CC BY
46YOSH OILADA ER-XOTIN URTASIDAGI ZIDDIYATLARNING OLDINI OLISHNING IJTIMOIY PSIXOLOGIK JIHATLARI
Zulfiya Mudarifova
Toshkent shahar yuridik texnikumi
ANNOTATSIYA
Yosh oilaning asosiy xususiyati uning shakllanishi jarayonidir. Nikohdagi nizolar nikohning moslashuviga olib keladigan kelishmovchilik turlaridan biri hisoblanadi. Oila ichidagi va tashqi nizolarning kelib chiqish sabablari har xil. Turmush o'rtoqlarning ehtiyojlarini qoniqtirmaslik tufayli nizolar paydo bo'ladi. Bundan xulosa qilish mumkinki, munosabatlarning dastlabki bosqichida yosh turmush qurgan juftliklar ba'zi qiyinchiliklarni boshdan kechirdilar. Vaqt o'tishi bilan barcha ziddiyatli vaziyatlar boshqa sabablarga ega bo'la boshlaydi va ularni konstruktiv hal qilishga olib keladi. Oilaviy nizolarning oldini olish uchun turmush o'rtoqlarga ko'proq muloqot qilish, ularning ehtiyojlari va noroziliklari haqida gapirishga harakat qilish tavsiya etiladi.
Kalit so'zlar: Oila, yosh oila, nizo, nikoh nizosi, nikohdagi nizolar sabablari.
Oila jamiyatning mustahkam poydevori bo'lib uning mustahkamligi, farovonligi, tinch-totuvligi jamiyat taraqqiyotining asosidir. Prezidentimiz Sh.Mirziyoyev ta'biri bilan aytganda: "Biz uchun muqaddas bo'lgan oila asoslarini yanada mustahkamlash, xonadonlarda tinchlik xotirjamlik. ahillik va o'zaro hurmat muhitini yaratish, ma'naviy - ma'rifiy ishlarni aniq mazmun bilan to'ldirishdan iborat bo'lmog'i zarur".O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev tomonidan qabul qilingan "Harakatlar strategiyasi'dagi yosh oilalar uchun qulay sharoitlar yaratish maqsadida uy-joylar berish, tadbirkor orqali esa ularning bandligini taminlash kerakligini aytib o'tdilar. Shu qatorda mamlakatimizdagi olib borilayotgan islohotlar natijasida respublikamizning barcha viloyatlari, tumanlari va qishloqlarida aholining turmush tarzi, yashash sharoitlari, ijtimoiy ongi ham rivojlanib boryapti. Ayniqsa, so'nggi yillardagi islohotlar xalq bilan to'g'ridan to'g'ri muloqot davlatimizdagi barchaning muammolarini tez va oson hal etilishiga sabab bo'lmoqda. Jamiyatning ustuni bo'lgan oila esa hozirgi kunda ham, avvalari ham davlat uchun muhim bir bo'g'in bo'lib hisoblanib kelgan. Mamlakatimiz yoshlarini jamiyatda munosib o'rin egallashlari uchun barcha shartsharoitlari yaratib berilmoqda.
Yosh er-xotinlar muammolari uzoq vaqtdan beri ko'plab oilaviy hayot tadqiqotchilari uchun qiziqish uyg'otadi, chunki nazariy va empirik jihatlar tadqiqot uchun qiziqish uyg'otadi, chunki oila jamiyatning asosiy institutlaridan biridir. Shu bilan birga, oila kichik guruh va, demak, jamiyatning eng barqaror qismi bo'lib qoladi. Oila insonning hayotini ta'minlash va nasl qoldirish, madaniy va tarixiy tajribani saqlash
va etkazish uchun zarurdir. Shunga qaramay, eng ko'p ajralishlar 5 yildan kamroq vaqt davomida mavjud bo'lgan oilaga, ya'ni yosh oilaga to'g'ri keladi. Shu nuqtai nazardan qaraganda, bunday oila jamiyatda aholining eng himoyasiz qismi hisoblanadi.
Bugungi kunda oilalar ko'plab muammolarga duch kelishmoqda. Oilalarning daromad darajasi bo'yicha tabaqalanishi katta ahamiyatga ega bo'lib, yana bir muhim muammo - oilaviy an'analar va xulq-atvor normalarini yo'q qilishdir. Oiladagi munosabatlarning tabiati nafaqat turmush o'rtoqlar o'rtasidagi, balki ularning bolalar va keksa avlodlarga bo'lgan munosabatlari, shuningdek, ta'lim usuli va turidagi kelishmovchiliklardir. Ushbu o'zgarishlarning muhim qismi jamiyatning o'zida nikoh institutiga bo'lgan munosabatning o'zgarishi bo'lib, bu rasmiy nikoh o'rniga birgalikda yashashning tarqalishiga yordam beradi.
Yosh oilaning asosiy xususiyati uning shakllanishi jarayoni bo'lib, sheriklar bir-birlarini va o'z munosabatlarini yangicha idrok qila boshlaganlarida. Qoida tariqasida, yosh oilalarning moddiy ta'minoti etarli darajada emas, uning a'zolari o'rtasida aniq, o'rnatilgan munosabatlar mavjud. Ijtimoiy rollar hali o'rnatilmagan, shuningdek, oilaga etarli darajada moslashish va ittifoqning jamiyatga nisbatan ijtimoiylashuvi yo'q.
Oilaviy nizolarning eng xarakterlilaridan biri bu er va xotin o'rtasidagi nizolardir. Xo'sh, eng ezgu niyatlar bilan bir-birla-rini sevib oila qurgan yoshlar nega oila qurishgandan keyin ularning o'zaro munosabatlarida nizo-janjallar ro'y beradi? Ular nima uchun urushadilar? Umuman er-xotinlik hayotida nizolarsiz, urush-janjallarsiz ham yashasa bo'ladimi? Bu kabi savollarni yana ko'p davom ettirish mumkin.
Xalqimizda bir gap bor: oshsiz uy bo'lishi mumkin, lekin nizosiz uy bo'lmaydi. Faqat, nizoning nizodan farqi bor. Bu haqda quyida batafsil to'xtalib o'tamiz. Haqiqatdan ham ilk bolalikdanoq ko'plab ertaklar eshitib, keyinchalik o'zlari ham ularni turli kitoblardan o'qib o'sgan yoshlar o'zlarining bo'lajak oilaviy hayotlarini adekvat tasavvur eta olishlari mushkul. Chunki ertaklarda ham, kinofilmlarda ham qahramonlar bir-birlariga yetishgunlariga qadar ne-ne mashaqqatlarni, zahmatlarni boshlaridan kechirib, bu yo'lda duch kelgan qora kuchlarni yengib. Bundan tashqari aksariyat niuvaffaqiyatli oilalarda tarbiya topgan yigit-qizlar o'z ota-onasi oilasini, ularning turmush tarzini, bir-birlarga nisbatan bo'lgan o'zaro munosabatlarini va qator shu kabilarni o'zlarining bo'lajak oilaviy havotlari uchun ideal deb olishadi va ular ham oila qurishganlaridan so'ng o'g'il bolalar xuddi o'z otasidek va qizlarimiz o'z onalaridek «ota», «ona», «er», «xotin» bo'lishni orzu qiladilar. Chunki ular o'z ota-onalari misolida, bir-birlariga nisbatan salbiy muno- sabatda boiuvchi, bir-birlari bilan nizolashib turuvchi er-xotin- larni ko'rmaganlar. Mabodo bunday vaziyatlar va nizolar yuza-ga kelib qolgudek bo'lsa ham ularning ota-onalari bu holatni farzandlariga sezdirmaslikka harakat qiladilar. Bundan tashqari ommaviy axborot vositalari orqali namunaviy ahil, baxtli oilalar haqida berib boriladigan materiallarda ham aksariyat hollarda er-xotinlik munosabatlarini bir yoqlama, faqat yaxshi tomon-dan ko'rsatish
an'analari mavjud. Bularning hammasi yoshlar- da oilaviy hayot haqida bir yoqlama ijobiy tasavvurlarning shakllanishiga asos bo'ladi.
REFERENCES
1. O.Hasanboyeva "Oila pedagogika"-T:O'qituvchi, 2016
2. Usanov A. Oila pedagogikasi. O'quv qo'llanma. - Samarqand.: SamDU nashri, 2015.-116 b.
3. Ziyonet.uz
4. Safarov O. Oila ma'naviyati. -T.: Ma'naviyat, 2019, 248 b.
