Научная статья на тему 'Тетраборат натриймен созылмалы улануы кезіндегі егеуқұйрықтар бауырының құрылымдық ерекшелігі'

Тетраборат натриймен созылмалы улануы кезіндегі егеуқұйрықтар бауырының құрылымдық ерекшелігі Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
124
45
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бауыр / тетраборат натрия / гепатоциттер / интоксикация / liver / sodium tetraborate / hepatocytes / intoxication

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — А.К. Бердалинова

Зерттеу 50 тексіз аталық ақ егеуқұйрықтарға жүргізілді. Жануарлар ағзасына тетраборат натриймен созылмалы интоксикация кезінде бауырдың салмақ индексінің төмендегені байқалды. Сонымен қатар орталық венаның қанға толғанын – қан іркілісі, синусоидальды капиллярлардың кеңігені, дегенерация байқалды, негізінен орталық венаның айналасында ашық гепатоциттер, фибробластар санының және бауыр триадасының айналасында коллаген талшықтарының өсуі, гепатоцит ядроларында амитоз анықталды, екі ядролы жасушалар (бақылауда 6,2±0,41%, тәжірибеде 12,7±0,75%) полиплоидты жасушалар санының (бақылауда 1,2±0,02%, тәжірибеде 4,3±0,27%) көбейгені байқалды.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

STRUCTURAL CHANGES OF THE LIVER AT CHRONIC INTOXICATION OF THE ORGANISM WITH SODIUM TETRABORATE

Research is conducted on 50 white not purebred rats – males. At chronic intoxication of the organism of animals with sodium tetraborate, structural changes of the liver were studied. In 2 months of chronic intoxication with sodium tetraborate there was decrease of the liver’s weight index. In this case developed blood stasis – filling of central vein with blood, dilation of sinusoidal capillaries, degeneration, mainly in light hepatocytes located around central vein; the number of fibroblasts and collagen fibers around liver triade increased; amitosis of hepatocytes nuclei was noted; occurred the increase of the number of binuclear cells (in control 6,2±0,41%, in experiment 12,7±0,75%), polyploid cells (in control 1,2±0,02%, in experiment 4,3±0,27%).

Текст научной работы на тему «Тетраборат натриймен созылмалы улануы кезіндегі егеуқұйрықтар бауырының құрылымдық ерекшелігі»

ВЕСТНИК

Nq1 -2016 • КазНМУ • kaznmu.kz

ВНУТРЕННИЕ БОЛЕЗНИ

INTERNAL MEDICINE

А.К. БЕРДАЛИНОВА

Марат Оспанов атындагы Батыс Цазацстан мемлекетт!к медицина университетi, гистология кафедрасы, Ацтвбе цаласы, К^азацстан

УДК 616.36-092.9:615.099:661.8'061

ТЕТРАБОРАТ НАТРИИМЕН

СОЗЫЛМАЛЫ УЛАНУЫ КЕЗ1НДЕГ1 ЕГЕУЦ¥ЙРЬЩТАР

БАУЫРЫНЫН, К¥РЫЛЫМДЫК ЕРЕКШЕЛ1Г1

Зерттеу 50 текс!з аталъщ ац егеуцуйрыцтарга жург!з1лд!. Жануарлар агзасына тетраборат натриймен созылмалы интоксикация кезшде бауырдыц салмац индексшц твмендеген! байцалды. Сонымен цатар орталыц венаныц цанга толганын - цан 1рк!л1с1, синусоидальды капиллярлардыц кец!ген!, дегенерация байцалды, нег!з!нен орталыц венаныц айналасында ашыц гепатоциттер, фибробластар саныныц жэне бауыр триадасыныц айналасында коллаген талшыцтарыныц всу!, гепатоцит ядроларында амитоз аныцталды, ею ядролы жасушалар (бацылауда 6,2±0,41%, тэж!рибеде 12,7±0,75%) полиплоидты жасушалар саныныц (бацылауда 1,2±0,02%, тэж!рибеде 4,3±0,27%) квбейгенI байцалды.

ТYйiндi свздер: бауыр, тетраборат натрия, гепатоциттер, интоксикация.

Ксенобиотиктердщ нысанасы болып табылатын мушелердщ бiрi - бауыр, токсикалы; заттардыц эсершен тш ;;урылымыныц ай;ын бузылысы дамиды, дистрофиямен, ;ан тамыр арнасыныц кецекнмен, гепатоциттердщ регенерациясыныц бузылуымен к0рiнедi [1]. Бауыр агзадагы ец улкен без болып табылады, тагамнан ;;оректш заттарды жэне метаболикалы; субстраттарды алатын бiрiншi муше бола отырып, ;;оректш заттарга ;анык;к;ан ;ак;па венасы жэне оттепге ;анык;к;ан меншiктi бауыр артериясы ар;ылы екi есе ;анмен ;амтамасыз етшедъ Сол себептi, бауыр токсикалы; заттарды жутып, бейтараптап жэне коньюгациялай отырып тура;ты эсерге ушырайды [2]. Ластанган айма;тарда экзогендi улар агзага тура;ты турде кеп мелшерде TYседi [3]. Экзогенд улану химиялы; гомеостаздыц ай;ын бузылуына, микроциркуляциялы; арнаныц гемодинамикасыныц езгеруше жэне паренхиматозды жасушалардыц жацадан TYзiлуiне экеледi, эндогендi интоксикацияга со;тырады [4]. Токсикалы; заттарга агзаныц бейiмделу MYMкiндiri кептеген жагдайда бауырдыц синтетикалы; жэне детоксикалы; ЖYЙесiне байланысты [5]. Казахстан Республикасыныц А;тебе облысы бор жэне хромнан биогеохимиялы; айма; болып табылады, сонды;тан адам жэне жануарлар агзасына осы химиялы; ;осылыстард^1ц эсерiн б^ денсаулы; са;тау саласында жумыс жасайтындардыц негiзгi мiндеттерi. Эр TYрлi дозадагы хром ;осылыстарыныц эсерi туралы жумыстар кездеседi, ал бор ксенобиотик ретшде адам жэне жануарлар агзасына эсерi туралы зерттеулер бiрец-сарац [6]. В.В.Добровольский бойынша [7] Каза;станныц солтYCтiк - батыс аймагында жэне А;тебе облысында беткей жэне жер асты суларыныц ;урамында бор 1,8-ден 15,7 мг/л дешн кездеседi. Курамында бор 4-6 мг/л ауыз суын ;олданганда ;арын C0лiнiц ;ыш;^1лд^1гыныц жэне Yлкен адамдар мен балалар нэжктершде сiлтiлi фосфатаза жэне энтерокиназалар белсендтпнщ азаюына экеледi [8]. Курамында бор 1 мг/л болатын ауыз суын 5 жыл бойына ;олданганда ер адамдардыц жынысты; белсендiлiгiн T0мендеуiне экеледi [9]. Кептеген к^рп замангы гылыми зерттеулер беткей жэне жер асты суларын бордан тазартуга арналган [10,11,12].

Зерттеу ма;саты: бауыр морфологиясына тетраборат натрийдiц эсерш зерттеу.

Зерттеу эдiсi мен материалдары: Зерттеу 50 (10 интактылы, 20 ба;ылау, 20 тэж1рибелш) тексiз аталы; а; егеу;уйры;тарга ЖYргiзiлдi. Тэжiрибелiк жануарларга екi ай бойына тетраборат натрий ертндкш iш ;уысына 150 мг/кг (1/зо ЮБО), 1-2 мл келемде енпзшдъ Ба;ылау жануарларына сол мерзiмдерде iш ;уысына 1-2 мл физиологиялы; ерiтiндi

енгiзiлдi. Токсикалы; заттардыц дегенеративт эсерш бауыр гепатоциттерiнiц регенеративтi мумгандМн аньщтау ма;сатында eKi ай борат металымен созылмалы уланган егеукуйрьщтарга тэжiрибe ая;талганнан кeйiн декапитация эдiстeрi журпзшдь Жануарларга ЖYргiзiлгeн барлы; манипуляциялар Марат Оспанов атындагы Батыс Казахстан мемлекеттш медицина унивeрситeтiнiц этикалы; комитeтiнiц ру;сатымен ЖYргiзiлдi (25 желто;сан 2009 ж, хаттама №1). Зерттеу Yшiн бауырдыц бiр б0лiгi, iрi сол жа; ;аптал б0лiгiнeн материал алынды. Гистологиялы; 0ткiзулeрдeн кeйiн 7-8 мкм ;алыцдык;тагы парафиндi кeсiндiлeр гематоксилин-эозинмен жэне ван-Гизонмен боялды. Бинокуллярлы микроскоппен жумыс жасалды. Leica DM 1000 + камера цифр Leica DFC290, 0ндiрушi ел Кытай, 0ндiрушi завод Leica Microsystems Ltd. Shanghai, шывдан мeрзiмi 07.2008. 1000 рет улгайтумен 10 рет жэне эр HYKтeдe 10 гистологиялы; препараттардан (орташа 100 HYKтeдeн ) ею ядролы, полиплоидты жэне дегенерацияланган жасушаларды eсeптeдiк. Зерттеуден алынган статистикалы; 0цдеу Statistica 10 багдарламасымен ЖYргiзiлдi. Нэтижeнi талдауда орташа арифметика, орташа ;ате, Стьюдент критeрийi к;олданылды, орташа к0рсетгаштер арасында айырмашылы; P<0.05 болганда есепке алынды.

Зерттеу нэтижесi жэне талдау: Калыпты жагдайда егеукуйрьщтардыц бауыры к;ызыл-к;оцыр TYCтi, консистенциясы эластикалы. Сол жэне оц ;апталынан, сол жэне оц шю жа; жэне куйры; б0лiктeрiнeн турады. Ец iрi б0лiгi сол жа; ;аптал б0лiгi болып табылады. Бауыр б0лшшелершде гепатоциттер орталы; венадан радиальды тарап, бауыр балкiлeрiмeн 0зара анастомоз TYрiндe орналасады. Бауыр балкасыныц ;алыцдыгын eкi гепатоцит курайды, бiздiц зeрттeуiмiздe 9 - дан 20 жасушага дeйiн болды. Бауырдыц салма; индекс ;алыпты жагдайда 41,7±2,17.

Бауыр б0лштершде ашы; жэне KYЦгiрт гепатоциттер аны; K0рiнeдi. Нeгiзiнeн бауыр б0лiктeрiнiц орталы; аймагында ашы; бауыр жасушалары орналас;ан, ал перипортальды аймагында KYЦгiрт гепатоциттер таралган (сурет 1). Егеукуйрьщтар бауырында eKi ядролы жасушалар кeздeсeдi. EKi ай тетраборат натриймен созылмалы уланганнан кешн синусоидты капиллярлардыц кeцiгeнiн жэне орталы; венада ;ан iркiлiсiн к0руге болады (сурет 2). Ашы; гепатоциттер орталы; вена айналасында орналас;ан, непзшен дегенерацияланган (сурет 2). Созылмалы уланудан кeйiн eKi ядролы жасушалар саныныц 12,7±0,73% улгайганы бай;алд^1 (сурет 2). Калыпты жагдайда полиплоидты жасушалар к0ру аймагында бiрeц - сарац болса, ал тэжiрибeдe олард^1ц саны 4,3±0,27% дeйiн жогарлаган

кагпти.кг • КазНМУ • N01-2016 •

(сурет 2). Перипортальды айма;та орналас;ан триада мацайында фибробластардыц жина;талганы бай;алды. Орталы; вена ;анмен толып, ал ет 0зегiнiц айналасында кецiген перитубулярлы кецiстiк аныщталды. Тетраборат

Сурет 1 - Калыпты жагдайдагы егеукуйрык;тар бауырыныц белiгi. Бояуы: гематоксилин-эозин. ¥лг.1000

Сурет 2 - Ею ай тетраборат натриймен уланган егеукуйрык; бауырыныц белт. Бояуы: гематоксилин-эозин. ¥лг.1000

натриймен ею ай агзаны улаганнан кейiн, егеу;уйры;тар бауырыныц салыстырмалы салмагы азайган, бауырдыц салма; индексi 36,3±2,53.

Калыпты жагдайда ба;ыланган жануарлар бауырыныц морфологиясында ашы; жэне KYцгiрт гепатоциттер курамындагы айырмашылы; негiзгi жасуша органеллалар таралуымен TYсiндiрiледi. В.А.Шкрупий бойынша [13] KYЦгiрт жэне ашы; гепатоциттер айырмашылыгы митохондрия саныныц кептiгiмен жэне TYЙiршiктi эндоплазмалы; тордыц жа;сы дамумен байланыстырады. Гепатоцит цитоплазмасында гликоген кеп мелшерде жэне оларда синтетикалы; процесс басым [14]. Ашы; жэне KYЦгiрт гепатоциттердiц морфологиялы; айырмашылыгы ксенобиотик метаболизмiне, сонымен ;атар липид жэне кемiрсу алмасуы ;атынасыныц гетерогендшне байланысты болып келедi [15,16,17]. Бауыр белiгiнде гепатоциттiц курылым - ;ызмет гетерогендiгi бауыр белiгiнiц микроциркуляциясыныц ерекшелМмен керiнедi [18,19]. Т.П. Бекетова жэне С.М.Секамова есептегендей, ксенобиотик алмасуыныц галттш ферментi ашы; гепатоциттерде таралган [20]. Мысалы, токсикалы; дозада терт хлорлы кемiртегiнi енгiзгенде егеукуйрык;тар бауырында ашы; гепатоциттердiц дистрофиялы; езгерiстерi дамымады. Сондьщтан да бiр жагынан жануарлар агзасына тетраборат натриймен екi ай созылмалы эсерi кезiнде KYЦгiрт гепатоциттер саны кебейген, непзшен ашы; гепатоциттердiц синтетикалы; процесiнiц KYшеюi

ксенобиотиктiц деструктивтi эсерше бейiмделу реакциясы болып табылады.

Тетраборат натриймен созылмалы интоксикация кезшде ба;ыланган ашы; гепатоциттер дегенерациясы, бауыр белiгiнiц орталы; вена айналасында орналас;ан, осы жасушалардыц ;атысуы, негiзiнен, детоксикациялы; процесте, TYЙiршiксiз эндоплазмалы; тор саныныц кеп мелшерде болу есебшен TYсiндiредi [18]. Ксенобиотиктердiц созылмалы эсерi бауыр жасушаларына екi ядролы жэне полиплоидты гепатоциттер саныныц улгаюы KYШ салу децгейiн керсетедi [20]. Бас;а жагынан екi ядролы жасушалар саныныц улгаюы MYшенiц митотикалы; белсендШгше кесiрiн тигiзедi жэне созылмалы интоксикацияга бейiмделу механизмiнiц KYшеюiн керсетедi. Ею айлы; тетраборат натрий интоксикация нэтижейнде бауырдыц ;абыну процесi дамиды, орталы; белiк аралы; венада синусоидальды капиллярда ;ан iркiлiсi, гепатоциттер деструкциясы, сонымен ;атар бауыр тiнiнiц регенерациясы жэне стромасыныц жасушалы; инфильтрациясымен сипатталады.

Цорытынды: Тетраборат натриймен агзаныц созылмалы интоксикациясы: 1) бауыр белштершщ венозды

тамырларында ;ан iркiлiсiне,

2) гепатоциттердiц дегенерациясына, полиплоидты жэне ею ядролы гепатоциттердiц есуше алып келедi.

• Nq1 -201 6 • КазНМУ • kaznmu.kz

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ

1 Сериков В.С., Ляшев Ю.Д. Влияние мелатонина на стрессиндуцированные изменения в печени крыс с различной устойчивостью к стрессу / / Бюллетень экспериментальной биологии и медицины. -2015. -Т.159. -№3. -С.290-294.

2 Bustos - Obregon, E., Hartley, B.R., Catria - Galvez, R. Histopathological effects of boron on mouse liver // Int.J. Morphology. -2008. -№26 (1). -P.155-164.

3 Марупов, А.М., Лужников Е.Ж., Гольдфарб Ю.С. Эндотоксикоз при острых экзогенных отравлениях (обзор литературы) // Токсикологический вестник. -2004. -№2. -С.2-8.

4 Попп, Е.А. Морфофункциональная характеристика печени матери при эндогенной интоксикации и протекции цеолитами // Морфология, лимфология, клиника (Сборник научных работ посвященных 80-летию академика Ю.И.Бородин) - Новосибирск: 2009. - С.294-296.

5 Немывако Е.Е., Доровских В.А., Коршунова Н.В., Шаповаленко Н.С. Влияние пищевых добавок из биологически активного сырья на морфологическую организацию миокарда и печени крыс в условиях теплового стресса // Морфология. -2011. -Т.140. -№5. -С.103.

6 Палаичева, В. Один дома // Эксперт Казахстана. -2006. -№ 44.(100). -С.49-53.

7 Добровольский, В.В. География микроэлементов. Глобальное рассеяние. - М.: Мысль. 1983. - 272 с.

8 Вербицкая, Г.В. Актуальные вопросы гигиены населенных мест // Гигиена и санитария. - М.: 1975. - №7. - С.11-16.

9 Борисов, А.И. Гигиенические аспекты охраны окружающей среды / / Гигиена и санитария. -1976. -№1. - С.11-16.

10 Taniguchi M., Fusaoka Y., Nishikowa T., Kurihara M. Boron removal in RO seawater desalination // Desalination. -2004. -V.167. - P.419-426.

11 Parschova H., Mistova E., Jelinek L., Kabay N., Kauppinen P. Comparison of several polymetic sorbents for selective boron removal from reverse osmosis permete // React.Funct.Polym. -2007. -V.67. - №12. - P. 1622-1627.

12 Jpek J. Yilmaz, Kabay N., Yuksel M., Kizmizisakal O., Bryjak M. Removal of boron from Balcova geothermal water by ion exchange microfiltration hybrid process // Desalination. -2009. -V.241. -P. 167-173.

13 Шкрупий В.А. Количественное исследование ультраструктурной организации гепатоцитов интактных мышей в условиях острого отравления CCL4 / / Бюллетень экспериментальной биологии. 1973. - №2. - С.110-113.

14 Miller L., Lanolli C., Gumucio J. Quantitave morphology of theтsinusoids of the hepatic acinus. Quantiment analysis of rat liver// Gastroenterlogy. -1979. - Vol.76. - P.965-969.

15 Novikoff P. Intracellular organells and lipoprotein metabolism in normal and futty livers // The liver: biology and pathology. -New York: 1982. - P.143-168.

16 Iwamasa T., Ninomiya N., Hanvada T., Fukuda S. Immunohistochemical localization of Acid a-glucosidase in rat liver // J. Histochem. Cytochem. - 1982. - Vol.30. - №4. - P.378-384.

17 Pigkal E., Maurice M., Feldmann G. Immunoperoxidase localization of albumen and fibrinogen in rat liver fixed by perfusion of immersion: effect of saponin on the infracellular penerution of labeled antilodies // J. Histochem. Cytochem. -1982. -Vol.30. -№10. -P.1004-1014.

18 Gumicio J., Miller D. Liver cell heterogeneity // The liver biology and pathology. - New York: 1982. -P.647-661.

19 Афанасьев Ю.И. Юрина Н.А. Печень // Гистология, цитология, эмбриология (учебник). - М.: 2012. - С. 595-606.

20 Бекетова Т.П., Секамова С.М. К вопросу структурной гетерогенности гепатоцитов // III Всесоюзная Конференция по патологии клетки. (Тез. докл). -1982. - С.101-102.

А.К. БЕРДАЛИНОВА

Западно-Казахстанский Государственный медицинский университет имени Марата Оспанова

г.Актобе, Казахстан

СТРУКТУРНЫЕ ИЗМЕНЕНИЯ ПЕЧЕНИ ПРИ ХРОНИЧЕСКОМ ОТРАВЛЕНИИ ОРГАНИЗМА

ТЕТРАБОРАТОМ НАТРИЯ

Резюме: Исследование проведено на 50 белых беспородных крысах - самцах. При хронической интоксикации организма животных тетраборатом натрия изучались изменения структуры печени. После 2-х месячного хронического отравления тетраборатом натрия происходил снижение весового индекса печени. При этом происходило стаз крови - заполнение кровью центральной вены, расширение синусоидальных капилляров, дегенерация, в основном, светлых гепатоцитов, расположенных вокруг центральной вены, возрастало количество фибробластов и коллагеновых волокон вокруг триады печени, наблюдался амитоз ядер гепатоцитов, происходило увеличение числа двуядерных клеток (в контроле 6,2±0,41%, в эксперименте-12,7±0,75%), полиплоидных клеток (в контроле- 1,2±0,02%, в эксперименте - 4,3±0,27%).

Ключевые слова: печень, тетраборат натрия, гепатоциты, интоксикация.

A.K. BERDALINOVA

West Kazakhstan Marat Ospanov State medical university, Aktobe city, Kazakhstan

STRUCTURAL CHANGES OF THE LIVER AT CHRONIC INTOXICATION OF THE ORGANISM WITH SODIUM TETRABORATE

Resume: Research is conducted on 50 white not purebred rats - males. At chronic intoxication of the organism of animals with sodium tetraborate, structural changes of the liver were studied. In 2 months of chronic intoxication with sodium tetraborate there was decrease of the liver's weight index. In this case developed blood stasis - filling of central vein with blood, dilation of sinusoidal capillaries, degeneration, mainly in light hepatocytes located around central vein; the number of fibroblasts and collagen fibers around liver triade increased; amitosis of hepatocytes nuclei was noted; occurred the increase of the number of binuclear cells (in control 6,2±0,41%, in experiment 12,7±0,75%), polyploid cells (in control 1,2±0,02%, in experiment 4,3±0,27%). Keywords: liver, sodium tetraborate, hepatocytes, intoxication.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.