CC BY
12
¡mtîyaz SAHiBi | Proprietor Burhan ÇAGLAR
SORUMLU YaZI i$LERi MüDÜRÜ | Managing Editor Ömer Faruk CAN
S
-a
Osmanli ara§tirmalarina münhasir, alti ayda bir (Nisan ve Ekim) ne§redilen, agik eri§imli, gift kör hakem sistemli akademik dergi
Double-blind peer-reviewed open-access academic journal published semiannually (April and October) in the fields of Ottoman Studies ^
S 8
SAYI | ISSUE 3 • NiSAN | APRIL 2022
a
£
iRTiBAT | Contact Kadim • Sakarya Üniversitesi
Esentepe Kampüsü, Fen-Edebiyat Fakültesi, C Blok, Ofis: 113, Serdivan/Sakarya (Turkey) 54050 Telefon | Phone • 00 90 264 295 60 15
Internet Adresi | Webpage • dergipark.org.tr/kadim • kadim.sakarya.edu.tr E-posta | E-mail • kadim@sakarya.edu.tr
Tasarim | Design Hasan Hüseyin CAN
Baski | Printed by
MetinCopyPlus • Arti Dijital & Baski Merkezi
Turkocagi Cad. 3/A Cagaloglu/Fatih/lstanbul
Basim TaRiHi | Print Date • NiSAN | April 2022 ISSN 2757-9395 • e-ISSN 2757-9476 UcRETSiz | Free of Charge
Kadimdeki makaleler, Creative Commons Alinti-Gayriticari 4.0 (CC BY-NC) Uluslararasi Lisansi ile lisanslanmigtir. Bilimsel ara§tirmalari kamuya ücretsiz sunmanin bilginin küresel payla§imini artiracagi ilkesini benimseyen dergi, tüm içerigine aninda Libre açik erigim saglamaktadir. Makalelerdeki fikir ve görü|lerin sorumlulugu sadece yazarlarina ait olup Kadim'in görü§lerini yansitmazlar.
Articles in Kadim are licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 (CC BY-NC) International License. Kadim provides immediate Libre open access to its content on the principle that making research freely available to the public supports a greater global exchange of knowledge. Authors are responsible for the content of contributions; thus, opinions expressed in the articles belong to them and do not reflect the opinions or views of Kadim.
Dergi Park
Edïtôr Editor-in-Chief
Mïsafïr Edïtôr Guest Editor
Yayin Kurulü Editorial Board
Yazim ve Dïl EdïtôrlerI Writing and Language Editors
Tûrkçe Dïl EdïtôrC Turkish Language Editor
Ingïlïzce Dïl EdïtôrlerI English Language Editors
Mïzanpaj EdïtôrC Layout Editor
Sosyal Medya EdïtôrC Social Media Editor
Yayin SekreterI Secretariat
Arif BÎLGÎN | Prof. Dr., Sakarya Oniversitesi
Fatih BOZKURT | Doç. Dr., Sakarya Oniversitesi
Necmettin ALKAN | Prof. Dr., Sakarya Oniversitesi Fatih BOZKURT | Doç. Dr., Sakarya Oniversitesi Ömerül Faruk BÔLÛKBA§I | Doç. Dr., Marmara Oniversitesi Kerim ilker BULUNUR | Doç. Dr., Sakarya Oniversitesi Bü§ra ÇAKMAKTAÇ | Dr. Ögr. Oyesi, Sakarya Oniversitesi M. Talha ÇiÇEK | Doç. Dr., istanbul Medeniyet Oniversitesi Filiz DIGIROGLU | Doç. Dr., Marmara Oniversitesi Miraç TOSUN | Dr. Ögr. Oyesi, Karadeniz Teknik Oniversitesi Kenan YILDIZ | Doç. Dr., istanbul Medeniyet Oniversitesi
Ömer Faruk CAN | Sakarya Oniversitesi Burhan ÇAGLAR | Sakarya Oniversitesi Burak ÇITIR | Sakarya Oniversitesi Mehmet KERiM | Sakarya Oniversitesi Bünyamin PUNAR | Sakarya Oniversitesi
Sedat KOCABEY | Sakarya Oniversitesi
Bü§ranur KOCAER | Sakarya Oniversitesi
Muhammed Emir TULUM | Dr., istanbul Medeniyet Oniversitesi
Didar Ay§e AKBULUT | Marmara Oniversitesi irem GÛNDÛZ-POLAT | Sakarya Oniversitesi Hâcer KILIÇASLAN | Sakarya Oniversitesi
Hasan Hüseyin CAN | islâm Araçtirmalari Merkezi (iSAM)
Bü§ranur BEKMAN | Sakarya Oniversitesi
Yusuf islam YILMAZ | Sivas Cumhuriyet Oniversitesi
Tuna Kaptani Biyikli Ali Pa§a'nin Çok E§liligi ve Mirasinin Taksimi
THE MARRIAGES OF BIYIKLI ALÍ PAÇA AND DIVISION OF HIS INHERITANCE
GÜLAY BOLAT*
OZ ABSTRACT
Bu makalede Tuna Kaptani Biyikli Ali Paça (ô. 1698?) uze-rinden Osmanli toplumundaki çok eçlilik kurumu incelenmek-tedir. Ailenin yafamôykùsu için en ônemli kaynagi kadi sicille-ri oluçturmaktadir. Rusçuk kadi sicillerinde çeçitli dava kayitlari bulunan Ali Paça'nin aile hayatina dair izler sôz konusu kayitlar-dan takip edilmektedir. Bunlardan Paça'nin meslegi, geliri, eçle-ri ve çocuklari hakkinda kifisel bilgiler elde etmek, vefati sonra-si murislere vasî tayini, nafaka uygulamasi ve mehir talebi gibi da-valarin verilerine ulaçmak mùmkùndur. Çaliçmada Ali Paça'nin hayati, ailesi ve çok eçliligi degerlendirilmekte, ayrica terekesi-nin analizi ile mirasinin paylaçimina dair vârisler arasindaki an-laçmazliklar ele alinmaktadir. Araçtirma kapsaminda Osmanli toplumunda çok eçlilik olgusu ve getirdigi aile içi ilifkiler, eko-nomik ve sosyokùlturel yônleriyle bir Osmanli paçasi uzerinden degerlendirilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Biyikli Ali Paça, Çok Eflilik, Tereke, Aile, Miras.
This study examines the concept of polygamy in the Ottoman society with the case of Biyikli Ali Pa^a (d 1698?), the captain of Danube. The most important product for the family's life is the kadi registers. The court records of Rus^uk include several court cases that give traces of Ali Papa's family life. These entries offer information related to his profession, income, wives and children. The court cases include the appointment of guardians after his death, the practice of alimony and requests for marriage payment (mehir). This study investigates the life, family and polygamy of Ali Pa^a, analyzes his estate inventory and examines disputes among his heirs during the division of his inheritance. By grounding these sources, the study covers polygamy and polygamy-related relations with its economic and socio-cultural aspects through the case of an Ottoman statesman.
Keywords: Biyikli Ali Pasha, Polygamy, Inheritance Inventories, Family, Inheritance.
MAKALE BiLGiSi | ARTICLE INFORMATION
Makale Türü: Ara§tirma Makalesi | Article Type: Research Article Geli§ Tarihi: 31 Ocak 2022 | Date Received: 31 January 2022 Kabul Tarihi: 3 Nisan 2022 | Date Accepted: 3 April 2022
ATIF | CITATION
Bolat, Güilay. "Tuna Kaptani Biyikli Ali Pa§a'nin Çok E§liligi ve Mirasinin Taksimi", Kadim 3 (Ekim 2022), 183-208. doi.org/10.54462/kadim.1065677
* YÖK 100/2000 Doktora Bursiyeri, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Bölümü, bolatgly@gmail.com, ORCID: 0000-0002-4074-8166.
i
TUNA KAPTANI BlYIKLI ALi PA^A'NIN QoK E^LiLiGi VE MiRASININ TAKSiMi
GULAY BOLAT
GiRi§
unumuzde hala tartigilan ^ok eglilik konusunu Nabi'nin 17. yuzyilda kaleme aldigi
giirinde gormek mumkundur. Nabi "Dunyaya bu telag nedur ey esir-i nefs, Rahat
bulur mi 'avret alan 'avret ustine"1 diye sorarken onunla ayni donemde yagamig Ali Paga belli ki Nabi'nin bu endigelerini paylagmamigti.
Bu makalede Osmanli toplumunda ^ok eglilik kurumu Tuna Kaptani Biyikli Ali Paga'nin evlilikleri ve mirasinin taksimi uzerinden ortaya konulmaya ^aligilmigtir. Paga'nin ailesine dair dava kayitlarinin ^egitliligi ve sik sik mahkemeye yansiyan farkli kayitlarin mevcudiye-ti konunun se^iminde etkili olmugtur. Makalenin ilk kisminda Osmanli toplumunda ^ok eglilik uzerinde durulmugtur. Daha sonra ise ^ok egli olan Ali Paga'nin biyografisi ve aile hayati degerlendirilmigtir.
Makalenin temel kaynaklari, Bulgaristan Milli Kutuphanesi'nde (Cyrill ve Methodius) bulunan §ark Koleksiyonu'ndaki Rus^uk kadi sicillerinde (R2, R4, R5) daginik bir bi^imde yer alan mahkeme kayitlari olugturmaktadir. Bunlar Ali Paga'nin terekesi, Fatma Hatun'un terekesi, iki adet vasi tayini davasi, iki adet nafaka tahsisi davasi, Hatice Hatun'un mehir talebi davasi, ^ocuklarinin ve Fatma'nin miras talebi davalaridir.2
1. Osmanli Toplumunda ^ok Eglilik
Bir erkegin birden ^ok kadinla evli olmasi durumu literaturde Polijini olarak adlandi-rilmaktadir. Polijini terimi ile poligami, ^ok eglilik, ^ok evlilik, taaddud-i zevcat kavramlari benzer anlamlara sahiptir. Bu tabirin polijini (birden fazla kadin ile evlilik) ve poliandri (birden fazla erkekle evlilik) kavramlarinin her ikisini de kapsayan poligami terimiyle kullanimi daha yaygindir.3 Bu makalede ise birden fazla kadinla evlenen erkekler i^in ^ok eglilik tabiri tercih edilecektir.
Osmanli toplumunda ^ok egli erkeklerin varligi bilinmektedir. Bu olgunun baglica gerek-^eleri arasinda neslin devamini saglamak, hastaliklara tibbi mudahale imkanlarinin yetersiz olugu, erkek ^ocuk sahibi olma istegi, kadinin guzelligini yitirmesi, kadinlik vazifesini yerine getirememesi, ^ok egliligin ig gucune ve erkegin sosyal statusune katki saglamasi siralanabi-lir.4 Bunlarin otesinde birden fazla kadina sahip olma arzusunu da belirtmek gerekir.5
1 "Ey nefsinin esiri olan, dunyaya boyle firman neden? Kadin ustune kadin alan (hi^ dunyada) rahat bulur mu?" Ali Fuat Bilkan, Nabi Divani (Ankara: Mill! Egitim Bakanligi Yayinlari, 1997), 2/994.
2 R2 numarali sicil hakkinda Emrah Dal 2016 yilinda yuksek lisans tez ^ali^masi yapmi^tir. Be§ dava kaydi bu sicil i^erisindedir. R5 numarali sicil hakkinda ise irem Meri^ tez ^ali^masi yapmi^tir. Bu sicil i^erisinde bir dava kaydi vardir. Bu yuksek lisans tezlerinden tarama yaparken faydalanilmi^tir fakat okuma hatalarini onlemek amaciyla kadi sicilleri uzerinde ^ali^ilmi^tir. Emrah Dal, R-2 Numarali Rus^uk §er'iyye Sicilinin Transkripsiyon ve Tahlili (H.1108-1111/M.1696-1699) v. 1-58 (Eski^ehir: Eski^ehir Osmangazi Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu, Yuksek Lisans Tezi, 2016); irem Meri^, R-5 numarali Rusguk §er'iyye Sicilinin Transkripsiyon ve Tahlili (H.1120-1125/M.1709-1715) (Eski^ehir: Eski^ehir Osmangazi Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu, Yuksek Lisans Tezi, 2016).
3 Abdullah Kurt, "Polygamy in the Ottoman City of Bursa", International Journal of Social Inquiry 6/2 (2013), 141-142.
4 Said Ozturk, "Osmanli'da Qok Eglilik", Turkler, ed. Hasan Celal Guzel-Kemal Qi^ek-Salim Koca (Ankara: Yeni Turkiye Yayinlari, 2002), 10/377-378.
5 Abdullah Kurt, "Dini Kaynaklarin Qoke^lilige ili^kin Goru^leri ve Osmanlilarda Qoke^lilik", Uludag Vniversitesi Hahiyat Fakultesi Dergisi 8/8 (1999), 210.
Qok efliligin toplumsal ve psikolojik dayanagi Islam hukukunun birden fazla kadin ile evlenmeye izin vermesinden ileri gelmektedir. Islam dini erkege aralarinda adaleti saglamak fartiyla dört kadina kadar evlenme müsaadesi tanir.6 Fakat bu husus ^ok ejliligi emrettigi veya tefvik ettigi anlaminda degildir. Bunun yaninda Islam alimleri söz konusu durumu hukukí, ahlaki ve toplumsal kurallar ^er^evesinde tefsir ederler.
Bu konudaki yaklafimini adaleti tesis baglaminda ele alan 16. yüzyil Osmanli alimi Kinalizade Ali'nin görüfleri dikkati ^eker. Qok nikahlanma ve cariye edinme yolunu tutmak hususu Kinalizade'ye göre;
"Her ne kadar taaddudu zevcata fer'an imkan verilmifse de aralarinda adaleti ger^eklef-tirmek korkusu varsa, birle yetinmesi Cenab-i Hak tarafindan Kur'an'da beyan edilmiftir. Birle yetinmenin adaletin yokluguna degil de adaleti tahakkuk ettirememek korkusuna baglanmif olmasi funu gösterir ki, bir kimse adli tatbik edememek ihtimalini kendisinde görürse, Kur'an'a göre bir evlilikle yetinmesi ona vaciptir. Birden fazlasi haramdir."7
Söz konusu yaklafimin toplumsal yansimasini Osmanli cografyasinda ticaret hinterlandi yüksek liman kentleri veya Anadolu'nun önemli yerlefim merkezleri üzerinden denetlemek mümkündür. Qok eflilik oranlarinin tespitinde tereke kayitlarinin görece yeterli veriler sundugu bu merkezlerde ^ok efliligin yaygin olmadigini söylemek yanlif olmaz. Buna göre ^ok eflilik oranlarinin dagilimlari föyledir:
Tablo 1: Dönemlere Göre Osmanli Toplumunda ^ok Eflilik Oranlari
DÖNEMLER ^EHÍRLER ÖRNEKLEM SAYISI YÜZDELÍK ORANI % ORANI
1463-1640 Bursa8 1.092 5,00 %5
1545-1659 Edirne 9 1.516 7,30 %7
1612-1701 Balikesir10 341 7,30 %7
1650-1700 Gaziantep11 401 17,90 %8
1683-1744 Kirim12 496 1,20 %1
1600-1700 Istanbul13 2.670 8,20 %8
6 Kurän Yolu (20 Temmuz 2021), Nisa Süresi, 4/3.
7 Kinalizade Ali Qelebi, Ahläk-i Alä-i (Kinalizäde'nin Ahläk Kitabi), haz. Mustafa Ko^ (Istanbul: Türkiye Yazma Eserler o Kurumu Ba^kanligi Yayinlari, 2014), 450-453. ¡j
8 Hüseyin Özdeger, 1463-1640 yillari Bursa §ehir Tereke Defterleri, Istanbul: Istanbul Üniversitesi Yayinlari, 1988, 50; Haim ^ Gerber ise 1600-1700 yillari arasinda Bursa'da 2 binin üzerindeki kayitlardan en fazla 20 ki^ide ^ok eflilik oldugunu --belirtir. Haim Gerber, "Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Bursa, 1600-1700", International < Journal of Middle East Studies 12/3 (Nov., 1980), 232. g
9 Ömer Lütfi Barkan, "Edirne Askeri Kassami'na Äit Tereke Defterleri (1545-1659)", Belgeler 3/5-6 (1966), 13 m
10 Abdülmecit Mutaf, XVII. Yüzyilda Balikesirde Kadinlar (Izmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, p Doktora Tezi, 2002), 103. is
11 Ismail Kivrim, "XVII. Yüzyilda Gaziantep §ehrinde Ailenin Olu^umu (1650-1700)", Sel^uk Üniversitesi Türkiyat £ Ara^tirmalari Dergisi 22 (2007), 383.
12 Nuri Kavak, Karasu Kazasi (1683-1744) Kirim Hanliginda Bir Yerle^me Ornegi (Bursa: On-Mat Öner Yayinlari, 2014), 125.
13 Said Öztürk, "Tereke Defterlerine Göre XVII. Asirda istanbul'da Aile, Servet Yapisi ve Dagilimi", Istanbul Aratfirmalari 3 (1997), 31.
1700-1730 Ankara14 906 12,00 %i 2
1700-1750 Gaziantep15 437 16,00 %i6
1725-1750 Kastamonu16 333 10,20 %i 0
1760-1777 Gaziantep17 788 8,70 %9
1767-1800 Bursa18 586 1,70 %2
1839-1876 Bursa19 361 2,20 %2
Tablo i'deki oranlarin gerçekte oldugundan daha yüksek oranda olduklari kabul edilmek-tedir. Çûnkû birden fazla kadinla evlenen ki^iler öldüklerinde arkalarinda sagîr/sagîre mirasçi birakmalari durumunda onlarin terekeleri zorunlu olarak mahkemeye intikal ediyordu. Bu mirasçilarin olmamasi durumunda da diger vârislerin miras payla^iminda problemler ya^a-masindan dolayi vârislerin talebiyle terekenin tahrir ve taksimini görevliler üstlenmekteydi. Dolayisiyla birden fazla e^ mirasçi birakmi^ ki^ilerin terekelerinin mahkemeye intikali tek e^lilerinkine nazaran daha yüksekti.20
Bu verilerden % 15'in altinda kalan bölgelerde çok e^liligin pek tercih edilmedigi dü^ünül-mektedir.21 Bu durumun nedenleri arasinda çok e^li erkeklerin gerek aile hayatlarinda gerekse toplumsal ya^amda birtakim zorluklarla yüzle^meleri geliyordu. Osmanli topraklarina yolu dü^en seyyahlarin gözlemleri bu zorluklari bir yabancinin perspektifinden ifade etmektedir. 16. yüzyilda Alman seyyah Salomon Schweigger, erkeklerin birden fazla e^ alabildigini ancak çok e^liligin aile ya^amina düzensizlik ve huzursuzluk getirmesinden dolayi tek e^liligin tercih sebebi oldugunu kaydetmektedir.22 17. yüzyilda Fransiz seyyah Jean du Mont, çok e^liligin
14 Orner Demirel, "1700-1730 Tarihlerinde Ankara'da Ailenin Niceliksel Yapisi", Belleten 14/211 (1990), 950.
15 Hüseyin Çinar, 18. Yüzyilin Ilk Yarisinda Ayintab Çehri'nin Sosyo-Ekonomik Durumu (Istanbul: Istanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000), 158.
16 Omer Dö§emeta§, "Kastamonu Kazâsi'nda Ailelerin Çocuk Sayisi ve Çok Eçlilik (1725-1750)", Bayburt Üniversitesi Insan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi 2 (2018), 97-122.
17 Zeynel Ozlü, XVIII. Yüzyilin Ikinci Yarisinda Gaziantep (Gaziantep: Gaziantep Büyük^ehir Belediyesi Yayinlari, 2004), 35-42.
18 Cenk Reyhan, XVIII. Yüzyilda Bir Kuzey-Bati Anadolu Kenti: Bursa Ornegi; §ehir Toplumunun Sosyal-Ekonomik ve Kültürel Analizi (Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002), 186.
19 Kurt, "Polygamy in the Ottoman City of Bursa", 146.
20 Bozkurt, "Tereke Defterleri ve Osmanli Demografi Ara^tirmalari", 98-99.
21 Bahsi geçen tüm bu kaynaklar çok eçlilik konusundaki ilk araçtirmalar olmakla birlikte bu ara^tirmalarin kaynagini tereke kayitlari olu^turmaktadir. Tereke kayitlarinda hem vefat eden ki^inin kimlik bilgileri, statüsü, meslegi, geride biraktigi serveti, harçlari, mirasçilari ve bu mirasçilarin aldiklari pay hem de kiçinin sosyal, ekonomik ve kültürel hayati hakkinda bilgiler mevcuttur. Bunlarin yani sira eçin ve çocuklarin kimligi, e§ ve çocuk sayisi, gibi aile fertlerine dair detayli ve niceliksel bilgilere ulaçilabilmektedir. Bu hususta zikredilmeye deger diger çaliçmalar için bk. Said Öztürk, XVII. Yüzyil Askerî Kassam Defterlerinin Sosyo-Ekonomik Tahlili (Istanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1993); Ümit Ekin, "19. Yüzyilda Kocaeli Sancagi'nda Çok Eçlilik Olgusu" Uïusïararasi Gazi Süleyman Paça ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu III, ed. Haluk Selvi-M. Bilal Çelik-ibrahim §irin-Ali Yeçildal (Kocaeli: Kocaeli Büyük^ehir Belediyesi Yayinlari, 2017), 919-926; Fatih Bozkurt, "Tereke Defterleri ve Osmanli Demografi Araçtirmalari", Istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 54/ 2011-2 (2012), 91-120; Fatih Bozkurt, "Osmanli Dönemi Istanbul Ailesi", Antik Çagdan XXI. Yüzyila Büyük Istanbul Tarihi: Toplum, (Istanbul: Istanbul Büyük^ehir Belediyesi (Kültür A.§.) Yayinlari, 2015), 450-61; Rifat Özdemir, "Tokat'ta Ailenin Sosyo-Ekonomik Yapisi (1771-1810)", Belleten 14/211 (1990), 993-1052.
22 Salomon Schweigger, Sultanlarin Kentine Yolculuk 1578-1581, haz. Heidi Stein, çev. S. Türkis Noyan (Istanbul: Kitap Yayinevi, 2004), 209-210.
masrafli ve zahmetli olmasi durumuna ilifkin fikir sunar. Ona göre Osmanli toplumunda dört efi olanlar yalnizca zengin ve mevki sahibi erkeklerdi.23 Ondan yaklafik bir asir sonra Osmanli cografyasina seyahat eden Fransiz doga bilimci Antonie Olivier de benzer bir bakif a^isini yansitiyordu.24 Olivier, birden fazla kadinla evliligin ^ok masrafli olmasi, ayni evde yafayan kadinlarin ge^inememesi, kadinlarin fikayetleri veya talepleriyle eflerini bunaltma-lari gibi sebeplerle yaygin olmadigini belirtmektedir. 18. yüzyil diplomatlarindan D'Ohson, birden ^ok kadina bakma gü^lügü, ev huzurunu bozma endifesi, hepsini birbirleriyle ge^in-dirmenin zorlugu ve ebeveynlerin evli erkeklere kiz verme konusundaki titiz tutumlari gibi nedenlerle ^ok efliligin yaygin olmadigini ifade etmektedir.25 18. yüzyil baflarinda Ingiliz yazar Lady Montagu, Islam'in dört kadinla izdivaca izin vermesine karfin kibar erkeklerin bu izni kullanmadigina, ^apkin kifilerin ise toplumda saygi görmedigine vurgu yapmaktadir.26 19. yüzyilda Osmanli topraklarina seyahat eden Amerikali yazar Clara Erskin Clement de ^ok efliligin yüksek mertebedeki kifiler arasinda sevmeye dayali evliliklerin önüne ge^tiginin altini ^izer.27
2. Tuna Kaptani Biyikli Ali Pa§a
Osmanli kroniklerinde Tuna Kapudani Biyikli Ali Pafa olarak adi ge^en Ali Pafa, arfiv kayitlarinda Tuna Kapudani olarak zikredilmektedir. 16. yüzyil ortalarindan itibaren donanma kumandani i^in kullanilan Kapudan28 payesinden anlafildigi üzere Pafa seyfiye sinifina mensuptu. Biyikli lakabi ise onunla ayni dönemde yafamif ve ayni isme sahip olan diger pafalarla kariftirilmamasi i^in kullanilmiftir.
Bosna dogumlu olan Ali Pafa'nin ailesi hakkindaki bilgiler kisitli olmakla birlikte annesinin adinin Muhsíne oldugu ve Ishak Bey adinda bir erkek kardefinin bulundugu anlafilmaktadir.29
Ali Pafa, Tuna Donanmasi'na birincisi 12 Mart 1689 digeri 9 §ubat 1691 tarihinde olmak üzere iki defa kaptan tayin edilmiftir.30 Askerin disiplinini bozdugu i^in aradaki dokuz aylik süre boyunca Tuna kaptanligi görevinden azledildigi bilinmektedir.31 Bu dönemde yerine eski Cezayir Beylerbeyi Hüseyin Pafa tayin edilmiftir.32
23 Gülgün Ü^el-Aybet, Avrupali Seyyahlarin Gözünden Osmanli Dünyasi ve Insanlari (1530-1699) (Istanbul: Ileti^im Yayinlari, 2020), 123.
24 Serpil Gürer, XVII-XVIII ve XIX. Yüzyillarda Fransiz Seyahatnamelerinde Osmanli Toplumu (Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010), 197. g
25 Evren Bur^ak-Dilek Girgin Can, Yabanci Gezginler ve Osmanli Kadini (Istanbul: Milliyet Yayinlari, 1997), 133. ^
26 Lady Montagu, Dogu Mektuplari, ^ev. Murat Ayka^ Erginöz (Istanbul: Yal^in Yayinlari, 1996), 54. £
27 Bugra inal, 19. Yüzyilda Ingilizce Yazilmif Seyahatnamelere Göre Anadolu'da Sosyal Kültürel ve Ekonomik Hayat (U^ak: --U^ak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018), 421. <
28 idris Bostan, "Kapudan Pa^a", Türkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi (istanbul: Türkiye Diyanet Vakfi Yayinlari, 2001), Z; 24/354.
29 Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmani, haz. Nuri Akbayar (istanbul: Tarih Vakfi Yurt Yayinlari 30, 1996), 1/280; Nazire Kara^ay p Türkal, Silahdar Findiklili Mehmed Aga Zeyl-i Fezleke (istanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Ara^tirmalari Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012), 1166. ~
30 Ba^kanlik Osmanli Ar^ivleri (BOA), Mühimme Defterleri (A.DVNS. MHM.d), nr. 98/464, vr. 74; BOA, A.DVNS. MHM.d, nr.100/481, vr.66; Türkal, Silahdar Findiklili Mehmed Aga Zeyl-i Fezleke, 1383.
31 Filiz Yildirim, Nazli Tuna'nin Ince Donanmasi (18. yüzyil) (istanbul: Hiperlink Yayinlari, 2019), 165.
32 BOA, A.DVNS. MHM.d, nr. 99/337, vr.66. _
TUNA KAPTANI BlYIKLI ÄLi PA^A'NIN QoK E^LiLiGi VE MiRASININ TAKSiMi GÜLAY BOLAT
Ali Paga'nin Tuna kaptanligi yaptigi dönem Osmanli-Habsburg iligkilerinin gerilimli oldugu bir zamana denk gelir. Osmanli Devleti'nin 1683 tarihinde ger^eklegen II. Viyana ku-gatmasindaki bagarisizligi Habsburglarin önce Belgrad'i daha sonra Orgova, Feth-i Islam ve Vidin kalelerini ele ge^irmesiyle sonu^lanmigtir.33 Bunun üzerine Paga'nin Habsburglara kargi Tuna'da önemli bir savunma hatti kurmakla görevlendirildigi bilinmektedir. Bu dönemde donanma gemilerinin yapimi, hazirlanmasi ve köprü imari gibi faaliyetlerde bulunmugtur.34 Ayni zamanda Hüseyin Paga, Ali Paga ve Macar krali Tökeli Imre ile ig birligi yaparak Vidin, Orgova ve Feth-i Islam kalelerinin tekrar ele ge^irilmesini saglamigtir. 35
Tuna'daki önemli faaliyetlerine kargin Paga'nin donanmaya mahsus paranin bir kismini kendi zimmetine ge^irmesinden dolayi görevinden alindigi görülmektedir.36 Bu su^undan dolayi Semendire kalesine hapsedilmigtir.37 Meblagi geri ödeyip hayatini kurtarmigsa da bu yolsuzluk onun itibarini kaybetmesine neden olmugtur. Tuna kaptanligindan sonra dügük rütbeli vazifelerde bulunan Ali Paga, 14 §ubat 1696'da Kilburun muhafizligi38 ardindan Seddülbahir kalesi39 muhafizligina ve nihayet Azak kalesi40 muhafizligina tayin edilmigtir. Ker^ muhafizligi görevindeyken ise vefat etmigtir.41
Terekesi, 24 Haziran 1698 tarihinde kaydedilen Ali Paga'nin ölüm tarihini tam olarak tespit etmek mümkün degildir.42 Fakat onun bu tarihten en az ü^ ay önce vefat ettigi anla-gilmaktadir. Zira 23 Mart 1698 tarihli bir hüccet kaydinda43 müteveffa olarak zikredilmesi Paga'nin bu tarihten önce vefat ettigini ortaya koyar. Bu bakimdan kesin ölüm tarihi sap-tanamamig olmakla birlikte hüccet kaydini esas almak ve ölümünü bu belgenin öncesine tarihlendirmek gerekmektedir.
2.1. Aile Hayati
Ali Paga'nin Hadice ve Fatma adinda iki egi vardir. Ayni zamanda §ivekar adli hatundan Rukiye adinda kü^ük bir kizi olmasi da dikkat ^ekmektedir. Tereke ve sair dava kayitlari ince-lendiginde §ivekar Hatun'un mirastan pay alamadigi anlagilmaktadir. Bu durum §ivekar'in
33 Rossitsa Gradeva, "War and Peace along the Danube: Vidin at the End of the Seventeenth Century", Oriente Moderno 20/81 (2001), 149-175.
34 BOA, A.DVNS. MHM.d, nr. 98/457, vr. 88; BOA, A.DVNS. MHM.d, nr.102/597, vr.79.
35 Türkal, Silahdar Findiklili Mehmed Aga Zeyl-i Fezleke, 1296-1331; BOA, A.DVNS. MHM.d, nr.98/782, vr.114.
36 BOA, D. B§M.d. nr.671/1-9.
37 Süreyya, Sicill-i Osmani, 1/280; Türkal, Silahdar Findiklili Mehmed Aga Zeyl-i Fezleke, 1383.
38 BOA, A.DVNS. MHM.d, nr. 110/838, vr. 95; Silahdar Findiklili Mehmed Aga, Nusretname (tnceleme-Metin 111611331704-1721), haz. Mehmet Topal (Ankara: TÜBA, 2018), 335.
39 BOA, A.DVNS. MHM.d,nr. 108/804, vr.100.
40 Silahdar Findiklili Mehmed Aga, Nusretname, 238.
41 Sürayya, Sicill-i Osmani, 280.
42 Sabika nehr-i Tuna kapüdani olub ve yine Rus^uk'da sakin iken bundan akdem veda-i alem-i fani iden merhüm Ali Paga'nin veraseti zevceteyn-i metrüketeyn Hadice bint-i Abdullah ve Fatima bint-i Abdullah nam hatünlar ile sulbi kebir oglu Ahmed Bey ve sulbi sagir ogullari Mehmed Bey ve Ismail Bey ve Ibrahim Bey ve Hüseyin Bey ve sulbiye kebire kizlari Hadice ve Sakine ve sulbiye sagire kizlari A'i^e ve Raziye ve Havva ve Rükiye ve validesi Muhsine nam hatüna münhasira olub kablel kisme sagire-i mezbüre Rükiye dahi fevt olub veraseti validesi §ivakar bint-i Abdülmennan nam hatün ile karinda^lari mezbürüna isabet idüb kablel kisme mezbür Hüseyin Bey dahi fevt olub veraseti mezbüre Fatima Hatün ile li-ebeveyn karinda^lari mezbüran Ismail Bey ve A'i^e'ye münhasira oldugu ^er'an zahir ve sabit oldukdan sonra müteveffa-yi müma-ileyhin muhallefati ve mübeyyin veresesi beyyinelerine ala ma faraz'allahu tevzi' ve taksim olundugu defterdir ki vech-i ati üzere zikr olunur. Tahriren fi'l-yevmi'l-hamse 'a^er min Zi'l-hiccetü'^erife (...) li-sene tis'a ve mi'e ve elf. Rus$uk §er'iye Sicil Defteri (1109-1112), nr.2, vr.7b, 8a, 8b, 9a, 9b.
43 Rus$uk §er'iye Sicil Defteri (1106-1108), nr.4, vr.86b.
Ali Paja'nin cariyesi olma ihtimalini akla getirse de belgelerde ümm-i veled tabiri ge^me-mektedir. Zikredilen ü^ kadin di^inda Pa^a'nin bir e^i daha oldugu ve bu ki^iden Ahmed, Ibrahim, Havva ve Raziye adinda ^ocuklari bulundugu terekeden anla^ilmaktadir. Dört ^ocuk dünyaya getiren söz konusu kadinin adina hi^bir belgede tesadüf edilmemesi onun daha önce vefat ettigine yahut bo^andigina i^aret eder.
Tablo 2: Ali Pa^a'nin Aile §eceresi
Pa^a'nin e^lerinden Hadice Hatun ve Fatma Hatun'un baba adlari Abdullah (ibn-i Abdullah) olarak kaydedilmi^tir. Bu durum onlarin babalarinin mühtedi olma ihtimallerini dü^ündürmektedir. Benzer ^ekilde §ivekar Hatun'un da baba adinin Abdulmennan olarak kaydedildigi görülmektedir. Bu ifade de tipki ibn-i Abdullah gibi ihtida edenler i^in sik kul-lanilan bir isimdir. E^lerin baba adlari ve ebeveynleri hakkindaki bilgilerimizin kisitliligi onlarin mühtedi olma ihtimallerini artirmaktaysa da bu konuda kesin bir yargiya varmak mümkün degildir. Zira baba adi Abdullah veya Abdulmennan olan herkesin mühtedi olmadigi a^iktir.44
Ali Pa^a hayattayken Hadice Hatun'dan Mehmed, Sakine, Hadice; muhtemelen ölmü^ e^inden Ahmed, Ibrahim, Havva, Raziye; Fatma Hatun'dan Ismail, Ai^e, Hüseyin; §ivekar Hatun'dan ise Rukiye olmak üzere be^ oglu alti kizi olmak üzere toplamda on bir ^ocugu olmu^tur. Pa^a'nin ilk e^i muhtemelen Hadice Hatun'du. Bu hatunun hem mahkeme ka-yitlarindaki baskin rolü hem de ya^ini almi^ iki yeti^kin kizinin olmasi onun ilk e^ oldugu varsayimini kuvvetlendirir. Ilk e^inden iki kiz ^ocugunun dünyaya gelmesi erkek evlat sahibi olmak isteyen Pa^a'yi ikinci bir evlilige yöneltmi^ olmalidir. Nitekim oglu Ahmed Bey'in ya^inin diger oglu Mehmed'den büyük olmasi bu durumu ispatlar niteliktedir. Dolayisiyla adini bilmedigimiz ölen e$, muhtemelen onun ikinci karisidir. Pa^a'nin ü^üncü e^i ise Fatma Hatun olsa gerektir. Fatma'nin ^ocuklarinin sagir ve sagire olarak nitelendirilmeleri dolayisiyla onun da ya^inin gen^ oldugunu varsaymak yerinde olacaktir.
Ali Pa^a'nin sagire kizi Rukiye ve sagir oglu Hüseyin hayatini kaybetmi^tir. Qocuklari arasinda Ahmed'in kebir; Sakine ve Hadice'nin kebire; Mehmed, Ismail, Ibrahim ve Hüseyin'in sagir olmasina kar^in Ai^e, Raziye, Havva ve Rukiye sagiredir. Bu yüzden Pa^a'nin ölümünden sonra sagir ve sagire ^ocuklari i^in mahkeme tarafindan 30 Mayis 1698
44 Kämil Qolak, "XVII. Yüzyilin ikinci Yarisinda Rus^uk'ta Köle ve Cariyelerin ihtidälari". Kirikkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7/2 (2017), 379-389.
TUNA KAPTANI BlYIKLI ÄLi PA^A'NIN QoK E^LiLiGi VE MiRASININ TAKSiMi GÜLAY BOLAT
tarihinde iki defa vasi tayini yapildigi kayitlara ge^mi^tir. Ancak bunlar haricinde de re^it olmayan evlatlar i^in de vasi tayini yapilmi^ olmalidir. Bahsi ge^en kayitlardan ilki oglu Mehmed'in annesi Hadice Hatun'un vasi tayinini digeri ise Ismail'in annesi Fatma Hatun'un vasi tayinini göstermektedir.45 Vasi tayini genellikle re^it olmayan (yaji kü^ük, akil sagligi yerinde olmayan, eksik ehliyetli bireyler) ki^ilerin hukuki i^lerini kendileri bizzat yapamadigi durumlarda yapilirdi. Tayin edilen vasi sadece miras payla^iminda degil, sonraki süre^te mal-larinin idaresinden de sorumluydu.46
Bunlarin yaninda Ali Pa^a'nin kü^ük ya^taki ^ocuklarinin zaruri ihtiya^larina mukabil mahkeme tarafindan iki defa nafaka tayini yapilmi^tir. Ilk nafaka tayini Ai^e Hatun ile oglu Mehmed Bey'e yapilmi^; iki karde^e 5,5 para, hademelerine ise 3,5 para dü^ecek ^ekilde toplamda 14 para tahsis edilmi^ti. Diger bir nafaka tayini Ibrahim Bey, Havva ve Raziye'ye yapilmi^tir. Her karde^e 5,5 para, hademelerine ise kigi ba^i 3,5 para olmak üzere toplamda 20 para tahsis edilmi^tir.47
1698 yilinda yapilan nafaka tayininden her ^ocuga dü^en payin 5,5 para oldugu bilinmek-tedir. Bu oranin ak^e kar^iligi ise 16,5'tir. Günlük 16,5 ak^e geliriyle 1,17 vakiyye koyun eti veya 4,12 vakiyye zeytinyagi veya 1,37 vakiyye bakkaldan taze peynir alinabilmektedir.48
Ali Pa^a'nin ölümünden sonra karde^i Ishak Bey, Pa^a'nin dul kalan e^i Hadice Hanim ile evlenmi^tir.49 Bu durum eski Türk gelenegindeki levirat uygulamasina benzemektedir. Levirat, kocasinin ölümünden sonra dul kalan kadinin, gen^ ve ^ocuk sahibi ise kocasinin karde^lerinden biriyle evlenmek zorunda olmasina denilmektedir. Bu uygulamada tercih hakki kadina degil karde^e aittir.50 Levirat uygulamasi toplumda ^ok ejlilik sayisini artirdigi gibi51 mü^tereken tasarruf olunan arazinin veya mallarin bölünmesini önlemek i^in de ba^vurulan bir yöntemdir.52 Hadice Hatun'a mirastan 549 esedi kuru^ 384 para kalmi^tir. Bu mirasin Ishak Bey ile evlenmesinde bir etken oldugu dü^ünülmektedir. Ayni zamanda Hadice Hatun'un iki yeti^kin kizi olmasi ya^inin ^ok da gen^ olmadigini göstermektedir.
2.2. Servet Payla^imi
Ali Pa^a'nin toplam serveti 10.139 kuru^tur. Bu servetin i^erisindeki en kiymetli varligi 0,73'lük oranla gayrimenkul mallarina aittir. Daha sonra sirasiyla 0,11'lik oranla ev e^yalari, 0,062'lik oranla kiyafetleri, 0,032'lik oranla aksesuarlari, 0,027'lik oranla silahlari, 0,013'lük oranla raht takimlari, 0,014'lük oranla kuma^lari ve 00,8'lik oranla hayvanlari gelmektedir.
45 Rus$uk §er'iye Sicil Defteri (1109-1112), nr.2, vr.3a.
46 Sabri §akir Ansay, Hukuk Tarihinde Islam Hukuku (Ankara: Ankara Üniversitesi, ilahiyat Fakültesi Yayinlari, 1954), 64.
47 Rus^uk §er'iye Sicil Defteri (1109-1112), nr.2, vr.9b, 13a.
48 7 §evval 1107 tarihli Rus^uk narh defterinde lahm-i ganem vakiyyesi 14 ak^e, revgan-i zeyt vakiyyesi 4 ak^e, bakkaldan taze panir vakiyyesi 12 ak^e olarak kaydedilmi^tir. Rus^uk §er'iye Sicil Defteri (1106-1108), nr.4, vr. 119a; Osmanlida nafaka uygulamalari ve satin alma gücü arasindaki ili^ki i^in bk. Mustafa Akkaya, "Osmanlida 16. ve 17. Yüzyillar Arasinda Nafaka Uygulamalari ile Satin Alma Gücü Arasindaki ili^ki", History Studies International Journal Of History 10/7 (2018), 295-319.
49 Rus$uk §er'iye Sicil Defteri (1121-1124), nr.5, vr.15b.
50 §amil Dagci, "islam Aile Hukukunda Evlenme Temelleri (Sürekli Evlenme Engelleri)", Ankara Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi 39, 186.
51 Halil Cin, Islam ve Osmanli Hukukunda Evlenme (Ankara: Ankara Üniversitesi Yayinlari, 1974), 273.
52 Cin, Islam ve Osmanli Hukukunda Evlenme, 324
Tüm bu egyalarin toplam kiymeti 9.568 kurugtur. Kilburun'dan gelen 520 kurugluk mirasi da üzerine eklersek toplam miras 10.088 kurug etmektedir. Ancak hesaplamada 51 kurugluk eksik bulunmaktadir. Tereke kaydinda bazi kisimlar yazinin silik olmasindan okunamamig yahut eksik okunmugtur. Bu egyalarin toplam ederinin 51 kurug oldugu dügünülmektedir.
Miras paylagimi yapilmadan önce, Ali Paga'nin 10.139 kurugluk servetinden toplamda 1.548,5 kurug tutan bor^lari ödenmigtir. Kigisel bor^lari arasinda, kardegi Ishak Bey'e 318,5 kurug, egi Hadice'ye 250 kurug mehir borcu, diger egi Fatma'ya ise 62,5 kurug mehir borcu bulunmaktadir. Bu bor^larin yani sira tekfin ve tekeffün masraflari i^in har^lar ödenmigtir. Paga'nin mezarina, dükkanina ve binasina yapilan masraf toplam 95 kurug, tereke defterleri-nin düzenlenmesinde görev alan Kadi §eyh Mehmed'e 132 kurug, katibe 20 kurug, dellaliyeye 18 kurug, ihzariyeye 15 kurug ve eminiyeye 15 kurug ödenmigtir. Mirastan bu bor^lar ^ikaril-diktan sonra kalan 8591,5 kurug da varisleri arasinda paylagtirilmigtir.
Grafik 1: Ali Paga'nin Servet Dagilimi
KURU§ DEGERI
■ Gayrimentuller lEvveMutfakEjyalan
■ Kiyafetleri ■ Aksesuarlari
■ Silahlari ■ At Taiimlari
■ Kumajlari iHayvanlari
Ali Paga'nin miras^ilari arasinda egleri, annesi, erkek ^ocuklari ve kiz ^ocuklari olmak üzere toplamda on dört kigi vardir. Islam hukuku hükümlerine göre bu kigiler ashabü 'lferaiz olarak mirastan pay sahibi olmaktadir.53 Bunlar haricinde ölen egi, §ivekar Hatun ve Ishak Bey mirastan pay alamamigtir.
Ali Paga'nin her iki egine de 525 esedi kurug 384 para, annesine 1.408 esedi kurug 1.024 g
para, erkek ^ocuklarinin her birine 748 esedi kurug 544 para ve kiz ^ocuklarinin her birine ~
374 esedi kurug 272 para mirastan pay dügmügtür. Mirastan en büyük pay annesine dügerken <
en kü^ük pay kizlarina dügmektedir. %
Ali Paga'nin Kilburun' da bulunan egyasi ise terekesine sonradan eklenmigtir. Bu mirastan
520 esedi kurug vereseye intikal etmig, ancak bunun 106 esedi kurugu har^lara gitmigtir. [5
Geriye kalan yekundan her iki ege 24 esedi kurug 84 para, erkek 34 esedi kurug 109 para ve kiz £
^ocuklarina 17 esedi kurug 14,5 para hisse dügmügtür. £
53 Hamdi Döndüren, "Ashabul-feraiz", Türkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi (Istanbul: Türkiye Diyanet Vakfi Yayinlari,
1991), 3/467. _
TUNA KAPTANI BlYIKLI ÄLi PA^A'NIN QoK E^LiLiGi VE MiRASININ TAKSiMi GÜLAY BOLAT
Grafik 2: Ali Pap'nin Rus^uk'taki Servetinin Payla^imi
Rukiye babasindan sonra vefat ettigi i^in mirasi annesi ve kardegleri arasinda paylagtiril-migtir. Rukiye'nin mirasindan annesi §ivekar Hatun'a 60 esedi kurug 25 para, erkek kardeg-lerinin her birine 40 esedi kurug 30 para, kiz kardeglerinin her birine 20 esedi kurug 15 para dügmügtür. Dogumundan kisa bir süre sonra vefat eden Hüseyin'in mirasindan da annesi Fatma Hatun'a 131 esedi kurug 4 semen 5 para, abisi Ismail Bey'e 437 esedi kurug, 1 rub'u 16 para, kiz kardegi Aige'ye 218 esedi kurug 10 semen 8 para pay dügmügtür.
Grafik 3: Ali Pa^a'nin Kilburun'daki Servetinin Payla^imi
2.3. Miras Meselesi
Ali Paça'nin vefatinin ardindan mirasin paylaçiminda bazi ihtilâflar ortaya çikmiçtir. Bunlar arasinda mirastan yeni hak talepleri ve mirasta yapilan yolsuzluklara dair çikâyetler bulunmaktadir. Fatma Hatun, Ali Paça öldügünde oglu Hüseyin'e hamiledir. Paça'nin miras taksimi yapilirken oglu Hüseyin vefat ettigi için mirastan hiçbir pay alamamiçtir. Bu durum üzerine Fatma Hatun ölen oglunun mirasi için mahkemeye baçvurmuçtur.54 Fakat bir süre sonra Fatma Hatun da vefat etmiç ve 13 Temmuz 1699 tarihinde terekesi kaydedilmiçtir." Fatma Hatun'un serveti 1.509,6 kuruç degerindedir. Bu servetin 297,5 kuruçu Paça'nin kardeçi Ishak Bey tarafindan satilmiçtir. Geriye kalan 1211,8 kuruçtan 105 kuruç ile harçlar ödenmi^-tir. Mirastan kalan 1107,4 kuruçun 738,2 kuruçu oglu Ismaile 369,1 kuruçu ise kizi Aiçe'ye kalmiçtir. Çocuklarin sagîre olmasindan dolayi çocuklarla ve kalan mirasla vasî olarak Hadice Hanim ilgilenmeye baçlamiçtir. Ancak bu durum çocuklar üzerinde olumsuz bir etki meydana getirmiç ve yaklaçik on bir yil sonra amcalari Ishak Bey vasitasiyla mahkemeye gitmelerine sebep olmuçtur.
Ali Paça'nin ölümü sonrasinda çocuklarindan Mehmed, Ismail, Ibrahim, Hüseyin, Aiçe, Raziye, Havva ve Rukiye yetim kalmiçtir. Yetim kalan çocuklarin mirasi konusunda vasîlerin yolsuzluk yapmasindan dolayi Ismail, Raziye ve Havva mirastan kendi haklarina dü^en payi alamamiçlardir.56 Bunun üzerine çocuklar üvey anneleri Hadice'nin ve büyük abileri Ahmed'in, mirasi kendi aralarinda paylaçtigi ve mirasi talep ettiklerinde de üvey anneleri Hadice'nin bahaneler bularak haklari olani devretmedigi gerekçesiyle mahkemeye baçvu-rurlar. Mahkeme bu davanin adaletle çözülmesi için Süleyman Çavuç'u görevlendirir. Hatta büyük abileri Ahmed de üvey annesi Hadice Hatun'da kalan 800 kuruç hakkini bu vesile ile mahkeme sonucunda almiçtir.57
Ali Paça'nin mirasi Islâm hukuku feraiz esaslari mucibince vârisleri arasinda paylaçtiril-miçtir. Mirastan en büyük payi annesi sonra sirasiyla erkek çocuklari ve eçleri almiçtir. En küçük pay ise kiz çocuklarina intikal etmiçtir. Burada vârislere kalan hisselerin toplaminin tüm mirasi vermemesi oranlarda tutarsizlik oldugunu göstermektedir. Bu durumun, miras paylaçiminin iki kez yapilmasindan kaynaklandigi dü^ünülebilir. Zayif bir ihtimal de olsa kadilarin mirastan mal kaçirmasi da akla gelmektedir. Ek olarak yetim çocuklarin hisselerin-de vasîlerin yolsuzluklar yapmasi da sikintilara sebep olmuçtur.
54 Rus$uk §er'iye Sicil Defteri (1109-1112), nr.2, vr.4b.
55 Medine-i Rus^ukda merhüm Ali Pa^a'nin Sarayi'nda sakine iken bundan akdem mütevefiyye olan Fatma bint-i Abdullah nam hatünun sagir oglu Ismail Bey ve sagire kizi Äi^e'nin kibel-i ^er'iden mensüb vasileri olan emmileri ishak Bey talebiyle müteveffan-i mezbürenin tahrir olunan müteveffat-i defteridir ki ber-verch-i ati zikr olunur. Ve el-yevm'ül-hamis a^er min'el-muharremül-haram li-sene ahedi ö^r ve miete ve elf. Rus^uk §er'iye Sicil Defteri (1109-1112), nr.2, vr.34b, 35a.
56 Yetim mallari ve yapilan yolsuzluklarla ilgili daha ayrintili bilgi i^in bk. Fatih Bozkurt, "Yetimi Kolla, Malini Koru! Tereke Defterleri ve Yetim Mallari (1785-1875)" Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 2/3 (2012), 69-90.
57 Rus$uk §er'iye Sicil Defteri (1121-1124), nr.5, vr.15b.
SONUÇ
Birden fazla kadinla evlenen erkeklerin bazi problemlerle kargi kargiya kaidikiari anla-gilmaktadir. Bu problemlerden ilki ailenin geçim derdidir. Zira çok egli ailelerde nufus kala-baliklagtigi için bakim ve beslenme masraflari artmaktadir. Ayrica her eg için ayri bir hane kurulmasi geregi dugunuldugunde erkegin bu masrafi kargilamasi oldukça guçlegmektedir. Diger bir zorluk ise egler ve çocuklar arasinda yaganan kiskançliklar olup bu durum çok egli ve çok çocuklu aile ortaminda ciddi huzursuzluklar dogurmaktadir. Bagka bir problem de miras paylagimidir. Erkegin olumu sonrasinda egler ve çocuklari arasinda miras paylagimi konusunda anlagmazliklar yaganmakta, ozellikle yetim kalan kuçuk yagtaki çocuklarin hak-larinin digerlerince gasp edildigi gorulmektedir.
Tuna Kaptani Biyikli Ali Paga'nin evliliklerini ve mirasinin taksimini ele alan makalede Osmanli toplumunda çok eglilik kurumunun iglevi bir devlet adami uzerinden ortaya konulmaya çaligilmigtir. Paga'nin ailesine dair dava kayitlarinin çegitliligi ve sik sik mahkemeye yansiyan farkli kayitlarin mevcudiyeti konunun seçiminde etkili olmugtur. Sik tesaduf edilen bir olgu olmamakla birlikte Tuna Kaptani Ali Paga gibi birden fazla kadinla evlenen erkeklere Osmanli toplumunda rastlanmaktaydi. Statusu ve serveti dugunuldugunde para ve malca durumu iyi, oldukça varlikli ve mevki sahibi bir Osmanli Pagasi oldugundan geçim derdi bulunmamakta, bu birikimle çok eglilik muessesesini iglettigi anlagilmakta-dir. Buna ragmen Paga'nin olumunu muteakip aile içinde huzursuzluklar bag gostermig, egler ve çocuklar arasinda miras taksiminde ortaya çikan anlagmazliklar kargisinda sik sik mahkemeye bagvurulmugtur.
Osmanli toplumunda çok egliligin tarihsel sureci ve bolgesel dagilimlari ele alinsa da çok eglilik oranlarinin elegtirisi, bolgelerarasi rakamsal farkliliklarin nedenleri, oranlarindaki uzun vadeli degigimler ve servetin çok eglilik durumuna etkisi gibi konular hala aragtirilmaya muhtaçtir.
Ara^tirma & Yayin Etigi: Bu makale, en az iki kor hakem tarafindan incelenmig ve iThenticate taramasiyla intihal ve benzerlik raporu olugturulmugtur. Makale, aragtirma ve yayin etigine uygundur.
Etik Beyani & Çikar Çati^masi: Bu makalenin yazari çikar çatigmasi bildiriminde bulunmamig, makalenin hazir-lanma surecinde bilimsel ve etik kaidelere uyuldugunu ve yararlanilan tum çaligmalara atifyapildigini beyan etmigtir. Libre açik erigimli bu makale, CC BY-NC 4.0 lisansina sahiptir.
Research & Publication Ethics: Two or more blind peers reviewed this article, and an iThenticate scan generated a report for potential plagiarism and similarity. The article complies with research and publication ethics. Ethical Declaration & Conflict oflnterest: The author of this article declares no conflict of interest, and the article follows scientific and ethical principles and cites all the sources appropriately. This is an Libre open-access article under the CC BY-NC 4.0 license.
KAYNAK^A
1. Ar§iv Kaynaklari
llaskanlik Osmanli Ar^ivi (BOA).
Ba^muhasebe Kalemi Defterleri (D. B^M.d.), nr. 671.
Muhimme Defterleri (A.DVNS.MHM.d.), nr. 98/464,457,782; 99/337; 100/481; 102/597; 108/804, 1378, 1643; 110/838.
§er'iyye Sicilleri
Rusfuk Qer'iyye Sicilleri, nr. 2, 3, 4.
2. Ara§tirma ve Incelemeler
Ansay, Sabri §akir. Hukuk Tarihinde Islam Hukuku. Ankara: Ankara Universitesi Ilahiyat Fakultesi Yayinlari, 1954.
Akkaya, Mustafa. "Osmanlida 16. ve 17. Yuzyillar Arasinda Nafaka Uygulamalari ile Satin Alma Gucu Arasindaki Ilifki". History Studies International Journal Of History 10/7 (2018), 2.95-319.
Barkan, Omer Lutfi. "Edirne Askeri Kassami'na Ait Tereke Defterleri (1545-1659)". Belgeler 3/5-6 (1966), 1-479.
Bilkan, Ali Fuat. Nabt Dtvant II. Ankara: Milli Egitim Bakanligi Yayinlari, 1997.
Bostan, Idris. "Kapudan Pafa". Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi. 24/354. Istanbul: Turkiye Diyanet Vakfi Yayinlari, 2001.
Bozkurt, Fatih. "Osmanli Donemi Istanbul Ailesi". Antik ^ag'dan XXI. Yuzyila Buyuk Istanbul Tarihi: Toplum. 4/50-61. Istanbul: Istanbul Buyukfehir Belediyesi (Kultur A.§.) Yayinlari, 2015.
Bozkurt, Fatih. "Tereke Defterleri ve Osmanli Demografi Araftirmalari". Istanbul Universitesi EdebiyatFakultesi Tarih Dergisi 54/ 2011-2 (2012), 91-120.
Bozkurt, Fatih. "Yetimi Kolla, Malini Koru! Tereke Defterleri ve Yetim Mallari (1785-1875)". Trakya Universitesi Edebiyat Fakultesi Dergisi 2/3 (2012), 69-90.
Bur^ak, Evren- Girgin Can, Dilek. Yabanci Gezginler ve Osmanli Kadini. Istanbul: Milliyet Yayinlari, 1997.
Cin, Halil. Islam ve Osmanli Hukukunda Evlenme. Ankara: Ankara Universitesi Yayinlari, 1974.
Qinar, Huseyin. 18. Yuzyilin Ilk Yarisinda Ayintab Qehri'nin Sosyo-Ekonomik Durumu. Istanbul: Istanbul Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu, Doktora Tezi, 2000.
Qolak, Kamil. "XVII. Yuzyilin Ikinci Yarisinda Rus^uk'ta Kole ve Cariyelerin Ihtidalari". Kirikkale Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7/2 (2017), 379-389.
Dagci, Çamil. "Islâm Aile Hukukunda Evlenme Temelleri (Sürekli Evlenme Engelleri)". Ankara ÜniversitesillahiyatFakültesiDergisi 39 (1999), 175-237.
Dal, Emrah. R-2NumaraliRusçuk Qer'iyye Sicili'nin Transkripsiyon ve Tahlili (H.1108-1111/M.169 6-1699) v. 1-58.. Eskifehir: Eskifehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Demirel, Omer. "1700-1730 Tarihlerinde Ankara'da Ailenin Niceliksel Yapisi". Belleten 54/ 211 (Aralik 1990), 945-961.
Döfemetaf, Omer. "Kastamonu Kazâsi'nda Ailelerin Çocuk Sayisi ve Çok Eflilik (1725-1750)". Bayburt Üniversitesi Insan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi 2 (2018), 97-122.
Ekin, Ümit. "19. Yüzyilda Kocaeli Sancagi'nda Çok Eflilik Olgusu". Uluslararasi Gazi Süleyman Paça ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu ed. Haluk Selvi vd. 3/919-926. Kocaeli: Kocaeli Büyükfehir Belediyesi Yayinlari, 2017.
Gerber, Haim. "Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Bursa, 1600-1700". International Journal of Middle East Studies 12/3 (Nov., 1980), 231-244
Gradeva, Rossitsa. "War and Peace along the Danube: Vidin at the End of the Seventeenth Century". Oriente Moderno 20/81 (2001), 149-175.
Döndüren, Hamdi. "Ashäbü'l-Feräiz". Türkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi. Istanbul: Türkiye Diyanet Vakfi Yayinlari, 1991. 3/467-468.
Karaçay Türkal. Nazire, Silahdar Findiklili Mehmed Aga Zeyl-i Fezleke. Istanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araftirmalari Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
Kavak, Nuri. Karasu Kazasi (1683-1744) Kirim Hanliginda Bir Yerle^me Örnegi, Bursa: On-Mat Oner Yayinlari, 2014.
Kinalizâde Ali Çelebi. Ahlâk-î Alâ-î (Kinalizâde'nin Ahlâk Kitabi). haz. Mustafa Koç. Istanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Bafkanligi Yayinlari, 2014.
Kivrim, Ismail. "XVII. Yüzyilda Gaziantep Çehrinde Ailenin Olufumu (1650-1700)". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araftirmalari Dergisi 22 (2007), 357-392.
Kur'ân Yolu. Nisâ Sûresi, 4/3 (20 Temmuz 2021). https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/ Nis%C3%A2-suresi/496/3-ayet-tefsiri.
Kurt, Abdullah. "Dini Kaynaklarin Çokeflilige Ilifkin Görüfleri ve Osmanlilarda Çokeflilik". Uludag Üniversitesi llahiyat Fakültesi Dergisi 8/8 (1999), 183-214.
Kurt, Abdullah. "Polygamy in the Ottoman City of Bursa". InternationalJournal of Social Inquiry 6/2 (2013), 140-161
Meriç, Irem. R-5 numarali Rusçuk Qer'iyye Sicili'nin Transkripsiyon ve Tahlili (H.1120-1125/M.1709-1715). Eskifehir: Eskifehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Montagu, Lady. Dogu Mektuplari. çev. Murat Aykaç Erginöz. Istanbul: Yalçin Yayinlari, 1996.
Mutaf, Abdülmecit. XVII. Yüzyilda Balikesir'de Kadinlar. Izmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
Ozdeger, Hüseyin. 1463-1640 yillari Bursa Qehir Tereke Defterleri. Istanbul: Istanbul Üniversitesi Yayinlari, 1988.
Özdemir, Rifat. "Tokat'ta Aile'nin Sosyo-Ekonomik Yapisi (1771-1810)". Belleten 54/211 (Aralik 1990), 993-1052.
Özlü, Zeynel. XVIII. Yüzyilin Ikinci Yarisinda Gaziantep. Gaziantep: Gaziantep Büyükfehir Belediyesi Yayinlari, 2004.
Öztürk, Said. "Osmanli'da Qok Eflilik". Türkler 10/375-384, ed. Hasan Celal Güzel vd. Ankara: Yeni Türkiye Yayinlari, 2002.
Öztürk, Said. "Tereke Defterlerine Göre XVII. Asirda Istanbul'da Aile, Servet Yapisi ve Dagilimi".
IstanbulAra^tirmalari 3 (1997), 21-58.
Öztürk, Said. XVII. Yüzyil Askert Kassam Defterlerinin Sosyo-Ekonomik Tahlili. Istanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1993.
Reyhan, Cenk. XVIII. Yüzyilda Bir Kuzey-Bati Anadolu Kenti Bursa Ornegi; Qehir Toplumunun Sosyal-Ekonomik ve Kültürel Analizi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
Schweigger, Salomon, Sultanlarin Kentine Yolculuk 1578-1581. haz. Heidi Stein, ^ev. S. Türkis Noyan. Istanbul: Kitap Yayinevi, 2004.
Silahdar Findiklili Mehmed Aga. Nusretname (Inceleme-Metin 1116-1133 1704-1721). haz. Mehmet Topal. Ankara: TÜBA Yayinlari, 2018.
Süreyya, Mehmet. Sicill-i Osmani 1. haz. Nuri Akbayar. Istanbul: Tarih Vakfi Yurt Yayinlari 30, 1996.
Ü^el-Aybet, Gülgün. Avrupali Seyyahlarin Gözünden Osmanli Dünyasi ve Insanlari (1530-1699). Istanbul: Iletifim Yayinlari, 2020.
Yildirim, Filiz. Nazli Tuna'nin Inci Donanmasi (18. yüzyil). Istanbul: Hiperlink Yayinlari, 2019.
EKLER
EK 1: Tuna Kaptani Biyikli Ali Pa^a'nin Terekesindeki Mailar
EV E§YALARI
ADET DEGERt
CtNSt ADET FtYAT KURU£ RUB SÜLÜS NiM
Kirmizi orta ke^esi ma'a yan 1 2,5
Müsta'mel alaca kilim 1 4,5
Quka yasdik 3 2 5
Kaput ke^esi 1
Sim raht sini minder 1 10
Ufak seccadesi 1 6
Kirmizi pefkir 1 6 1
Def'a pefkir alaca kirmizi 1 5,5
Def'a alaca pefkir 1 3,5
Beyaz pefkir 1 4
Def'a köhne beyaz pefkir 1 1,5
Bagdadi makad 3 43
Beyaz sade 1 1 3
Kebir mai orta ke^esi 1 48
Hali^e 1 ma'a yan 2 23
Sim gülebdan 1 5
Def'a sim gülebdan ma'a buhurdan dirhem 19 13 18 1
Qatma yasdik 1 41
Selanik orta ke^esi 1 ma'a ^uka makad 2 ma'a kadife yasdik 7 40
(Silik) orta ke^esi 1 ma'a yan 3 ma'a kadife yasdik 6 ma'a ihram 1 45
Def'a ^amdan 1 0,5
Kebir fenar 1 6,5
Mai ^inisi gülebdan 1 9 1
Bakir Gülebdan 1 1
Altun seccade 1 21
Sari zibinli ^atma yasdik ^ift 3 15 45
Beyaz zibinli yasdik 1 7 1
Köhne atlas perde 1 15 1
Sím gülábdan ma'a buhurdan dirhem 180 85 32 1
§erit makreme 1 1
Def'a makreme 1 1,5
Kadife yasdik 8 10
Orta ke^esi 1 10
Müsta'mel ihram 2 6
Yorgan cibinlik 1 21 1
Sofkari sandik 1 30 1
Meydan seccádesi 1 4 3
Sirmali kadife eger maa hasir 1 12,5
Kirmizi abdest pefkiri 2 4 7
Kahve makremesi 2 4 3
Kebír famdan 1 0,5
cibinlik 1 4 3
Cezayir ihrámi 1 19
Def'a müsta'mel Cezayir ihrámi 1 13
Kohne Cezayir ihrámi 1 3 1
Cezayir ihrámi 1 23
Kahve makremesi 3 6 2
Def'a makreme 1 1
Def'a makreme 2 2,5 2
Müsta'mel ^uka makad 2 12 1
Def'a ^uka makad 2 17 1
Orta ke^esi 1 ma'a yan 1 16
Yefil ihrám summagi 1 8
Toplam 267 675 37,5
Mutfak E^yalari
Sím fincan zarfi 4 ma'a fincan 1 6
^erbet (silik) 2
Sagir tas 2 1
Kebír kahve ibrigi 1 1 1
El ibrigi 1 0,5
Sagir kahve ibrigi 2 1
Kapakli sahan 12 2,5
Def'a tas 2
Kapaksiz Tas 1 1
Sagir tepsi 2 3 3
Kapaksiz kuzu lengeri ma'a sahan 6,5 i 6,5
Def'a sahan ma'a tencere 2 2
Köhne kebir harani 2,5 3 i,5 i
Hirdavat bakir evani tas i 96 i
Baklava Tepsi i i
Tabak i 3
Beyaz tas i i i
Def'a kebir tas i 8
Def'a kebir tas i 8,5
Asma fuci i 5°
? ma'a kapakli sahan i i 33
Kebir legen i i 7
Sagir legen i i
Lengeri 3 i
Baklava tepsisi 2 2
Tas i 3
Kebir hofab tasi i 4 io
Fagfúri tabak i 2
gerbet tasi i 2
Tas i i i
Bakir Evani i 9
Nisf deyü Midilli fiji i 5
Mai tas i i,5
Alaca kesme i 4
Kirmizi juka kesme i 3 i
Tabak i i,5 i
Frenk fifi i i
Asma fuci i 60
Köhne matara i 5 i
Fánús tas 5
?Kútni zenbil i 2
Sirmali matara i 4
Legen ma'a ibrik i 5 i
Kapakli kebir sahan i i7
Turfu fijisi ma'a hirdavat 8 i2
Def'a §if?
Def'a fif 1 1 4,5
kemkam iskemle 1 1 1
Ocak perdesi 1 2
Sím fincan zarfi 5 5 7
Toplam 95 392,5 13 1 18
Kifayetleri
Kirmizi ^uka kerrake 1 23
§atir dolamasi 1 7
Def'a fatir dolamasi 1 7
Def'a kirmizi dolama 1 9 1
Kirmizi ^uka ^akfir 1 6
Cedid ^izme 1 1,5
Hasir ma'a pabu^ 1 i
Kirmizi ^uka ferace 1 7
Cedid ^izme 1 12,5
§atir cintiyan 1 3
Def'a fatir cintiyan 1 2,5
Def'a fatir cintiyan 1 2,5
Sirmali beyaz kufak 1 6,5
Bakir fatir kufagi 2 10
Kirmizi Cezayir Fes 4 1 2 1
Def'a sari ^izme 1 1,5
Kirmizi ^ukaya kapli cedid ^ilkafa kürk 1 76
Kirmizi ^uka yagmurluk 1 62
Kirmizi ^uka sirmali serpuf 1 22
§atir dolamasi 1 7
Kirmizi dolama 1 8 1
Def'a kirmizi dolama 1 8 1
(Silik)^akfir 4,5
Sakiz kufagi 1 9
Alaca zibun 2
Sím ^avuf kufagi 1 5,5
Astar cibinlik 1 2
Kirmizi ^uka kapli bogaz kürk 1 80
Kirmizi sari ayine kapli ^ilkafa kürk 1 70
Kirmizi dolama 1 9 1
Def'a kirmizi dolama 1 io
Kirmizi ^uka ^akfir 1 5 io
Sari ^izme 1 i 2
Papu^ 1 i
Kirmizi cintiyán 1
Def'a kirmizi cintiyán
Kirmizi ^uka ^akfir 2 i2
Yefil ^uka dolama 1 7
Beyaz ku^ak 1 3
Kirmizi fes 1 i
Kirmizi ^ukaya kapli samur pa^asindan 1 5o
Yefil atlas kaftan 1 6
Beyaz zibun 1 3>5
Quka zibun 1 4,5
Def'a zibun 1 i
Hamam gomlegi 1 i
Kirmizi fes 1 i
Sari atlas cintiyán 1 4 i
Kohne abá io
Kirmizi ^uka ferace 1 9 3
Sirmali palaska 1 2
Toplam 59 596 23 i
Kuma^lar
Yefil ^adir bezleri 3 2 i
Tül yelpaze i o,i
Tun^ Topu i i
Maí ^uka zirá' 9>5 i,5 i4 i
Def'a maí ^uka zirá' 2,5 2 5
Londrin kirmizi ^uka zirá 4 i,5 6
Beneffi kunuz top i i8
Kirmizi ^uka zirá' 10 3 3i i
Maí ^uka zirá' 3>5 2 4 i
Yefil ^uka zirá' 1,5 2 3
Siyah sofa top i i7
Kirmizi sof i i2
Sím yagmurluk dügmesi 1 zira 48 i2 4,5 5
Sîm yagmurluk dügme dirhem II9 I5 I3>5
Toplam I3I 4,1 5
Silahlar
Tüfenk tabancasi i i I
Altun kiliç i i31
Tabancali tüfenk i çift i8
Sîm gaddare i 6
Sîm topuz i iI>5
Sîm balta i 3 I
Sîm gaddare i i6,5
Sîm topuz i I7
Demir topuz i 6
Sîm kadife tirkeç i 30 I
Toplam 9 261 3
Çe^itli Aksesuarlar
Sancak-i kelâm-i |erif i 3
Sirmali divit i 35
Sîm çalar sa'at i 35
Kehribar tesbih i 3>5
Sîm sa'at i 4
Âkîk tesbih i 6
Altun zincir i i7
Billûr kiblename i i
Kirmizi bayrak i I
Kebîr ye|il sancak i io
Sancak-i âlem i
sîm âlem (silik)
Zurna ... ve boru 4
Dürbin i i 7
Patente her bir mikdâr IO I
Kirmizi çuka |ayka örtüsü i i5>5
Kirmizi çûka |ayka örtüsü i 3 i
Çatir gradin...? 4 35>5
Yaldizli bakir çadir toplar 7 i i
Bakir fener I 3>5
Fener I 3>5
Bakir (silik)
(Silik)
(Silik)
Silik
(Silik)
Pencere cami 3 2 6
(Silik)
Pencere cami I4 2 32
Def'a
(Silik) (...) cam aded 33 II
Çam kirif bir mikdâr 7>5
(Silik)
Sagir
(Silik)
Filandra köhne I I5 I
Beyaz (...) I 2
Sede&âr sahte? I 4 I
Pencere cami 5 2 I0
Toplam 84 309 5 8
Gayrimenkuller
Ziftovi kazasina tabi ...? karyesinde çiftlik cem devadd ve maafiyla tarla ...? Iooo
Han icaresinden 62
Nehr-i Tuna'da degirmen göz I I50
Süleyman Aga hani kurbunda arsa-i haliye bir mikdâr I25
Lom suyuyla dair harabe degirmen 2>5 göz 200
Tapansene? çiftligi dimekle ma'rûf çiftlik I 400
Menzil (silik) ve hariciye der kurb medîne-i Rusçuk ma'a muttasil bag 3 dönüm ve bagçe 4 dönüm 3000
Han der Rusçuk I I000
Lom suyuyla dair sa&a-i vahidesi degirmen göz 6 göz I000
...pinari kurbunda arsa haliya 50
Toplam 6987
Hayvanlar
Kara sigir öküzü 3 8 14
Kara sigir inegi 7 S 3S
Kisrak 3 6 i8
Toplam I3 77
At Takimlari
Sîm raht I 70
Def'a sîm raht I 10
Sîm çapkûn raht I 33
Çapkun üzengi
Sîm reçme I i6,S
Toplam I39>5
EK 2: Tuna Kaptani Biyikli Ali Pa^a'nin Terekesi
(.Rusçuk Ser'iyye Sicilleri (1109-1112), nr. 1, vr. jb-yb.)
