixologiyasining xususiyatlari, nikoh va oilaviy hayotning psixologik asoslari, boshqa odamlarning psixologiyasini tushunish qobiliyati, nikoh va oilaviy hayot uchun zarur bo'lgan his-tuyg'ularni rivojlantirish, muloqot ko'nikmalarini o'zlashtirish va boshqalar.
Yosh avlod tomonidan oilaga sodiqlikni saqlash boshqa zamonaviy qadriyat - o'z-o'zini anglashning yuqori ahamiyati bilan belgilanadi. Yosh ota-onalarni tobora ortib borayotgan darajada individual o'zini o'zi anglashning yuqori qiymati ularni hayotning turli shakllarini birlashtirish yo'llarini tobora faol ravishda izlashga majbur qilmoqda[6]. Shu munosabat bilan yuzaga keladigan asosiy ijtimoiy muammo yoshlarga oilaga ega bo'lish, o'zlarini bolalarda davom ettirish va hayotning boshqa sohalarida amalga oshirish, ijtimoiy faoliyatning boshqa shakllari orqali o'zini namoyon qilish uchun teng darajada muhim ehtiyojlarni qondirish uchun institutsional sharoitlar bilan bog'liq.
Oila shaxsning jamiyatda ijtimoiylashishi va moslashuvida muhim rol o'ynaydi. Oila tufayli bolalar asosiy me'yorlar va qadriyatlarni, ijtimoiy rollarni va umumiy xulq-atvor qoidalarini o'rganadilar. Ota-onalar, birinchi o'qituvchilar sifatida, ularga oilaning
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
madaniyati, dini, urf-odatlari va ideallari to'g'risida bilim berishadi. Oila, shuningdek, bolaning jamiyat va uning me'yorlariga moslashishiga hissa qo'shadi. Oilada bolalar hissiy qo'llab-quvvatlanadi, o'zlarini sevilgan va muhim his qilishadi. Bu ularga kelajakda muvaffaqiyatli moslashish va shaxslararo munosabatlar uchun asos bo'lgan hissiy barqarorlik va o'ziga ishonchni rivojlantirishga yordam beradi.
Bundan tashqari, oila bola uchun qulay va xavfsiz muhit yaratadi, unda u rivojlanishi va yangi rollar va mas'uliyatni his qilishi mumkin. Bu unga kuchli va zaif tomonlarini bilishga, qaror qabul qilishga va qiyinchiliklarni yengishga yordam beradi. Natijada, oila tufayli bola jamiyatda muvaffaqiyatli ishlashi uchun zarur bo'lgan ko'nikmalarni o'rganadi.
Shunday qilib, bu jamiyatga qo'shilish uchun zarur bo'lgan bilim, qadriyatlar va ko'nikmalarni uzatishni ta'minlaydi va hissiy qo'llab-quvvatlash va rivojlanish uchun sharoit yaratadi. Oilasiz zamonaviy jamiyatda to'laqonli ijtimoiy moslashuv va muvaffaqiyatli ishlashga erishish juda qiyin bo'lar edi. Oilaviy muhitda bolalar gapirish, o'qish va yozish kabi asosiy ko'nikmalarni o'rganadilar, bu ularning keyingi ta'limi va hayotdagi muvaffaqiyati uchun asosdir. Ota-onalar o'z bilimlari va tajribalarini bolalarga yetkazish, ularga intellektual qobiliyatlarni rivojlantirish va yangi narsalarni o'rganishga yordam berish uchun vaqt va kuch sarflashadi[7].
Oila, shuningdek, bolaning shaxsiyatini shakllantirishga yordam beradigan qadriyatlarni yetkazadi. Halollik, mehnatsevarlik, boshqa odamlarga hurmat, ishonch va mas'uliyat kabi qadriyatlar jamiyatda uyg'un va axloqiy xulq-atvorni ta'minlashga yordam beradi. Ota-onalar o'zlarining xatti-harakatlari va xatti-harakatlari orqali ushbu qadriyatlarni namoyish etadigan rollar sifatida harakat qilishadi.
Ta'lim va qadriyatlarni uzatish nafaqat to'g'ridan-to'g'ri o'rganish orqali, balki oila ichidagi aloqa va o'zaro ta'sir orqali ham amalga oshiriladi. Ota-onalar bolalarni tanqidiy fikrlash va tahliliy ko'nikmalarini rivojlantirish orqali birgalikda vazifalarni bajarishga va turli masalalarni muhokama qilishga jalb qilishlari mumkin. Bu shaxsning rivojlanishi va bolaning jamiyatda muvaffaqiyatli moslashishi uchun asos yaratadi, shuningdek uning dunyoqarashi va axloqiy tamoyillarini shakllantiradi[8]. Shu sababli, oilaviy munosabatlarni qo'llab-quvvatlash va rivojlantirish butun jamiyat uchun ustuvor vazifa bo'lishi kerak.
Yoshlarning qadriyatiy mo'ljallarini shakllantirish ko'p qirrali jarayondir. Uni makro, mikro va mezofaktorlar sharoitida amalga oshiradigan shaxsiy, oilaviy va ijtimoiy hayot nuqtai nazaridan tayyorlash vazifalari bir-biri bilan chambarchas bog'liqdir. Fikrimizcha, yosh avlodning qadriyatlarini shakllantirishda oilaning ahamiyatini tan olish mutlaq yetarli emas. Bu vaziyatda eng murakkab zamonaviy jarayonlarni tahlil qilish, zamonaviy ijtimoiy-madaniy sharoitda oilaning rolini aniqlash juda muhimdir.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Мирзиёев Ш. М. Танкидий тах,лил, катъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик - х,ар бир рах,бар фаолиятининг кундалик коидаси булиши керак. - Тошкент: Узбекистан, 2017. -Б.43.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
2. Батчаева Х.Х. Этнопедагогическое пространство семьи. / Сб. матер. Всерос. науч.-практ. конф. Т. 1. Майкоп, 2004. -С.132-133.
3. Чернилевский Д. В. Духовно-нравственные ценности образовательной системы России XXI века./ Д. В. Чернилевский — М.: РИО МГТА, 2003. -С.35.
4. RAHMANQULOV S. YOSHLARDA FAOL HAYOTIY POZITSIYANI SHAKLLANTIRISH MUAMMOSI //News of UzMU journal. - 2024. - Т. 1. - №. 1.2. 1. - С. 181-184.
5. Фарходжонова Н. Ф., Уринбоев Х. Б. Highly spiritual person-basis of the national spiritual development //Молодой ученый. - 2016. - №. 4. - С. 727-729.
6. Артюхович Ю. В., Виноградова Н. Л. РОЛЬ СЕМЬИ В ФОРМИРОВАНИИ НРАВСТВЕННОЙ И ПОЛИТИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ ЛИЧНОСТИ //Вестник СевКавГТИ. - 2011.
7. Farxodjonova N. F. THE IMPORTANCE OF THE SPIRITUAL HERITAGE OF THE JADIDS IN THE DEVELOPMENT OF SOCIETY //Экономика и социум. - 2022. - №. 10-2 (101). - С. 33-35.
8. Abduhamidovich R. S. O 'ZBEKISTONDA MILLIY TA'LIM TIZIMINI CHET EL TA'LIM TIZIMI ASOSIDA RIVOJLANTIRISHNING USTUVOR YO 'NALISHLARI //Conferencea. - 2023. - С. 97-101.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Rahmonqulov Shuhrat Abduhamidovich, o'qituvchi. [Рахмонкулов Шухрат Абдухамидович, преподаватель], [Shuhrat A. Rahmonqulov, teacher]; manzil: O'zbekiston, Jizzax shahri, Sharof Rashidov ko'chasi, 4-uy. [адрес: Узбекистан, Джизак, улица Шарафа Рашидова, 4.], [address: Uzbekistan, Jizzakh city, Sharof Rashidov street, 4.] [email protected]
