CC BY
41INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT
PROSPECTS"
_April 26, 2024_
XVII-XIX ASRNING BIRINCHI YARMIDA TARBIYA, MAKTAB VA PEDAGOGIK
FIKRLAR
1Davlatxon Rustamova Toyirjon qizi, 2Abdumutaliyeva Orzigul Ismatillo qizi
1FarDu, o'qituvchi, 2FarDU talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.11059918
Annotatsiya. Bu maqolada XVII-XIX asrlarda ta'lim, maktab va pedagogik fikrlarning rivojlanishi o'rganiladi. Maqolada, davrning ijtimoiy, madaniy va siyosiy konteksti ta'lim fikrlarini qanday ta'sirga ham e 'tibor beradi.
Kalit so'zlar: pedagogikfikrlar, tarbiya, o'qitish usullari, pedagogikprinsiplar.
Abstract. This article examines the development of education, school and pedagogical ideas in the XVII-XIX centuries. The article also focuses on how the social, cultural and political context of the time influenced educational ideas.
Keywords: pedagogical ideas, education, teaching methods, pedagogical principles.
XVII-XIX asrlarda tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar oldukcha o'zgaruvchan bo'lgan davrlardir. Bu davrning boshida, tarbiya nazariyasi ko'plab diniy va fikriy fikrlarning tasvirlariga asoslanib, odatda diniy madrasalarda o'qitilgan edi. Ammo, davrning ortiga yo'nalish "Renaissance" va "Enlightenment" (ma'rifat) davrlariga o'xshash, ratsionallik va fanatizmni yuzaga chiqarish, ma'rifatga erishishni xarakterlashdi. Bu davrda, maktablar o'zaro hamkorlik qilish, shuningdek, tarbiyachilarning o'z mehnatlarini tashkil etish uchun oid bo'lgan pedagogik usullar kengaydi. O'qituvchilar shaxsiy aloqalarni qo'llab-quvvatlash, talabalarga ko'rsatma va qo'llab-quvvat berish uchun ko'plab tadqiqotlar amalga oshirildi. Bu davrning boshqaruv usullari va pedagogik tajribalar bugungi kundagi o'quv jarayonlariga ham o'xshab, ularning asosiy prinsiplari o'zgarib turibdi. XVII-XIX asrlar, tarbiya, maktablar va pedagogik fikrlar sohasida ajoyib o'zgarishlarni ko'rgan davrlardir. Bu muddatda, intellektual va ijodiy yondashuvlar o'z joriy darajasiga yetgan, va bu, o'quv jarayonlariga katta ta'sir ko'rsatgan. Bu esa, tarbiya, o'qitish usullari, va pedagogik prinsiplar sohasida yangiliklarni olib kelgan va o'zgarishlarga olib kelgan davrlarni yaratgan.
Davrlarning boshida, tarbiya odatda diniy va fikriy saboqlar bo'yicha o'rgatish bilan bog'liq edi. Diniy madrasalarda o'quv jarayonlari odatda shar'iy ilmlarga asoslangan bo'lib, insonni ma'naviy va tarbiyaviy ravishda o'zgartirishga intilgan edi. Keyinchalik, Renessans davri bilan birlashtirib, rationallik va ma'rifatga erishish fikrlari yuqori darajada o'zgarishlarga olib kelgan edi. Bu o'zgarishlar, o'qitish usullari va maktab tizimlarining yangilanishiga olib kelgan, insonni shaxsiy rivojlanishiga e'tibor qaratishni o'z ichiga olgan davrlarni ko'rsatdi. Pedagogik fikrlar esa, talabalar bilan o'qituvchilar o'rtasidagi aloqalarni kuchaytirish, tadqiqotlar va nazariyalar asosida o'rganishni va tarbiyalashni o'z ichiga olgan edi. Bu davrning boshqaruv usullari va pedagogik tajribalar bugungi o'quv jarayonlariga ham o'xshashliklar ko'rsatadi, ammo ularning asosiy prinsiplari o'zgarib turibdi.
Umuman olganda, XVII-XIX asrlarda tarbiya, maktablar va pedagogik fikrlar sohasidagi o'zgarishlar, insoniy madaniyat va bilimning o'rni va ahamiyatini yanada oshirdi. Bu o'zgarishlar, jamiyatga keng doirada ta'sir ko'rsatgan va insonlarning o'zlarini rivojlantirishlari va dunyoqarashlari uchun birinchi bosqichlarni tashkil etdi. XVII-XIX asrlarda tarbiya, maktablar va pedagogik fikrlar sohasidagi o'zgarishlar, jahon tarixidagi ahamiyatli o'zgarishlar hisoblanadi. Bu davrda ko'p mamlakatlar o'z ta'lim tizimlarini yangilash va rivojlantirishga intilgan bo'lib, bu esa
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT
PROSPECTS"
_April 26, 2024_
insoniy madaniyat va bilimning o'zgarishi va o'zaro aloqalarining kengayishiga olib kelgan. Quyidagi ko'proq ma'lumotlarga e'tibor bering:
1. Tarbiyaviy Fikrlar va Nazariyalar: XVII-XIX asrlarda, tarbiyaviy fikrlar va nazariyalar o'zgarishlarga duch kelgan. Bu davrda, ayrim ilmlar, masalan, falsafa, psixologiya va pedagogika o'rtasidagi aloqalar rivojlandi. Ayrim olimlar, masalan, John Locke, Jean-Jacques Rousseau kabi, inson rivojlanishining zanjirli ta'siri, boshqarish usullari va o'quv jarayonlariga oid ko'plab nazariyalar yaratishdi.
2. Maktab Tizimlarining Yangilanishi: Bu davrda, maktab tizimlarining yangilanishi va rivojlanishi ko'p mamlakatlarda muhim bo'ldi. O'zgarishlar maktab o'qitish usullarida, darsliklar va o'qitish vositalarida, dars jadvalida va ko'rsatuvlarda ko'rsatildi. Bunday o'zgarishlar, o'quvchilarni o'rganish jarayonini yanada samarali va amaliyotga yo'naltirish maqsadida amalga oshirildi.
3. O'qitish Metodlarining Rivojlanishi: Pedagogik fikrlar va o'qitish metodlarining rivojlanishi o'zgarishlarga duch kelgan. Bunday davrlarda, o'qituvchilar shaxsiy aloqalar qurishga va talabalar bilan interaktiv tarzda ishlashga katta e'tibor qaratishdi. Bunday metodlar, o'quvchilarning qiziqishlarini oshirish va o'rganishni samaraliroq qilish maqsadida tuzilgan.
4. Tarbiyaviy Maqsadlarning O'zgarishi: XVII-XIX asrlarda tarbiyaviy maqsadlarning o'zgarishi ham ko'p mamlakatlarda sodir bo'ldi. Bu davrda, madaniy va siyosiy o'zgarishlar insonlarga yangi ko'nikmalarni o'rgatish, insoniy uning qadriyatlarini rivojlantirish va jamiyatni sivilizatsiyalash uchun katta e'tibor berishni talab qildi.
5. Talabalarning Boshqarish Usullarining Rivojlanishi: Davrning boshida, talabalarning boshqarish usullari ham o'zgarishga uchradigan joyda edi. Asosan, autokratiya tizimlari talabalarga faqatgina boshqaruvchi tomonidan o'rganish va qo'llab-quvvatlash maslahatini qabul qilish bilan belgilangan edi. Ammo, davrning ortiga yo'nalganide, demokratik va interaktiv boshqaruv usullari rivojlandi, talabalar o'z fikrlarini ifodalash, maslahatlarga qo'shilish va o'zlarining o'rganish jarayonini o'zlarini boshqarish imkoniyatiga ega bo'ldilar.
Bu ma'lumotlar, XVII-XIX asrlarda tarbiya, maktablar va pedagogik fikrlarning o'zgarish va rivojlanishida muhim bo'lgan asoslarni ta'minlaydi. Bu davrlar, jahon tarixida ta'lim tizimlarining rivojlanishining katta bosqichini ifodalaydi va bugungi kundagi ta'limning asoslarini shakllantirgan.
XVII-XIX asrlarda tarbiya, maktablar va pedagogik fikrlar sohasidagi o'zgarishlar, jahon tarixida ahamiyatli bosqichni ifodalaydi. Bu davrning boshida, tarbiya odatda diniy va fikriy saboqlar bo'yicha o'rgatish bilan bog'liq edi. Diniy madrasalarda o'quv jarayonlari shar'iy ilmlarga asoslanib, insonni ma'naviy va tarbiyaviy ravishda o'zgartirishga intilgan edi. Keyinchalik, rationallik va ma'rifatga erishish fikrlari yuqori darajada o'zgarishlarga olib kelgan, bu esa o'qitish usullari va maktab tizimlarining yangilanishiga olib kelgan. Pedagogik fikrlar va o'qitish metodlarining rivojlanishi talabalar bilan boshqaruvchi o'rtasidagi interaktiv aloqalar va ko'rsatuvlar o'rniga tushdi. Davrning boshqaruv usullari ham o'zgarishga uchradigan joyda edi, autokratiya tizimlari demokratik boshqaruv usullari bilan almashtirildi. Barcha bu o'zgarishlar jamiyatda ilmiy, madaniy va siyosiy taraqqiyotning yengilmas qismini tashkil etdi. Bu davrning o'zgarishlari, jahon tarixida ta'lim tizimlarining rivojlanishining katta bosqichini ifodalaydi va bugungi kundagi ta'limning asoslarini shakllantirdi.
REFERENCES
1. B. Xodjayev ,,Pedagogika nazariyasi va tarixi" Toshkent 2017
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL ISSUES OF PRIMARY EDUCATION: PROBLEMS, SOLUTIONS AND DEVELOPMENT
PROSPECTS"
_April 26, 2024_
2. M. Axmedova ,,Umumiy Pedagogika" Samarqand 2020
3. M.to'xtaxo'jayev „Pedagogika" darslik Toshkent 2010
4. K.Qosnazarov A. Fazilov A.Tilegenov „Pedagogika"
5. K. Hoshimov S. Nishanova „Pedagogika tarixi" darslik
6. K. Hoshimov S.Ochilov ,, O'zbek pedagogikasi va antologiyasi
7. Tillavoldiyevna K. Z. et al. The Improving of Synonyms in The Speech of Primary School Students //Web of Scientists and Scholars: Journal of Multidisciplinary Research. - 2023. -Т. 1. - №. 3. - С. 5-7.
8. DilobarMaxsitovna K., Toyirjonovna R. D. COGNITIVE APPROACH TO LEARNING SYNONYMS IN PRIMARY EDUCATION SYSTEM //O'ZBEKISTONDA FANLARARO INNOVATSIYALAR VA ILMIY TADQIQOTLAR JURNALI. - 2023. - Т. 2. - №. 20. - С. 521-525.
9. Turg'unboyev B. PEDAGOGICAL FOUNDATIONS OF DEVELOPING MEDIA COMPETENCE IN FUTURE TEACHERS //Академические исследования в современной науке. - 2024. - Т. 3. - №. 3. - С. 231-232.
