Научная статья на тему 'To the Issue of financial stability of Commercial enterprises under Modern conditions'

To the Issue of financial stability of Commercial enterprises under Modern conditions Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
346
56
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ФИНАНСОВАЯ УСТОЙЧИВОСТЬ / ФИНАНСОВОЕ СОСТОЯНИЕ / СОБСТВЕННЫЕ ОБОРОТНЫЕ СРЕДСТВА (СОС) / ПЛАТЁЖЕСПОСОБНОСТЬ / КРЕДИТОСПОСОБНОСТЬ / ФУНКЦИОНИРУЮЩИЙ КАПИТАЛ (ФК) / ОСНОВНЫЕ ИСТОЧНИКИ (ОИ) / FINANCIAL STABILITY / FINANCIAL STATE / OWN CURRENT ASSETS / SOLVENCY / CREDIT SOLVENCY / FUNCTIONING STOCK / MAJOR SOURCES

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Пулатов Мунир Мухтарович, Валиева Дилфуза Муъминовна

В современных условиях финансовая устойчивость имеет большое значение, так как является одной из функций развития экономики в сфере бизнеса. Финансовая устойчивость является важнейшей характеристикой финансовой деятельности предприятия в условиях рыночной экономики. Понятия «финансовая устойчивость», «платежеспособность» и «кредитоспособность», то есть способность предприятия предоставлять денежные средства самостоятельно, включает в себя оценку различных сторон деятельности организации. В данной статье авторы рассматривают такие вопросы, как анализ финансового состояния предприятия, коэффициенты оценки финансовой устойчивости предприятия, методы анализа финансового состояния предприятия в новых, рыночных условиях хозяйствования.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Under modern conditions financial stability is of great importance as it is one of the functions of economy development in the realm of business. Financial stability is one of the most important characteristics of financial activity of an enterprise under the conditions of market economy. The notions “financial stability”, “solvency” and “credit solvency” are self-sufficient as they include the assessments of giving monetary resources and various aspects of enterprises' activity. The authors canvas such problems as analysis of enterprise's financial state, coefficiency of an assessment its financial stability, methods of analysis of the financial state of the enterprise under new market conditions of economy running.

Текст научной работы на тему «To the Issue of financial stability of Commercial enterprises under Modern conditions»

Pulatov M.M., Valiyeva D.M. To the Issue of Financial Stability of Commercial Enterprises under Modern Conditions

УДК 336.5 ББК 65.292.3 (Т)

М.М. ПУЛОТОВ, Д.М. ВАЛИЕВА

МАСЪАЛА^ОИ ТАЗДИ^И УСТУВОРИИ МОЛИЯВИИ КОРХОНА^ОИ ТИЧ,ОРАТИ ДАР ШАРОИТИ МУОСИР

Солхои ба вучуд омадани инкилоби бозоргонй вижагихои харакатхои ташкилотхо аз он иборат буд, ки дар навбати аввал масъалахои худтаъминкунй, худмаблаггузорй, мустакилй ва худидоракунй дохил мешуд.

Ичрои чунин принсипхо барои мустахкам кардани устувории молиявии хамаи субъектхои хочагидорй, алалхусус, хочагидории молиявй заминахои хубро барои баланд бардоштани сифати кори ташкилотхо мухайё мекунанд.

Пас, аз руи чунин нуктаи назар, пеш аз хама, бояд нишондихандахои устувории молиявии ташкилотхо дар асоси муайян кардан аз руи истилохот ва тафсирхо тахкик карда шавад.

Дар илми иктисодиёт шарххои гуногуни мафхуми «устувории молиявй» мавчуд аст. Масалан, П. Андреев акида дорад, ки устувории молиявй аз вазъи мунтазамии ташкилот: баланд бардоштани даромаднокй аз хисоби фуруш; сариштакунии воситахои пулй ва истифодаи самараноки онхо, дуруст амалй кардани истехсолу фуруши махсулот шаходат медихад. Ба андешаи у, агар даромаду сармояи ташкилот зиёд гардад, кобилияти пардохтпазирй ва карзй дуруст ба рох монда шавад, он гох устувории молиявй дар он ба назар мерасад [1, с.49-56].

Е.В. Быкова бошад, фикре пешниход овардааст, ки мувофики он устувории молиявй нишондихандаи вазъи молиявии ташкилот буда, категорияи иктисо-диест, ки вазъи сармояро дар раванди гардиш ва кобилияти хочагидории субъективиро ба худинкишофдихй дар вакти муайян инъикос мекунад [2, с.56-59]. А.В. Графов менависад, ки устувории молиявй хамчун яке аз унсурхои ташкилии устувории ташкилот барои мувозинатнокии даромадхои сармоя, мавчуд будани воситахо барои бурдани фаъолияти минбаъда, барои гирифтани карзхо ва истехсоли махсулот хизмат карда метавонад. Устувории молиявй дар бисёр мавридхо ба назар мерасад. Устувории молиявй, яъне пешгуии нишон-дихандахои кобилияти пардохтпазирй барои дурнамо, яъне вакти дуру дароз ба хисоб меравад. Устувории молиявй ва мавкеи он як кисми тахлили молиявии ташкилотхо мебошад. Барои устувории молиявии ташкилотро тахлил кардан нишондихандахои муайян кор фармуда мешавад [3, с.64-71].

Аз ин ру, ба чунин хулоса омадан мумкин аст, ки «устувории молиявй мухимтарин характеристикаи фаъолияти ташкилотхо дар бозори иктисодй махсуб меёбад. Барои бахогузорй ба вазъи ташкилотхо чунин коэффисиент-хоро истифода бурдан мумкин аст:

- 103 -

Пулотов М.М., Валиева Д.М. Масьалахри тахцици устувории молиявии корхонахри тичрратй дар шароити муосир

-Коэффисиенти гардиши активно = пули савдо- холис/ мщдори миёнаи активно;

- Давомнокии гардиши активно = рузуо/ коэффисиенти гардиши активуо= рузуо х мщдори миёнаи активно/ пули савдо - холис = мщдори миёнаи активно/ пули савдои миёнарузи - холис, рузуо;

- Коэффисиенти гардиши муомилоти маблаг = пули савдо - холис/ мщдори миёнаи гардиши активно;

- Давомнокии гардиши мумомилоти маблаг = рузуо/ Коэффисиенти гардиши муомилоти маблаг= рузуо х,мщдори миёнаи гардиши активно/ пули савдо= мщдори миёнаи гардиши активно/ пули савдои миёнарузи - холис, рузуо;

- Коэффисиенти гардиши захирауо = нархи аслии маусулоти фурухташуда/ мщдори муайяни захирауо [3, с. 64-71].

Тахлили устувории молиявй барои солхои 2010-2012 (аз руи вохид) ООО

Ромсар-Сугд (коэффисиентхои овардашуда тахминианд)

Нишондихандахо Меъёрхо 2010 2011 2012

Коэффисиенти сармоягузорй U1 < 1,5 0,5 0,7 0,7

Коэффисиенти мустакилии молиявй U2 > 0,4-0,6 0,7 0,6 0,6

Коэффисиенти якчоя кардани маблаги карзй U3 = 0 0,3 0,4 0,4

Коэффисиенти зудхаракатии маблаги худй U ~ 0,5 0,6 0,6 0,5

Коэффисиенти устувории маблаг U5 > 1,0 0,7 0,6 0,6

Аз чадвал дидан мумкин аст, ки хакки маблаги худй назар ба соли 2010 дар соли 2012 кам шудааст. Ин аз хисоби паст рафтани маблаги иловагй ва ба накша нагирифтани даромади мархилаи хисоботй, ки бояд баръакс бахогузорй шавад, руй додааст. Коэффисиенти зудхаракатии маблаги худй ба мо нишон медихад, ки он дар мукоиса бо соли 2010 паст рафтааст. Ин корхонаро таконе медихад, ки дар истифода бурдани гардиши маблаги ташкилоти худ тартибу интизомро дуруст ба рох монад, зеро коэффисиент дар сатхи 0,5 карор дорад.

Ба гурухи нишондихандахои катъии устувории молиявй нишондихандахое дохил мешаванд, ки дарачаи таъминоти захирахо ва харочотро дар асоси шакли манбаъхо тавсиф мекунанд:

- мавчуд будани гардиши воситахои худй (ГВХ)

ГВХ = сармоя ва захирахо - активхои гайригардишй

- мавчуд будани сармояи функсионалй (яъне сарчашмахои шахсй ва ташкили сарчашмахои чалбшаванда барои захира, СФ).

СФ = (Сармоя ва захира +пассивхои дарозмухлат) - Активхои гайригардишй

- Хдчми умумии сарчашмахои асосии башаклдарории захирахо ва харочотхо (ЬУ).

- 104 -

Pulatov M.M., Valiyeva D.M. To the Issue of Financial Stability of Commercial Enterprises under Modern Conditions

ЬУ = Сарчашмахои шахсй ва карзхои дарозмуддат + ^арзхои кутохмуддат -Активхои гайригардишй.

Ба хар як нишондихандахои номбаршуда нишондихандаи таъминоти захирахо ва харочот (ЗХ) мувофикат мекунад: формулаи хисоб кардани он дар тарафи чапи сутунчаи чадвал нишон дода шудааст. Тибки натичахои хисобу китою вазъи молиявии ташкилотхоро муайян кардан мумкин аст.______

Нишондихандахо Г уруххои устувории молиявй

Мустакилияти Мустакилияти Вазъияти Вазъияти

хакикй муътадил ноустувор бухронй

Фгвх= ГВХ - ЗХ Фгвх > 0 Фгвх < 0 Фгвх < 0 Фгвх < 0

Фсф= СФ- ЗХ Фсф > 0 Фсф > 0 Фсф < 0 Фсф < 0

Фьу= ЬУ - ЗХ О АІ ХГ е О АІ ХГ е Фьу > 0 Фьу < 0

1. Мустакилияти хакикии вазъи молиявй. Х,амаи захирахои корхона аз хисоби гардиши пулии дохилй руйпуш карда мешавад, яъне ташкилот ба карздихандахои беруна мухточ нест. Чунин холат кам ба назар мерасад ва дар як вакт исботи он аст, ки кормандони ташкилот барои фаъолияти устувори касбии худ имкониятхои берунаро истифода бурдан намехоханд ё аз онхо самарабахш истифода бурда наметавонанд: Фгвх > 0; Фсф >0; Фьу > 0.

2. Мустакилияти муътадили вазъи молиявй кафолати пардохтпазирй мебошад: Фгвх < 0; Фсф >0; фьу > 0.

3. Вазъияти ноустувори молиявй ба кобилияти пардохтпазирй хавф мерасонад, лекин имконияти азнавбаркароркунии мувозинат хаст, ки дар нати-чаи аз хисоби хазинахои дохилй бо рохи кам кардани карзхои беруна ва тезо-нидани муомилоти захирахо нигох дошта мешавад: Фгвх < 0; Фсф < 0; Фьу > 0.

4. Вазъияти бухрони молиявй. Ташкилот пурра аз маъхази карздихй вобаста аст. Сармояи дохилй ва карзхои дарозмухлату кутохмухлат имконияти маблаггузорй кардани воситахои гардишро надорад, пасандозхо аз хисоби воситахое, ки дар натичаи суст рафтани карзхои кредитй ба вучуд омадааст, пурра карда мешаванд:

Фгвх < 0; Фсф < 0; Фьу< 0. [3, 69-71].

Нишондихандахои молиявии ООО «Ромсар-Сугд» дар се сол (2010-20112012) (маблагхои овардашуда тахминианд )

Микдори умумии пасандоз ва харочотхо баробар ба хосили чамъи баланси актив (ЗХ):

(ЗХ) Захира ва харочотхо барои 2010= 106543 сом.

(ЗХ) Захира ва харочотхо барои 2011= 172835 сом.

(ЗХ) Захира ва харочотхо барои 2012= 168723 сом.

Барои ба сарчашмахои пасандоз ва харочотхо бахо додан якчанд нишонди-хандахое, ки намудхои гуногуни сарчашмахоро инъикос мекунанд, истифода бурда мешавад.

- Мавчуд будани гардиши воситахои худй (ГВХ):

ГВХ- Мавчуд будани гардиши воситахои худй барои 2010= 511485 сом.

ГВХ - Мавчуд будани гардиши воситахои худй барои 2011= 455754 сом.

- 105 -

Пулотов М.М., Валиева Д.М. Масьалахри тахцици устувории молиявии корхонахри тичрратй дар шароити муосир

ГВХ - Мавчуд будани гардиши воситахои худй барои 2012= 373577 сом.

- Мавчуд будани сармояи функсионалй (яъне сарчашмахои шахсй ва ташкили сарчашмахои чалбшаванда барои захира) ( СФ):

СФ- сармояи функсионалй барои 2010 = 511485 сом.

СФ- сармояи функсионалй барои 2011 = 455754 сом.

СФ- сармояи функсионалй барои 2012 = 373577 сом.

- Ьажми умумии сарчашмахои асосии башаклдарории захира ва харочотхо:

ЬУ- Ьажми умумй барои 2010 = 511485 сом.

ЬУ- Ьажми умумй барои 2011 = 455754 сом.

ЬУ- Ьажми умумй барои 2012 = 373577 сом.

Ба ин се нишондихандаи мавчудбудаи сарчашмахои захира ва харочотхо се нишондихандаи таъминкунандаи захира ва харочотхо мувофикат мекунад.

Аз руи хисобе, ки дар соли 2010 гузаронидем, маълум шуд, ки ташкилот вазъяити устувори молиявиро дошт, аммо солхои 2011 ва 2012 ин холат боз устувортар гашт. Чунин тагйироти мусбат аз хисоби маъхази дохилй ва карзй ба вучуд омад. Тахлили нисбии нишондихандахо дар мукоиса бо коэф-фисиентхои вокеии соли чорй ва мархилаи солхои пешин гузаронида мешавад:

- коэффисиентхои вокей бо меъёр;

- коэффисиентхои вокеии ташкилот бо нишондих,андах,ои дигар ташки-лотхо;

- коэффисиентхои вокей нишондихандахои сохахо.

Дар чорчубаи методи мазкур чунин бахогузорй карда мешавад: коэф-

фисиентхои автономй (оид ба тобеият ба сармояи карзй маълумот медихад), коэффисиенти капитализатсионй (ба сармоя гардондани арзиши изофа), коэффисиенти воситахои чалбкунй (кадом кисми воситаи мубодилот аз хисоби карзхои кутохмуддат маблаггузорй карда мешавад), коэффисиенти мустаки-лияти молиявй (вазъи нисбии воситаи худй дар хосили умумии сарчашмахои маблаггузорй), коэффисиенти маблаггузорй (кадом кисми фаъолият аз хисоби воситахои худй ва кадоми он аз хисоби карз маблаггузорй карда мешавад), коэффисиенти зудхаракатии сармояи худй (кадом кисми гардиши тозаи сармоя ба 1 сомонии воситаи худй баробар аст, нишон медихад), муносибати коэффициенти дебиторй, карздихднда ва дигархо. Коэффисиентхои молиявии устувор аз он чихдт мувофик аст, ки имконияти муайян кардани таъсири омилхои гуногун дар тагйироти холати молиявии ташкилот, бахогузорй кардани динамикаи онро нишон медихад. Аммо набояд аз хотир баровард, ки як андоза нишондихандахои молиявй нишондихдндаи индикатори холати молиявии ташкилот, имконияти маблаггузорй ва кобилияти пардохтпазирй ба хисоб меравад [4, с. 305-327].

Азбаски инкишофи иктисодиёти мо тадричан пеш меравад, кайд кардан чоиз аст, ки дар замони хозира дар самти тичорат барои хотири таъмин ва бехтар кардани натичахои фаъолияти он ва баромада тавонистан аз холатхои гуногун бояд дигаргунй ва усулхои нави ба рушду такомули он мусоидат-кунанда дароварда шавад. Дар айни замон, вазъи молиявй дар баробари мухим-тарин нишондихдндаи фаъолияти иктисодии ташкилотхо махсуб ёфтан, он боз мафхуми комплексие хам мебошад, ки аз омилхои бисёр вобаста аст ва аз руи

- 106 -

Pulatov M.M., Valiyeva D.M. To the Issue of Financial Stability of Commercial Enterprises under Modern Conditions

тартиби нишондихдндах,ои инъикоскунандаи мавчудият ва чобачокунии воси-тах,о имкониятх,ои аники молиявй бах,огузорй карда мешавад.

Калидвожах,о: устувории молиявй, вазъи молиявй, гардиши воситахри худй (ГВХ), цобилияти пардохтпазирй, цобилияти царзй, сармояи функсианалй (СФ), х1ацми умумй (ЬУ)

Пайнавишт:

1. Андреев, П. Обеспечение финансовой устойчивости сельскохозяйственных предприятий /П. Андреев // АПК: экономика и управление. - 2002. - № 9. - С. 49-56.

2. Быкова, Е.В. Показатели денежного потока в оценке финансовой устойчивости предприятия / Е.В. Быкова // Финансы. - 2000. - №2. - С. 56-59.

3. Графов, А.В. Оценка финансово-экономического состояния предприятий / А.В. Графов // Финансы. - 2001. - № 7. - С. 64-71.

4. Ковалев, В.В. Финансовый анализ: методы и процедуры /В.В. Ковалев - М.: Финансы и статистика, 2003. -330 с.

Reference Literature:

1. Andreyev, P. Provision offinancial stability of agricultural enterprises. AIC Economy and Management. - 2002. - № 9. - pp. 49-56.

2. Bykova, E. B Indices of money stream in the estimation offinancial stability of enterprise. // Finances. - 2000. - №2. - pp. 56-59.

3. Grafov, А.В. Estimation of the financial-economic state of enterprises. // Finances. - 2001. - № 7. - pp. 64-71.

4. Kovalyov, В.В. Financial analysis: methods and procedures. - М.: finances and statistics, 2003.- 330pp.

К вопросу исследования финансовой устойчивости коммерческих предприятий в современных условиях

Ключевые слова: финансовая устойчивость, финансовое состояние, собственные оборотные средства (СОС), платёжеспособность, кредитоспособность, функционирующий капитал (ФК), основные источники (ОИ)

В современных условиях финансовая устойчивость имеет большое значение, так как является одной из функций развития экономики в сфере бизнеса. Финансовая устойчивость является важнейшей характеристикой финансовой деятельности предприятия в условиях рыночной экономики. Понятия «финансовая устойчивость», «платежеспособность» и «кредитоспособность», то есть способность предприятия предоставлять денежные средства самостоятельно, включает в себя оценку различных сторон деятельности организации.

В данной статье авторы рассматривают такие вопросы, как анализ финансового состояния предприятия, коэффициенты оценки финансовой устойчивости предприятия, методы анализа финансового состояния предприятия в новых, рыночных условиях хозяйствования.

To the Issue of Financial Stability of Commercial Enterprises under Modern

Conditions

Key words: financial stability, financial state, own current assets, solvency, credit solvency, functioning stock, major sources

- 107 -

Пулотов М.М., Валиева Д.М. Масьалахри тахцици устувории молиявии корхонахри ттрратй дар шароити муосир

Under modern conditions financial stability is of great importance as it is one of the functions of economy development in the realm of business. Financial stability is one of the most important characteristics of financial activity of an enterprise under the conditions of market economy. The notions “financial stability”, “solvency” and “credit solvency ” are self-sufficient as they include the assessments of giving monetary resources and various aspects of enterprises' activity.

The authors canvas such problems as analysis of enterprise's financial state, coefficiency of an assessment its financial stability, methods of analysis of the financial state of the enterprise under new market conditions of economy running.

Роцеъ ба муаллиф:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Пулотов Мунир Мухторович, номзади илмуои ицтисодй, дотсент, мудири кафедраи бауисобгирии бухгалтери ва аудити Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи акад. Б. Гафуров (Чумуурии Тоцикистон, ш. Хуцанд), e-mail: munirpulatov@mail. ru

Валиева Дилфуза Муъминовна, унвонцуи кафедраи бауисобгирии бухгалтери ва аудити Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи акад. Б. Гафуров (Чумуурии Тоцикистон, ш. Хуцанд), e-mail: dilfuza.valieva@bk.ru

Сведения об авторах:

Пулатов Мунир Мухтарович, кандидат экономических наук, доцент, заведующий кафедрой бухгалтерского учёта и аудита Худжандского государственного университета им. акад. Б.Гафурова (Республика Таджикистан, г. Худжанд), e-mail: munirpulatov@mail.ru

Валиева Дилфуза Муъминовна, соискатель кафедры бухгалтерского учёта и аудита Худжандского государственного университета им. акад. Б.Гафурова (Республика Таджикистан, г. Худжанд), e-mail: dilfuza.valieva@bk.ru

Information about the authors:

Pulatov Munir Mukhtarovich, Candidate of Economy Sciences, Associate Professor of the department of accounting and audit under the Tajik State University named after acad. B. Gafurov (Tajikistan, Khujand), e-mail: munirpulatov@mail. ru

Valiyeva Dilfuza Muminovna, claimant for candidate degree of the faculty of economy under Khujand State University named after academician B.Gafurov (Tajikistan, Khujand), e-mail: dilfuza.valieva@bk.ru

- 108 -

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.