CC BY
16
Po'latov X.U. katta o'qituvchi SamISI Cho'liyev N.T. magistrant SamISI
TRANSPORT XIZMATLARI AUDITNING METODOLOGIK
ASOSLARI
Annotatsiya. Maqolada transport xizmatlari auditning metodologik asoslarini takomillashtrish
Kalitli so'zlar: savdo xizmatlari, transport xizmatlari raqamli savdo, kur'erlik xizmatlari, ichki savdo, ta'lim soxasdagi xizmatlar, temir yo'li.
Polatov H. U. teacher SamIES Choliyev N.T. graduate student SamIES
METHODOLOGICAL BASIS OF AUDIT OF TRANSPORT SERVICES
Abstract. The article describes the improvement of the methodological basis of the audit of transport services
Keywords: trade services, transport services, digital trade, courier services, domestic trade, educational services, railway.
Kishlik jamiyatida xizmat ko'rsatish sohasining o'rni va ahamiyati beqiyosdir. Rasmiy ma'lumotlarga ko'ra, 2020 yilda jahon miqiyosida yaratilayotgan yalpi mahsulotda xizmatlar sohasining ulushi 65 foizni tashkil qilgan; dunyoning rivojlangan mamlakatlari sirasiga kiruvchi mamlakatlar YaIMida xizmatlar sohasining ulushi bundan ham yuqori, chunonchi AQShda 76,7 foiz, Shvesariyada 71,5 foiz, Buyuk Britaniyada 70,6 foiz, Niderlandiyada 70,3 foiz, Yaponiyada 68,8 foiz, ushbu rivojlangan mamlakatlarda xizmat
ko'rsatish sohasiga jami mehnat bilan band xodimlarning 75-80 % to'g'ri keladi
20
Bizning respublikamizda ham xizmat ko'rsatish sohasini rivojlantirish, uning yaratilayotgan YaIMdagi, ishlovchi xodimlar sonidagi ulushini oshirish ustuvor vazifadir. Rasmiy ma'lumotlarga ko'ra rspublikamizda yaratilayotgan
20 http://wdi.worldbank.org/table/4.2
YaIMda xizmatlar sohasining ulushi 2014 yilda 36,1 %, 2015 yilda 35,9 %, 2016 yilda 35,8 %, 2017 yilda 33,7 %, 2018 yilda 31,6 %ni tashkil etgan21.
2020 yilning 1 choragida respublikamizda ko'rsatilgan bozor xizmatlari hajmi 50,3 trln so'mga yetdi. Uning nominal hajmi 9 trln so'mga oshdi, 2020 yil 1 aprel holatiga ko'ra, xizmatlar sohasida faoliyat ko'rsatayotgan korxona va tashkilotlarning ulushi jami korxonalar sonida 65,7 foizni tashkil etdi22.
Xizmat ko'rsatish sohasi o'z ichiga juda ko'plab xizmat turlarini oladi, ularning soni borgan sari oshib bormoqda. Respublikamizda faqat davlat organlari tomonidan kursatilayotgan xizmatlar soni 650tadan 700 taga yaqin23, tadbirkorlik subyektlari tomonidan biznes turi sifatida olib borilayotgan xizmatlar soni turli manbalarga ko'ra 140 tadan 200 taga yaqindir24
1-rasm. Xizmatlar sohasining 2022 yilgi infografikasi.
Xizmat ko'rsatish soxasining asosiy tarmoqlari bo'lib ta'lim, sog'liqni saqlash, transport, aloqa, telekommunikasiya, elektr ta'minoti, gaz ta'minoti, suv ta'minoti, savdo,umumiy ovqatlantirish, turizm, mehmonxona, agroservis, avtotexservis, bank, sug'urta, kommunal-maishiy, axborot, konsalting, audit, baholash, yuridik va boshqalar hisoblanadi. Sohaning ushbu tarmoqlari iqtisodiyotning o'ziga xos drayveri, ya'ni qon tomiri, zarur infratuzilmalari
21 Узбекистон Республикаси Давлат статистика кумитасининг маълумотлари
22 Stat. uz 17.04.2020.
23 Stat. uz
24 Инновацион ва ракамли иктисодиёт шароитида хизмат курсатиш со^асини ривожлантириш муаммолари. / Халкаро илмий-амалий конференцияси материаллари (I-кисм). 2020 йил 21-22 февраль кунлари. Самарканд, СамИСИ, 2020. - 85-87 бет.
bo'lib hisoblanadi. Ularsiz iqtisodiyotni barqaror va uzluksiz rivojlantirib bo'lmaydi.
1-jadval
Transport turlari bo'yicha yo'lovchi tashish va yo'lovchi aylanmasi
Ko'rsatkichlar 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Tashilgan yo'lovchilar, mln.kishi 5 560,4 5 679,0 5 951,5 6 025,1 5 295,9 6 029,7 6 170,8 1 447,5
temir yo'li 20,5 21,1 22,1 22,9 6,2 7,9 9,0 2,5
avtomobil 1 5 480,8 5 591,3 5 852,8 5 915,2 5 248,5 5 914,2 6 017,5 1 404,2
trolleybus 0,8 0,5 0,5 0,7 0,3 0,5 0,6 0,2
tramvay 2,7 2,3 4,4 3,8 1,2 2,3 2,9 0,8
metropoliten 53,5 61,6 69,1 79,2 38,8 101,8 136,7 38,7
havo yo'li 2,1 2,2 2,6 3,2 0,9 3,0 4,1 1,1
Yo'lovchi aylanmasi, mlrd. yo'lovchi-km 126,0 130,0 135,3 140,1 118,3 137,0 144,7 33,9
temir yo'li 4,0 4,3 4,3 4,4 1,8 3,1 3,5 1,0
avtomobil 1 114,9 117,7 121,6 124,1 113,2 127,9 129,2 29,6
trolleybus 0,02 0,01 0,02 0,02 0,01 0,01 0,01 0,004
tramvay 0,01 0,01 0,03 0,02 0,004 0,01 0,01 0,003
metropoliten 0,4 0,5 0,5 0,6 0,3 0,7 1,0 0,3
havo yo'li 6,7 7,5 8,8 11,0 3,0 5,3 10,9 3,0
2022-yilning yanvar-avgust oylari yakuniga ko'ra transport xizmatlari umumiy hajmida avtomobil transporti xizmatlarining ulushi 53,8 % ni tashkil etdi. Havo transporti orqali ko'rsatilgan yuk va yo'lovchilarni tashish bo'yicha xizmatlarning ulushi 13,8 %. O'z navbatida, transport xizmatlari umumiy hajmida temir yo'l transporti orqali ko'rsatilgan xizmatlar 11,6 % ga yetdi. Transport xizmatlarida quvur yo'li orqali ko'rsatilgan transport xizmatlarining hajmi 11,1 % ni tashkil etdi. Yordamchi transport faoliyati esa -9,7% ko'rsatkich qayd etild
Transport korxonalari hisob siyosatida boshqa turdagi korxonalar singari tanlab olingan buxgalteriya hisobi ob'ektlarini tan olish mezonlari, ular hisobini yuritishga asos bo'luvchi hujjatlar tizimi, ishchi schyotlar rejasi, boshlang'ich
Adabiyotlar ro'yxati:
1. Urazov K.B. Po'latov M.E. Buxgalteriya hisobi darslik 2020 558 bet
2. Самарканд вилояти Статистика Бош^армаси маълумотлари
3. Тулаходжаева М.М.Аудит, Т.: БАМА, 2014; Уразов К.Б. Бухгалтерия хдсоби ва аудит. -Т.: У^итувчи, 2004
4. Уразов К.Б. Хизмат курсатиш ва сервис сохдси корхоналарида бухгалтерия хдсобининг долзарб муаммолари. //«Сервис» журнали. 2009. №1. -Б.107-114.;
5. https://nrm.uz/
6. https://stat.uz/
