YANGI TUG’ILGAN CHAQALOQLARDA TUG'MA PNEVMONIYANING KECHISHI Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

YANGI TUG'ILGAN CHAQALOQLARDA TUG'MA PNEVMONIYANING KECHISHI

Usmanova Munira Fayzullayevna

SamDTU 1-son pediatriya va neonatologiya kafedrasi assistenti Meliqo'ziyev Jahongir Muxtorjon o'g'li

SamDTU pediatriya ishi fakulteti 514-guruh talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.10817580

ARTICLE INFO__ABSTRACT

Received: 06th March 2024 Accepted: 13th March 2024 Online: 14th March 2024 KEYWORDS

Dolzarbligi. Yangi tug'ilgan chaqaloqlarda kasallanish va o'lim ko'rsatkichlari tarkibida tug'ma (TP) va neonatal (NP) pnevmoniya etakchi o'rinni egallaydi [1,6,9].

Ta'kidlanishicha, yangi tug'ilgan chaqaloqlarda pnevmoniya klinikasi bir qator xususiyatlarga ega va faqat o'choqli va tizimli yallig'lanish belgilarisiz nafas olish buzilishi bilan namoyon bo'lishi mumkin. Ba'zi tadqiqotchilar isitma va taxipnoening mavjudligini yangi tug'ilgan chaqaloqlarda pnevmoniyaning muhim diagnostik belgisi deb hisoblashadi [7,8,10].

JSST ma'lumotlariga ko'ra, pnevmoniya tashxisining "oltin standarti" rentgenogrammadagi infiltrativ o'zgarishlardir.Mamlakatimizda tug'ma pnevmoniya klinikasining xususiyatlari bo'yicha tadqiqotlar o'tkazilmagan.

JSST ma'lumotlariga ko'ra, homila ichi infektsiya bolalar o'limi [4,5,12] sabab bo'lgan infektsiyalari orasida birinchi o'rinni egallaydi. Yorib ko'rilganda tug'ma infektsiyalar o'lik homila va chala tug'ilgan bolalar [1,2,3] 82% da uchraydi. Xususan davolashning zamonaviy texnologik usullarini amaliyoti joriy etish. Bu morfologik va funktsional rivojlanish orqada qolgan, bachadon infektsiyasi bilan bog'liq nafas olish funksiyasi chuqur yetishmovchiligi bo'lgan yangi tugilgan chaqoloqlarda davolash, parvarishlash uchun imkoniyat taqdim etadi. Erta neonatal infektsiya onadan vertikal uzatiladi, va keyinchalik nozokomiyal infeksiya shaklida, shu jumladan, gorizontal olinadi [11,13,14].

Tadqiqot maqsadi:yangi tugilgan chaqaloqlarda tug'ma pnevmoniyaninig klinik kechish xususiyatlarini o'rganish.

Materiallar va usullar. VBKTTM neonatologiyabo'limida tug'ma pnevmoniya bilan og'rigan 55 nafar yangi tug'ilgan chaqaloqlarda klinik kurinishining xususiyatlarini o'rgandik. Tug'ma pnevmoniya tashxisi bilantug'ilgandan keyingi dastlabki 72 soat ichida klinik va laboratoriya ma'lumotlarini ishlab chiqish bilan amalga oshirildi.

Vaziyatning og'irligi yangi tug'ilgan chaqaloqlarda xavfli belgilar mavjudligi bilan baholandi ("Cho'ntak qo'llanmasi. Bolalar uchun kasalxonada yordam ko'rsatish" yo'riqnomasi, JSST, 2012) O'ta og'ir kasallikni ko'rsatadigan xavfli belgilarga quyidagilar kiradi: emizish qobiliyati yo'qligi; talvasalar; uyquchanlik yoki hushining yo'qligi; nafas olish tezligi 1

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

daqiqada 30 dan kam. yoki apnoe; nafas olish tezligi 1 daqiqada 60 dan ortiq; xirillagan nafas, ko'krak qafasi nafas olishda kuchli cho'zilishi, markaziy siyanoz. Nafas olish etishmovchiligini baholash 5 ta mezon bo'yicha Dauns shkalasi bo'yicha amalga oshirildi: teri qoplamalari siyanozi, ko'krak qafasining mos keladigan joylarining tortilishi, nafas olish paytida xirillash, yig'lash, nafas olish tezligi, har bir ko'rsatkich 0 dan 2 ballgacha baholandi. Statistik tahlil SPSS 17.0 dasturi yordamida ikkita mustaqil namunaning o'rtacha, T-testlari q ni solishtirganda amalga oshirildi, bu erda p - xatolik ehtimoli. Xato ehtimoli p<0,05 muhim (5% ahamiyatlilik darajasi - 95%), p<0,01 juda muhim (1% daraja yoki 99%), p<0,001 maksimal muhim (0,1% daraja yoki 99,9%).

Natijalar va uning muhokamasi. Hozirgi bosqichda tug'ma pnevmoniya klinikasi polimorf bo'lib, bir qator xususiyatlarga ega ekanligi aniqlandi. Shunday qilib, bemorlarning ko'pchiligida tekshiruvda sust reaktsiya aniqlanadi (75,5%, p<0,05), bolalarning 8,5% (p<0,01) komatoz holatga ega. Pnevmoniyaning o'ziga xos ko'rinishi bo'lgan isitma 91,5% (p<0,001). Tug'ma pnevmoniya bilan og'rigan bolalar yo'q. Kasallikning xarakterli xususiyati barcha fiziologik reflekslarning zaiflashishi (74,5% da) yoki so'nishi (21,7%, p<0,01) kuzatiladi. Asosan, emish (78,3%), ba'zi bolalarda esa hatto yutish (21,7% da, p<0,01) yo'qoladi. Klinikada gipoksik ensefalopatiya (GIE) ustunlik qiladi (92,45%). Bundan tashqari, teng nisbatda (p>0,05) va so'nish sindromi (39,6%) va qo'zg'alish sindromi (34,9%) kuzatiladi. Bemorlarning 17,6 foizida talvasa sindrom qayd etilgan. Aksariyat bolalarda akrosiyanoz (71,7%, p<0,001), 28,3% markaziy siyanoz mavjud. Qorin old devorida qon tomir tarmog'I to'ri kasal bolalarning 42,5 foizida aniqlanadi. Odatda, mushak tonusining pasayishi tez-tez uchraydi (88,7% da, p<0,001) to'liq atoniyaga qadar (5,7%).

Nafas olish tizimi tomonidan pnevmoniyaning barcha o'ziga xos ko'rinishlari mavjud: nafas olishning qiyinlashuvi (98,1% da, p<0,001) barcha yordamchi mushaklar ishtirokida nafas olish, ko'p hollarda yangi tug'ilgan chaqaloqlar (72,6%, p<0,001) da vaziyatning og'irligi tufayli IVL ga ulanadi. Dauns shkalasiga ko'ra, bemorlarning 72,6% (p<0,01) DN ning og'ir darajasiga ega (8 balldan ortiq), 27,4% da o'rtacha daraja (6-8 ball) qayd etilgan. Klinikada taxipnoe ustunlik qiladi (91,5%, p<0,001), 8,5% da taxipnoe bradipnoega aylanadi. Fizikal tekshirishlarga ko'ra, zaiflashgan nafas tez-tez eshitiladi (p<0,01) (71,7%) qattiq (28,3%) nafasga qaraganda. Auskultatsiya ma'lumotlari polimorfikdir: xirillashlaryo'q(27,4%), har xil o'lchamdagi nam (17,9%) va suvli (17,9%) va nam mayda pufakchali xirillashlar kripitasiya bilan eshitiladi. (36,7%, p<0,05).

Yurak-qon tomir tizimidagi o'zgarishlar (YQTS) taxikardiya (57,5% p<0,001), kamroq tez-tez - bradikardiya (3,8%), yurak tovushlarining bo'g'ilishi (84,0%, p<0,001), sistolik shovqinning paydo bo'lishida namoyon bo'ladi. 18,9%. Ba'zi bolalarda gepatomegaliya (34,9%) mavjud.

Pnevmoniyaning asoratlari miya shishi (26,8%), gemorragik sindrom (24,4%), qorincha ichi qon ketishi (QIQK) 12,2%, yarali-nekortik enterokolit (YNEK) 2,8% ko'rinishida namoyon bo'ladi. Kasallikning natijasi ham boshqacha. Kasal bolalarning atigi 51,9 foizi tuzalib uyga chiqarildi, kamroq (39,6%, p>0,05) 2-bosqichda keyingi tibbiy yordamga o'tkazildi va 8,5% o'lim bilan yakunlandi.

Tug'ma pnevmoniyaning umumiy belgilarini o'rganish bilan bir qatorda kasallikning og'irligiga qarab ularning klinik kechish xususiyatlarini o'rgandik. Bemorlar og'irlik darajasiga

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

ko'ra 2 guruhga bo'lingan: 86 (81,1%) yangi tug'ilgan chaqaloqlarda kasallikning og'ir kechishi va 20 (18,9%) kasallikning o'ta og'ir kechishi. Jadval 1.

Tug'ma pnevmoniya klinikasi

Og'irlik darajasiga ko'ra: Og'ir O'ta og'ir

Ko'rik paytida holati:

-Bezovta 17,4% 10,0%

-Kam haqakatli 81,4% 50,0%

-Xushsiz 1,2% 40,0%

Tana harorati:

-Miyorida 91,7% 95,0%

-Gepirtermiya 9,3% 5,0%

-Gepotermiya - -

Gipoksik ensefalopatiya: 83,71% 100%

-So'nish sindromi 37,2% 50%

-Qo'zg'alish,talvasa sindromi 33,72% 40%

Fiziologik reflekislar:

-Kuchsiz 77,9% 60%

-So'ngan 17,4% 40%

-Emmaydi 95,3%17,4% 100%

-yo'tmaydi 40%

Teri qoplamalari:

-Oq 74,42% 55%

-Oq kul-rang 24,42% 35%

-Akrosianoz 91,86% 10%

-Markaziy sianoz - 90%

Qorin old devoir tomirlar to'rining 40,7% 50%

kuchaeshi:

Mushaklar tonusi:

-Oshgan 5,81% 5%

-Pasaygan 93,1% 70%

-Atoniya 1,2% 25%

Hansirash: 98,8% 95%

IVL 68,6% 90%

DN Dauns shkalasi bo'yicha:

-6-8 ball 31,4% 10%

-8 baldan oshgan 68,8% 90%

NS

-Taxipnoe 98,8% 60%

-Bradipnoe 1,2% 40%

Auskultasiya

Nafas olishi:

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

-Qattiq 70,9% 75,0%

-Sustlashgan 29,1% 25,0%

Xrillashlar:

-eshitilmaydi 31,4% 10%

-Har xil kalibirli 16,3% 25%

-Mayda pufakli va kripitasiya 32,5% 55%

-Ham 19,7% 10%

YTS:

-Taxikardiya 43,0% 30%

-Bradikardiya 5,5% 50%

Jigar>1,5 sm 32,2% 50%

Asorati:

-Miya shishi 10,46% 10%

-Gemoraggik sindrom 6,97% 20%

-YNEK 3,48% 5%

-VJK 2,32% 15%

Natija:

-Uyga javob berish 52,3% 50%

-Keyingi davo kursiga o'tkazish 41,9% 30%

-O'lim 5,8% 20%

Eslatma: *- p<0,05, **- p<0,01, ***- p<0,001.

Jadvaldan ko'rinib turibdiki.1, bu ikki kasal bolalar guruhi o'rtasida sezilarli klinik farqlar mavjud.Shunday qilib, o'ta og'ir darajaga ega bo'lgan bolalar komada bo'lish ehtimoli sezilarli darajada yuqori (p<0,001).Barcha tekshirilgan bolalarda himoya harorat reaktsiyasi deyarli kuzatilmaydi. Ammo o'ta og'ir pnevmoniyalarda depressiya sindromi (p<0,05), qo'zg'alish sindromi (p<0,05) va talvasa sindrom (p<0,01) ko'proq kuzatiladi. Ikkala guruhda ham fiziologik reflekslarning zaiflashishi (77,9% va 60,0%, p>0,05) mavjud. Shu bilan birga, so'nish kasallikning o'ta og'ir darajasi bilan sezilarli darajada tez-tez qayd etiladi (40,0% ga nisbatan 17,4%, p<0,01). Ko'pgina bolalarda emish yo'q (mos ravishda 95,3% va 100% og'irlik, p>0,05). Va o'ta og'ir daraja bilan, hatto yuta olmaydigan bolalar 2 baravar ko'proq (p<0,01) va mushaklarning atoniyasi sezilarli darajada tez-tez uchraydi (p<0,001). Agar og'ir holatlarda intoksikatsiya belgisi sifatida teri rangi oqarib, akrosiyanoz kuzatilsa, o'ta og'ir holatlarda markaziy siyanoz (p<0,001) og'ir nafas etishmovchiligi belgisi sifatida yuqori aniqlik bilan kuzatiladi.Bolaning hayotiga tahdid soladigan xavfli holatyuzaga keladi. Tekshiruvdan o'tgan bolalarning aksariyatida nafas qisilishi, apnoe kuzatiladi.Bolalar IVL apparatigao'ta og'ir darajada (p<0,05) ulanadilar. Dauns shkalasi bo'yicha nafas etishmovchiligi (NE) darajasini baholashda 8 balldan ortiq 2-guruh bolalarining soni ko'proq (p<0,05) ga ega. Shuni ta'kidlash kerakki, kasallikning og'irligi bilan taxipnoe tez-tez (p<0,001) bradipnoega aylanadi.Pnevmoniyaga xos bo'lgan fizikal ma'lumotlar ikkala guruhda ham qayd etilgan.Ular zaiflashgan nafas olishdan ko'ra qattiq eshitish ehtimoli ko'proq. Biroq, 2-guruhda kichik pufakchali xirillashlar va krepitasiya sezilarli darajada tez-tez eshitiladi (p<0,05).

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

Yurak-qon tomir tizimi tomonidan pnevmoniyaning og'ir darajasida taxikardiya ko'proq (p<0,001) va bradikardiya (p<0,01) o'ta og'ir darajada aniqlanadi. Ikkala guruhda ham bo'g'iq yurak tovushlari qayd etilgan (81,4% va 95,0% mos ravishda, p>0,05), ba'zilarida sistolik shovqin bor (23,25% va 25,0%, p>0,05). Jigarning ko'payishi kasallikning o'ta og'ir darajasi bo'lgan bolalarda sezilarli darajada tez-tez aniqlanadi (p<0,05).

O'ta og'ir darajada kasallik gemorragik sindrom (p<0,01) bilan rivojlanishi bilan murakkablashadi (p<0,001). O'limga olib keladigan natija o'ta og'ir pnevmoniyada 3 baravar ko'proq uchraydi (p<0,001).

Tug'ma pnevmoniya birga keladigan kasalliklar fonida sodir bo'ladi: homila ichi infektsiya (HII) 29,2%, erta tug'ilish (25,5%), tug'ma yurak kasalligi (20,0%), anemiya (7,5%) va homila o'sishning kechikishi 4,7%. Biroq, pnevmoniyaning og'irligiga ko'ra tez-tez uchraydigan kasalliklarni taqsimlashda deyarli sezilarli farqlar yo'q edi.

Og'ir pnevmoniyani rentgenologik tekshirishda ikki tomonlama kichik o'choqli yallig'lanish infiltrati (p<0,05), o'ta og'ir pnevmoniyada - segmentar infiltratlar (p<0,05) aniqlanadi. Binobarin, o'ta og'ir pnevmoniya o'pka to'qimalarida kengroq yallig'lanish o'zgarishlari bilan tavsiflanadi.

Xulosa. Hozirgi bosqichda tug'ma pnevmoniyaning xususiyatlari bolalar hayotiga tahdid soladigan ko'plab xavfli belgilar bilan klinik ko'rinishning polimorfizmidir.Kasallikning kechishining og'irligiga qarab, klinikada tekshiruvga sust reaktsiya hukmronlik qiladi.Juda kamdan-kam hollarda, gipertermiya shaklida yallig'lanishga qarshi himoya reaktsiyasi aniqlanadi.Fiziologik reflekslar o'ta og'ir kursda to'liq bostirilgunga qadar zaiflashadi, ba'zi bolalarda esa - yutish refliksi. Kasallikning eng xarakterli ko'rinishi - bolalarda depressiya, qo'zg'alish va konvulsiyalar sindromi (92,45%) bilan kechadi. Ko'pgina bemorlarda akrosiyanoz, o'ta og'ir holatlarda esa markaziy siyanoz mavjud.To'liq atoniyagacha mushak tonusining pasayishi bilan tavsiflanadi. Pnevmoniya NE va YQTE ning og'ir darajasi bilan namoyon bo'ladi, miya shishi, gemorragik sindrom bilan murakkablashadi. Bundan tashqari, ushbu klinik ko'rinishlar kasallikning o'ta og'ir darajasi bilan yanada aniqroq va sezilarli darajada tez-tez kuzatiladi. Rentgen rasmida o'ta og'ir pnevmoniya o'pka to'qimalarida kengroq yallig'lanish o'zgarishlari bilan tavsiflanadi.Ular, shuningdek, o'limgacha kasallikning yanada murakkab natijasiga ega.

References:

1. Volodin N.N. Neonatologiya: milliy qo'llanma. - M.: GOETAR-Media, 2009. - 848 b.

2. Bolalardagi bronxopulmoner kasalliklarning asosiy klinik shakllarining ishchi tasnifi / H.A. Geppe, H.H. Rozinova, I.K. Volkov, Yu.L. Mizernitskiy // Qiyin bemor. - 2009. - No 1-2. -B.45-48.

3. Dementieva, G.M. Yangi tug'ilgan chaqaloqlarda bronxopulmoner tizimning kasalliklari: shifokorlar uchun ma'ruzalar. - M., 2004. - 84 b.

4. Zueva O.S. Yangi tug'ilgan chaqaloqlarda va pnevmoniya bilan og'rigan yosh bolalarda etiopatogenez va immunologik o'zgarishlar // Vestnik VGMU, 2006 yil, 5-jild, № 4.

5. Shabalov, N.P. Neonatologiya: darslik.- M: MEDpress-inform, 2004.- V.2.- 640-yillar.

6. Bohlin, K. Yangi tug'ilgan chaqaloqlarda sirt faol moddalar almashinuvi: ventilyatsiya strategiyasi va o'pka kasalligining ta'siri. - Stokgolm: Karolinska universiteti, 2005. - 124p.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

7. Magree H.C., Russell F.M., Sa'aga R. va boshqalar. Fidjidagi bolalarda ko'krak qafasi rentgenogrammasi bilan tasdiqlangan pnevmoniya // Bull Jahon sog'liqni saqlash organi. 2005 yil iyun; 83(6):427-33. Shveytsariya.

8. Wahlgren H., Mortensson V., Eriksson M. va boshqalar. O'tkir pnevmoniya bilan og'rigan bolalarda rentgenologik topilmalar: yosh yuqumli agentga qaraganda muhimroq // Acta Radiol. 2005 yil iyul; 46(4):431-6. Shvetsiya.

9. Sirojiddinova X.N., Abdulleva M.N. Formation of circulating immune complexes (CIC) and immunoglobulins in intrauterine infection (IUI) // European science review, Austria, Vienna, 2016. - № 9-10. - Р.134-135.

10. Sirojiddinova X.N., Nabieva Sh.M., Ortikboyeva N.T. Intrauterine infection as a developmental factor perinatal pathology // Central asian journal of medical and natural sciences Volume: 02 Issue: 01 | Jan-Feb 2021 ISSN: 2660-4159. On page 107-111.

11. Sirojiddinova X.N., Usmanova M.F., Ortikboyeva N.T., Tuxtayeva M.M. Immunological dynamics of recurrent respiratory infections in frequently sick children on the background of immunocorrective therapy // IJIEMR Transactions, online available on 11 April 2021.Vol 10. On page 131-134.

12. Sirojiddinova X.N., Ortikboyeva N.T., Aminova N.A., Akmaljanova A. A. Peculiarities of neurosonography in hypoxic-ischemic encephalopathy in newborns with intrauterine infection// Eurasian journal of academic research. Volume 1Issue 9, December 2021 ISSN 2181-2020. On page 261-265.

13. Sirojiddinova X.N., Ikromova Z.X., Nabiyeva Sh.M., Ortikbayeva N.T., Abdullayeva G.D. Metabolic Changes Following Post-Hypoxic Complications in Newborns // International Journal of Current Research and Review DOI: http://dx.doi.org/10.31782/IJCRR.2020.122229. Scopus. Onpage 173-177.

14. СирожиддиноваХ.Н. АбдуллаеваМ.Н. // Монография. Оптимизация лечения респираторной патологии у часто болеющих детей. Самарканд, 2021-120 с.