Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИ ВА ДАВЛАТ ОРГАНЛАРИНИНГ ЎЗАРО МУНОСАБАТИ'

ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИ ВА ДАВЛАТ ОРГАНЛАРИНИНГ ЎЗАРО МУНОСАБАТИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
олий таълим ташкилоти / лицензия / рухсат бериш / субъект / бошқарув / академик мустақиллик.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Ғозиев Козимбек Жовлонбекович

Мазкур мақолада олий давлат ва нодавлат олий таълим ташкилотларини ташкил этиш ва тартибга солиш муносабатларининг мазмун-моҳияти, бошқарувни амалга оширишнинг ўзига хос хусусиятлари таҳлил қилинади; Шунингдек, таълим ташкилотларини ташкил этиш ва бошқариш жараёнида вужудга келадиган лицензиялаш, аккредитация билан боғлиқ ҳолатлар тизимли тарзда ўрганилиб, олий таълим ташкилотлари маъмурий ҳуқуқнинг субъекти сифатида давлат бошқарув органлари билан вужудга келадиган ҳолатлари тадқиқ қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИ ВА ДАВЛАТ ОРГАНЛАРИНИНГ ЎЗАРО МУНОСАБАТИ»

ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИ ВА ДАВЛАТ ОРГАНЛАРИНИНГ УЗАРО МУНОСАБАТИ

Гозиев Козимбек Жовлонбекович

Тошкент давлат юридик университети Маъмурий ва молия хукуки кафедраси укитувчиси

https://doi.org/10.5281/zenodo.11214889

Аннотация. Мазкур мацолада олий давлат ва нодавлат олий таълим ташкилотларини ташкил этиш ва тартибга солиш муносабатларининг мазмун-моуияти, бошцарувни амалга оширишнинг узига хос хусусиятлари таулил цилинади; Шунингдек, таълим ташкилотларини ташкил этиш ва бошцариш жараёнида вужудга келадиган лицензиялаш, аккредитация билан боглиц уолатлар тизимли тарзда урганилиб, олий таълим ташкилотлари маъмурий ууцуцнинг субъекти сифатида давлат бошцарув органлари билан вужудга келадиган уолатлари тадциц цилинган.

Калит сузлар: олий таълим ташкилоти, лицензия, рухсат бериш, субъект, бошцарув, академик мустациллик.

Олий таълим ташкилотларининг хукукий макоми ва фаолиятини ташкил этиш асосларига кизикиш ижтимоий сохада олиб борилаётган доимий ислохот жараёнлари билан боглик. Таълимнинг сифат узгаришлари нафакат олий укув юртларининг давлат томонидан тартибга солиш ва бошкаришдаги камчиликлари ва шартларида, балки таълим ташкилотларининг хукукий макомида хам намоён булади.

Узбекистонда олий таълим сохасида бошкарувни, ташкил этишни Узбекистон Республикаси Президенти, Вазирлар Махкамаси, тегишли вазирликлар (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги ва тизимида олий укув юртлари мавжуд булган тегишли вазирлик хамда идоралар) амалга оширади.

Олий таълим сохасида тизимнинг мураккаблиги шундан далолат берадики куп холларда олий укув юртлари маъмурий хукукнинг алохида субъекти сифатида давлат рахбари томонидан ташкил этилиши билан боглик жараён хисобланади.

Масалан, Узбекистон Республикаси Президентининг 05.10.2022 йилдаги П^-386-сонли карорига асосан Наманган тукимачилик саноати институти ташкил этилиб, унинг асосий фаолият йуналишлари, мутахассисликлари белгилаб берилган хамда институтнинг фаолият юритиши учун Наманган шахар, «Гулобод» МФЙ, Жанубий айланма йули кучаси, 17-уй манзилида жойлашган Наманган тадбиркорликни ташкил этиш техникумининг бино ва иншоотлари тегишли худуди билан биргаликда оператив бошкарув хукуки асосида бепул берилган.

Бу тарздаги мамурий хукукнинг субъекти бошка субъектлардан фаркли жихати шундаки давлат рахбари томонидан унинг барча йуналишлари каътий белгилаб берилади ва кейинчалик эса унга узгартириш ёки кушимча киритиш хам алохида тартибда олиб борилади.

Агарда давлат ёки Хукумат рахбари томонидан ташкил этилган давлат олий таълим ташкилотларнинг нодавлат олий укув юртларидан фарки, маълум бир маънода устунлик жихати сифатида уларнинг факатгина аттестация ва аккредитациядан утиши билан чекланиб, колган маъмурий муносабатларда катнашмасликни таъминлайди. Бу эса уз навбатида таълим сифати борасидаги ракобатга салбий таъсир курсатади.

Хорижий мамлакатлар тажрибасида эса олий таълим ташкилотларини ташкил этишда бошка услуб асосида ёндашилади.

Дунёнинг куплаб мамлакатларида давлат органлари янги олий таълим хизматларини етказиб берувчиларнинг бозорга киришини назорат килади. Олий таълим сохасида лицензиялаш оркали, минимал сифат стандартларига жавоб берадиган академик дастурлар билан таъминлайди. Хукумат томонидан ушбу сифатни таъминлаш аралашуви одатдагидек кабул килиниши мумкин.

Бундан ташкари худудий махаллий Кенгашлар ва фаол фукаролар томонидан хам худудни иктисодий ривожлантириш учун олий таълим ташкилотларини тузиш ва руйхатдан утказиш ва кейинчалик Сенат тасдигидан утказиш амалиёти хам мавжуд.

Масалан, А^Ш Канзас штати, Lawrence тумани хокими Ендрю Rider 1855 йил 3 июль куни худудий конун чикарувчилар ва фаол фукаролар билан биргаликда давлат университети очиш учун йигилиш ташкил этилиб, Канзас университетининг Низомини тасдиклашган ва таълим даргохи 1869 йилдан тулик фаолиятини бошлаган.

Маъмурий хукукий муносабатлар субъекти сифатида купрок иштирок этадиган нодавлат олий таълим ташкилотлари хисобланиб, биз юкорида куриб чиккан давлат рахбари томонидан ташкил этилган университетдан фаркли равишда улар биринчи навбатда маъсулияти чекланган жамият шаклида давлат руйхатидан утиш учун давлат хизматлари марказларига мурожаат килишади ва шу оркали маъмурий-хукукий муносабатга киришиб, солик органларидан руйхатдан утилади.

Бу маъмурий муносабатнинг дастлабки боскичи хисобланиб, бу боскичдан кейин тегишли равишда амалдаги конунчиликка биноан ер участкаси учун аукционда катнашиб ер участкаси олиши, хужжаталарни махаллий давлат хокимияти органларига топшириши лозим.

Шундан сунг нодавлат олий таълим ташкилотлари учун лицензиялаш масаласи юзасидан асосий маъмурий-хукукий муносабат булган ва Вазирлар Махкамасининг 27.03.2018 йилдаги 241-сонли ва Адлия вазирлигидан 27.10.2023 йилда 3467-сон билан руйхатдан утган давлат хизматлари ягона реестри хакидаги буйругига асосан Узбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигига лицензия олиш учун ариза ва илова хужжатлар топшириш мумкин булади.

Бу жараёнларнинг барчаси фукаролик муносабати эмас балки давлат органлари ва хусусий шахслар уртасидаги маъмурий-хукукий муносабатлар булганлиги сабабли хам давлат ва нодавлат олий таълим ташкилотлари маъмурий хукукнинг тулаконли субъекти хисобланади.

Нодавлат олий таълим ташкилотлари томонидан лицензия олиш борасидаги маъмурий-хукукий муносабат учун license.gov.uz электрон тизимдан фойдаланган холда тегишли йуналишларни ва белгиланган бир катор талаблар асосида шунингдек, Вазирлар Махкамасининг 21.02.2022 йилдаги "Махсус электрон тизим оркали айрим фаолият турларини лицензиялаш тартиби тугрисидаги ягона низомни тасдиклаш хакида"ги 80-сонли карори билан белгиланган Низомга биноан маъмурий органга ариза ва унга бир катор хужжатларни илова килиш яъни, юридик шахс тугрисидаги тулик маълумотлар, лицензия талабгорининг лицензия талаблари ва шартларига риоя килишга розилиги, автомототранспорт воситалари, педагог кадрлар хакида маълумот, укув режаси ва дастурларининг электрон нусхалари ва бошка белгиланган 11 та талабларни бажарганлиги хакидаги маълумотларни такдим этиши лозим хисобланади.

Шундан сунг лицензияловчи орган томонидан аризани куриб чикиш учун базавий хисоблаш микдорининг 2 баравари микдорида йигим ундирилиб, 30 кун ичида аризани куриб чикади ва барча талаблар бажарилган булса лицензия берилганлиги учун БХМнинг 10 баравари микдорида уша талабгорнинг узига лицензия берилади. Бу эса яккол маъмурий-хукукий муносабат хисобланади.

Хулоса килиб айтганда, олий таълим ташкилотларнинг фаолиятида унинг маъмурий хукук субъекти сифатида, юридик шахс сифатида руйхатдан утиши, ер участкаси, бино-иншоат билан таъминланиши лицензия ва сертификатга эга булиши мухим ахамиятга эга булиб, ташкилотнинг маълум бир хукуклари ва мажбуриятларини амалга ошириш имкониятини аниклашга имкон беради.

REFERENCES

1. Hans Pechar ва Elke Park. Higher Education Systems and Institutions, Austria. The International Encyclopedia of Higher Education Systems and Institutions, 2020, pp. 820-825. https://doi.org/10.1007/978-94-017-8905-9.

2. Copy of the Laws of Kansas Territory: "An Act to incorporate and provide for the institution and support of a University in Kansas Territory", U.S. 1-2 sessions 34 Congress, 1855, p. 783.

3. Barbara Brittingham. US Accreditation and Quality Assurance, International Dimensions. The International Encyclopedia of Higher Education Systems and Institutions, 2020. pp. 27332736. https://doi.org/10.1007/978-94-017-8905-9.

4. Beales, H. Licensing and certification systems. In P. Newman (Ed.), The new palgrave dictionary of economics and the law (Vol. 2, pp. 578-581). London: Macmillan. (1998).

5. Karsten Mause. Rethinking governmental licensing of higher education institutions. A Bibliometric Review based on Scopus. European Journal of Law and Economics, 2008, no.25, 57-78 pp. (accessed 15.12.2008) doi 10.1007/s10657-007-9036-4.

6. Cave, M., Dodsworth, R., & Thompson, D. Regulatory reform in higher education in the UK: Incentives for efficiency and product quality. Oxford Review of Economic Policy, 8(2), 79102. (1992).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.