Научная статья на тему 'УСМОН ЮСУПОВ УЙ-МУЗЕЙИ ТАРИХИ'

УСМОН ЮСУПОВ УЙ-МУЗЕЙИ ТАРИХИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

104
36
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қонун / музей / кўргазма / майдон / уй-музей / экспонат / жамоат арбоби / хона / зал. / law / museum / exhibition / square / house-museum / exhibit / public figure / room / hall.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Феруза Холдоржон Қизи Мирҳакимова

Ушбу мақолада Усмон Юсупов уй музейининг ташкил этилиши тарихи, уй музейнинг хоналари ва уларнинг экспонатлари ва уларнинг турлари, уй музейнинг жамиятдани ўрни ҳақида батафсил ѐритилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article describes in detail the history of the establishment of the Usmon Yusupov House Museum, the rooms of the House Museum and their exhibits and their types, the role of the House Museum in society

Текст научной работы на тему «УСМОН ЮСУПОВ УЙ-МУЗЕЙИ ТАРИХИ»

УСМОН ЮСУПОВ УЙ-МУЗЕЙИ ТАРИХИ

Феруза Холдоржон кизи Мир^акимова

Наманган давлат университети докторанти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Усмон Юсупов уй музейининг ташкил этилиши тарихи, уй музейнинг хоналари ва уларнинг экспонатлари ва уларнинг турлари, уй музейнинг жамиятдани урни хакида батафсил ёритилган.

Калит сузлар: конун, музей, кургазма, майдон, уй-музей, экспонат, жамоат арбоби, хона, зал.

ABSTRACT

This article describes in detail the history of the establishment of the Usmon Yusupov House Museum, the rooms of the House Museum and their exhibits and their types, the role of the House Museum in society.

Keywords: law, museum, exhibition, square, house-museum, exhibit, public figure, room, hall.

Узбекистон Республикаси мустакилликка эришгандан сунг илм-фан, санъат, маданият ва миллий кадриятларимизни тиклашга жуда куп сохаларда ишларни амалга оширилдиди. Жумладан, 1998 йил 12 январда "Музейлар фаолиятини тубдан яхшилаш ва такомиллаштириш тугрисида" ги Узбекистон Республикасининг Биринчи Президенти И. Каримов Фармони эълон килинди.[1]

Фармонда асосан Узбекистон худудида кадимдан шаклланган музейлар тизимининг шаклланган музейлар тизимини янада такомиллаштириш, уларнинг халкнинг маънавий-ахлокий камолотида тутган урнини ошириш, музей фондларида сакланиб келаётган халкимизнинг бой тарихини мустакиллигимизнинг одимларини акс эттирувчи, ноёб, нодир экспонатларни авайлаб асраш, органиш, бойитиб бориш, дунёга олиб чикиш ва таргиб килиш, улардан халкимизнинг онгида миллий гурур ва ифтихор, истиклол ва Ватанга садокат туйгуларини кучайтириш йулида кенг фойдаланиш, музейларнинг замон талабларига мос юкори малакали мутахассислар билан таъминлаш, моддий-техника базасини мустахкамлаб, жахон музейшунослиги тажрибаларини куллашга зарур шароитлар

April, 2022

1043

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-1043-1047

чора тадбирлар- маданият ишлари вазирлиги кошида музейларни куллаб

фондларида йиллар давомида сакданиб келаётган халкимизнинг бой тарихидан гувохлик берувчи ноёб нодир экспонатларни авайлаб асраш, уларни илмий томонларини урганиш, таъмирлаш, янги экспонатлар билан музей залларини бойитиш билан шугулланади. [2]

Бугунги кунда мамлакатимиз худудидаги турли муассасалар, корхоналар, курилиш ташкилотлари, кишлок, жамоа бошкарув хожаликлари кошида, шахар, туман, вилоят марказларида, халк таълими тизимида 1200 дан ортик музейлар булиб, уларнинг энг йириклари пойтахтимизда жойлашган. Шу билан бирга, унлаб ёзувчилар, шоирлар, рассомлар, олимлар ва машхур санъат арбоблари уй музейлари мавжуд.

Уй музей-маданият, давлат ёки жамоат арбоби, тарихий шахсга багишланган булиб, шу шахс яшаган уй асосида ташкил этилган мемориал музей.[3]

Шу жумладан, халк орасидан етишиб чиккан ва уз миллатига, инсоният ривожига жонини фидо килган инсоннинг хотирасини кадрлайдиган халк катта хурматга сазовордир.

Инсоният тараккиётига, турли миллатлар ривожига уз хиссасини кушган тарихий шахслар дунёда куплаб топилади. XX асрда узбек халкининг орасидан етишиб чиккан давлат ва жамоат арбоблари: Файзулла Хужаев, Акмал Икромов, Усмон Юсупов, Шароф Рашидовдек фидокорлар совет тузумининг ташкил топиши ва мустахкамланишида хизмат килиб, шу хизматлари эвазига бевакт курбон булганлар. Хаётларининг сунгги дамларигача халкига, ватанига хизмат килиб, абадий бархаёт сиймоларга айландилар. Бу тарихий шахсларнинг хар бирининг хаёти ва фаолияти бугунги ёшлар учун катта тарбия мактаби булиб хизмат килади.

Мустакил тараккиётнинг хозирги даврида Усмон Юсуповнинг уз халки фаровонлиги йулида астойдил мехнат килган, тугма талант сохиби булган кахрамон фарзандларини хамиша ёдда тутиб, уз хотирасида саклаши узбек халкининг буюклигини, давлат бошлиги олиб бораётган сиёсатнинг тугрилигини тасдиклайди. Шунинг учун хам оддий мехнаткаш оиласидан -батракликдан давлат арбоби даражасига кутарилган ажойиб инсон, буюк ташкилотчи, хакикий халк фарзанди Усмон Юсуповнинг хаёти ва фаолияти ибрат мактабидир.

кувватловчи "Узбекмузей" жамгармаси ташкил этилди. Бу жамгарма музейлар

April, 2022

Усмон Юсупов мемориал уй-музейини Шароф Рашидов бошчилигида 1974 йил 24 июнда Узбекистан КП Марказий кумитаси Министлар кенгашининг "Узбекистан фанлар академиясининг Узбекистон халклари тарихи музейининг филиали Усмон Юсупов уй-музейини ташкил этиш" тугрисидаги №300 кушма карорига асосан ташкил этилган. 1975 йил 1 март куни музейнинг тантанали очилиш маросими булди. [4]

1992 йил 13-январда Халклар дустлиги музейи тугатилиши муносабати билан Узбекистон Президенти хузуридаги Вазирлар Махкамасининг 10-сон карорига асосан У.Юсупов уй-музейи мустакиллиги белгиланган ва Узбекистон Маданият ишлари вазирлигининг 1992 йил 10-мартидаги 75-сон буйруги билан 1992 йил 1-апрелидан Маданият ишлари вазирлиги тасарруфига олинган.

Уй-музей Янгийул шахрининг марказига жойлашган. Музейнинг умумий майдони - 9380 кв.м. Уй-музейда иккита бино жойлашган:

1- бино - Мемориал уй,

2-бино - экспозиция кургазма зали, мажлислар зали, ходимлар ишлайдиган хона ва иситгич тармоги сакланадиган хоналардан иборат.

Мемориал уй - 6 хонадан иборат.Уйда Усмон Юсуповнинг шахсий буюмлари, хона жихозлари, китоблари, кийим-кечаклари сакланади.

Экспозици кургазма зали - 5 та хонадан иборат.Бу хоналарда Усмон Юсуповнинг иш фаолиятини ёритувчи хужжатлар, расмлар, китоблар, кичкина хайкаллар, ёдгорлик буюмлари сакланади.

Уй-музейнинг экспозиция кисми 5 та бадиий безатилган залдан иборат. Жорий таъмирдан сунг хозирги кунда экспозиция залига куйиладиган экспонатлар куйидагича жойлаштирилган:

Усмон Юсуповнинг тугилган жойи Фаргона вилояти Каптархона кишлогининг куриниши, ота-онасининг суратлари куйилган. Купгина экспонатлар Усмон Юсуповнинг Янги йул пахта тозалаш заводидаги иш фаолиятига тегишли. Яна Катта Фаргона Канали, Логон, Тошкент каналларининг курилишига боглик экспонатлар жойлаштирилган.

Усмон Юсупов иккинчи жахон уруш йилларида эвакуация килинган завод фабрикалар, илмий институтлар, ташкилотлар ва етим колган болаларни Узбекистонга кабул килиш ишларини тасвирлаган экспонатлар жойлаштирилган.

Усмон Юсуповнинг таваллуд топган кунининг 100 ва 115 йиллигига хамда музейнинг ташкил килинганлигининг 40 йиллигига утказилган тадбирлар ва Узбекистон

April, 2022

1045

хунармандларининг ишлари, совга килинган амалий санъат буюмлари, хайкалтарошлик буюмлари жойлаштирилган. Шунингдек, Усмон Юсупов хакида ёзилган кулёзмалар, китоблар, маколалар урин олган.

Усмон Юсуповнинг собик Иттифок Пахтачилик министри килиб тайинланганлиги, "Боёвут" совхозида директор булиб ишлаган даврига таалукли экспонатлар бор. 1962 йилда Усмон Юсупов Янгийулдаги богдорчилик-узумчилик совхозига директор булган даври. Бу ерда Халкобод агросаноат бирлашмасини ташкил килди. Ана шуларга доир экспонатлар хам шу залда жойлашган. Бир катор материаллар Усмон Юсуповнинг рафикаси Ю.Л.Степаненкога багишланган. Усмон Юсупов оиласи, болалари билан тушган суратлар курсатилган. Шароф Рашидовнинг Халкободга ташрифи, Усмон Юсуповни сунги йулга кузатиш холатлари акс эттирилган.

Сунгги йилларда Узбекистон ижтимоий-иктисодий хаётида жахон маданий меросини оммавийлаштириш ва уни асраб авайлашга катта эътибор каратилмокда. "Буюк тарихда хеч нарса изсиз кетмайди. У халкларнинг конида, тарихий хотирасида сакланади ва амалий ишларида намоён булади. Шунинг учун хам у кудратлидир. Тарихий меросни асраб-авайлаш, урганиш ва авлодлардан авлодларга колдириш давлатимиз сиёсатининг энг мухим устувор йуналишларидан биридир"[4]

Бу борада замонавий илм-фан ютукларини жорий килиш, соханинг моддий-техник базасини ривожлантириш, халкаро хамкорликни кенгайтириш, ЮНЕСКО билан хамкорликда моддий маданий меросини урганиш, асраб-авайлаш ва саклашга каратилган алокалар юзасидан илмий тадкикот олиб бориш заруратини курсатади. Айникса, минтаканинг моддий маданий меросини урганишга халкаро тажриба асосида ёндашиш ва уни тадкик этиш мухимлигидан далолат беради.

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг 2017-йил 7-февралдаги ПФ-4947-сон Фармони билан тасдикланган "2017 — 2021-йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегиясини "Халк билан мулокот ва инсон манфаатлари йили"да амалга оширишга оид Давлат дастури" хамда Узбекистон Республикаси Президентининг "Маданият ва санъат сохасини янада ривожлантириш ва такомиллаштиришга доир чора-тадбирлар тугрисида" [5] 2017-йил 31-майдаги П^-3022-сон карорини ижро этиш юзасидан Вазирлар Махкамаси карорига мувофик моддий маданий мерос объекти хисобланган давлат музейлари

April, 2022

1046

биноларини мукаммал таъмирлаш ишлари буйича Узбекистон Республикаси Маданият вазирлигига моддий маданий мерос объекти реставратция тиклаш ишларини бажариш учун маблаглар ажратилди.

2020 йил феврал ойида Усмон Юсуповнинг 120 йиллик таваллуд кунини нишонланиши муносабатига Тошкент вилояти ва Янгийул шахар хокимияти тарафидан Усмон Юсупов уй-музейи ховли худуди жорий таъмирланди.

Музейнинг уз олдига тарихий утмишимизга булган муносабатларни узгартириш, тарихни халкка, ёш авлодга тулалигича етказиш, музей экспозицияларини мустакиллик тамойилларига мос равишда янгидан тузиш вазифасини куйган. Усмон Юсупов уй-музейи Янгийул шахар ва туманидаги маданият марказларидан бири хисобланади. Уй-музей узининг яхши парвариш килинган боги, декоратив дарахтлари, иклими билан зиёратчиларни узига жалб килади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг «Музейлар фаолиятини тубдан яхшилаш ва такомиллаштириш тугрисида» ги Фармойиш, 1998.12 январ, Мозийдан садо, 1999 й. № 1(2).- Б.15

2. Хабибуллаев Н. Музейларимиз истикболи. Мозийдан садо. 2003 № 2(18).-Б.3

3. Узбекистон музейлари энциклопедияси.Т: "Узбекистон миллий энциклопедияси" давлат илмий нашриёти 2016 - Б.303

4. Мирзиёев Ш. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. 1-жилд. - Тошкент: Узбекистон, 2019. - Б. 29.

5. www.lex.uz. Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони, 07.02.2017 йилдаги ПФ-4947-сон

6. Lalikhon Mukhamedzhanova, THE EMERGENCE OF THE JADID MOVEMENT IN THE LATE XIX TH - EARLY XX TH CENTURIES AND THEIR SIGNIFICANCE AS A NATIONAL AWAKENING. Look to the past. 2021, Special issue 3, pp.32-46

April, 2022

1047

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.