Научная статья на тему 'МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАРИМИЗ ТАРҒИБИДА МУЗЕЙЛАР ВА ТАРИХИЙ ОБИДАЛАРНИНГ ЎРНИ'

МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАРИМИЗ ТАРҒИБИДА МУЗЕЙЛАР ВА ТАРИХИЙ ОБИДАЛАРНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
148
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
музейлар / миллий маданий мерос / маданий марказ / миллий қадрият / маънавий маданият ёдгорликлари / музей маданияти / музей фонди / экспозиция.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Ибодуллаева Гулрухсор Сирожиддин Қизи

Мақолада Ўзбекистон ҳудудида жойлашган музейлар ишини янада такомиллаштириш, уларнинг халқнинг маънавий-ахлоқий камолотидаги ўрнини янада оширишга катта эътибор қаратила бошлади. Музейлар оркали миллий қадриятларимиз, бой тарихимиз, мустақиллигимиз одимларини акс эттирувчи ноёб, нодир экспонатлар билан бойитишга, шунингдек, уларни жаҳон стандартларига мослашга, дунёга танитишга эътибор қаратилганлиги, музейларнинг ёшларимиз онгида миллий ғурур ва ифтиҳор, истиқлол мафкураси ғояларини шакллантиришдаги муҳим омил экани, уларни Ватанга садоқат руҳида тарбиялашдаги ўрнига алоҳида эътибор берила бошланганлиги қайд этилиб, унда бугунги кунда Учинчи Ренессанс йўлида мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг кўламли ишларда музейлар миллий маданий меросни сақлаш маркази сифатида тадқиқ қилинади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАРИМИЗ ТАРҒИБИДА МУЗЕЙЛАР ВА ТАРИХИЙ ОБИДАЛАРНИНГ ЎРНИ»

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №10

МИЛЛИЙ КАДРИЯТЛАРИМИЗ ТАРГИБИДА МУЗЕЙЛАР ВА

ТАРИХИЙ ОБИДАЛАРНИНГ УРНИ

I )>*

Ибодуллаева Гулрухсор Сирожиддин кизи

Камолиддин Бехзод номидаги Миллий рассомлик ва дизайн институти 4-курс талабаси https://doi.org/10.5281/zenodo.7296285

Аннотация: Маколада Узбекистон худудида жойлашган музейлар ишини янада такомиллаштириш, уларнинг халкнинг маънавий-ахлокий камолотидаги урнини янада оширишга катта эътибор каратила бошлади. Музейлар оркали миллий кадриятларимиз, бой тарихимиз, мустакиллигимиз одимларини акс эттирувчи ноёб, нодир экспонатлар билан бойитишга, шунингдек, уларни жахон стандартларига мослашга, дунёга танитишга эътибор каратилганлиги,

музейларнинг ёшларимиз онгида миллий гурур ва ифтихор, истиклол

>

мафкураси гояларини шакллантиришдаги мухим омил экани, уларни Ватанга садокат рухида тарбиялашдаги урнига алохида эътибор берила бошланганлиги кайд этилиб, унда бугунги кунда Учинчи Ренессанс йулида мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг куламли ишларда музейлар - миллий маданий меросни саклаш маркази сифатида тадкик килинади.

Калит сузлар: музейлар, миллий маданий мерос, маданий марказ, миллий кадрият, маънавий маданият ёдгорликлари, музей маданияти, музей фонди, экспозиция.

Аннотация: В статье большое внимание уделяется дальнейшему совершенствованию работы музеев, расположенных на территории Узбекистана, повышению их места в духовно-нравственной зрелости народа. Тот факт, что музеи ориентированы на обогащение наших национальных ценностей, нашей богатой истории, ступеней нашей независимости уникальными и редкими экспонатами, а также их адаптацию к мировым стандартам и представление миру, музеи являются важным фактором

формирования идеи национальной гордости и независимости в сознании нашей 1

И /Л ТТЛ ТТЛ^ЛТТ ЛП /Л 1Л И ИТ1ЛАПП1ПТЛ ТГ 111ТЛ Т ТТ/Л «ТТТТ ТТ/Л ЛГГТТ Т/* I ) /Л ТТТ Т11А I |ГГ1 «■ЛТТЛЛ'ПЛП' ТТГГ/Л /ЛЛ/ЛГЛ/ЛГ»

>

молодежи, формирование у них лояльности к Родине.Отмечается, что особое

внимание уделялось ее роли в воспитании духа, и в масштабной работе, проводимой в нашей стране сегодня на пути Третьего Возрождения

4 "1 > ' \ Л >

исследуются музеи как центры сохранения национального культурного

! К*

наследия.

Ключевые слова: музеи, национальное культурное наследие, культурный

центр, национальная ценность, памятники духовной культуры, музейная

- - л,

культура, музейный фонд, экспозиция.

^m >

^ J

Annotation: In the article, great attention is paid to further improvement of the work of museums located in the territory of Uzbekistan, to increase their place in the spiritual and moral development of the people. The fact that museums are focused on enriching our national values, our rich history, and the steps of our independence with unique and rare exhibits, as well as adapting them to world standards and introducing them to the world, museums are an important factor in forming the ideas of national pride and independence in the minds of our youth, making them loyal

to the

i 1>

Motherland. It is noted that special attention has been paid to its role in educating the

spirit, and in the large-scale work carried out in our country today on the path of the Third Renaissance, museums are researched as a center of preservation of national

cultural heritage.

Key words: museums, national cultural heritage, cultural center, national value, monuments of spiritual culture, museum culture, museum fund, exposition.

N-j*

Маълумки, юксак маънавиятли, билимдон ёшларни тарбиялашда ёшларни утмиш тарихимиз билан таништириш, миллий узликни англашда, улардаги бадиий дидни, маънавий дунёкарашни шаклантиришда, миллий давлатчилигимиз ва кадриятларимиз таргибида музейлар ва тарихий обидаларимизнинг урни бекиёсдир.

Зеро, утмини, тарих тажрибасини урганиш, аждодлар яратган бетакрор моддий ва маънавий меросни асрашда музейлар фаолияти мухим ахдмият касб этади. Халкимиз мустакилликка эришгач, Узбекистон худудида жойлашган

музейлар ишини янада такомиллаштириш, уларнинг халкнинг маънавий-

ахлокий камолотидаги урнини янада оширишга катта эътибор каратила

бошлади. Натижада музейларнинг кадриятларимиз, бой тарихимиз, мустакиллигимиз одимларини акс эттирувчи ноёб, нодир экспонатлар билан

м^А "

бойитишга, шунингдек, уларни жахон станртларига мослашга, дунёга танитишга эътибор каратилди. Музейларнинг ёшларимиз онгида миллий гурур ва ифтихор, истиклол мафкураси гояларини шакллантиришдаги мухим омил экани уларн Ватанга садокат рухида тарбиялашдаги урнига алохида эътибор берила бошланди.

Шуни таъкидлаш жоизки, Узбекистон-буюк ёдгорликлар ватанидир. Бу худудда 5000дан ортик кадимшунослик ва 300га якин меъморий ёдгорликлар мавжуд. (5. Б-41) Булардан ташкари Республикамизда 1200дан ортик марказий, улкашунослик ва махаллий музейлар фаолият курсатиб келмокда Уларнтнг энг йириклари пойтахтимиз Тошкент шахрида булиб таникли ёзувчилар шоирлар рассомлар олимлар ва машхур санъат арбобларинингг уй-музейларини хам ташкил этади. Бу музейлар хаккикий хазина булиб уларнинг купида миллатимизнинг узок утмишига дахлдор булган моддий ва маданий

3 >

ж ^ » ¡>

>q )> d )> :>

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №10

едгорликлар сакланмокда. Буларнинг хаммаси халкимизнинг энг кадимги даврлардан бошлаб, хозирги кунларгача булган бой тарихи, ноеб маданияти ва

мохир хунармандчиликлари сохасидаги ютукларини намоен этади. Шу боис хам улар миллий мафкура ва тафаккурни ривожлантиручи, ешларда миллий гурур ва ифтихорни юксалтиришда мухим ахамият касб этади.

Шуни алохида таъкидлаш жоизки Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "Ижтимоий ва маънавий мухитни янада согломлаштириш тугрисида"ги хамда "Маънавий ва маърифий ислохатларни янада

г 1 г

чукурлаштириш ва уларнинг самарадорлигини янада ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги карорлари музейлар олиб бораётган ишлар мазмунини янада бойитди ва шу карорлар асосида тадбирлар белгиланди. Шунга кура ёшлар маънавиятини янада шакллантириш максадида мамлакатдаги барча музейларда хар ойнинг бир куни "Очик эшиклар куни"деб эълон килинди. Ушбу куни музейларга укувчи талабалар ва бошка томошабинлар келадилар, музей

К " хт

ходимлари бепул хизмат курсатадилар.Ундан ташкари тарихимизда ёркин

колдирган сиймоларга багишлаб музейларда махсус тадбирлар,"Бархает сиймолар" мавзусида давра сухбатлари утказилиб келинмокда.

Кейинги йилларда жахон стандартларига мос келадиган бир канча

m?

музейларда Алишер Навоий, Мирзо Улугбек, Имом Бухорий, Имом Мотрудий, Бурхониддин Маргиноний, Абдулхолик Гиждувоний, Ахмад ал Фаргоний, Камолиддин Бехзод, Жалолиддин Мангуберди, Захириддин Мухаммад Бобур, Сохибкирон Амир Темур ва бошка алломаларга багишлаб утказилаётган

та тт^иттап ршптиы ом; пп ппап по пш/от тллгчгтттта тап^иапонг па м\/\/ ч м

тадбирлар ешларни аждодлар меросига садокат рухида тарбиялашда мухим ахамият касб этмокда.

Шуни алохида таъкидлаш лозимки Республикамиздаги музейлар ичида 3 та музей - курикхона Жахон туристларини узига тортадиган масканлар хисобланиб, Марказий Осиёнинг кадимги шахарларида жойлашган яъни Самарканд Давлат музей - курикхонаси, Бухоро Давлат музей - курикхонаси ва

^^^ V I I ^

Хива "Ичан-Калъа " давлат музей курикхоналаридир. Республикамизда тасвирий ва амалий санъатининг нодир намуналари сакланаётган Давлат санъат музейи, Республика халк амалий санъати музейи хамда И.В.Савицкий номидаги Коракалпогистон Давлат санъат музейи энг йирик музейлардан хисобланади. Шунингдек, юртбошимиз Ислом Каримовнинг бевосита ташаббуси билан юртимизда янги-янги музейларнинг ташкил этилиши пойтахтдаги энг йирик ва нуфузли Темурийлар тарихи Давлат музейи(1996й), Олимпиа шон-шухрат музейи(1996й.),(6. Б-137) Катагон курбонлари хотираси музейи(2002й), Узбекистон Давлат Санъат галереяси (2004й) шунингдек, Термиз шахридаги Археалогия музейининг очилиши (6.Б-65) хукуматимиз томонидан музей ва музейшунослик сохасида нихоятда катта ишларнинг амалга

* Г •!»

•И--га-Д-« -.- с--И- ; ¡>

i Js * ¡J

щ >

оширилаётганлигидан далолат беради. Янги музейларнинг ташкил этилиши билан бир каторда шу вактгача хам фаолият курсатиб турган барча катта-кичик

музейлар фаолиятини тубдан яхшилаш, миллий истиклол рухида кайта ташкил этиш масаласига хам алохида эътибор билан каралмокда. Жумладан, Узбекистон тарихи Давлат музейининг кайтадан ташкил этилиши (2003й) музей экспозиция залларининг янги лойиха ва режалар асосида жихозланиши фикримизнинг ёркин далилидир. Барча вилоятлар худудида жойлашган бошка музейлар фаолиятида хам яхшиланиш сари кадам куйилаётгани сезилиб

турибди. Чунки, музейлар шу куннинг долзарб муаммоларидан бири булган инсон тарбиясида узига хос урин тутади.

Музейларда сакланиб, намойиш этилаётган тарихий хужжат ва халк маданиятига оид ашёлар янги авлодга аждодларимиз утмиши, хаёти юксак маънавиятидан дарак бериб, унинг воситасида Ватанга булган мухаббат, ота-боболаримиз колдирган маданий меросга нисбатан хурмат, эъзоз, уларга муносиб ворислар булиш туйгусини уйготади. Шунингдек, ёшларни одоб ва ахлокка, халлолигу-покликка, ботирликка, мардлик, Ватанни химоя килиш, аждодларимиздек мохир, сабр-каноатлилик, аклли, адолатли, хакгуй, мехр-мурувватли булишга чакиради. Маданий меросимизни хар тамонлама урганиш жамиятимиз келажаги булган йигит ва кизларга миллий гурурнинг, миллий ифтихор туйгусининг шаклланиш жараёнини амалга оширади.

Музейлар фаолиятини якиндан урганишда, уларнинг мазмун ва маъно жихатидан ранг-баранг турларини ажрата билишда, халк оммаси орасида кенг таргиб этишнинг хилма-хил усулларини жорий килиш "Музейшунослик"деган

кенг бир соханинг вазифаларидан хисобланади. Мамлакатимиздаги музейлар

I :

ишига булган катта эътибор мутахассис кадрларни етиштиришни такказо этади. "Музейшунослик" фани уз олдига маданият ходимларидан музей иши буйича етук маълумотга эга мутахассисларни, маданий-маърифий ишларни музейлар фаолияти билан чамбарчас боглаб олиб борадиган кадрларни тайёрлашни максад килиб куйган.

Музейлар фаолиятининг инсоният тарихий тараккиёт жараёнда ривожланиб боришида, кулга киритган ютуклари хамда колдирган бой маданий-маънавий мерос хусусида жуда катта билимлар беради. Музейлар фаолиятини урганиш натижасида келиб чикадиган эстетик бадиий идрок этиш кобилияти кишиларда оламни ундаги мавжудодлар, вокеа-ходисаларни, атроф-мухитдаги жараёнларни турфа шакл-шамойилда кайтатдан акс эттиришга хавас уйготади. Республикамизда турли сохалар буйича фаолият юритаётган музейлар мамлакактимизнинг бой маданий ва маънавий меросини урганишда катта манбаа хисобланади. Лекин музейларнинг жамият маънавий-маърифий

Щ>

>1»

«М^йг«'^ »1

т ^ >ч'>

Щ >

хаётидаги мухим ахамиятига карамай унинг тарбиявий имкониятларидан хозирги кунда жуда кам фойдаланилмокда.

Музейларнинг таълим-тарбиявий вазифасидан келиб чиккан холда уни амалга ошириш ва барча таълим муассасалари билан музейлар хамкорлигини ташкил этиш, музейларда ноанъанавий укув машгулотларни утказиш, музей экспонатларидан кенг фойдаланиш ёшлар маънавияти хамда илмий дунёкарашини устиришда мухим ахамият касб этади. Чунки музейлар усиб келаётган ёш авлодни маънавий меросга хурмат рухида тарбиялашда маданий-

г г-7

тарихий, табиий-илмий кадриятларни йигувчи ижтимоий институт саналади.

ттт ^ г

Шунинг учун хам музей ва мактабларнинг таълим-тарбия сохасидаги фаолиятига тизимли ва дастурли ёндашиш талаб этилади.

Шуни таъкидлаш жоизки, Узбекистон Республикаси мустакил давлат деб эълон килинган дастлабки йилларданок Биринчи Президентимиз Ислом Каримов халкимизнинг собик шуролар даврида эътибордан четда колган узига хос кадриятларини, тарихимизни холисона чукур ва атрофлича урганишаг катта ахамият бера бошлади.

Бу борада музейларнинг урни мухим эканлигидан келиб чикиб, 1994 йил 23 декабрда Узбекистон Республикаси Вазирлар махкамасининг "Республика музейлар фаолиятини яхшилаш чора-тадбирлари тугрисида"ги 618-сонли, 1998 йил 5 декабрдаги "Музейлар фаолиятини куллаб-кувватлаш масалалари"га оид 98-сонли карорлари ва Узбекистон Республикаси Президентининг 1998 йил

12

январдаги 1913-сонли "Музейлар фаолиятини тубдан яхшилаш ва такомиллаштириш тугрисида"ги Фармони эълон килинган. Уларда белгиланган вазифаларни бажариш юзасидан кайта куриш, хорижий давлатларнинг энг йирик музейлари билан шартномалар тузиш ишлари олиб борилмокда. "Нима учун музейларга шунчалик эътибор берилмокда?"-деган савол тугилиши мумкин.

Бизнингча, бунинг сабаблари куйидагилардан иборат:

1—Г

-биринчидан, музей инсонни утмиш ва бугунги кун билан боглаб турадиган маскан. Ёшларда миллий гояни шакллантиришда мухим омил.

-иккинчидан, музей-утмиш, аждодларимиз босиб утган йул, уларнинг иш фаолияти, турмуши, яшаш шароити, урф-одатлари хакида илмий маълумотлар берувчи маскан.

-учинчидан, музей узининг мазмунига караб маданий ва диний кадриятларимиз, кадимий урф-одатларимиз, диний байрамлар, маросимлар хакида маълумот оладиган жой.

-туртинчидан, музей ёшларга давлатимиз тарихи, аждодлар ва ота-боболар босиб утган йуллар хакида маълумот бериш билан бирга ёшларда утмиш тарихимизга ифтихор билан карашга ургатади, уларда Ватанпарварлик

и~ м ^ Ч

ж ^ »5«

Щ >

^ J

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

туйгуларини тарбиялайди, Она Ватанига мехр-мухаббат туйгусини шакллантириш билан бирга уларнинг дунекарашини оширади, бадиий эстетик дидни кучайтиради ва х.к.

Узбекистонни Мустакилликка эришуви мамлакатимиз халклари хаетида хар сохада, хусусан узлигимизни англаш, тарихимизни янада чукуррок урганиш, диний кадриятларимизни тиклаш ва бошка сохаларда гоят мухим ахамият касб этди. Бу борада Юрт бошимиз: " Одомзод борки, авлод - аждоди кимлигини насл - насабини, узи тугилиб вояга етган кишлок, шахар, хуллас

Ватаннининг тарихини билишини истайди" дейди.(4.Б-3)

Куриниб турибдики, ешлар билимини, маънавиятини юксалтиришда уларга тарихимизни чукур ва атрофлича ургатиш зарур. Чунки Биринчи Президентимииз Ислом Каримов таъбири билан айтганда "Х,озир Узбекистон деб аталувчи худуд, яъни бизнинг Ватанимиз нафакат Шарк, балки умумжахон цивилизацияси бешикларидан бири булганини бутун жахон тан олмокда. Бу кадимий ва табаррук тупрокдан буюк алломалар, фозилу фузалолар, олиму уламолар, сиесатчилар, саркардалар етишиб чиккан. Диний ва дуневий илмларнинг асослари мана шу заминда яратилган, сайкал топган. Эрамизгача ва ундан кейин курилган мураккаб сув иншоотлари, шу кунгача курку файзини, махобатини йукотмаган асори атикаларимиз кадим - кадимдан юртимизда

дехкончилик, хунармандчилик маданияти, меъморчилик ва шахар созлик санъати юксак булганидан далолат беради. (4.Б-3)

Тарихан киска давр ичида Юртбошимиз ташаббуси билан асрлар давомида илму-фан ривожига катта хисса кушган буюк шахслар ва улар томонидан бунед

этилган иншоатлар кадимий меъморий едгорликлар тарихий обидалар таълим муассаси хисобланган мадрасалар кайта таъмирланди ва зиератгох жойларга айлантирилди.

Аждодларимиз томонидан бунед этилган ва хозирги кунда азиз кадамжолар-зиератгохларга айланган бундай масканларда утказилган хар бир маънавий-маърифий тадбирлар ешлар дунекарашини шакллантиришда уларда ватанга чексиз мухаббат, садокат, миллий гурур, миллий ифтихор туйгусини оширишда мухим омил хисобланади ва улар илмий тафаккурини устиришда катта ахамият касб этади.

m

^ » j • Адабиётлар:

1. Ислом Каримов "Юксак маънавият- енгилмас куч"-Т:

маънавият

Ш

2008.

2.Ислом Каримов. "Энг асосий мезон - хает хакикатини акс эттириш" .- Т.:

«Узбекистон», 2009йил.15-бет.

! Р vj

} >j*

m ^ Ш

>>

* : >

й*

*ф:

>>

#ф>

^ >3> 1

Я>

>3» Ы у! Й> #ф>

*Ф>

я*

Ы>

! >5>

i >>>

• >4>

+И >

ш

ш>

i

i >p

Ы p

] й> Ы >

рч*'

* - ]>

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №10

3.Ислом Каримов. "Бунёдкорлик йулидан" Т.4-Т.: "Узбекистон",1996 йил. 341-бет

4. Ислом Каримов. "Тарихий хотирасиз келажак йук" -Т:'Шарк"Д998 йил.З-бет

5..Ислом Каримов. "Тарихий хотира ва инсон омили-буюк келажагимизнинг гаровидир".-Т.: "Узбекистон" , 2012йил.

6.Узбекистонда замонавий бадиий таълим муаммолари.-Т.: "Санъат"2007й. 41-бет

7. Музейлар Замонавий Узбекистон маданияти тизимида//Република илмий-назарий анжумани материаллари.-Т: "Санъат"2007й.32-бет,65-бет,137-бет

8.Мустакиллик шароитида кадриятшуносликнинг долзарб масалалари.-Т.: "Фалсафа ва хукук иниститути"2011й.95бет.

9.С.Пулатова,М.Азизова. "Кадим шошсан гузал Тошкентим".-Т.: "Истиклол" 2009йил.

10. Хадсон К. Музеи не стоят на месте MUZEUM.1998.

11.Бу мукаддас Ватанда азиздир инсон.-Т,: "'Тафур Гулом" 2010йил.

12. "Мустакиллик-барча эзга режа ва марраларимизнинг мустахкам мезонидир". Укув кулланма. -Т.: "Укитувчи" 2013йил

jW^ У

q ж**

Ш

!>3*:

Ш

»

■ш

150

m >

i

4 >i#;

3 Й*' »ф>

>

?

>H >

Ы > Ы >

]>Ж И*-

*Ф>

ц >p

Pl>

|:H>

g H>

Ы >

q щъ

q iHo-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.