13jort^
gi
TA'LIMDA RAQAMLI TEXNALOGIYALARGA BO'LGAN EHTIYOJ
Ulug'bek Fazliddin o'g'li Orziqulov Lobar Shaxobidin qizi Matkarimova
Chirchiq davlat pedagogika universiteti talabalari
ANNOTATSIYA
Ta'limning texnologik yaxshilanishi talabalar hayotini osonlashtirdi. Bugungi kunda talabalar qalam va qog'ozdan foydalanish o'rniga taqdimotlar va loyihalarni yaratish uchun turli xil dasturiy ta'minot va vositalardan foydalanadilar, og'ir kitobdan farqli o'laroq, elektron kitobni olib yurish osonroq, ular o'zlariga kerakli bo'lgan ma'lumotlarni gadjetlari orqali bevosita internet tarmog'idan ko'rib chiqishlari yoki bir vaqtni o'zida ikkita va undan ortiq oliy o'quv yurtlarida ta'lim olishlari imkoniyati yaratilyapti. Ushbu maqola ta'limda raqamli texnologiyalarga bo'lgan ehtiyoj haqida qisqacha ma'lumot beradi va ta'limdagi asosiy dasturlar va muammolarni muhokama qiladi.
Kalit so'zlar: axborot kommunikatsion texnologiyalar, raqamli texnologiya, kognitiv faoliyat, hissiy idrok, germenevtika, maktabgacha ta'lim, boshlang'ich ta'lim, raqamlilashtirish, ta'lim,, rivojlanish, globallashuv, motivatsiya, integratsiya,strategiya.
ABSTRACT
Technological improvements in education have made life easier for students. Nowadays, instead of using pen and paper, students use different software and tools to create presentations and projects, unlike a heavy book, an e-book is easier to carry, they have what they need. an opportunity is being created for them to view information directly from the Internet through their gadgets or to study at two or more higher educational institutions at the same time. This article provides a brief overview of the need for digital technologies in education and discusses key applications and challenges in education.
Keywords: information and communication technologies, digital technology, cognitive activity, emotional perception, hermeneutics, preschool education, primary education, digitization, education, development, globalization, motivation, integration, strategy.
Mamlakatimiz Prezidenti Shavkat Mirziyoev takidlaganidek, "Taraqqiyotga erishish uchun raqamli bilimlar va
October 20, 2023 Republican Scientific and Practical Conference
947
jort^
zamonaviy axborot texnologiyalarini egallashimiz zarur va shart. Bu bizga yuksalishning eng qisqa yo'lidan borish imkoniyatini beradi [1].
Bugungi kunda raqamli texnologiyalar shiddat bilan rivojlanib boryapti va har bir sohada zamon bilan hamqadam odimlashni taqozo etmoqda. Axborot olish va foydalanish tezligi juda yiriklashgan hozirgi davrda ta'lim tizimida raqamli texnologiyalardan foydalanish ta'lim sifatini oshirish va ijtimoiy faol yoshlarni tarbiyalashda katta axamyatga ega. Biz ilgari ta'lim dasturlarini an'anaviy usuli ya'ni ma'ruzani yirik hajmli kitoblar va qollanmalar orqali amalga oshirilgan shaklida olib borganmiz. Bu esa oz navbatida ta'lim sifatining u qadar yuqori bolishini ta'minlamagan.Hozirda ta'lim sifatini ko'tarishda ta'limni raqamlashtirish jarayoni boshlangan.[2]
Raqamli texnologiyalar tarmoqlar orqali, masofaviy ta'lim, telekommunikatsiya, xavfsizlik, ma'lumot omborlari, dasturiy taminot va boshqa ko'plab sohalar uchun xizmat qilish imkonini yaratadi. Mavjud raqamli texnologiyalar, yuqori sifatli ma'lumot omborlarini, yuqori tezlikdagi internet ulanishini, barcha sohalar uchun xavfsizlik qidiruvlarini va ko'pgina texnologiyalar to'plamini o'z ichiga oladi. Raqamli texnologiyalar jamiyatimiz uchun katta imkoniyatlar yaratishiga qodir va bizning hayotimizga katta ta'sir qilishi mumkin. An'anaviy sinf ko'rsatmalari o'qitish muhitini, tezroq baho berish va ko'proq ishtirok etish kabilarni ta'minlashi kerak. Bundan farqli o'laroq, raqamli o'quv vositalari va texnologiyalari bu bo'shliqni to'ldiradi. Bunday texnologiyalarning ba'zi samaradorligi an'anaviy o'rganish metodologiyalari bilan ajralib turadi.[3]
Ta'limning globallashuvi allaqachon raqamli texnologiyalarni qo'llashni taqozo etdi. Darslarni o'tkazish, resurslarni almashish, baholash va akademik muassasalarning kundalik faoliyatini boshqarish uchun onlayn platformalar mavjud. COVID-19 pandemiyasi ta'lim tizimini saqlab qolish uchun onlayn ta'lim rejimini qabul qilishga majbur qildi. Rivojlangan mamlakatlar ushbu inqirozni yengish uchun yaxshi jihozlangan edi. Biroq, rivojlanayotgan davlatlar bu talabni qondirish uchun ko'p muammolarga duch keldilar. Raqamli texnologiyalar hozirgi muhim davrda ta'limning qutqaruvchisi sifatida paydo bo'ldi. [4] Raqamli texnologiyalar o'quvchilarning muammoni yechish, fikrlash strukturasini yaratish va jarayonni tushunish kabi kasbiy faoliyatini talab qiladigan qobiliyatlarni rivojlantirishga yordam beradi va talabaning talablariga asoslanib moslashtirish imkonini beradi. Agar texnologiya sinfda qo'llanilsa, bolalar o'rganishga ko'proq jalb qilinishi mumkin. Ayniqsa, boshlang'ich sinfda tahsil oladigan bolalar uchun o'zlashtirilishi qiyin bo'lgan
October 20, 2023 Republican Scientific and Practical Conference
948
jorv^
matematika fanini o'yinlar, video tushinturuvlar va rangli animatsiyalar bilan yanada qiziqarli qilish mumkin. Hozirgi yoshlar elektron gadjetlardan foydalanishga juda o'rganib qolganligi sababli, ularni maktab ta'limiga qo'shish, shubhasiz, ularning qiziqishini uyg'otishi va faollik darajasini oshirishga yordam beradi. Texnologiyani ta'limga integratsiyalash talabalarga qiziqarli ta'lim tajribasini taqdim etadi, bu esa ularga chalg'itmasdan mavzuga ko'proq qiziqishni saqlab qolish imkonini beradi. Talabalar ma'ruza darslarida sakson minut bir hil ovoz va mavzuni eshitib o'tirsalar albatta e'tiborsizlik yuzaga kelishi mumkin. Buning o'rniga proyektorlar orqali turli xil ma'lumot va videolar bilan tushuntirilsa talabalar aktivroq bo'lishadi. O'quv xonasida proyektorlar, kompyuterlar va boshqa zamonaviy texnik jihozlardan foydalanish o'quvchilar uchun o'qishni qiziqarli qilishi mumkin. Sinfda texnologiya resurslari, og'zaki taqdimotlar va guruh ishtirokini o'z ichiga olgan vazifalarni o'rnatish orqali talabalarning o'rganishi, o'zlashtirishi osonroq bo'ladi. Internetga bo'lgan ehtiyoj ta'limda ham meditsina va boshqa yo'nalishlarda ham keskin oshib bormoqda. [5]
Quyidagi rasmda 2013-yildan joriy yilgacha bo'lgan davrdagi internet foydalanuvchilari soni foizlarda qanday o'sgani keltirilgan: 1- rasm
Internet foydalanuvchilar sonining dinamikasi 2013-2023. (mlrd. kishi)
Raqamli ta'lim - bu butun o'quv dasturini bajarish uchun texnologiyadan foydalanadigan va talabalarga tez o'rganish imkonini beruvchi o'rganish strategiyasidir. Talabalar noutbuklar, planshetlar va shu kabi texnologik yoki internetga ulangan gadjetlardan foydalanadilar. O'qituvchi o'rgatgan narsalarni qayd qilish o'rniga, o'quv
October 20, 2023 Republican Scientific and Practical Conference
949
jort^
gL
dasturining aksariyati o'quvchilarga qiziqarli va interaktiv platforma orqali onlayn tarzda yetkaziladi. O'rganilgan bilimlar ya'nada yaxshi o'zlashtirilishi uchun kompyuter orqali quiz testlar orqali o'tgan mavzularni bilish darajasini mustahkamlaydilar.[6]. Internet yangi aloqa kanallarining paydo bo'lishiga olib keldi, bu esa ta'lim ma'lumotlarini uzatish va ulardan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirdi. Raqamli texnologiyalar masofaviy ta'lim ya'ni boshqa davlatning nufuzli universitetlari o'quv dasturini o'rganish, bilimlarni shakllantirish kabi imkoniyatlarni yaratadi.[7].
Shunday qilib, samarali ta'lim hamma uchun va hamma joyda mavjud bo'lishi uchun ilg'or raqamli texnologiya imkoniyatlaridan foydalanish o'quv dizaynerlari va pedagoglarga bog'liq bo'ladi. Texnologiya bolalarga sinfdan tashqarida ta'lim berishda muhim rol o'ynashda davom etdi. Raqamli ta'lim ijodkorlikni rivojlantiradi va o'quvchilarga muvaffaqiyat tuyg'usini beradi, an'anaviy usullardan tashqari fikrlash orqali qo'shimcha o'rganishni rag'batlantiradi. Barcha davlatlar televidenie, radio, onlayn va mobil platformalar kombinatsiyasidan foydalangan holda masofaviy ta'lim texnologiyalarini o'zlashtira oldi, bu tahsinga sazovor. Bular axborotga oson kirishni, axborotni oson saqlashni, axborotni saqlashni oshirishni va axborotni taqdim etishni yaxshilashni ta'minlaydi; ta'lim yanada interaktiv bo'lib, bilim almashishni osonlashtirdi va o'rganishga bo'lgan ishtiyoqni oshirdi. Bugungi texnologik o'sish bilan o'qituvchilar smartfon va planshet kompyuterlar kabi turli xil gadjetlardan foydalanishni o'rganishlari kerak. O'qituvchilar o'zlarining materiallari jonli, qiziqarli va dolzarb bo'lishini ta'minlash uchun barcha mavjud onlayn resurslardan foydalanishlari kerak. Texnologiyadan ta'lim maqsadlarida samarali foydalanilsa, ta'lim yaxshilanadi va talabalarda qiziqish uyg'otadi. Elektron ta'lim tizimlarini telefonlar va planshetlar kabi yangi aqlli qurilmalar bilan moslashtirish raqamli ta'limdan foydalanish qulayligi va tezroq o'zlashtirilishining muhim elementi bo'ldi. Animatsiya, o'yinlar yoki faqat o'yin-kulgi uchun mo'ljallangan sun'iy intellekt tizimlari kabi maxsus o'quv mahsulotlari ham kiritilgan. Texnologiyani qo'llab-quvvatlaydigan innovatsiyalar mavzular bo'yicha o'rganishni osonlashtirdi.
Talimda raqamli texnologiyalarni o'qitish sifatini saqlab qolgan holda samarali qo'llash uchun nimalar qilish kerak?
Birinchidan, albatta mamlakatimizda Internet infratuzilmasini yaxshilashimiz, mobil' operatorlar tomonidan ko'rsatilayotgan xizmatlar sifatini oshirishimiz va eng muhiki aholining, ayniqsa talaba yoshlarni zamonaviy axborotkommunikatsiya
October 20, 2023 Republican Scientific and Practical Conference
950
g
m
texnologiyalarining so'ngi yutuqlarini o'zlashtirishga shartsharoitlar hamda imkoniyatlar yaratib berishimiz lozim.
Ikkinchidan, o'quv jarayonini tashkil etishda raqamli texnologiyalardan foydalanish ko'lamini kengaytirish va axborot resurslari, o'qitish vositalari va masofaviy o'qitish texnologiyalarini rivojlantirish, ijodkor talabalarni universitetni raqamlashtirish loyihalariga jalb qilish bilan oliy ta'lim muassasalari faoliyatini tartibga soluvchi normativ-huquqiy hujjatlarga o'zgartirish kiritish bo'yicha vakolatli organlarga takliflar berish, yuqori samaradorlikka ega raqamli qurilmalar bilan jihozlangan tuzilmalar, o'quv xonalari, laboratoriyalar, mediastudiyalar va boshqalarni o'z ichiga olgan markazlarni tashkil etish hamda unda orttirilgan tajribani ta'lim muassasalarida qo'llash.
Uchinchidan, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va ta'lim texnologiyalarining mustahkam integratsiyasini ta'minlash, bu borada pedagog kadrlarning kasbiy mahoratini uzluksiz rivojlantirib borish uchun qo'shimcha sharoitlar yaratish.
To'rtinchidan, interfaol taqdimot tizimlaridan foydalanish, ma'ruza va seminar darslari uchun internet bilan bog'liq holda interfaol va mul'timediali taqdimotlarni ishlab chiqish kabi mavzular bo'yicha o'qituvchilarning malakasini oshirish uchun kurslarni tashkil qilish va o'tkazish.
Beshinchidan, real vaqt rejimida interfaol taqdimot tizimlari, videokonferentsaloqa tizimlari, virtual zallar, elektron resurslardan foydalanib istalgan vaqtda masofaviy o'qitish jarayonini amalga oshirish.
Oltinchidan, bulutli texnologiyalar, virtual voqelik, kengaytirilgan voqelikdan foydalanish hamda didaktik materiallar va tajriba dizaynlarini ishlab chiqishda 3D printerini qo'llash, raqamli didaktika va raqamli ta'lim modellarini qo'llash, o'qituvchilar va talabalar uchun loyihalar, diplom ishlari, ilmiy izlanishlar va boshqalarini muhokama qilish uchun ilmiy veb-saytlar ishlab chiqish lozim. Shundagina, biz raqamli texnologiyalardan foydalanib ta'lim sifatini tushirmagan holda talaba-yoshlarga bugungi kun talabi darajasida bilim olishlariga erishamiz.[8].
Xulosa sifatida aytish mumkinki raqamlashtirilgan ta'lim tizimidan foydalanish maktabgacha va boshlang'ich ta'lim o'quvchilarining kelajakda raqamlashgan jamiyatga kirishishi uchun maqsadli auditoriya a'zosi bo'lishi uchun tayanch bo'lib xizmat qiladi. Bu, albatta, maktabgacha ta'lim
tashkilotining va maktabning ta'lim bozoridagi raqobatbardoshligini oshirishga, qo'shimcha qiymat yaratishga va
October 20, 2023
https://cspi.uz/
Republican Scientific and Practical Conference
g
я
bolalarni jalb qilishga olib keladi. Raqamli texnologiyalarni turli sohalarga nafaqat ta'lim tizimiga joriy etilishi mamlakat ta'lim tizimini modernizatsiya qilishda katta rol o'ynaydi. Zamonaviy ta'limni tashkil etish va ta'lim samaradorligini ortishiga xizmat qiladi.
REFERENCES:
l.O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoevning 2020 yil 24 yanvarda Oliy Majlisga yo'llagan Murojaatnomasi. 2020 y.
2. Грегг Б. «Производительность систем: Enterprise и Cloud», 2014.
3. Мирзахмедова, Н. Д. (2015). Применение макросов в программе Power Point для создания тестовых заданий. Наука, техника и образование, (4 (10)),
4. Abdullayev M., Saidahror, G., & Ayupov, R. Raqamli iqtisodiyot - kadrlar tayyorlashning dolzarb yo'nalishlari. 2020 y.
5. Frank, Robert H, Thomas D. Gilovich, and Dennis T. Regan, 1993, economical changes and problems Journal of Economic Perspectives, vol. 7(2): 159-171.
6. Саматов, С. М., & Сайдуллаев, А. (2020). О некоторых свойствах собственного значения двухчастичного дискретного оператора Шредингера. In Modern stochastic models and problems of actuarial mathematics (pp. 114-115).
7. Bromwich D. (2015). Trapped in the Virtual Classroom. The New York Review of Books.
8. Сайдуллаев, А. Ж. (2021). Связанные состояние гамильтониана системы двух произвольных частиц на решетке. Экономика и социум, (3-2), 301-309.
9. Sa'Dullaeva, M. H. (2022). MNEMONIK TEXNOLOGIYALAR ASOSIDA TARIXIY BILIMLARGA XOS KOMPETENSIYALARNI RIVOJLANTIRISH.^cade^ic research in educational sciences,3(10), 206-212.
180-182.
https://cspi.uz/
Republican Scientific and Practical Conference
October 20, 2023
