CC BY
59
УДК 80/81 ББК 81.2 (Т) - 3
Раҳматова Дилрабо Аҳмадцоновна,
номзади илмҳои филологй, дотсенти кафедраи забони тоцикии ДДҲБСТ (Тоцикистон, Хуцанд)
Рахматова Дилрабо Ахмаджановна,
к.ф.н., доцент кафедры таджикского языка Таджикского государственного университета права, бизнеса и права (Таджикистан. Худжанд)
Rahmatova Dilrabo Ahmadjohnovna,
candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of the Tajik language under the Tajik State University of Law, Business and Politics (Tajikistan, Khujand)
E-MAIL: raxmatov. 1987@mail. ru
Ключевые слова: сложные слова, стиль Бедиля, творчество Накибхона Туграла, новое значение, знание языка, поэтическое умение, поэтический статус.
В статье говорится об особенностях художественного, стилистического и лингвистического анализа газелей Накибхона Туграла. Морфологический анализ лексики сборника газелей Накибхона Туграл свидетельствует о его приверженности к традиционным способам таджикского лексикообразования и особенностям поэтического творчества и стиля. В статье исследуется употребление Накибхоном Тугралом сложных слов в лирических произведениях, которые классифицированы по морфологическим свойствам. В заключение необходимо отметить, что в творчестве представителей индийского поэтического стиля, в том числе в газелях Туграла Ахрори, использовано много сложных слов, что является особенностью вышеназванного поэтического стиля.
Key words: compound words, Bedil's style, Naqibkhon Tughral creations, Indian style, new meaning, knowledge of language, poetical ability, poetical status
The article dwells on the peculiarities of imaginative, stylistic and linguistic analysis of Nagibkhon Tughral's gazelles. Morphological analysis of the vocabulary of Naqibkhon Tughral's collection of gazelles testify to his adherence to the traditional ways of Tajik wordbuilding and the peculiarities of poetical creation and style. In her article the author canvasses Tugral's usage of compound words in lyrical works which are classified according to morphological means. In conclusion, it is worth mentioning that in the creation of the representatives of Indian poetical style, Tughral Ahrori 's gazelles inclusive, a great amount of compound words are used that is the peculiarity of the above-mentioned poetical style.
ВИЖАГИҲОИ КОРБАСТИ КАЛИМОТИ МУРАККАБ ДАР АШЪОРИ НАҚИБХОНИ ТУҒРАЛ
ОСОБЕННОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ СЛОЖНЫХ СЛОВ В ПОЭЗИИ НАКИБХОНА ТУГРАЛА
THE PECULIARITIES OF USAGE OF COMPOUND WORDS IN NAQIBKHON TUGHRALS POEMS
99
Rahmatova D. A. The Peculiarities of Usage of Compound Words in Naqibkhon Tughral's Poems
Зиндагии Нақибхони Туграл дар замони пурошӯби ҳаёти сиёсиву иқтисодӣ, ки ниҳоят мураккаб гардида буд, ҷараён гирифтааст. Албатта ин ба доираҳои адабӣ бетаъсир набуда, аксар шуаро ба шеъри худ либоси зоҳирпарастӣ пӯшонида буданд ва тақлидкорона шеър гуфтан дар байни адибони ҳавзаҳои адабии Хуросону Мовароуннаҳр расм шуда буд.
Аз рӯи маълумоти ҳамасронаш Туграл дар шоирӣ дасти тавоно дошта, дорои табъи мавзун ва дар нозукхаёливу дақиқсанҷӣ аз зумраи муқаллидони назми Бедил ба шумор мерафтааст. Устод Айнӣ дар «Намунаи адабиёти тоҷик» чунин зикр мекунад, ки «Туграл муқаллиди Бедил аст, лекин мисли бисёртарин муқаллидони Бедил дар ин пайравӣ ҳеҷ муваффақ нашудааст. Истеъдоди Туграл бисёр комил ва хаёлаш мустаидди болоравӣ буд. Агар табъи худро дар асорати Бедил намеандохт ва ҳам ба ҳаққи худ бисёр некбин намебуд, аз саромадони замони худ шуданаш муҳаққақ буд» (1, с.409). Мирзо Шукурзода дар огози китоби “Девони ашъори Туграли Аҳрорӣ ” ба чунин хулоса меояд, ки “...баҳое, ки устод Айнӣ ба осори Туграл додаанд, он ҳам дар соли 1925 ё 26, то ҳадде шитобзада ва гайримунсифона аст..”(2, с 31) Ва дар поёнтар ин андешаи худро тақвият бахшида меафзояд, ки “...дар рисолаи муфассали ӯ роҷеъ ба Мирзо Бедили Деҳлавӣ ва дигаре аз таълифоти илмии хеш устод ба муқоисаи шеъри Туграл ва Бедил ва тақлиди бебарори Туграл ва муосиронаш аз мактаби сабки ҳиндӣ нукоти жарф ва муфассал матраҳ нагардидааст...”(2, с.32). Дар ин хусус адабиётшиносон Абдулҳамид Пӯлодов ва Асрор Раҳмонов дар сарсухани “Гиёҳи меҳр” зикр кардаанд, ки “Бояд иқрор кард, ки Туграл дар тарзи газалгӯӣ бештар ба сабку услуби Бедил иттико варзида, вазну қофияву қолабу образҳои шеърии ӯро бештар аз дигарон манбаи эҷоду мабдаи илҳом қарор додааст.”(5, с.22) Ба андешаи мо дар баробари тақлид ба осори Бедил Туграл услуби хоси ифодаи худро дошт.
Мундариҷаи осори шоирро мавзӯи ҷовидонаи адабиёти классикии мо - мавзӯи ишқу ошиқӣ, панду андарз, шикоят аз замон ва г. фаро гирифтааст. Туграл чун шуарои замони худ анъанаҳои дерини адабиётро давом додааст ва дар баробари ба такрор истифодаи калимаю таркибҳои хоси шуарои сабки ҳиндӣ, тавонистааст бо тахайюли рангоранги худ дар тасаввури хонанда саҳнаҳои ҷолиберо ба вуҷуд орад. Масалан, калимаи «ҳубоб» дар ашъори шоирони сабки ҳиндӣ хеле зиёд дучор мегардад, ки бо истифодаи он шуарои ин сабк ибораю таркиб, калимаҳои ифодакунандаи маъниҳои тозаро фаровон ба кор бурдаанд. Туграл низ бо вожаи «ҳубоб» тасвирҳои ҷолиберо рӯи кор овардааст. Масалан:
Ҳайрате дорам, ки Туграл, баҳри як дам зиндагӣ,
Ин кулоҳи фахр бар сар аз куҷо дорад ҳубоб (5, с.59)
Ё ин ки:
Гирифтори каманди он хами зулфи баногӯшам,
Ҳубобосо ба савдои хаёлаш хонабардӯшам (4, с. 110).
Шояд яке аз сабабҳои байни халқ шӯҳрат ёфтан ва маҳбубият пайдо кардани ашъори Туграл дар рангу ҷилои наву тоза бахшидан ба образҳои чандасраи шеър бошад. Барои он ки аглаби калимаю таркибҳое, ки дар шеъри шуарои сабки ҳиндӣ маънии ирфониву фалсафиро касб намуда, бо тобишҳои мухталиф чун унсури муҳими шеър шинохта шудаанд, дар эҷодиёти Туграл як андоза ҷилваҳои хоси содданаморо ба худ касб намудаанд. Масалан, калимаи «оина» дар ашъори шуарои собитқадами ин сабк ба мисли Шавкати Бухороӣ ба маъниҳои фалсафию ирфонӣ хеле зиёд корбаст мешавад:
Ба сайри хонаи оина рафтӣ бехуду танҳо,
Тапиданҳо диламро об кард аз бадгумониҳо (8, с.60)
100
Раҳматова Д.А. Вижагиҳои корбасти калимоти мураккаб дар ашъори Нақибхони Туграл
Байти мазкур, ки дар ниҳояти зебоии калом баён шудааст, ҷилои ирфони дошта, «хонаи оина» дар он ишора ба рӯҳи инсон аст. Туграл низ ба ҳамин маънИ байте дорад:
Дар тариқи ишк касро раҳбаре даркор нест,
Хонаи оинаро бому даре даркор нест (2, с. 128)
«Хонаи оина” дар ин ҷо ба маънои аслии худ - оина, ки сурати инсонро нитттон медиҳад, ба мисле ки дохили он чун хона аст, корбаст гардидааст. Хусусияти ашъори Туграл бештар муқаллидии ӯ ба зоҳир ва шакли шеъри шуарои сабки ҳиндИ ё сабки бедилист. Мирзо Шукурзода дар мақолаи хеш “Вуруде ба шакаристони Туграл”, ки дар огози “Девони ашъори Туграли АҳрорИ” меорад, иброз доштааст, ки вожаи “шакар” беш аз сад маротиб истифода гардида, мураккабвожаҳои зер ба мисли “шакарбор, шакарбӯра, шакарпора, шакарпанир, шакарчаш, шакарпалав, шакархо, шакаршикан, шакарханд, шакархоб, шакаргуфтор...”(2, с.19) сохта шудаанд.
Забонаш ҳамчу тӯтӣ дар такаллум,
Шакаррези бисоти маҳфили кист? (2, с. 123)
Носирҷон МаъсумИ дар муқаддимаи «Мунтахаботи ашъор»-и Туграл хусусияти газалиёти ӯро батафсил баён намуда, ишора мекунад, ки: «забони шоир дар кали-масозИ ва махсусан дар калимабандИ хусусиятҳои аҷибе низ дорад» (4, с.59).
Ба чунин хулосаи устод МаъсумИ такя намуда, хостем ба ин вижагии ашъори Туграл нигоҳи иҷмолИ намоем.
Махсусияти осори адибони сабки ҳиндИ ва пайравони равияи бедилИ дар офариниши вожаҳои мураккаб, ибораороИ, таъбирофарИ зиёдтар ба назар мерасад. Аммо дар замони зисти Туграл он ба дараҷаи ифрот расидааст, зеро шуарои ин давра дар бунбасти маънавИ қарор дошта, бештар ба зоҳири шеър эътибор медоданд. Дар газалиёти Туграл нисбат ба шоирони асрҳои ХУП-ХУШ, яъне намояндагони сабки ҳиндИ аз Шавкати БухороИ то Бедил вожаҳои тозаофарида хеле кам ба назар мерасад, ки ин яке аз вижагиҳои фарқкунандаи ашъори ӯро нишон медиҳад. Яъне шоир ба мисли аксар пайравони сабки мазкур дунболи ороияҳои лафзИ рафта, асолати шеър, яъне маънои баландро қурбон накардааст.
Эҷоди калимаҳои мураккаб дар ашъори Туграл ба тарзҳои гуногун корбаст гардида, аз тахайюлоти бою рангини ӯ шаҳодат медиҳад. Ҳангоми варақгардон намудани сафҳаи ашъори шоир мураккабвожаҳои зиёде ба назар расиданд, ки аз ашъори шуарои пешин барои ифодаи матлаб истифода гардидаанд ва аз ин лиҳоз мо мураккабвожаҳои ашъори шоирро шартан ба гурӯҳҳо чудо намудем. 1. Мураккабвожаҳое, ки дар ашъори шуарои сабки ҳиндИ батакрор омадааст. Нақибхон Туграл аксаран калимоти мураккаби мутадовили сабки ҳиндиро ба риштаи тасвир кашидааст ва бештарин маворид ин падида дар шеъри ӯ мушоҳида мегардад. Мисол: Дам ба дам оинасон дар ишратободи чаман,
Шоҳиди гулҳои рангин ҷилвагар дорад баҳор (4, с. 69).
Дар таркиби ин вожаи мураккаб «ишрат» ба маънии шодмонИ, хурсандИ, шодИ... (6, ч.1, с.593), «обод» - чун пасванди калимасоз корбаст шудааст ва аз вожа-ҳои маъмули сабки бедилист. Табиист, ки истифода аз вожагону ибороти мутадовили сабки чорИ дар ашъори шуарои ҳамасру пешини Туграл ҳам расм буда ва он чи ки шеъри ӯро аз бархе ҳаммаслакон мумтоз мекунад, ҳамин аст, ки калимоти мураккаб на танҳо барои зевари байт, балки барои нишонрас кардани маъно истифода шудаанд. Масалан, байти зерин:
То кашад аз рух ницоб он моҳи симинсоки ман,
Ғӯта дар ҳайрат занад ин дидаи муштоки ман (2, с. 324).
101
Rahmatova D. A. The Peculiarities of Usage of Compound Words in Naqibkhon Tughral's Poems
“Симинсоқ” аз ду калима - «симин» маҷозан нозук, сафед, зебо...(7, ҷ.2, с.252) ва «соқ» дар байт ба маънои банди даст - мураккаб аст. Шоир дар байт лаҳзаи ниқоб кашидани маъшуқро тасвир карда, яъне он замон, ки маъшуқа даст боло мекунад ва остини ӯ каме поён шуда, соқи симинаш ё ба истилоҳи худи шоир “симинсоқ”-ашро намоён месозад - лаҳзаи ваҷди дили ошиқ мебошад. Яъне, бори асосии маънову мантиқро ҳамин калимаи мураккаби мустаъмали “симинсоқ” мекашад. Ба гайр аз ин, дар газалиёти шоир оҳанги ҳаҷв хеле барҷаста садо медиҳад. Ҳамин хусусияти ашъори Тугралро Мирзо Шукурзода дар мақолаи мазкур меорад, ки “...танзу ҳаҷв дар осори Туграл (чун дар хӯю хислати ӯ) ҷойгоҳи хосе дорад ва танзи ӯ ҳовии мавзӯоти иҷтимоӣ буда, дар қолаби газалу рубоӣ суруда шудааст.” (2, с.33) Дар хусуси истифодаи вожаҳои гуфтугӯии халқӣ Маъсумӣ ба газали мазкур, ки ин ҷо матлаашро овардем, ишора намудааст, “...Баъзан калимаҳои халқии гуфтугӯиро кор фармуда, газалҳои худро аз ҷиҳати забон ва оҳанг ба лирикаи халқӣ наздик мекунад.”(4, с.59) Лутфи сухани Туграл дар аксари газалҳояш бисёр ширину гуворо ва содда ба назар мерасанд. Мисол:
Моҳи симандоми ман ҳарчанд олиҷоҳ шуд,
Пайкарам симоб, корам оҳ, рангам коҳ шуд (2, с.169)
Ногуфта намонад, ки гоҳо шоир барои намоиши истеъдоди забондонии худ аз калимоти мураккаб ба таври вофир истифода мекунад. Аз ин рӯ, калимоти мустаъмал ва маъмули шуарои мотақаддам дар шеъри ӯ ба касрат вомехӯранд. Чунончи дар байте мефармояд:
Тире зада бар ҷони ман мижгони новакафканат,
Эй турки тирандози ман, абрукамони кистй? (4, с.80).
Беш аз ин улфатпарасти ваҳми ҳайронӣ мабош,
То ба кай дар хоби махмал куръаи таъбирро (2, с. 45)
2. Гурӯҳи дигари калимоти мураккаб, ки дар ашъори Туграли Аҳрорӣ мавриди истеъмол қарор гирифтаанд, мураккабвожаҳои нисбатан каммаъмултар дар сабки ҳиндист. Маҳорати Туграл чун донандаи хуби имконоти маънавии калимот дар калимасозӣ беандоза аст. Ин навъи калимот бештар дар ашъори шуарои қарни 18-19 мутадовил буда, истихдоми бархе аз онҳо дар шеъри шуарои пайрави сабки Мирзо Бедил чашмрас аст. То он ҷо ки нигоранда ҷустуҷӯ кард, ин навъи калимот дар шеъри шоирони садаи аввали сабки ҳиндӣ камтар вомехӯранд. Вожаҳои мазкур бештар барои ороиши зоҳирии шеър истифода мешаванду халос. Азбаски забони шеъри мутадовили асри Туграл ин вижаро доштаву худи ӯ ҳам пайрави сабки Бедил будааст, ночор ин навъи калимотро дар газалҳои худ истихдом намудааст. Масалан: Муштариикболи назмам, лек дар бозори даҳр,
Ҷуз кумоши гам набошад дигаре савдои ман (4, с. 75)
Вожаи мураккаби «Муштарииқбол» аз ду калима - «Муштарӣ» ба маънии номи сайёра, «иқбол» бахт, толеъ (6, ҷ.1, с.540) сохта шуда, ба маънои баландиқбол, хуҷаста ва муборак омадааст. Ин мураккабвожа аз ду ҷиҳат тақозои маънои фавқуззикрро дорад: аввал, сайёраи Муштарӣ дар боло ҷойгузин шуда, ба маънои баландӣ омада метавонад ва дуюм, дар низоми боварҳои қадимаи ситорашиносон сайёраи Муштарӣ ситораи саъд маҳсуб меёфтааст ва онро Саъди акбар ҳам мегуфтаанд (6, ҷ.1, с. 789). Аммо дар байти мавриди назари мо шоир ба таври ифтихорияҳо ишора бар он дорад, ки табъи ӯ баланд аст. Чунончи дар дигар мавридҳо ҳам ба ин маъно ишора кардааст: Бод туро офарин, Туграли шоҳинватан,
Кардӣ тамом аз сухан васфи саропои у (4, с. 76).
Калимаи тозаофаридаи «шоҳинватан» ҳам дар байти мазкур бар маънии
102
Раҳматова Д.А. Вижагиҳои корбасти калимоти мураккаб дар ашъори Нақибхони Туграл
ишоранамудаи мост. Дар калимаи мураккаби “шоҳинватан” ҳам латофату назокати зебое нуҳуфта шудааст, зеро он бо тахаллуси шоир ҳам таносуби қавиро ташкил медиҳад. Ё дар ҷои дигар низ ба ҳамин маънӣ меорад:
Шохбозем мо ба сайди сухан,
Авҷи маънист ошёнаи мо (2, с. 74)
3. Бахше аз калимоти мураккаби ашъори Тугралро вожагоне ташкил медиҳанд, ки аз нигоҳи сохту мӯҳтаво хоси худи ӯянд, яъне аглаби вожаҳо дар назми муосирон ва пешинагони шоир каммаъмуланд.
Зи худ бисёр дур афтодам аз маъникаринихо.
Маро сармашки хайронист акнун муйчинихо. (5, с.47)
Даме з-андешаи дил дар паи сайди маонй шав,
Агар бошадрасо фикри ту дар маъникаминихо (4, с. 81)
«Камин» вожаест ба маънии пинҳонгоҳе, ки барои қасди ҳуҷум ё сайд кардан паноҳ шуда мешинанд (6, ҷ.1, с.573) “қарин”- наздик, ҳамдам, мисл, монанд...(6, ҷ.1, с.666)- “маъниқаринӣ” ва “маъникаминӣ” аз ҷумлаи калимоти мураккаби каммаъмул аст, ки ба маънои касе, ки дар ҳар мисраъ ё сухан диққат медиҳад, то ба умқи маънои он бирасад. Ин навъи калимот мухтасси шеърҳоеанд, ки дар онҳо бештар пайравии Туграл ба Абулмаонӣ эҳсос мешавад. Аз сӯи дигар, ин навъ ашъор бозгӯи сабки вежаи худи шоир ҳам ҳастанд, зеро дар онҳо маҳорату малакаи забондонӣ ва офариниши маонии ҷадид ва дастёбии шоир ба қуллаҳои нави ҳунар нишон дода шудаанд. Ё ҷои дигар чунин меорад:
Агар ин аст тундӣ тавсани чавлоншитобашро,
Ғубори хок шав, то ворасӣ бусирикобашро (2, с.47)
Байт:
Соясифат суи ту з-афтодагӣ,
Пой надорам, кадам аз сар кунам! (2, с. 310)
«Соя» - сиёҳии ҷисми инсон ё ҳар ҷисми дигаре, ки дар рӯшноии офтоб ё нури чарог ба замин ё болои чизи дигар меафтад (7,ҷ.2, с.275); маънии калимаи «сифат» хусусияти аз дигарҳо фарқкунандаи касе ё чизе, бартарӣ, дараҷаи бакороии чизе, чигунагии чиз мебошад (7, ҷ.2, с.262). Калимаи “соясифат” ба мисли аглаби калимоти мураккаб дар байти мазкур бори асосии маъноро мекашад ва тамоми маонии дар байт таран-нумшуда гирди он мегардад. Яъне шоир мегӯяд, ки ман мехоҳам сӯи ту равам, аммо пой надорам ва аз ин рӯ соясифат қадам аз сар месозам. Дар ин байт таркиби машҳури “ба сар рафтан” дар либоси оростатаре пешниҳоди хонанда шудааст. Чун дар соя назар мекунем, аввал сари он меравад ва шоир бо камоли дақиқназарӣ ин вижаро пай бурда, ба риштаи назм кашидааст. Ин гурӯҳи мураккабвожаҳо ҳам дар ашъори Туграл басомади зиёд дошта, дар мавридҳои гуногун ба кор бурда мешаванд. Аммо бештар дар ашъори Туграл вожаҳои мураккаб ба ҳайси калимоти меҳварии шеър хидмат мекунанд. Вожаҳои мураккаби «ваҳшаткамин”, “саброзмо”, “маънизо”, “маъниқари-нӣ”, “хиҷлатҷабинӣ”, “хиҷолатмоя» ва амсоли ин дар шеърҳои шоир басомади зиёд доранд, ки аз диди наву маҳорати забондонии шоир дарак медиҳанд. Байтҳо: Хичолатмояам, вазъи парешонист бунёдам,
Гулоби хиҷлат аз сунбул кашад тасвири Бехзодам (4, с.108).
То зулфи ту дар хирмани гул голиябез аст,
Дар даври камар бин, ки кирон муштарирез аст (5, с. 68)
Мебарам ман дар сухан имруз гуй аз хамдамон,
Дар саманди фикр чун маънисаворам кардаанд (2, с.174)
103
Rahmatova D. A. The Peculiarities of Usage of Compound Words in Naqibkhon Tughral's Poems
Дар баъзе маврид вожаҳои мураккаб дар байт чида ё паси ҳам омадааст:
Лабшакар, дандонгухар. ширинтакаллум дилбарон,
Дидаам, аммо на як ҳамчун туам дилхоҳ шуд (2, с.169)
Синасофонро мулоимтинатӣ бошад накӯ,
Мӯциби равнақ бувад рӯган ниҳӣ болои мавҷ (5, с. 95)
Инчунин, мураккабвожаҳое низ дар ашъори Туғрал ба назар мерасанд, ки аз се калимаи мустақилмаъно сохта шудаанд:
Махвихайратгаштаи махмурият,
Нашъае аз мавҷи сахбо мекашад (2, с.164)
Манъи карами хеш кунӣ чанд зи ибром,
Эй ҷабхагирехкарда, ту аз даст дуо пурс (2, с.233)
Хулоса, мураккабвожаҳо дар ашъори шуарои сабки ҳиндӣ корбасти фаровон дошта, аз мухтассоти ин сабки шеър маҳсуб мешуданд, бахусус дар замони зиндагии Туғрал, ки шеъри ин сабк ба бунбасти маънавӣ дучор шуда буд. Аммо калимоти мураккаби ашъори Туғрал, ки аз рӯи табақабандӣ ба чанд гурӯҳи шартӣ чудо мешавад, хусусияти истифодаи худро дорад. Г урӯҳи мураккабвожаҳое, ки шоир онҳоро ба вом аз пешинагону муосирон гирифтааст, асосан барои зебоии тасвири байт, кашидани бори маъно ва намоиши ҳунари шоирӣ истифода шудаанд. Мураккабвожаҳои гурӯҳи дуюм, ки хоси фақат шоирони пайрави Бедиланд, дар ашъори Туғрал нишондиҳандаи вежагии асосии сабки шеъри ӯ буда, маҳорату малакаи забондонӣ ва мақоми шоирии ӯро дар байни ҳаммаслакон бозгӯ мекунад.
Калидвожаҳо: вожахои мураккаб, сабки бедилӣ, эҷодиёти Нақибхон Туграл, маънии ҷадид, малакаи забондонӣ, хунари шоирӣ, мақоми шоирӣ.
Пайнавишт:
1. Айнӣ, Садриддин. Намунаи адабиёти тоҷик.-М.: Нашриёти марказии халқи Иттщоди
Ҷамохири Шӯравии Сусиёлистӣ, 1926. - 626 с.
2. Девони ашъори Туграли Ахрорӣ. -Душанбе: Интишороти Нохид. Тасхех ва тахияи Мирзо Шукурзода, 2011. - 460 с.
3. Насриддинов А. Фарханги мушкилоти адабиёт.- Хуҷанд: Нашриёт давлатии ба номи Р.Ҷалил. 1992.-114 с.
4. Туграл, Нақибхон. Мунтахаботи ашъор.- Душанбе: Ирфон, 1964. - 317с.
5. Туграл, Нақибхон. Гиёхи мехр.- Душанбе: Ирфон, 1986. - 351с.
6. Фарханги тафсирии забони тоҷикӣ. -Душанбе: Бухоро, 2008, ҷ. 1, - 950 с.
7. Фарханги тафсирии забони тоҷикӣ. -Душанбе: Бухоро, 2008, ҷ.2, - 945 с.
8. Шавкати Бухороӣ. Девони ашъор. -Душанбе: Дониш, 1987. - 530 с.
Reference Literature:
1. Ayni, Sadriddin. Patterns of Tajik Literature. - M.: the central publishing house of the USSR peoples' literature, 1926. - 626pp.
2. Tughral Ahrori. Collection of Poems / under the editorship of Mirzo Shukurzoda. - Dushanbe: Nohid, 2011. - 460 pp.
3. Nasriddinov A. Glossary of Literary Difficult Notions. - Khujand: State publishing house named after Rahim Jalil, 1992. - 114 pp.
4. Tughral, Naqibkhon. Collection of Compositions. - Dushanbe: Cognition, 1964. - 317pp.
5. Tughral, Naqibkhon. The Tree of Love. - Dushanbe: Cognition, 1986. - 351 pp.
6. Dictionary of the Tajik Language. - Dushanbe: Bukhara, 2008. P. 1. - 950 pp.
7. Dictionary of the Tajik Language. - Dushanbe: Bukhara, 2008. P.2. - 945 pp.
8. Shavkat Bukhoroi. Selected Works. - Dushanbe: Knowledge, 1987. - 530pp.
104
