CC BY
19
УДК4Т Ф.М.ЧДМОЛИДДИНОВА
ББК81,2Точ
ТАШРЕ^И ВЕРБАЛИИ ВОСИТАХОИ ПАРАЛИНГВИСТЙ ДАР МАТН^ОИ БАДЕЙ
Имову ишора чун предмети тах;и;и забоншиносй хануз аз ибтидои асри XX ба таври мунтазам омухта мешуд, зеро он нут;и шифохии гуяндаро бо мусохиб дар полати муоширати бевосита илова ва хамрохй мекунад.
Дар солхои 30-юми асри гузашта як ;атор пажухиш оид ба тахлили забони имову ишора пайдо гашт. Вале доираи пажухишу омузиши ин воситаи гайризабонии муошират якчоя бо забоншиносй ва семиотика танхо дар дахсолахои охир бошиддат идома дорад. Ба омузиши ин омиле, ки бевосита нут;ро хамрохй мекунад, илми паралингвистика сару кор дорад, ки солхои 50-уми асри гузашта хамчун равияи илмй чудо шудааст (3, 10).
Дар тад;и;оти забоншиносии муосир илми паралингвистика хамчун омузандаи ;исми мухими ходисахову зухуроти забонй муайян шудааст. Мувофи;и а;идаи забоншинос Г.В.Колшанский паралингвистика мафхуми функсионалие ба хисоб меравад, ки онро пеш аз хама, чун воситаи ёридихандаи илми забоншиносй муайян кардан лозим аст, ки оид ба омузиши воситаи функсионалии гайризабонй барои шаклгирии нут;и муайяни шифохй хизмат мекунад (4, 20).
Паралингвистика хамчун илм се зергурухро фаро мегирад: фонетикй, кинетикй ва графикй. Тахти истилохи "кинетика" ифодахои харакати бадан, имову ишора, циёфасозй (мимика), ки дар барномахои телевизион ва дар чараёни муошират вомехуранд, фахмида мешавад.
Профессор Г.В.Колшанский як ;атор вазифаи гайривербалии муоширатро чудо мекунад:
1) чузъи ёрирасон барои ноил гардидан ба муоширати якхела;
2) чузъи иловагй барои ифодаи чараёни муоширатии во;еии якчанд вохиди изофии забон (4, 21).
Дар муоширати шифохй имову ишора ва ;иёфасозй бехост ва ногахонй хисобида мешаванд. Дар муоширати хаттй бошад, он баръакс, эчодиё адабию услубй буда, усули намоиши ходисахои кинетикии воситахои вербалй мебошад.
Мусаллам аст, ки дар нут;и хаттй холати дарки эхсосот вучуд надорад, ки ин дарки эхсосот, яке аз омилхои чудонашавандаи нут;и шифохй ба хисоб меравад. Барои он ки нут;и хаттй вазифаи гуфтугуии безарари чараёни муоширатро ичро намояд, хамаи тобишхои фикру эхсосот, бояд бо ёрии воситахои лугавию маъной ифода ёбанд. Дигар маълумоти иловагй танхо бо рохи забон чараён мегирад, ки дар шароити ха;и;ии гуфтугуии дахонй модалнокй ва эхсоснокии обурангии баён метавонад, тавассути як нигох, имову ишора, ;иёфасозй ифода ёфта бошад. Бинобар он а;идае, ки тавассути нут;и адабии хаттй нишон дода мешавад, назар ба нут;и шифохй барои ифодаи комили худ боз воситахои мушкилу ани;тарро талаб мекунад.
Дар ин ма;ола масъалаи доираи воситахои вербалй муайян карда мешавад, ки дар он, ин ё он гунаи имову ишора, ;иёфасозй, харакати бадан шарх меёбанд. Маълум аст, ки илми семиотика, алхол, вазифаи муайяни бисёре аз имову ишорахои зикргардидаро муайян кардааст. Вале воситахои забонии шархи нодири хамон як имову ишора мавриди такмил ва мураттабгардонй нагаштааст. Масалан, харакати панчаи ишоратй метавонад, тавассути феъли "фармон додан", "нишон додан", "ба рох мондан" ва гайра инъикос ёбад. Ин харакат метавонад, таудид, огоуи, гунаугор кардан ва хоказоро ифода намояд. Хдракати лаб метавонад, чй тавре ки аён аст, ханда, тауцир, уайратро ифода кунад. Хдр як имову ишора, метавонад бо рохи вербалй шарху такмил ёфта бошад. Хдмин тавр, якчанд махдудияти воситахои вербалй пайдо мешавад, ки тавсиф ва ташрехро металабад.
Пеш аз он ки гуногуннавъй ва бисёрчабхагии имову ишораро, ки бо рохи воситахои вербалй ифода меёбад, нишон дихем, вазифагузории воситахои кинетикиро дар асари адабй мавриди арзёбй ;арор медихем. Истифодаи воситахои кинетикй дар нут;и хаттй ба намоиши
якчанд ахбор пайваст буда, ки тавсифкунандаи на танхо худи баён ё холати бо мундаричаи баён ало;аманд, балки бо худи субъекти амал, ки амалиёти нут;ро ичро менамояд, фаро мегирад. Хдмчунин воситахои кинетикй дар хат гуногунчабхагии вазифаи ахборрасонии забонро ичро мекунад.
Дар асари адабй дар ;атори тавсифи кинетонро ;ахрамон мохиятан чор намудро чудо кардем.
1.Нави аввали тасвири кинетикй мебошад, ки иттилоотию - далели низ меноманд. Дар он шархи харакат, ки муоширатро дар шароитхои муайяни гуфтугу тавсиф медихад, ба монанди даромадан, баромадан, нигоу кардан, цастан, афтодан ва гайра. Ин навъ исботи далелй низ хисобида мешавад, зеро худи рафтори ;ахрамон метавонад, бевоситаву бавосита бо холати хеш дар хамон лахзаи маъмули муошират мувофи; бошад. Тасвири ин навъ далели ;исми гуфтор ба хисоб рафта, иттилооти далелу пурмухтаворо дар бар мегирад, яъне холати айёнии ;ахрамонро тасвир мекунад.
Ба навъи дуюми тавсифи кинетикй иттилоотию-тавсифи дохил мешавад. Ба ин тип тасвири имову ишора, ;иёфасозй ва харакати бадан, ки суръати махсуси ботинии ;ахрамонро нишон медихад, дохил мешавад. Ба он метавонад, имову ишорауои одати, рафтору худдори, роу гаштан ва гайрахо дохил мешаванд. Имову ишора, ;иёфасозй, андом маълумоти бисёрчабхагии инсонро дар бар мегирад: уолати саломати, мансубияти милли, касб ва гайрахо. Мисол:
The quality was continually breaking through his punctilious manner in the shape of restlessness. He was never quite still; there was always a tapping food somewhere or the impatient opening and closing of a hand (9, 64).
Рафтори кдхрамон ба тасвир кардани хислати у ёрй мерасонад. Аз як тараф, агар инсон майли муътадил ва ором буданро нишон додан хохад, чунин хусусиятхо тавассути калимаи punctilious (manner) тасвир меёбад. Аз тарафи дигар, холати асабонй, бесабрй, ки бо истифодаи калимаи restlessness, was never quite still, impatient ифода меёбад, ки дар лахзаи тасвири одатхои Гэтсбй худро доштан, бо по задан, даст фишурдан истифода ёфтаанд. Ало;амандии ин ду ну;таи рафтори ;ахрамонро, муаллиф хеле равшан бо калимаи resourcefulness (of movement) тасвир намудааст. Хд;и;атан, дарк кардани баёни харакат душвор аст, вале танхо бо рохи хамин ташрехи рафтори ;ахрамон, намуди ихтилофи хислати у акс меёбад. Хдмин тавр, рафтори кинетикии ;ахрамон барои муайян кардани хусусияти хислату хул;й у ёрй мерасонад.
Албатта, барои тавсифи комили ;ахрамон нут;и уро низ дар мадди назар гузошт, вале баъзан, тасвири рафтори ;ахрамон сарбории зиёдии иттилоотии тавсифй ба худ касб менамояд. Дигар мисол меорем, дар кадоме, ки тавсифи ;ахрамони асари М. Спарк "The Prime of Miss Jean Prodie" тавассути тасвири рафтор акс ёфтааст.
Mr. Lowther would often be standing waiting for them, shyly smiling in the hall with his hands clasped together as if hoped that everything was to their satisfaction...
He sat silently and gratefully watching Miss Bodie entertain the two girls whose turn it was to be there. He smiled as best he could at everyone in turn, with his drooped head and slowly moving jaws (12, 120).
Дар ин мисол тасвири рафтори Чдноби Лозер бо нишонауои асосии хислати у, яъне хоксори, шармгини ишора мекунад. Ишораи бевоситаи ин мазмун тавассути муайян намудани хандаи ;ахрамон дода мешавад, яъне-shyly smiling. Сониян, ин мундарича дар шаклхои матни синонимй тазаккур меёбад: "sat silently and gratefully ", "smiled ... with his drooped head and slowly moving jaws ", "looked for approval before he touched anything". Чунин тасвири харакати ;ахрамон эхсосоти таъсир, изокаши, бецуръатй, шармгиниро ба вучуд меорад. Дигар нави тавсифи кинетикии ;ахрамон, ки ин тасвири иттилооти - муоширати ба хисоб меравад.
Ин навъ чун намуди тасвири кинетикии баёни нут; ;иёфа ва имову ишораро хамрохй карда, хамчун ;исми чудонашавандаи баён ба мазмуни он илова мешавад. Имову ишора ва ;иёфа мазмуни нут;ро метавонад, тасди; ё инкор кунад. Онхо барои муайян кардани, шавцманд будан ё набудан, дищат додан ё бедиццатй, уавасманди ё берагбатй, самимият ё гайри самимии мусохибонро ёрй мерасонанд. Мисол:
"I'm afraid", said Burlap with that wistfully spirited expression which always came over his face when he began to speak about money.
"I'm afraid I shan't be able to pay much for them".
"Ah, well, I'm used to it", Rampion shrugged his shoulders (11, 290)
Робитаи мута;обилаи баёни нут; ва паидархамии эзохи кинетикиро тахлил менамоем.
Мисол: Бо он шубхае, ки Берлап оид ба хариди расм ва добили ;абул набудани пардохти на;динаи он сухан мегуфт, дар назари аввал изхори холати таассуфоваронаи ли;ои боаклонаи у буд, вале дар ин чо маълум буд, ки дар руяш чунин холат хар гохе ки сухан оид ба пул мерафт, пайдо мешуд, албатта, чунин исбот хохиши бесадо;атона ва хиллагаронаи уро дар рафти бастани шартнома нишон медод. Ч,авоби Ремпион бетарафона буда, фахмидан душвор буд, ки оё у ба ниятхои мусохибаш сарфахм рафтааст ё не?! Вале, аз фишурдани китфхояш нишон медод, ки аз Берлап Ремпион чизи дигарро интизор набуд.
Инчунин, ;иёфа ва имову ишора метавонанд, дар холатхои зарурй ифодахои лугавиро низ иваз кунанд. Кдйди чавобии кинетикй (реплика), ки чавоби лугавиро иваз мекунанд, метавонанд, вазифаи муоширатро бидуни ихлол ба мундаричаи гуфтор ичро намояд.
На;ши ;айди чавобиро, асосан, имову ишорахои оддй ичро мекунанд, ки дар чамъият мазмуни хосаро гирифтааст. Барои далели холати тасвирии додашуда, муколамаи байни Мэри ва Марк Ремпион аз асари АДаксли "Контрапункт" меорем:
"I suppose you find us all very stupid, don't you?" she looked at him. He had raised his eyebrows, he was about to protest. She wouldn't allow him to merely polite. "Because you know, we are stupid. Terribly stupid" (11,140)
Бардоштани абру метавонад, маънои таудид, гунаукори ва шавцро ифода кунад. Дар лугат маънои ин ифода чунин омадааст: "to raise eyebrow"- абру бардоштан (ба маънои хайрат), вале дар матни мазкур он дигар хел ташрех ёфтааст. Ишора ба мазмуни он ;иёфа дар чумлаи оянда омадааст - he was about to protest, вобаста ба мазмуни матн на "хайрат", балки мазмуни "рад"-ро гирифтааст.
Мисол аз асари Н. Гордон "The Death Committee" мазмуни аналогию ;иёсй хисобида мешавад. Яке аз ;ахрамонхои роман Адам Силверстоун наклиётро чустучу мекунад, барои он ки тавассути он то ба беморхона равад ва ба ронанда як долларро пешниход мекунад:
"Take me for the dollar?" A look of disgust.(10, 82)
Тасвири кинетикии мисоли мазкур ;айди чавоби лугавиро иваз мекунад, интисохи забониро пурра мекунад. Дар ;айди чавоби кинетикй хамзамон, эутиёткори, пешгуйи ва рад ифода мегардад ва харчанд калимаи disgust look чунин маъноро надорад, вале семаи асосии он "нафрат" дар ин матн мазмун мегирад.
Дар асархои бадей, дар тасвири на;шаи кинетикй, иштироки мухталифи муколамаи "оромона"- ро дидан мумкин аст, ки имову ишора, ;иёфа, нигохи муайяни хамон як ;ахрамон, таассуроти ани;и кинетикии дигар ;ахрамонро пайдо мекунад. Мисол: дар асари Хакслй "Контрапункт" тасвири муколаи "оромона" байни Хонум Эдвард ва мехмонхои у ки ба консерт дер мондаанд, дидан мумкин аст:
"She looked about her in embarrassment. Lady Edward hailed her over the heads of the intervening crowd with a wave of her long feather and a smile. The late arrival smiled back, blew a kiss, laid a finger to her lips, pointed to an empty chair at the other side of the room threw out both hands in a little gesture that was meant to express apologies for being late and despairing regret at being unable in the circumstances to come and speak to Lady Edward, then struggling up her shoulders and shrinking into herself, tiptoed with extraordinary precautions down the gangway towards the vacant seat" (11,36).
Дар матни мазкур ивази иттилоот тавассути имову ишораи ани;и пурмазмун сурат мегирад, ба монанди believe a kiss - саломро иваз мекунад, laid a finger to her lips - бо маънои ишора ва гайра. Дар тасвири имову ишораи оддии шаклдор, доираи ташрехи худи имову ишора махдуд мегардад.
Хдмин тари;, дар матн мундарича ё мазмуне, ки зери имову ишора пайваст гаштааст, хувайдо мегардад.
4. Навъи дигари тавсифи ;ахрамон иттилоотию - эмотсионали аст, ки он тасвири чунин харакати ;ахрамон мебошад, ки дар холати эхсоснокии вай пайдо мегардад. Дар ин холат, харакати ;ахрамон хамчун холати эхтиросу шав; акс меёбад. Тавассути харакати чисмонй метавон сабабхои тавлиди холати ботинии уро муайян кард, зеро харакати чисмонй бо холати "рухи"- и ;ахрамон ало;аманд аст. Ба хамин тари; холати Том Баканенро С. Фисчералд дар романи худ тасвир менамояд:
"His mouth opened a little, and he looked at Gatsby, and then back at Daisy as if he had just recognized her as someone he knew a long time ago...
...He got up his eyes still flashing between Gatsby and his wife. No one moved. ".Come on." His temper cracked a little.
"What's the matter anyhow? If we're going to town let's start."
His hand, trembling with his effort at self - control, bore to his lips last of his glass of ale" (9, 119).
Агар тан^о ба далели харакати кахрамон назар андозем, ягон навъ иттилооти иловагиро ба даст намеорем. Кахрамон камтарак дахон кушод, ба завчааш нигарист, баъд ба Гэтсбй, пас пиёларо ба лабаш бурда нушид, худи хамин воситахои вербалии ташрехи харакатхо, холати эмотсионалии кахрамонро бозгуйй мекунанд. Хамин тавр, дар тасвири харакати чашм феъли "to look" бо феъли "to flash" иваз мешавад, ки дар матн чунин мухтаво мегирад. 1) аланга гирифтан, дурахшидан 2) пардоз шудан, равшан гаштан 3) нигоу пардохтан ва гайрахо. Харакати дастон тавассути феъли to tremble ишора ба ташрехе, ки тавассути чумлаи таркиби номй дода мешавад "with his effort at self-control". Бо ин рох, ташрехи вербалии ходисахои кинетикй бисёртар, хислатро муайян мекунад.
Холати рухии кахрамон хамчунин метавонад, бевосита бо рафтори у мувофик бошад. Мисол, холати рухии Вилсон аз асари номбурда ба тарзи зерин тасвир мешавад.
I saw Wilson standing on the raised threshold of his office, swaying back and forth and holding to the doorposts with both hands. Some man was talking to him in a low voice and attempting, from time to time, to lay a hand on his shoulder, but Wilson neither heard nor saw. His eyes would drop slowly from the swinging, light to the laden table by the wall, and then jerk back to the light again, and he gave out incessantly his high, horrible сall: "Oh, my Ga-od! Oh, my Ga-od...!" (9, 158).
Холати эхсосотии кахрамон бо ёрии тасвири рафтори у акс меёбад. Гам, гусса,беуудй -хамон эхсосхое мебошанд, ки якчоя бо фавти завчааш уро ихота мекунанд. Мукобилгузории феълхои to drop ва to jerk, такрори калимахои back ва forth таассуроти харакати бесамарй, даврзанонии механики, беацлй ва саросемагии чашмонро ба вучуд меорад.
Бешубха, ки хама эхсосот ва чушу хуруши эмосионалй метавонад, тавассути воситахои паралингвистй дода шаванд. Истифодаи ин гуна воситахо, барои сохтани мукаддимаи образнокии кахрамон ёрй мерасонад, иттилооти мундаричавию консептуалиро муайян месозад. Рафтори кинетикии кахрамон буриши уфукиро ифода мекунад, ки танхо харакатхои зохириро инъикос менамояд ва дар рафти тахлили амалиёти кахрамон маълумоти пурраро мегирем, ба умки матн мерасем ва гояи асарро ошкор месозем.
Чанде аз муаллифон мафкураи киёфасозии бой доранд, ки тобишхои мухталифи рафтори кинетикии кахрамонро тасвир мекунанд. Тавассути киёфа мо метавонем, мантики фикр ва хам эхсосхои гуногунро ифода кунем зеро он воситаю роххои баёнро ифода мекунад, ки Ш. Балли онро "воситахои баёни гайримустаким" номидааст (1,117).
Барои пурра ифода ёфтани хиссиёте, ки дар нутки хаттй дида мешавад, бояд рафтори кинетикй, тобишхои иловагии калима ва рангорангии эмотсионалй ва хамчунин, фасохати онро ба назар гирад. Ба хар як ходисахои кинетикй доираи ташрехи ходисахо мустахкам гаштааст. Ходисахои кинетикии колаби муайянро ифода карда, рамзи ин ё он холати эмотсионалй, эхсосотро нишон медихад, вале батафсил тасвир накарда, ба аломат тарзи умумии он ишорат мекунад. Дар ин холат, ходисахои кинетикй аломатро ифода мекунанд, ки он бевосита ба забон мегузарад, хамчун як василаи пайвасткунандаи байнизабонй ва муоширати гайривербалй мегардад. Мисол:
"How would you classify the death?" "Oh, my preventable," Dr. Parkhast said. "By all means," Dr. Sack said. When it was Meomartiono's turn, he had the grace merely to nod silently.
Гуногуннамудй дар сохт ва семантикаи феълхои "кинетикй" дар асари бадей, на танхо ишораи семантикиро ба маънои феъл дорад, балки он маъноро бо воситахои гуногун равшан мекунад. Масалан, калимахо (зарф), ё бо суффикси - ly омаданд, феълхои "кинетикй" доштаро тавсиф медихад: his mouth widened slightly; he walked rapidly; she smiled slowly; looked alertly, cheerfully(9, 46).
Тартибхои номии пешояндй, хамчун муодили функсионалии зарф, барои муайян намудани сифати харакат васеъ истифода бурда мешаванд. Аз сабаби он ки исм дар гурухи номии пешояндй хусусияти умумй дорад, тавассути хусусияти махсус, муайянкунанда ба исм мегузарад, ки ба воситаи детерминативй, сифат, сифати феълй ва ё бо дигар исмхо. Ба
монандй: he glanced about him with languid amusement (11, 72), looked back, smiling with a queer look of amusement (11, 241), he turned this way and that with a curious swinging motion (11, 51) , nodded in a cynical, melancholy way (11, 45), looked with sad, pained eyes (11, 146).
Хдмчунин, барои таъмини фасохати тасвири кинетикй усули му;оиса низ истифода мешавад. Усули му;оиса тобишхои хусусии дар амали кинетикиро муайян мекунад, ки барои сифати амали махсусро сермахсул мегардонад (4, 167). Мисоле меорем, ки далели болоро шарх медихад:
"In the cadaverous mask only the mouth was fleshy - a wide mouth with libs that stood out from the skin like two thick weals. "When he smiles", Lucy Tantamount had once said of him, "It's like an appendicitis operation with ironical corners." The red scar was sensual, but firm, at the same time and determined, as was round chin below" (12, 131).
Истифодаи ду усули му;оиса: like two thick weals, like an appendicitis operation with ironical corners (12;13) боиси зухури метафора (мачоз) мегардад mouth - scar. Шабехи дахон бо нишонаи чарохат калимахои шархкунанда ифода меёбанд. appendicitis operation.
Чи хеле ки зикраш рафт, имову ишораи гуногун, ки холати ;ахрамонро ифода мекунад, ё ягон маълумоти иловагиро медихад, бештару камтар махдуд шудаанд. Фарз кардан мумкин аст, ки воситахои забонй низ доираи махдуди тасвиркунандагй доранд, гарчанде ки доираи воситахои забонй фарох аст, албатта, назар ба ходисахои кинетикй.
Интихоби феълхо ба он вобаста аст, ки маънои асосии онхо - "амали олоти механикй" ба монанди дастгохи махсусе, ки барои тасвири образи Сэндй дар нишон додани нигохи сарди хиллагари у истифода мешавад.
Хулоса, тасвири рафтори кинетикии ;ахрамони асари бадей воситаи ифодаи холати кдхрамон, тавсифи зохирй ва хам рухии ;ахрамон ба хисоб меравад. Тад;и;оти ходисахои кинетикй дар асархои бадей, бешубха, боиси хаваси таваччухи забоншиносон гаштааст, зеро бевосита бо гунахои амалкунандаи байни муоширати дахонй ва гунаи хаттии хамаи забонхо ало;аманд мебошад.
Хдма воситахое, ки дорои хусусияти паралингвистикй мебошанд, тавассути усули трансформатикй ба вербалй мегузаранд. Бо хамин асос хулосабарории лингвистикии беруна ва дохила руй медихад.
ПАЙНАВИШТ:
1.Балли, Ш. Французская стилистика/Ш.Балли. -М.,1961-394 с.
2.Волоцкая, З. М. Жестовая коммуникация и ее место среди других систем человеческого общения/З.М.Волоцкая, Т.М.Николаева. -М.,1962.-48 c.
3.Гальперин, И.Р. Стилистика/И.Р.Гальперин -М., 2017.-316 c.
4.Колшанский, Г.В. Паралингвистика /Г.В.Колшанский. -М., 1974.-100 c.
5.Allport, A.W. Studies in Expressive Movements/ A.W.Allport, P.Vernon -N.Y.,1933-601 p.
6.Critchley, M. The language of Gesture/ M.Critchley.- Ltd. -N.Y.,1939.-392 p.
7.Ekman. Body Position, Facial Expression and Verbal Behavior during Interviews, Journal of Abnormal and Social Psychology.- 1964.- №68.- 301p.
8.Webster Third New International Dictionary of the English language USA, Springfield, 1971.-2662p.
9.Fitzgerald, F.S. The Great Gatsby/ F.S. Fitzgerald. -M.: Publishing House IKAR, 2015. -160 p.
10.Gordon, N. The Death Committee/N.Gordon. - Publishing House: Little, Brown Book Group, 2001.384 p.
11.Huxley, Aldos. Point Counter Point/ Huxley, Aldos. - Publishing House: Chatto &Windus, 2016. -288 p.
12.Spark, M. The Prime of Miss Jean Brodie/M.Spark. - Publishing House: Penguin Books Ltd. 1965. -240 p.
REFERENCES:
1.Bally, Ch. French Stylistics/Ch.Bally. - M., 1961. - 394 p.
2.Volotskaya, T.M., Gestural Communication and its Place among other Systems of Human Intercourse/ Z.M.Volotskaya, T.M.Nikolaeva. - M., 1962. - 48 p.
3.Galperin, I.R. Stylistics/I.R.Galperin. - M., 2017. - 316 p.
4.Kolshansky, G.V. Paralinguistics/G.V.Kolshansky. -M., 1974. - 100 p.
5.Allport, A.W. Studies in Expressive Movements/A.W.Allport, P.Vernon. -N.Y., 1933.
6.Critchley, M. The Language of Gesture/M.Critchley. -N.Y., 1939. - 392 p.
7.Ekman. Body Position, Facial Expression and Verbal Behavior during Interviews, Journal of Abnormal and Social Psychology. 1964, -№68. - 301 p.
8.Webster Third New International Dictionary of the English Language. The USA, Springfield, 1971. -2662 p.
9.Fitzgerald, F.S. The Great Gatsby/ F.S. Fitzgerald. - M.: Publishing-house IKAR, 2015. -160 p.
10.Gordon, N. The Death Committee/N.Gordon. - Pub. - H.: Little, Brown Book Group, 2001. - 384 p.
11.Huxley Aldos. Point Counter Point. Publishing-house/ Huxley Aldos, 2016. - 288 p. 12.Spark, M. The Prime of Miss Jean Brodie- Pub. - H.: Penguin Books Ltd. -1965. - 240 p.
Ташрехц вербалии воситахои паралинвистикй дар матнхои бадей
Вожахои калидй: паралингвистика, имову ишора, матн, кинетика, цаурамони асари бадеи, забоншиноси
Мацолаи мазкур роцеъ ба илми паралингвистика, ки уамчун омузандаи цисми мууими уодисауову зуууроти забони муайян шудааст, бахшида шуда, якчанд вижагии воситауои паралингвисти ва кинетики чун ифодакунандаи як цисми муайяни муоширати мебошад, дида шудааст. К,айд мешавад, ки тавсифи кинетикии рафтори цаурамон, ин воситаи асосии ифодаи тасвири цаурамони матни бадеи ба уисоб меравад. Тазаккур меравад, ки уама эусосот ва цушу хуруши эмотсионали метавонад, тавассути воситауои паралингвисти ифода шаванд. Истифодаи ин гуна воситауо, барои сохтани муцаддимаи образнокии цаурамон ёри мерасонад. Хамчунин дар мацола муаммои дарёфти вазифауои истифодабарии воситауои вербали дар забони адабиёти бадеи мавриди тавсиф ва ташреу гаштааст. Муаллиф ба ин натица мерасад, ки доираи воситауои вербали васеъ буда, дар он, ин ё он гунаи имову ишора, циёфасози, уаракати бадан шару меёбанд. Хар як имову ишора, метавонад бо роуи вербали шаруу такмил ёфта бошад.
Вербальное отображение паралингвистических средств в художественных текстах
Ключивые слова: паралингвистика, мимика и жесты, текст, кинетика, герой художественной
литературы, языкознание Статья посвящена особенностям паралингвистики, которая изучает некоторые лингвистические явления, а также рассматривает особенности паралингвистических и кинетических средств, которые представляют собой определенную часть человеческой коммуникации. Описание кинетического поведения персонажа является основным способом выражения состояния персонажа художественного текста. Нет сомнения в том, что эмоциональное состояние людей в основном выражается с помощью паравербальных средств. Использование таких средств помогает описывать характеры героев. В статье, также описываются некоторые функциональные значения вербальных средств в языке художественной литературы. Сфера употребления этих средств широка и они в основном выражаются жестами, мимикой и позой. И каждый из них может выражаться вербальными средствами.
Verbal Manifestation of Paralinguistic Means in Fictions
Key words: paralingustics, facial expessions ahdgestures, text, kinetics, fiction hero, linguistics
The article under consideration dwells on some peculiarities of paralinguistic which studies certain linguistic phenomena, features of paralinguistic and kinetic means representing a certain part of human communication. Description of kinetic behavior of a character mainly expresses his or her state in the text of fiction. It is not doubted that an emotional state is mostly expressed by using paraverbal means. Resorting to such means help to describe characteristic features of personages in imaginative literature. Into the bargain, some functional meanings of verbal means in the language of fiction are described. A range of the usage of these means is wide and they are mainly expressed by gestures, mimical movements of face and poses. And each of these signs can be expressed by verbal means.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Цамолиддинова Фируза Муталибовна, сармуаллимаи кафедраи фонетика ва лексикологияи забони англисии факултети забонуои хориции Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б. Fафуров (Цумуурии Тоцикистон, ш.Хуцанд) E- mail: dzhamoliddinova72@mail.ru Сведение об авторе:
Джамолиддинова Фируза Муталибовна, старший преподаватель кафедры фонетики и
Information about the author:
Jamoliddinova Firuza Mutalibovna, senior lecturer of the department of English phonetics and lexicology attached to the faculty of foreign languages under Khujand State University named after academician B. Gafurov (Tajikistan Republic, Khujand), E- mail: dzhamoliddinova72@mail.ru
