CC BY
3
МАТЕМАТИКА, ИНФОРМАТИКА И ИНЖЕНЕРИЯ
УДК 004.386
Искандарова С.Н. ассистент
кафедра «Программный инжиниринг»
Бегимкулова П. студент Самаркандский филиал Ташкентский университет Информационных Технологий им. Мухаммад Аль Хорезмий Республика Узбекистан, г. Самарканд ЗАДАЧИ ОЦЕНКИ СЛОЖНЫХ ОБЪЕКТОВ Аннотатция: В данные статье выявлены и количественно обоснованы конкретные пути решения проблемы "Задачи оценки сложных объектов", в том числе обозначены некоторые возможности решения данной проблемы. Так же определены тенденции развития тематики "Задачи оценки сложных объектов".
Ключевые слова: оценка, сложные объекты, тенденции, классификация.
Murakkab ob'ektlarni baholash masalalari TATUSamarqandfiliali assistent S.N.Iskandarova,talaba Begimkulova P.
Samarkand branch of the Tashkent University of Information Technologies named after Muhammad Al Khorezmiy, assistant of the Department "Software Engineering" Iskandarova S.N., student Begimkulova
P., Republic of Uzbekistan, the city of Samarkand TASKS OF ASSESSMENT OF DIFFICULT OBJECTS Annotation: In this to article specific solutions of a problem of "The task of assessment of difficult objects" are revealed and quantitatively justified, including some opportunities of the solution of this problem are designated. Tendencies of development of subject of "The task of assessment of difficult objects" are also defined.
Keywords: assessment, difficult objects, tendencies, classification. Realizatsiya qilinayotgan model ramkasida baholanayotgan ob'ektlar S xususiyatlar ob'ektlari to'plami shaklida qaraladi. Bu erda S to'plam N va E o'zaro keshisshmaydigan to'plamlarning birlashishi natijasida hosil qilinadi. Har bir sanalayotgan Ei xususiyat ma'lum bir qiymatlar to'plamini qabul qilaoladi. Har bir sonli Ni xususiyat faqat haqiqiy sonlar sohasidagi qiymatlarni qabul qilaoladi, u minimal va maksimal qiymatlar bilan cheklangan- Nimin va Nimax lar bilan cheklangan. Shunday bo'linishlar orqali biz amalda ob'ektning ham soni bo'yicha (sonli) va ham sifati bo'yicha( sanalgan) xarakteristikalari beriladi.
Universal ekspert tizimlari yechadigan masalalar -kvalimetriya masalalari (sifatni baholash) va klassifikatsiya(timsollarni tanish) masalalari deyiladi.
Kvalimetriya masalalarini yechish jarayonida har bir baholanayotgan ob'ektga biron bir I soni mos keltiriladi. Bu erda I mazkur ob'ekt bahosi hisoblanadi. Klassifikatsiya masalasini yechish jarayonida esa har bir ob'ektga mazkur ob'ektga tegishli bo'lgan klass mos keltiriladi.
Har bir a'lohida olinayotgan baholash masalasida baholanayotgan ob'ektga T to'plami talablari qo'yiladi, shuningdek xususiyatlar va talablar orasidagi F moslashuv mos keltiriladi. Bu holda bitta talabda bir nechta xususyatga murojat qilinishi mumkin. Masalan, ko'chmas mulk masalasida ob'ektni baholashda (masalan, kvartira) talab- bu "qulay kvartira" bo'lib u "rayon" , "qavati" "telefoni mavjudligi' xususiyatlariga murojat qiladi. Umuman olganda, talabni kiritishdan maqsad- bu ob'ektni adekvakt baholashdagi ma'nosi quyidagicha: konkret baholash masalasida talab sub'ektning maqsadini ifodalaydi .
Bundan tashqari klassifikatsiya masalasida biron bir S klassi to'plami shakillantiriladi. Kvalimaetriya masalasida esa T ning har bir talabi uchun bu talab vazn koeffitsienti ( etiborli hadi ) mos keltiriladi. Klassifikatsiya masalasida har talabga n-ta vazn koeffitsienti mos keltiriladi, bu yerda n - klasslar soni. Bu holda Pij -bu i-chi talabning og'irligi, ular T to'plamiga tegishli. Hamma P to'plamlar - og'irliklar to'plami deb ataladi(og'irlik koeffitsientlari deb ataladi).
Bundan tashqari kvalimetriya masalasida F to'plamning har bir mos talablar va unga bog'liq bo'lgan elementi uchun yoy og'irlik koeffitsienti beriladi. Masalan, kompyuterlarni ularning tezliklari bo'yicha baholashda protsessor turi xususiyat sifatida qatnashadsi.
Klassifikatsiya masalasini yechishda F top'lamning har bir elementi ga n -ta sonli klass mos keltiriladi, ular talab ramkasidagi xususiyat vaznini aniqlaydi.
Shu yo'l bilan hosil qilingan D to'plami yoy koeffitsientlari og'irliklari to'plami deyiladi. Talablar to'plami shakillantirilgandan keyingina navbatdagi etalonlar top'lamini shakillantirish mumkin bo'ladi. Etal'on ideal shaklda mavjud bo'lmasligi mumkin, ammo qaror babul qilish uchun u albatta berilishi lozim. Tavsiflanayotgan model ramkasida etalon - u shu so'zning umumqabul qilingan ma'nodagi etal'on emas. Etal'on model nuqtai nazaridan u nafaqat u yoki bu xususiyat to'g'risida ma'lumat saqlaydi, balki undagi qolgan hamma xususiyatlar qiymatlari qanchalik yaxshiligi haqida ham ma'lumot saqlaydi.
E to'plamining Ei elementi sifatida V=fi(Si) funksiyasi olinadi. Bu funksiya Si ning qiymatlari qanchalik darajada masalani qanoatlantirishini ham ifodalaydi. Bu funksiya qiymatlari esa nol va birlar orasida yotadi. Agar funksiya qiymati birga teng bo'lsa, u holda xususiyat to'lig'icha masalani qanoatlantiradi deyiladi va u modelga ham qanoatlanarli hisoblanadi. Agar funksiya qiymati nolga teng bo'lsa, u holda xususiyat masalani qanoatlantirmaydi va bu xususiyat ob'ektni umumiy baholashda xechqanaqa hisssa qo'shmaydi. Bu funksiya uzluksiz bo'lib , agar Si xususiyat sonli bo'lib n-ta qiymatga ega bo'lsa , u holda uni sanoqli deb atashadi( bu yerda n - i-chi xususiyatning ro'y berish soni). Baholash effektivligini oshirish maqsadida baholash modeliga binarli kritiklik vektori kiritiladi. Agar vektor kritiklik elementi qiymati Kij 1 ga teng bo'lsa, u holda j-chi xususiyat i-chi talabda kritiklik bor deyiladi. Bu degani agar
konkret ob'ektning j-chi xususiyati qiymati masalaning aniqlanish sohasiga tegishli bo'lsa u holda ob'ekt konkret baholanishga ega bo'ladi. Kritiklik vektori modelga predikatlar mantiqi elementlarini kiritadi va masala shartini qanoatlantirmaydigan ob'ektlarni ajratib tashlaydi. Shunday qilib, kvalimetriya masalasida baholash modelini quyidagicha tavsiflash mumkin:
<S,T,P,D,E,F,K>
Klassifikatsiyalash masalasida esa:
M<S,T,P,D,E,C,F,K>.
Yuqorida keltirilgan ma'lumotlar shakillantirilgan baholash masalasini yechishga yetarli bo'ladi( klassifikatsiya yoki kvalimetriya masalasini). Modelning so'zsiz muhim jiihati sifatida uning unversalligi hisoblanadi.
Shunday qilib masalani shunday shakillantirish mumkin: Modelning tashkiliy qismlari haqida ma'lumot saqlovchi ma'lumotlar strukturasini shakillantirish lozim (S, T, P, D, E, C to'plamlari va ularning tashkil etuvchilari ). Ma'lumotlar strukturasi ham ichki ( ekspert tizimining dasturiy modullari ishlatilishi mumkin bo'lgan ) hamda tashqi (tashqi qurilmalarda saqlash mumkin bo'lgan) qurilmalarda saqlash mumkin bol'sin. Bundan tashqari shakillantirilgan ma'lumotlar tarkiblarini yaratish mexanizmini ishlab chiqish lozim. Ma'lumotlarni boshqarish mexanizmi dasturiy modullar orqali realizatsiya qilingan bo'lishi lozim ( qism dasturlar, klasslar, resurslar). Dasturiy realizatsiya C++ da amalgam oshirilishi lozim.
Foydalangan adabiyotlar ro'yxati:
1. Шлеер С., Меллор С. Объектно-ориентированный анализ: моделирование мира в состояниях: Пер. с англ. - Киев : Диалектика, 1993. - 240 с.
2. Шевченко В. Нейронные сети.//Компьютерное обозрение, №46, 1996, С.19.
УДК 004.386
Искандарова С.Н. ассистент
кафедра «Программный инжиниринг»
Бегимкулова П. студент Самаркандский филиал Ташкентский университет Информационных Технологий
им.Мухаммад Аль Хорезмий Республика Узбекистан, г. Самарканд ЗАДАЧИ ОБЪЕКТА ПРЕДНАЗНАЧЕННОГО ДЛЯ СОЗДАНИЯ БАЗЫ
ДАННЫХ
Аннотация: В работе исследованы основные принципы объектного подхода при разработке базы данных. Изучена методология разработки объектно-ориентированной реляционной базы данных и ее возможности. Рассмотрены инструменты разработки объектно-ориентированной
