Научная статья на тему 'УРУҒЛИК УЧУН ЭКИЛГАН АРПАБОДЁН (PIMPINELLA ANISUM L.) ДОРИВОР ЎСИМЛИГИНИ ЎСИШИ ВА РИВОЖЛАНИШИ'

УРУҒЛИК УЧУН ЭКИЛГАН АРПАБОДЁН (PIMPINELLA ANISUM L.) ДОРИВОР ЎСИМЛИГИНИ ЎСИШИ ВА РИВОЖЛАНИШИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
33
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
доривор ўсимликлар / Pimpinella anisum L / уруғ / кўчат / тупланиш / кўсакланиш / гуллаш. / medicinal plants / Pimpinella anisum L / seeds / seedlings / accumulation / budding / flowering.

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Низомова Махсуда Усманкуловна

Ушбу илмий мақолада уруғлик учун етиштирилган арпабодён доривор ўсимлигини ўсиши ва ривожланиши биринчи вариантнинг барглар сони, узунлиги ва поялар сони барча варианга нисбатан кам бўлганлиги, тупланиш давридан то уруғларни пишиш давригача ўсимликнинг бўйи, поялар узунлиги бўйича эса юкори кўрсаткичларга 4-вариант яни (бахорда кўчатидан экилган) аникланди. Бунда тупланиш даври ўсимлик бўйи 21 см, поя узунлиги 11 смни, гуллаш даврида бўйи 38 см, поя узунлиги 25 смни, пишиш даврида поя узунлиги 40 смни ташкил қилди. Ўрганилган вариантларнинг иккаласида ҳам бутун ўсув даври давомида барча кўрсаткичлар уруғидан экишга нисбатан кўчатидан экиш усулида юқори бўлишлиги маълум бўлди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GROWTH AND DEVELOPMENT OF THE MEDICINAL PLANT PIMPINELLA ANISUM L PLANTED ON SEEDS.

In this article, the growth and development of the medicinal plant pimpinella anisum, grown for seed, is based on the fact that the number of leaves, length and number of stems in the first variant is lower than that of the entire variant). At the time of accumulation, the plant height was 21 cm, the stem length was 11 cm, the flowering period was 38 cm, the stem length was 25 cm, the stem length was 40 cm during the ripening period. In both studied variants, it was found that throughout the growing season, all indicators for the seedling method were higher than for the sowing method.

Текст научной работы на тему «УРУҒЛИК УЧУН ЭКИЛГАН АРПАБОДЁН (PIMPINELLA ANISUM L.) ДОРИВОР ЎСИМЛИГИНИ ЎСИШИ ВА РИВОЖЛАНИШИ»

"SUSTAINABLE FORESTRY"

14-15 October 2022 | scientists.uz

УУК -.631.425+582.81+633.88

УРУГЛИК УЧУН ЭКИЛГАН АРПАБОДЁН (PIMPINELLA ANISUM L.) ДОРИВОР УСИМЛИГИНИ УСИШИ ВА РИВОЖЛАНИШИ Низомова Махсуда Усманкуловна

^ишлок хужалиги фанлари фалсафа доктори, (PhD). Тошкент давлат аграр университети

e-mail:nizomova81@bk.ru https://doi.org/10.5281/zenodo.7212245

Аннотация. Ушбу илмий мацолада уруглик учун етиштирилган арпабодён доривор усимлигини усиши ва ривожланиши биринчи вариантнинг барглар сони, узунлиги ва поялар сони барча варианга нисбатан кам булганлиги, тупланиш давридан то уругларни пишиш давригача усимликнинг буйи, поялар узунлиги буйича эса юкори курсаткичларга 4-вариант яни (бахорда кучатидан экилган) аникланди. Бунда тупланиш даври усимлик буйи 21 см, поя узунлиги 11 смни, гуллаш даврида буйи 38 см, поя узунлиги 25 смни, пишиш даврида поя узунлиги 40 смни ташкил цилди. Урганилган вариантларнинг иккаласида уам бутун усув даври давомида барча курсаткичлар уругидан экишга нисбатан кучатидан экиш усулида юцори булишлиги маълум булди.

Калит сузи: доривор усимликлар, Pimpinella anisum L, уруг, кучат, тупланиш, кусакланиш, гуллаш.

РОСТ И РАЗВИТИЕ PIMPINELLA ANISUM L ЛЕКАРСТВЕННОГО РАСТЕНИЯ,

ВЫСАЖЕННОГО НА СЕМЕНА.

Аннотация. В этой статье рост и развитие лекарственного растения pimpinella anisum, выращиваемого на семена, основано на том факте, что количество листьев, длина и количество стеблей у первого варианта ниже, чем у всего варианта). На момент накопления высота растения составляла 21 см, длина стебля - 11 см, период цветения -38 см, длина стебля - 25 см, длина стебля - 40 см в период созревания. В обоих изученных вариантах было обнаружено, что на протяжении всего вегетационного периода все показатели при рассадном способе были выше, чем при посевном.

Ключевые слова: лекарственные растения, Pimpinella anisum L, семена, проростки, накопление, бутонизация, цветение.

GROWTH AND DEVELOPMENT OF THE MEDICINAL PLANT PIMPINELLA

ANISUM L PLANTED ON SEEDS.

Abstract. In this article, the growth and development of the medicinal plant pimpinella anisum, grown for seed, is based on the fact that the number of leaves, length and number of stems in the first variant is lower than that of the entire variant). At the time of accumulation, the plant height was 21 cm, the stem length was 11 cm, the flowering period was 38 cm, the stem length was 25 cm, the stem length was 40 cm during the ripening period. In both studied variants, it was found that throughout the growing season, all indicators for the seedling method were higher than for the sowing method.

Keywords: medicinal plants, Pimpinella anisum L, seeds, seedlings, accumulation, budding, flowering.

Кириш. Республикада сунгги йилларда доривор усимликларни мух,офаза килиш, табиий ресурслардан окилона фойдаланиш, доривор усимликларни етиштириладиган

"SUSTAINABLE FORESTRY"

14-15 October 2022 | scientists.uz

плантатциялар ташкил этиш ва уларни кайта ишлаш борасида изчил ислохдтлар амалга оширилмокда.

Махдллий флорага мансуб 4,3 мингдан ортик усимликларнинг 750 тури доривор хисобланиб, улардан 112 тури илмий тиббиётда фойдаланиш учун руйхатга олинган, шундан 70 тури фарматевтика саноатида фаол кулланилиб келинмокда.

2019 йилда 48 миллион А^Ш доллари кийматидаги кайта ишланган доривор усимликлардан олинган мах,сулотлар экспорт килинган.

Шу билан бирга, тах,лиллар доривор усимликларни мух,офаза килиш, уларни плантатцияларини ташкил этиш, кайта ишлаш оркали кушимча киймат занжирини яратиш зарурлигини курсатмокда.

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев 2020 йил 11 ноябрдаги "Доривор усимликларни етиштириш ва кайта ишлаш, уларнинг уругчилигини йулга куйишни ривожлантириш буйича илмий тадкикотлар куламини кенгайтиришга оид чора-тадбирлар тугрисида"ги П^-4901-сон ва мазкур сохдга тегишли бошка меъёрий-хукукий хужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишда муайян даражада хизмат килади.

Тажриба (тадкикот) объекти ва услубияти. Дала тажрибаси ТошДАУ хузуридаги Ахборот маслахати маркази, (Extension center) ДУКда олиб борилди. Тажрибада арпабодён усимлигининг уруг етиштириш агротехнологияси урганилади.

Тажриба куйидаги тизимда амалга оширилади 1 -жадвал)

1-жадвал

Тажриба тизими

Вариант Вариант номи

Экиш усули Экиш муддати

1 Уругидан экиш(назорат) Кузда

2 Уругидан экиш Бахорда

3 Кучатидан экиш Кузда

4 Кучатидан экиш Бахорда

Тажриба 4 та вариантдан ва 4 та такрорлашда утказилади (каторлар ораси 60 см узунлиги 15метр ва хар бир вариант 4 та катордан иборат булиб битта вариант майдони 36 м2 (майдони 36 м2х4=144м2, тажрибанинг умумий майдони х 576 м2 умумий майдон.)

Тажриба вариантларни далада жойлаштириш куйиш, кузатишлар, х,исоб ва тах,лилларни килишда Б.А. Доспеховнинг «Методика полевого опыта» (1979) ва УЗПИТИда ишлаб чикилган «Дала тажрибалари услубияти(2007)дан фойдаланилади.

Тажриба (тадкикот) натижалари ва уларнинг мух,окамаси. Уруг олиш учун экилган арпабодён доривор усимлигнинг усиши ва ривожланиши асосан навларнинг биологик хусусиятларига, утказиладиган агротадбирларга, жумладан сугориш ва минерал озиклантириш тартибларига хамда усимликларни экиш усулларига боглик булади.

Юкорида келтирилган талаблар меъёрида булганнда арпабодён доривор усимлигнинг усиши ва ривожланиши тулик таъминланади хамда сифатли уруг олиш мумкин булади. Тажриба майдонида уруглик учун экилган арпабодён доривор усимлигини усиш ва ривожланишини урганиш такрорланишлар буйича х,ар бир вариантдан 25 тадан доимий кузатувда буладиган усимликлар ажратиб олинди, уларга когоз белгилари куйиб чикилди. Шу белгилаб чикилган усимликларда арпабодён доривор

"SUSTAINABLE FORESTRY"

14-15 October 2022 | scientists.uz

ycHM.urHHHr Tyn.aHHm, KycaK.aHHm Ba ypyF.apHH numu6 eTH.um $a3a.apuga 6apr.ap cohh, noa.ap cohh Ba y3yH.Hru, KycaK y3yH.Hru aHH;.a6 6opu.gu.

Ta:®pH6aga o.HHraH h.mhh Ky3aTyB HaTH:®:a.apH 2-:®:agBa.ga Ke.THpu.raH. Ym6y ^agBa. Mat.yMOT.apHHH Kypcaramuna, ypraHH.raH BapuaHT.apHHHr Tyn.aHHm gaBpuga y3yH 6aHg.H 6apr.ap cohh Ba 6apr.ap y3yH.Hru 6yHHHa Huc6aTaH ro;opH KypcaTKHH 6axopga KynaragaH 3KH.raHga aHH 4-BapuaHTga KaHg KH.HHgu. By ycuM.HKga y3yH 6aHg.H 6apr.ap cohh ypyFHgaH 3KH.raHga 7 goHaHH, KynaragaH 3KH.raHga эсa 13 goHaHH TamKH. ;H.gu, 6y 6hphhhh BapuaHTra Huc6aTaH y3yH 6aHg.H 6apr.ap cohh 5 Ba 6 goHa, 6apr y3yH.Hru эсa 3 cm Kyngup. YcuM.HK.apHHHr KycaK.aHHmu Ba ypyF.apHH numum $a3a.apuga x,aM noa.ap cohh 6yHHHa 4 BapuaHTHHHr ycTyH.Hru ca;.aHu6 ;o.gH. Maca.aH, KycaK.aHHm $a3acuga Apna6ogeH gopuBop ycHM.Hru ypyFHgaH 3KH.raHga noa.ap cohh 4 goHa, numum $a3acuga эсa 7 goHaHH, KynaragaH 3KH.raHga 6 Ba 9 goHaHH TamKH. ;H.raH.

noa.ap y3yH.Hru 6yHHHa aKCHHHa hkkhhhh Bapuamra Huc6aTaH 6hphhhh BapuaHTga ro;opu 6y.raH.uru aHH;.aHgH. KycaK.aHHm $a3acuga 6y KypcaTKHH 6hphhhh BapuaHTga ypyFugaH 3KH.raHga 27 cm, KynaragaH 3KH.raHga эсa 35 cmhh, yHHHHH BapuaHTga эсa 30 cm Ba 28 cm gaH u6opaT 6y.gu. numum $a3acuga x,aM my KOHyHuaT ca;.aHu6 ;o.gu.

BapuaHT.ap 6yHHHa KycaK.ap y3yH.Hru ypyFH numu6 eTH.um gaBpugaru Tax,.H. HaTH^a.apu myHH KypcaTguKH 6hphhhh BapuaHTHHHr KycaK y3yH.Hru hkkhhhh Ba yHHHHH BapuaHT.apra Huc6aTaH HKKa.a экнm ycy.uga x,aM Ka.Ta 6y.u6 3-4 cmhh TamKH. 3Tgu (1 BapuaHTga 7-9 cm).

YMyMaH, ypyF.HK yHyH eTHmTHpu.raH apna6ogeH gopuBop ycHM.urHHH ycumu Ba puBO^^aHumuHH ypraHu6 xy.oca KH.um MyMKHHKH, 6hphhhh BapuaHTHHHr 6apr.ap cohh, y3yH.uru Ba noa.ap cohh 6apna BapuaHra Huc6aTaH KaM 6y.raH.Hru, Tyn.aHHm gaBpugaH to ypyF.apHH numum gaBpurana ycuM.HKHHHr 6yHH, noa.ap y3yH.Hru 6yHHHa эсa roKopu KypcaTKHH.apra 4-BapuaHT aHH (6axopga KyHaTHgaH 3KH.raH) aHHK.aHgu. ByHga Tyn.aHHm gaBpu ycHM.HK 6yHH 21 cm, noa y3yH.Hru 11 cmhh, ry..am gaBpuga 6yHH 38 cm, noa y3yH.uru 25 cmhh, numum gaBpu6a noa y3yH.Hru 40 cmhh TamKH. YpraHH.raH

BapuaHT.apHHHr HKKa.acuga ^aM 6yTyH ycyB gaBpu gaBOMuga 6apna KypcaTKHH.ap ypyFugaH экнmгa Huc6aTaH KynaTugaH 3KHm ycy.uga ro;opu 6y.Hm.urH Mat.yM 6y.gu.

2-^agBa^

YpyF^HK apnaöogeH gopuBop ycHM^nrHHHHr ycnmn Ba pnBO'/K.iaHiiwn

T/p Экнm ycy.H Tyn.aHum gaBpuga Ty..am gaBpu gaBpuga numum gaBpuga

ByHH cm noacH cm ByHH cm noacH cm noacH cm

1 YpyFugaH 3Kum 9 4 27 13 30

2 KynaTugaH 3Kum 15 9 35 23 38

3 YpyFugaH 3Kum 12 7 30 18 38

4 KynaTugaH 3Kum 21 11 38 25 40

"SUSTAINABLE FORESTRY"

14-15 October 2022 | scientists.uz

1-Расм.

Тажриба майдонида Арпабодён (Pimpinella anisum L.) доривор усимлигини

усиши ва ривожланиши.

Хулоса. Умуман, уруглик учун етиштирилган арпабодён доривор усимлигини усиши ва ривожланишини урганиб хулоса килиш мумкинки, биринчи вариантнинг барглар сони, узунлиги ва поялар сони барча варианга нисбатан кам булганлиги, тупланиш давридан то уругларни пишиш давригача усимликнинг буйи, поялар узунлиги буйича эса юкори курсаткичларга 4-вариант яни (бахорда кучатидан экилган) аникланди. Бунда тупланиш даври усимлик буйи 21 см, поя узунлиги 11 смни, гуллаш даврида буйи 38 см, поя узунлиги 25 смни, пишиш давриба поя узунлиги 40 смни ташкил килди. Урганилган вариантларнинг иккаласида х,ам бутун усув даври давомида барча курсаткичлар уругидан экишга нисбатан кучатидан экиш усулида юкори булишлиги маълум булди.

REFERENCES

1.Ахмедова У, Эргашев А, Абзалов А, Юлчиева М. «Доривор усимликлар етиштириш технологияси ва экологияси». Тошкент.2009 й.

2.Холматов Х.Х, Ахмедов У.А., "Фармакогнозия" Ташкент, 2007й. 437 бет.

3.Аллаяров М. Валериана усимлигини етиштириш "Шифобахш" ИИЧМ илмий булим мудириб.ф.н., Узбекистонда хизмат курсатган кишлок хужалик ходими. Узбекистон кишлок хужалик журнали. 2011 й №12 сон.

4.Норкулов У, Азимова З, Шодиева З. "Доривор Collisin fragrans (Олтин муйлов) усимлигини гидропоника шароитида етиштириш" Тош ДАУ. Агросаноат мажмуи тармокларида инновацион бошкаруви фаолиятини модернизациялаш ва ривожлантириш муаммолари. Репулика илмий-амалий конференция материаллари. Тошкент 2014. 31 бет.

5. Nizomova M.U, Pazilbekova Z.T, Dusmuratova F.M The dry mass and the seed yield of the Hypericum plant (Hypericum Perforatum L). // Word journal of Pharmaceutical and life Sciences. -2020, Vol. 6, Issue 12, 18-20.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.