CC BY
4TIBBIYOT MARKAZLARIDA SUN'IY INTELLEKTNI QO'LLASH ORQALI ENERGIYA TA'MINOTINING ISHONCHLILIGINI OSHIRISH.
Shuhratov Ma'murjon Shuhrat o'g'li
TDIU assistenti. shm494@mail.ru https://doi.org/10.5281/zenodo.10729001
Annotatsiya. Raqamli texnologik ishlanmalar energiya ta 'minotini, savdo va iste 'molini keskin oshishiga sabab bo'lmoqda. Raqamlashtirishning yangi modeli sun'iy intellekt (SI) texnologiyasi bilan ishlaydi. Energiya ta'minoti, talab va qayta tiklanadigan manbalarni elektr tarmog'iga integratsiyalashuvi qarorlar qabul qilish va operatsiyalarni optimallashtiradigan aqlli dasturiy ta'minot tomonidan avtonom tarzda boshqarilishi yoritib o'tilgan. (SI) bu maqsadga erishishda ajralmas rolni o'ynaydi. Ushbu tadqiqot energetika sohasida (SI) texnikasidan foydalanishga qaratilgan.
Kalit so'zlar: Sun'iy intellekt, qayta tiklanadigan energiya, energiyaga bo'lgan talab, qaror qabul qilish, katta ma'lumotlar, energiyani raqamlashtirish.
Аннотация. Развитие цифровых технологий приводит к резкому увеличению поставок, торговли и потребления энергии. Новая модель оцифровки работает с технологией искусственного интеллекта (ИИ). Поставка энергии, спрос и интеграция возобновляемых источников энергии в энергосистему автономно контролируются интеллектуальным программным обеспечением, которое оптимизирует принятие решений и операции. (ИИ) играет важную роль в достижении этой цели. Данное исследование посвящено использованию методов (ИИ) в энергетическом секторе.
Ключевые слова: искусственный интеллект, возобновляемые источники энергии, спрос на энергию, принятие решений, большие данные, оцифровка энергетики.
Abstract. Digital technological developments are causing a sharp increase in energy supply, trade and consumption. The new digitization model works with artificial intelligence (AI) technology. Energy supply, demand, and integration of renewables into the power grid are covered autonomously by intelligent software that optimizes decision-making and operations. (AI) plays an integral role in achieving this goal. This study focuses on the use of (AI) techniques in the energy sector.
Keywords: Artificial intelligence, renewable energy, energy demand, decision making, big data, energy digitization.
Sun'iy intellekt (SI) aqlli tarmoqlardan tortib boshqaruv tizimlari va nosozliklarni bashorat qilishgacha bo'lgan ko'plab ilovalarga ega. Aqlli tarmoqlar foydalanishdagi mahalliy o'zgarishlarga javob berish uchun raqamli aloqalardan foydalansada, nosozliklarni bashorat qilish tizimlari xavfni kamaytirish uchun juda muhimdir. Ushbu foydalanish holatlari shuni ko'rsatadiki, energiya dasturiy ta'minotini ishlab chiqish xizmatlaridan foydalanish joyni o'zgartirish uchun munosib yechim bo'lishi mumkin. Ushbu xizmatlardan ba'zilari sanoatni raqamlashtirish uchun sun'iy intellekt (SI), Mashinani o'rganish (MO') va ma'lumotlar bazasi bilan ishlash kerak.
SI zamonaviy energiya tizimi uchun ko'plab ilovalarga ega. Masalan, elektr ta'minotchilari nosozliklar va xavf-xatarlarga olib kelishidan oldin ularni aniqlashlari mumkin. Masalan, elektr energiyasi zamonaviy yechimlarni talab qiladi. Qanchalik ko'p quvvat kerak bo'lsa, prognozlash, muvofiqlashtirish va ta'minotni boshqarishga bo'lgan talab shunchalik ko'p bo'ladi. SI yordamida siz buni olishingiz mumkin.
Kam uglerodli energiyaga o'tishni davom ettirish global niyati kengayib bormoqda. Xizmat ko'rsatuvchi provayderlar endi qazib olinadigan yoqilg'i va yadro energiyasidan ko'ra ko'proq qayta tiklanadigan energiya quvvatlarini o'rnatadilar. Bu jarayon saqlashni taqsimlashni va qayta tiklanadigan energiya uchun ketma-ket tarmoq tizimini ta'minlashni talb qiladi. SI tomonidan boshqariladigan aqlli iste'mol vositalari ham iste'molchilarning energiyadan foydalanish va tejash usullarini o'zgartiradi. Markazlashtirilmagan elektr tarmoqlarini shakllantirish bilan avval to'plangan ma'lumotlardan foydalangan holda energiya kirish va chiqishlarini muvozanatlash mumkin.
Zamonaviy elektr tarmog'i 30 yildan 40 yilgacha ishlaydigan elektr stantsiyalari va transformatorlarga tayanadi. Energiya tizimlarining yomonlashuvi qayta tiklanadigan manbalarning xususiy sektoridagi o'sish bilan birgalikda global energiya taqsimotiga muammo tug'diradi. Energiya dasturiy ta'minot provayderlari, o'z navbatida, mavjud energiya loyihalariga SI va MB yechimlarini to'g'ri qo'llash uchun asoslarni ishlab chiqish va amalga oshirishda ajralib turadi. Ulardan foydalanish holatlari qayta tiklanadigan texnologiya kompaniyalari uchun marketing strategiyalaridan bashoratli tahliliy modellargacha bo'lishi mumkin.
SI va zamonaviy energetika sektorining asosiy muammolari
Minglab xususiy va davlat korxonalari va kompaniyalarini qamrab olgan global energetika sektori hozirda muammolarga duch kelmoqda. SI bularni hal qilishda qanday yordam berishi mumkinligini bilish uchun ulardan ba'zilarini ko'rib chiqamiz:
• Uglerod chiqindilari. Xalqaro energetika agentligining hisobotiga ko'ra, global CO2 chiqindilari yillik o'sish 6% ni tashkil etib, tarixdagi eng yuqori darajaga qaytdi. Bunday misli ko'rilmagan o'sishning asosiy sabablaridan biri sifatida energiyaga bo'lgan talabning global o'sishi qayd etildi. CO2 emissiyasini kamaytirish bo'yicha yagona yechim bo'lmasa ham, energiya sohasidagi SI toza ishlab chiqarish jarayonlarini rivojlantirishga, qazilma qoldiqlari monitoringi va muvofiqlik standartlarini yaxshilashga va maqsadli yumshatish strategiyalarini yaratishga yordam beradi.
• Qayta tiklanadigan energiya manbalariga o'tish. Prognozlardan qat'i nazar, qayta tiklanadigan energiya manbalarining energiya ishlab chiqarishdagi ulushi 2050 yilga kelib 44 foizdan yuqori optimistik 80 foizgacha oshadi [3]. Ko'proq yutuqlar va quyosh va quruqlikdagi shamol texnologiyalarining keng miqyosda o'zlashtirilishi bilan silliq o'tishni ta'minlash juda muhimdir. Energiyadagi sun'iy intellekt elektr tarmoqlarini real vaqt rejimida kuzatish, quvvat o'zgarishini aniqroq bashorat qilish va geotermal energiya manbalari bilan ishlashning yangi strategiyalarini ishlab chiqishga yordam beradi.
Tibbiy markazlarda energetika sohasida SI ning asosiy afzalliklari
Raqamli Energetika sektoriga (SI) ni kiritish muammosiz bo'lmasada, istiqbolli foyda amalga oshirish xarajatlaridan ustun turadi. (SI) tibbiyot markazlarida energiyani to'g'ri qo'llanilishi mumkin bo'lgan ba'zilari aqlli tarmoqlar, ma'lumotlarni raqamlashtirish, prognozlash va yanada rivojlangan resurslarni boshqarishni o'z ichiga oladi:
Ma'lumotlarni raqamlashtirish. So'nggi yillarda energetika sektori jadallik bilan raqamlashtirilayotganligi sababli, AI bu jarayonda muhim rol o'ynadi. SI tarmoq ma'lumotlarini yig'ishni avtomatlashtirish va tahlil tizimlarini amalga oshirish orqali energiya kompaniyalarini o'zgartirishga yordam beradi. Energetika sohasida mavjud bo'lgan katta hajmdagi ma'lumotlar bilan ularni SI va Mashinani o'qitish algoritmlari uchun qayta foydalanish mumkin bo'lgan ma'lumotlarga aylantirish eng yaxshi variant hisoblanadi.
Aqlli prognozlash. Qayta tiklanadigan manbalarni muhokama qilishda ham, ma'lum geografik hududlarda energiya ishlab chiqarishni aniq aniqlash uchun prognozlash keng qo'llaniladi. Chuqur o'rganish SI algoritmlari barcha soha mutaxassislarini birlashtirgandan ko'ra kattaroq bashorat qilish qobiliyatiga ega. Prognozlash, shu ma'noda, talab va narx tendentsiyalarini bashorat qilishdan tortib, potentsial o'sish sohalarini aniqlashgacha bo'lgan turli shakllarni olishi mumkin.
Resurslarni boshqarish. Energiya va kommunal xizmatlarda SI ko'p jihatdan uzluksiz quvvat ishlab chiqarishni nazorat qilish, qo'llab-quvvatlash va ta'minlashga tayanadi. SI ga asoslangan resurslarni boshqarish bilan yetkazib beruvchilar an'anaviy va qayta tiklanadigan energiya nisbatlarini muvozanatlashtira oladi.
Qayta tiklanadigan manbalar uchun bashoratli tahlillar. Qayta tiklanadigan energiya manbalari bo'yicha bashoratli tahlillar shamol va quyosh panellari kabi qayta tiklanadigan energiya manbalarini rivojlantirishda SI uchun eng yuqori salohiyatga ega hududlarni aniqlashni o'z ichiga oladi. Mavzu bo'yicha har tomonlama tahliliy ma'lumotlarga ega bo'lgan yetkazib beruvchilar energiya ishlab chiqarishda SI dan samarali foydalanishlari mumkin.
Bundan tashqari, tavsiya etilgan indikatorga asoslangan sezgirlik tahlili taqdim etilgan bo'lib, u turli stsenariylar uchun uch o'lchov bo'yicha (SI) ilovalarini tartiblash imkonini beradi. Reyting Manxetten masofasining metrik sifatida o'zgarishidan foydalangan holda o'rnatiladi, bu asosan barcha o'lchamlardagi ko'rsatkichlar optimal qiymatdan mutlaq farqlarning yig'indisidir. Bunday holda, turli xil stsenariylarni aks ettiruvchi uchta ko'rsatkich shkalasiga turli og'irliklar beriladi:
19 - TRL I |1 - Rs I 13 - Is I _
D = a..--+ щ.-— + 0.-— (1) formula
1 S 2 3 3 2
Formulada bu yerda
De [0,1] R har bir indikatordagi optimal qiymatlardan vaznli masofani ifodalagani uchun 0 bo'lgan SI ilovalari ko'rsatkichi. O'zgaruvchilar TRL, Rs, Is E ko'rsatkich bo'sh to'lami , bu yerda TRL, £ 9-daraja (TRL £9) maksimal bo'ladi), s E [1 ,4] N - bu risk balli (1=minimalgacha 4=qabul qilib bo'lmaydigan, tegmaslik 1 bilan) va IsE [1,3] N Yaxshilanishlar SI ilovalarining ko'p qirraliligini aks ettiradi. Og'irliklar ш a~,[0,2] R a=1 ша = 1, sohalar mos ravishda yetuklik, xavf va yaxshilanish ballari bilan bog'liq va turli nuqtalarda aks ettirish uchun o'zgarishi mumkin.
Quyidagi formulada (1.2) Sanoat korxonalari uchun standart o'rnatilgan quyosh elektr stansiyasining butun ish davri uchun hisoblangan elektr energiyasini ishlab chiqarishning o'rtacha qiymati asosida samaradorlik erishiladigan hisoblash uchun berilgan.
L +YT -A *(1 + r)-t LCoE = 0 Xt-1 ^ -— (1.2) formula
X t-1 SE *(1 + r )-t
bunda,
I0 - o'rnatilishni hisobga olgan holda uskuna birligini narxi (kun birligi/kv.m);
At - t yilida uskunaga texnik xizmat ko'rsatish xizmati(normal birlik);
SE - t yilida ishlab chiqarilgan energiya miqdori (kW);
T - ishlab chiqaruvchi uskunanig ishlash muddatlari (yillari);
r - diskontlangan koeffitsiyent.
Xulosa
Ushbu tadqiqot SI salohiyatidan foydalanish, aylanma iqtisodni rag'batlantirish va jamiyat va atrof-muhitga foyda keltiradigan kelajakni yaratish muhimligini ta'kidlaydi. Ushbu
tadqiqotning o'ziga xos jihati siyosat ko'rsatkichlari, indekslari va ko'rsatkichlaridan muvofiqlashtirilgan foydalanish bo'lib, u turli xil hisoblash intellekt usullarini tasniflaydi, aniqlaydi va qo'llaydi.
Ko'p tarmoqli yondashuvlar doirasida integratsiyalangan yo'l xaritalarini ochib beradi, so'ngra energiya bo'yicha muhim topilmalar va tavsiyalarni umumlashtiradi. Energetika siyosatining hozirgi holatini tanqidiy baholash va kamchiliklar va imkoniyatlarni aniqlash bilan SI davrida siyosatni ishlab chiqish va amalga oshirish muhim ahamiyatga ega. Ushbu tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, samarali va ma'suliyatli energiya siyosatini ishlab chiqishga, energetika sektori siyosatchilari va tadqiqotchilariga imkoniyat yaratishga yordam beradi.
REFERENCES
1. Buzurkhonov S.S. O'zbekiston sanoatida muqobil energiyadan foydalanishning ustuvor yo'nalishlari "Yangi O'zbekistonda innovatsion marketing konsepsiyalari asosida bisnesni rivojlantirish" xalqaro ilmiy-amaliy anjuman maqola va tezis to'plami.TDIU., Toshkent 2023 yil 427-435 betlar.
2. Кахоров, A. "Анализ текста методом машинного обучение." International Scientific and Practical Conference on Algorithms and Current Problems of Programming. 2023.
3. Muminov B. B., Kh E. Modelling asynchronous parallel process with Petri net //International Journal of Engineering and Advanced Technology (IJEAT). -2019. -Т. 8. -С. 400-405.
4. Bakhshiloevich B. M., Rasulovich Q. F., Akmalovich O. D. Development of a combined method for forecasting electricity consumption of an industrial enterprise llc evrosnar //World Bulletin of Social Sciences. - 2022. - Т. 8. - С. 57-64.
5. www.Ziyo.net - O'zbekiston ta'lim portali
6. www.stat.com - O'zbekiston statistika agentligi
7. https://utilitiesone.com Utilities One telekommunikatsiya provayderlari
8. https://www.n-ix.com - N-iX is a global software solutions and engineering services company.
