CC BY
213. O'z.R. Patent № IAP 06249. Device for separating seeds of agricultural crops / Rosaboev AT, Yuldashev OK, Toderich K., Khaitov BB, Imamkulov UB, Pardayev OR // Official Gazette, 2020, № 7. pp. 30-31.
14. Kuznetsov N.I. Scientific basis for improving the technological reliability of post-harvest seed treatment systems: Author's abstract. dis. ... Candidate of Technical Sciences. Moscow, 1980. 18 p.
15. Manuwa S.I. Properties of soybean for best postharvest options. Soybean Physiology and Biochemistry, 2011. vol.14, №3. pp. 26-43.
16. Singh H.J., D.Dipankar, P. K. Sahoo. Physical properties of soybean cultivated in NEH region of India// TRANSACTIONS of the ASAE. USA, 2014. vol.16, №3. pp. 55-59.
17. Chukwu O. and Orhevba B.A. Determination of selected engineering properties of soybean (glycine max) related to design of processing machine. Journal Agricultural Food Technology, 2011.1(6), pp.68-72.
18. Aviara N.A., Ogunjimi L.A., Aregbesola O.A. Some engineering properties of locust bean seed. Journal of Food Engineering, 2002. vol. 55: pp. 95-99.
19. GOST 9669-61. Soybean seeds. Varietal and sowing qualities. Moscow: Publishing house of standards, 1973. pp. 105-107.
20. Nasritdinov, A., Normirzaev, A., & Nuriddinov, A. (2015). Development of aggregates for main and pre-sowing soil cultivation for sowing catch crops. Scientific and technical journal FerPI, (3), 53.
YO'L-TRANSPORT EKSPERTIZASINI O'TKAZISHDA TRANSPORT VOSITALARI
TEZLIGINI BAHOLASH
Акbаrоv I.G., Kupaysinov D. X., Habibullayev D.H.
Annotatasiya: Transport vositasini mustaqil ravishda texnik ekspertizadan o'tkazishning nazariy printsiplari va uslubiy asoslari shuni ko'rsatdiki, mustaqil texnik ekspertiza sug'urta hodisasi holatlarini aniqlashtirish, transport vositasiga etkazilgan zararni aniqlash va ularning sabablari, texnologiyasi, uni ta'mirlash usullari va narxini aniqlashda samarali hisoblanadi. Yo'l -transport ekspertizasini o'tkazishda transport vositalari tezligini baholash bo'yicha quyida batafsil ma'lumot keltirilgan.
Aннотация: Teopera4ecme основы и методологические основы независимого технического осмотра транспортного средства показали, что независимое техническое обследование при установлении обстоятельств страхового случая, выявлении повреждений транспортного средства и определении их причин, технологии, методов и стоимости ремонта является эффективным. Ниже приводится подробное описание оценки скорости транспортных средств во время проверки дорожного транспорта.
Annotation: Theoretical and methodological bases of independent technical inspection of vehicles show that independent technical expertise in determining the circumstances of the insured event, determining the damage to the vehicle and determining their causes, technology, methods and cost of repair .effective. The following is a detailed description of how vehicle speeds are assessed during road vehicle inspections.
Kalit so'zlar: Yo'l-transport ekspertizasi, transport vositalari tezligi, avtohalokat, transport ekspertizasi, ekspertizaning predmeti, sug'urta hodisasi
Kлючевые слова: Дорожно-транспортная экспертиза, скорость транспортного средства, автокатастрофа, транспортная экспертиза, предмет проверки, страховой случай.
Keywords: Road transport expertise, vehicle speed, car accident, transport expertise,
subject of inspection, insured event.
So'nggi bir necha yil ichida shaharlar jadal rivojlanmoqda, mamlakat va ayniqsa har bir oilaning iqtisodiy ahvoli asta-sekin yaxshi bo'lib bormoqda. Natijada, aholi jon boshiga to'g'ri keladigan transport vositalari sonida ham, umumiy ko'rsatkichlarda ham sezilarli o'sish kuzatildi. Ba'zi holatlarda, xatto eng tajribali haydovchilar ham baxtsiz hodisalardan qochib qutula olmaydilar; avtohalokatlarning asosiy qismi boshqa haydovchilarning aybi yoki yo'l sharoitlari tufayli sodir bo'ladi. Mutaxassislar baxtsiz hodisalarning o'sishini barcha ko'rsatkichlar bo'yicha qayd etishmoqda. Shu sababli, transport vositasini ta'mirlashning texnik shikastlanishlari va xususiyatlarini hisobga olgan holda uni ta'mirlash usullari, texnologiyalari, hajmi va narxlarini vakolatli tashkil etish juda dolzarb muammo hisoblanadi. Muhandislik va transport ekspertizasi transport vositalariga nisbatan olib boriladigan zarar yetkazuvchi harakatlarning sabablari va oqibatlarini aniqlashning barcha bosqichlarida, shuningdek transport vositasida ishlab chiqaruvchining nuqsonlari bor yoki yo'qligini aniqlashning barcha bosqichlarida ilmiy-texnik tadqiqotlar majmuidir.
Avtotexnik ekspertizaning predmeti transport vositasining texnik holati, avtohalokat joyidagi yo'l holati, avtohalokat ishtirokchilarining harakatlari va imkoniyatlari, avtohalokat mexanizmi, avtohalokatga sabab bo'lgan holatlar to'g'risidagi aniq ma'lumotdir, bu mutaxasis-avtotexnik tomonidan uning maxsus bilimlari va ish materiallari asosida belgilanadi. Mustaqil texnik ekspertizaning asosiy vazifasi transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug'urtalash shartnomasi bo'yicha sug'urta tovonini to'lashga ta'sir qiluvchi quyidagi holatlarni aniqlashdan iborat: transport vositasiga yetkazilgan texnik zararning mavjudligi va xususiyati; transport vositasiga texnik shikastlanish sabablari; transport vositasini ta'mirlash texnologiyasi, hajmi va narxi. Ishonchli ravishda tashkil etilgan sug'urta hodisasi sodir bo'lganida yetkazilgan zararni hisobga olgan holda transport vositasini ta'mirlash xarajatlarini aniqlash sug'urtalovchi tomonidan jabrlanuvchiga to'langan sug'urta tovonini hisoblash uchun uslubiy va axborot asosidir. Sug'urtalovchi buzilgan transport vositasini tekshirish va mustaqil ekspertizadan o'tkazishdan (baholashdan) oldin amalga oshirilgan buzilgan mol-mulkni ta'mirlash yoki uning qoldiqlarini yo'q qilish, jabrlanuvchiga sug'urta da'vosini yoki uning bir qismini rad etishga haqlidir, agar sug'urta hodisasi mavjudligini va majburiy shartnoma bo'yicha qoplanishi kerak bo'lgan zarar miqdorini ishonchli tarzda aniqlashga imkon bermasa. Mustaqil texnik ekspertizaning umumiy nazariy asoslari aksidentologiya (aksidentos - baxtsiz hodisa) -baxtsiz hodisalar, ularning sabablari, mexanizmlari, oldini olish usullari, shuningdek baxtsiz hodisalar oqibatlarini baholash va ularni yo'q qilish usullari haqidagi fan. Aksidentologiyaning asosiy tushunchalaridan biri avtohalokat sodir bo'lish shartlarini, sabablarini va parametrlarini belgilaydigan transport vositalarining xavfsizligi. Avtotransport xavfsizligi ikki toifaga bo'linadi - faol (asosiy xavfsizlik) va passiv (ikkinchi darajali xavfsizlik). Faol xavfsizlik - bu avtohalokatlarning oldini olish va ularning paydo bo'lishi uchun zarur shart-sharoitlarni bartaraf etishga qaratilgan transport vositasining tarkibiy va ekspluatatsion xususiyatlari majmuidir. Belgilangan kompleks tormozlash sifatlarini, tortish xususiyatlarini (tortish dinamikasi), barqarorlikni, boshqaruvchanlikni o'z ichiga oladi. Baxtsiz hodisalarni og'ir tormozlash bilan oldini olish mumkin, shuning uchun transport vositasining tormozlash xususiyatlari barcha harakatlanish holatlarida uning samarali sekinlashishini ta'minlashi kerak. Buning uchun tormoz tizimi tomonidan ishlab chiqilgan kuch tortish kuchidan oshmasligi kerak. Aks holda, g'ildiraklar blokirovka qilinadi (aylanishni to'xtatadi) va yo'l yuzasida siljiy boshlaydi, bu esa tormoz masofasining sezilarli darajada oshishiga va transport vositasining siljishiga olib kelishi mumkin. G'ildirak bloklanishining oldini olish uchun tormozlar tomonidan ishlab chiqarilgan kuch g'ildirakdagi og'irlik yukiga mutanosib bo'lishi kerak. Zamonaviy transport vositalarida bir
soniyada tormozlanish davrini tashkil etadigan, har bir g'ildirakning tormozlanish kuchini sozlaydigan va ularning sirpanishiga yo'l qo'ymaydigan abs ishlatiladi. Bunday holatda, tormoz tizimiga ega bo'lgan transport vositasi butun tormozlash vaqtida boshqariluvchan bo'lib qoladi. Agar tormozlash juda kech bo'lsa va yo'l sharoitlari manevralarga yo'l qo'ymasa, avariyani faqat favqulodda vaziyat zonasidan tezda chiqib ketish bilan oldini olish mumkin. Ushbu zonadan tezda chiqib ketish qobiliyati transport vositasining harakat tezligini intensiv ravishda oshirish qobiliyatini belgilaydigan tortish xususiyatlariga (tortish dinamikasi) bog'liq. Avtotransport vositasining tezlashishi parametrlari dvigatel kuchi va abs bilan birgalikda ishlaydigan tortishni boshqarish tizimining (PBS) TCS - traktsiyani boshqarish tizimining mavjudligi bilan belgilanadi. Buning sababi g'ildirakdagi tortish kuchi yo'lda tortish kuchidan oshmasligi kerak, aks holda u siljiy boshlaydi. Abs g'ildirak sezgichlari qo'zg'aysan g'ildiraklarining siljishini aniqlagandan so'ng, pbs dvigatelning tortish kuchini (aylanishlarini) avtomatik ravishda kamaytiradi va o'ziga xos yo'l sharoitida transport vositasining maksimal tezlashishini ta'minlaydi. ESP (elektron barqarorlik dasturi) - transport vositalarini dinamik barqarorlashtirish tizimi. ESP -ning vazifasi transport vositasining lateral dinamikasini boshqarish va o'ta muhim holatlarda haydovchiga yordam berishdir - transport vositasining siljishi va yon sirpanishi orqali to'xtab qolishining oldini olish. Ya'ni, yo'nalishdagi barqarorlikni, traektoriyani va manevralar paytida, ayniqsa yuqori tezlikda yoki yomon sirtlarda avtomobilning holatini barqarorlashtirishni ta'minlash. Ba'zan ushbu tizim «piyodalarga qarshi» yoki «barqarorlikni boshqarish tizimi» deb nomlanadi. Bugungi kunda dinamik barqarorlikni boshqarish, hech bo'lmaganda variant sifatida deyarli har qanday transport vositasida mavjud.
Endi avtomobil sinfiga bevosita bog'liqlik yo'q: ESP tizimini nisbatan arzon bo'lgan yangi volkswagen polo-da ham topish mumkin. Zamonaviy ESP tormoz, tortish kuchini boshqarish va dvigatelni boshqarish bloki bilan o'zaro bog'liq bo'lib, ularning tarkibiy qismlaridan faol foydalanadi. Har bir daqiqada ESP mashinaning qaysi tezlikda harakatlanishini, rulni qaysi burchak ostida burilishini, dvigatelning aylanish tezligini, agar siljish bo'lsa va hokazolarni biladi. Sensorlarning signallarini qayta ishlash orqali boshqaruvchi doimiy ravishda avtomobilning haqiqiy harakatini dasturdagi narsalar bilan taqqoslaydi. Agar mashinaning xatti-harakati hisoblanganidan farq qilsa, nazoratchi buni xavfli holat deb tushunadi va uni tuzatishga intiladi. Tizim bir yoki bir nechta g'ildirakni tanlab tormozlash buyrug'ini berib, mashinani kerakli yo'nalishga qaytarishi mumkin. Qaysi biri sekinlashtirilishi kerak (old g'ildirak yoki orqa g'ildirak, burchakka tashqi yoki ichki), tizim vaziyatga qarab o'zini belgilaydi. Tizim abs gidromodulyatori orqali g'ildiraklarni tormozlaydi, bu esa tormoz tizimida bosim hosil qiladi. Shu bilan birga (yoki undan oldin) dvigatelni boshqarish blokiga yonilg'i etkazib berishni kamaytirish va shunga mos ravishda g'ildiraklardagi momentni kamaytirish buyrug'i yuboriladi.
O'zbekiston Prezidentining 4125-sonli qaroriga asosan, respublika sud ekspertizasi markazida bir qator yangi turdagi ekspertizalar joriy etilishi nazarda tutilgan. Ular orasida markazning sud-avtotexnika ekspertizasi laboratoriyasiga tegishli sud avtomobil yo'llari ekspertizasi yo'lga qo'yilishi belgilangan edi. Ushbu yangi turdagi ekspertizani amaliyotga tatbiq qilish va ekspertlar uchun metodik qo'llanmani ishlab chiqish maqsadida respublikadagi avtomobil yo'llariga tegishli barcha me'yoriy hujjatlar va standartlar o'rganib chiqildi, mazkur yo'nalishda ilmiy ishlar olib borildi.
Avto-texnik ekspertiza - tadqiqot, sud autotechnical va sud-vositalari sohasida maxsus bilim, avto-texnik ekspertizani o'rganish baxtsiz hodisa natijasida moddiy zarar o'rnini qoplash uchun yo'l harakati xavfsizligi, shuningdek fuqarolik hollatlari bilan bog'liq jinoyatlar tergov jinoyat ishlarini yuritish doirasida amalga oshiriladi.
Avto-texnik ekspertiza turlari:
Yuk trasological ekspertiza va avtomobil va voqea sodir bo'lgan joyda izlar tahlil qilish;
Texnik jarohat va qazo holatlarni belgilash;
Yo'l sharoitlari va sahna texnik sharoitlarini tahlil qilish.
Autotechnical ekspertiza bir maqsadi bor transport va trasological bilan bog'liq turdagi: voqea sodir bo'lgan holatlarni aniqlash uchun o'tkaziladi. Bundan tashqari, ba'zan u voqea sodir bo'lgan paytda haydovchi holatini o'rganib transport, murakkab psixologik jarayonni o'rganish kabilarni o'z ichiga oladi. Avtomatik-texnik ekspertiza alohida bu turdagi har biri uchun amalga oshiriladi.
Bugungi kundagi respublikamizda olib borilayotgan isloxotlar va ularning pirovardida kundan kunga rivojlanib borayotgan jamiyatimizni transport vositalarisiz tasavur etishimiz bir muncha qiyin masala, chunki qaysi bir soxani olib qaramaylik transport vositalari respublikamizda malga oshirilayotgan qurilish va bunyodkorlik ishlarini, axolining ishtimoiy va iqtisodiy xayotini va albatta kunlik ish faoliyatimizni ularsiz tasavur etishimiz qiyin. Aynan shu sabab transport vositalariga bo'lgan talab kundan kunga oshib borayotgan xech birimizga sir emas. Ammo transport vositalarini kundan kunga ko'payishi o'z o'zidan yo'l transport hodisalari sonini ko'payishiga ham sabab bo'lmoqda.
Transport vositalarining ko'payishi, transport vositalari oqimining tezlashishi va yo'l transport hodisalari holatlarining murakablik darajasini oshib borishiga sabab bo'lmoqda. Ushbu vaziyat yo'l transport hodisasi qatnashchilari o'rtasida kelib chiqadigan nizoli vaziyatlarni har tomonlama to'laqonli tahlil qilish, ushbu sodir bo'lgan hodisa holatlarini qonuniy hal etish uchun tergov, tergovga qadar surishtiruv, sud organlari va barcha tergovchi, surishtirchilarga yo'l transport hodisalarini tadqiq qilish maxsus bilimiga ega bo'lgan mutaxasislarga bo'lgan talabning kuchayib borishiga, shuningdek sud ekspertiza muassasalariga bo'lgan ehtiyojning
ortib borishiga sabab bo'lmoqda.
ADABIYOTLAR
1. O'zbekiston respublikasi vazirlar mahkamasining "Yo'l-transport hodisalarini hisobga olish tizimini takomillashtirish to'g'risidagi qarori.
2. Azizov Q.X. Harakat xavfsizligini tashkiletish asoslari. - t., «Fan va texnologiya», 2009.
3. И.Г.Акбаров Х,.Х.Акбаралиев Автомобил йуллари учун иссик-совукка чидамли композицион герметик мастикалар ишлаб чикиш. «Новые композиционные и нанокомпозиционные материалы: структура, свойства и применение»
4. Акбаров И.Г., Негматов С.С., Бойдадаев М.Б. Исследование особенностей и физико-химических свойств немодифицированных нефтяных битумных материалов // Universum: Технические науки: электрон. научн. журн. 2020. № 2(71). URL: http://7universum.com/ ru/tech/archive/item/8809
5. Акбаров И.Г., Азизов З.А., Негматов С.С., Бойдадаев М.Б. Разработка оптимальных технологических режимов получения битумно-резиновых композиций. «Международный центр науки и образования» Universum: технические науки: научный журнал. - № 10(79). 2020. - 96 с. http://7universum.com/ru/tech/archive/category/1079
6. Akbarov I.G., Negmatov S. S., Boydadayev M.B. Development of Optimal Technological Modes for Obtaining Bitumen-Rubber Compositions International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology Vol. 7, Issue 10, October 2020 ISSN: 23500328 http://www.ijarset.com
7. Akbarov I.G., Negmatov S.S., Soliev R.Kh., Razzakov A. Research and Development of Optimal Technological Modes for Obtaining Bitumino-Polymer Compositions Solid State Technology Volume: 63 Issue: 4 Publication Year: 2020 pp 549-554. USA.
8. Негматов С.С., Акбаров И.Г., Солиев Р.Х., Холмирзаев Ж.З., Каххаров А.А. Исследование атмосферостойкости рубероида полученных в лабораторных условиях Международная научно-техническая конференция «Композиционные материалы на основе техногенных отходов и местного сырья: состав, свойства и применение» ТГТУ им. И.Каримова ГУП «Фан ва тараккиет» 16-17 сентября 2021 года 225-227 с
9. Akbarov I.G., Boydadayev M.B., Madrahimov A.M. Optimal technological modes for producing bitumen-rubber compositions. «Pedagogy and modern education: tradition, experience and innovation» International scientific and current research conferences Indianapolis, Indiana USA Conference date 05.02.2021 pages 40-45
10. Akbarov Ilhom Gulomjanovich Eshonbabaev Abror Arslanovich, Azambaev Muhammadjon G'ofurjanovich Безопасное движение автобуса по горным дорогам "Evropean Applied Sciences: modern approaches in scientific researcches" 3rd International scientific conference., Stuttgart, Germany 2013
11. Акбаров И.Г., Негматов С.С., Солиев Р.Х. Мадрахимов. А.М. Исследованы влияние полимерных материалов на свойства битумных композиций. «Наука и техника. мировые исследования: материалы» VIII международной научно-практической конференции Саратов, 2020 -С 8-11.
АВТОТРАНСПОРТ ХИЗМАТИНИ ЛОГИСТИК БОШЦАРИШ ФАОЛИЯТИНИ БАХРЛАШ
Акбаров И. Г.
АННОТАЦИЯ. Ушбу маколада бозор иктисодиёти шароитида автотранспорт хизматининг самарали бошкариш, юкларни ташишнинг тор доирасидаги фаолият
