CC BY
4O n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L 0 AND INDEXES: THEORY. PRACTICE, AND STRATEGY
XALQARO REYTING VA INDEKSLARNING ZAMONAVIY TENDENSIYALARI VA MAMLAKATLARNI BAHOLASH ISTIQBOLLARI Gulnoza Babayeva Latifjonova
Andijon mashinasozlik institute O'zbek tili va adabiyoti kafedrasi assistenti https://doi.org/10.5281/zenodo.10144976
Annotatsiya. Ushbu maqolada mamlakat uchun ustuvor bo'lgan xalqaro indekslarda o'sish strategiayalar o'rnini yaxshilash hamda davlatni nufuzini yanada oshirish bo'yicha strategik yo'l xaritasi ishlab chiqish uchun bir qancha yo'nalishlarda tahlil ko'rsatib o'tilgan.
Kalit so'zlar: Xalqaro indeks, siyosiy boshqaruv, ekologik va ijtimoiy barqarorlik, innovatsion rivojlanish strategiyasi, investitsiyalar, xalqaro hamkorlik.
Abstract. This article delineates a comprehensive analysis exploring diverse avenues to enhance the positioning of growth strategies within international indices that hold priority for the country. Additionally, it aims to craft a strategic roadmap geared towards further amplifying the country's prestige.
Keywords: International index, political management, environmental and social stability, innovative development strategy, investments, international cooperation
Аннотация. В этой статье представлен комплексный анализ, изучающий различные пути улучшения позиционирования стратегий роста в международных индексах, которые имеют приоритетное значение для страны. Кроме того, он направлен на разработку стратегической дорожной карты, направленной на дальнейшее повышение престижа страны.
Ключевые слова: Международный индекс, политический менеджмент, экологическая и социальная стабильность, стратегия инновационного развития, инвестиции, международное сотрудничество.
Hozirgi kunda o'zaro bog'liq bo'lgan global muhitda mamlakatlar turli xil xalqaro reytinglar va indekslar orqali baholanadi, bu ularning samaradorligi va turli jabhalarda turishini o'lchaydi. Bu baholashlar iqtisodiy barqarorlik, ijtimoiy rivojlanish, boshqaruv, ekologik barqarorlik va boshqalarni qamrab oladi. Ushbu baholashlar sarmoyaviy qarorlar, xalqaro munosabatlar va siyosatni shakllantirishga ta'sir qiluvchi muhim ta'sirga ega. XXI asrga qadam bosayotganimiz sari xalqaro reyting va indekslarning zamonaviy tendentsiyalari rivojlanib bormoqda, bu esa mamlakatlarni baholash uchun yangi tushunchalar va istiqbollarni taqdim etmoqda.
Rivojlanayotgan metodologiyalar va diversifikatsiyalangan mezonlar: Xalqaro reyting va indekslar ortidagi metodologiyalar o'zgarishlarga uchradi. Dastlab, baholashlar asosan iqtisodiy ko'rsatkichlarga qaratildi. Biroq, zamonaviy baholashlar endi kengroq mezonlarni o'z ichiga oladi. Ushbu diversifikatsiya ijtimoiy omillarni, ekologik barqarorlikni, boshqaruvni va texnologik yutuqlarni o'z ichiga oladi.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan belgilangan Barqaror Rivojlanish Maqsadlari (BRM) ko'plab zamonaviy baholashlar uchun yo'naltiruvchi asos bo'lib xizmat qiladi. Yaxlit baholashga o'tish mamlakat taraqqiyotini baholashda turli jihatlarning o'zaro bog'liqligini e'tirof etadi. Inson taraqqiyoti indeksi (HDI), Atrof-muhit samaradorligi indeksi (EPI) va Global innovatsiyalar indeksi (GII) kabi indekslar iqtisodiy omillar bilan bir qatorda ijtimoiy, ekologik va texnologik parametrlarni hisobga olgan holda bu kengroq istiqbolga misoldir.
0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L ö AND INDEXES: THEORY. PRACTICE, AND STRATEGY
Siyosiy islohotlarda boshqaruvning o'rni: Muvaffaqiyatli takomillashtirish ko'pincha mustahkam siyosat islohotlari va samarali boshqaruvga tayanadi. Hukumat siyosati mamlakatning ushbu reytingdagi mavqeini oshirish uchun belgilangan maqsadlarga mos kelishi kerak. Innovatsiyalar, barqaror rivojlanish va ijtimoiy farovonlikni rag'batlantiradigan siyosatlar turli ko'rsatkichlarga ijobiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Shaffoflikni ta'minlash, byurokratiyani qisqartirish va axloqiy biznes amaliyotlarini targ'ib qilish mamlakatning global korruptsiya va boshqaruv indekslaridagi reytingini oshirishi mumkin. Shaffof va samarali boshqaruv nafaqat
xorijiy investitsiyalarni jalb qiladi, balki ichki barqarorlik va o'sishga ham yordam beradi. Ayniqsa joriy yilning 2022-yil 28-yanvardagi O'zbekiston Respublikasi
Prezidentining PF-60-son Farmoni bilan tasdiqlangan 2022-2026 yillarga mo'ljallangan Yangi
O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasini jadal amalga oshirish, shuningdek, O'zbekiston Respublikasining ustuvor xalqaro reyting va indekslardagi ko'rsatkichlarini yaxshilashga yo'naltirilgan islohotlarni amalga oshirish yuzasidan takliflar ishlab chiqishga mamlakat ilmiy salohiyatini keng jalb etish va loyihaviy boshqaruvning xalqaro standartlaridan foydalanish, davlat xizmatchilarining sohadagi bilim va ko'nikmalarini oshirish chora tadbirlarini alohida takidlash lozim.
Ekologik va ijtimoiy barqarorlik: Ekologik va ijtimoiy barqarorlik global reytinglarda tobora muhim omillarga aylanib bormoqda. Uglerod izlarini kamaytirish, tabiiy resurslarni tejash va ijtimoiy farovonlikni oshirish bo'yicha tashabbuslar mamlakat obro'siga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin. Qayta tiklanadigan energiya manbalariga ustuvorlik berish, chiqindilarni boshqarish bo'yicha siyosatni amalga oshirish va ijtimoiy tenglikni ta'minlash mamlakatning barqarorlik indekslaridagi ko'rsatkichlariga ijobiy ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Ta'lim va tadqiqotga investitsiyalar: Ta'lim va tadqiqot mamlakatning global reytinglarda rivojlanishida hal qiluvchi rol o'ynaydi. Boshlang'ich ta'limdan oliy ta'limgacha bo'lgan sifatli ta'lim tizimlariga sarmoya kiritish malakali ishchi kuchlarini tarbiyalaydi va innovatsiyalarni rag'batlantiradi. Ilmiy muassasalar va sanoat tarmoqlari o'rtasidagi hamkorlik tadqiqot va ishlanmalarni rag'batlantirishi va shu orqali mamlakatning texnologik taraqqiyoti va raqobatbardoshligini oshirishi mumkin.
Texnologik integratsiya va katta ma'lumotlar tahlili: Texnologiya va katta ma'lumotlar tahlilining integratsiyasi mamlakatlarni baholash usulini inqilob qildi. Katta hajmdagi ma'lumotlarning mavjudligi yanada nozik va real vaqtda baholash imkonini beradi. Texnologiyalarni o'rganish algoritmlari va sun'iy intellekt (AI) ilovalari tezkor baholashni ta'minlash uchun ushbu ma'lumotlar to'plamlarini qayta ishlashi mumkin. Haqiqiy vaqtda ma'lumotlar dinamik baholash imkonini beradi, mamlakat faoliyatidagi tez o'zgarishlarni qayd etadi. Misol uchun, moliyaviy bozorlar kredit reytingidagi o'zgarishlarga tezda javob beradi, bu real vaqt rejimida baholashning muhimligini aks ettiradi. Bundan tashqari, ijtimoiy media tahlillari va hissiyotlarni tahlil qilish jamoatchilikning mamlakatga nisbatan qarashlari va kayfiyatini o'lchashga yordam beradi.
0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L ö ANO INDEXES: THEORY. PRACTICE. AND STRATEGY
Shaffoflik va manfaatdor tomonlarning ishtiroki: Shaffoflik va manfaatdor tomonlarning ishtiroki ushbu baholashlar ishonchliligining ajralmas qismiga aylandi. Manfaatdor tomonlar bilan maslahatlashuvlar, ma'lumotlarning shaffofligi va uslubiy ravshanligi ushbu reyting va indekslarning qonuniyligi va ishonchliligini ta'minlash uchun juda muhimdir. Ushbu baholashlar uchun mas'ul bo'lgan tashkilotlar shaffoflikni tobora ko'proq qabul qilmoqdalar, bu hukumatlar va boshqa manfaatdor tomonlarga tegishli mezonlar va hisob-kitoblarni tushunish imkonini beradi. Hukumatlar, siyosatchilar va fuqarolar bilan hamkorlik baholash jarayonini takomillashtirishga yordam beradi, uni yanada kengroq va asosiy voqelikni aks ettiradi.
Qiyinchiliklar va kelajak istiqbollari: Xalqaro reyting va indekslardagi yutuqlarga qaramay, muammolar saqlanib qolmoqda. Ma'lumotlarning aniqligi va dolzarbligini ta'minlash, ayniqsa tez o'zgaruvchan muhitda, muhim muammo bo'lib qolmoqda. Bundan tashqari, muayyan mezonlarni aniqlash va o'lchashda sub'yektivlik doimiy tashvish bo'lib qolmoqda. Madaniy farqlar, turli ustuvorliklar va metodologiyalar ko'pincha umume'tirof etilgan standartlarga erishishda qiyinchiliklar tug'diradi. Kelajakda mamlakatni baholash uchun istiqbolli istiqbollar mavjud. Texnologiyadagi keyingi yutuqlar, jumladan ma'lumotlar yaxlitligi uchun blokcheyndan foydalanish, atrof-muhitni baholash uchun sun'iy yo'ldosh tasvirlarini qo'shish va AI algoritmlarini takomillashtirish, ehtimol baholashning aniqligi va chuqurligini oshiradi. Bundan tashqari, barqarorlikka e'tibor kuchayishi bilan, ayniqsa, iqlimga chidamlilik, ijtimoiy tenglik va axloqiy boshqaruvga qaratilgan yangi indekslar paydo bo'lishi ehtimoli bor.
Xulosa o'rnida shuni takidlash lozimki, Xalqaro reyting va indekslar mamlakatning turli sohalardagi faoliyatini baholashda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Zamonaviy tendentsiyalar iqtisodiy omillar bilan bir qatorda ijtimoiy, ekologik va texnologik jihatlarni birlashtiradigan yanada yaxlit yondashuvni ta'kidlaydi. Texnologiya va katta ma'lumotlar tahlilidan foydalanish baholash jarayonini o'zgartirib, real vaqt rejimida baholash imkonini berdi. Qiyinchiliklar davom etayotgan bo'lsa-da, mamlakatni baholashning kelajagi texnologiya taraqqiyoti va barqarorlikka ortib borayotgan e'tibor bilan istiqbolli ko'rinadi. Shaffoflik va manfaatdor tomonlarning ishtirokini qo'llash ushbu baholashlarning ishonchliligi va dolzarbligini yanada oshiradi va mamlakatning global maydondagi mavqeini yanada kengroq tushunishga yordam beradi.
REFERENCES
1. https://lex.uz/docs/-6026692
2. http://www.lex.uz/docs/3913186
3. http://insonhuquqlari.uz/oz/news/ozbekistonning-xalqaro-reyting-va-indekslari
4. https://cabar.asia/en/why-should-uzbekistan-improve-its-position-in-the-global-innovation-index?pdf=25353
5. https://carnegieendowment.org/files/wp26.pdf
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3068254/
7. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0176268099000658
8. https://isrs.uz/oz/ozbekiston-yangiliklari/xalqaro-reyting-va-indekslar
