CC BY
0СЫРТЦЫ ЖАРЫЦТАНДЫРУ ЖYЙЕЛЕРIН САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ
ТИЛЕУКЕЕВ ЖАМБЫЛ АБДРАХИМОВИЧ
«Бакытты болашак» окушылар сарайы, Робототехника бойынша косымша бiлiм беру педагоп. Магистр. Халыкаралык Акпараттандыру академиясыньщ академигi
АЛЕКЕЕВА АРАЙЛЫМ ДЖУМАГАЛИЕВНА
«Бакытты болашак» окушылар сарайыныц директоры
АШИБАЕВА АСЕМ ЕСЕНЖОЛОВНА
«Бакытты болашак» окушылар сарайы, директордыц бейiндiк ici женшдеп орынбасары
Аннотация: Бул мацалада А1 класындагы жарыцдиодты жолды жарыцтандырудыц энергия тшмдшт багаланады. Талдау ymîh дэстурл1 HID шамдары жэне заманауи жарыцдиодты жарыц квздерг сияцты жарыцтандырудыц ек1 тург салыстырылды. Автомобиль жолдарын жарыцтандыруга цойылатын халыцаралыц талаптар нег1з1нде DNaT-400 шамдары жэне олардыц жарыц диодты аналогтары жарыц царцындылыгыныц цисыгы (LCU) бойынша тацдалды. Салыстыру орны реттде багдаршамныц «беде тэр1зд1» жол айырыгы тацдалды.
TyrnHdi свздер: жарыцдиодты жарыцтандыру; энергия тшмдшш; балама цуат квздерг; kyh панельдер1; квшелерд1 жарыцтандыру
^азакстанда жарыктандырудыц барлык тYрлерi жалпы алганда жылына ендiрiлетiн электр энергиясыныц 13-15% тутынады [10]. ^аз1рп уакытта калаларды, елдi мекендердi жэне тас жолдарды сырткы жарыктандыру Yшiн жогары кысымды газ разрядты шамдары бар дэcтYрлi шамдар колданылады. Жарыктандырудыц бул тYрiнiц кемшiлiктерi балласттардыц кажеттiлiгi, Yлкен елшемдер^ электр куатыныц Yзiлуiне жэне кернеудщ жогарылауына жогары cезiмталдык, токтыц кез келген турше жумыс icтей алмау жэне жумыс режимiне узак шыгу [5].
Еылымныц дамуы жарык кездершщ жаца буынын - жарыкдиодты шамдарды жасауга экелдi. Жарыктандырудыц бул тYрiнiц артыкшылыгы - аз куат тутыну, узак кызмет ету мерзiмi, толык экологиялык кауiпciздiк жэне жогары механикалык берiктiк [5].
^агаз «туймедак» типтш жол торабыныц жарыктандыруын карастырады. БYгiнгi кYнi мундай айырбастаулар эуе, кабельдш электр желiлерiн пайдалана отырып, бiр энергетикалык желiден куат алады.
Бул электр куатыныц жогалуы (10-15% дешн), темендететiн электр станциясыныц жакын орналасуыныц кажеттiлiгi жэне монтаждау жумыстарыныц кеп болуы сиякты жагымсыз факторларды тудырады [11]. Тек стандартты емес тсрек конструкциясын кажет ететiн автономды куат кездерш пайдалану жагдайында жагдай жаксырак [8].
Зерттеу объектici - А1 класты автомобиль жолыныц (автомобиль жолы) типтiк жолайрыгын жарыктандыру. Орталыктандырылган электрмен жабдыктауды жацартылатын кездерден - жарык энергиясынан алынатын автономдыга ауыстыру усынылады.
Тацдалган «туймедак» тYрiндегi ажырату кезшде ортацгы жолак Yшiн электржYктемеci 400 Вт куаты бар дэcтYрлi газ разрядтык шамы Yшiн жыл шшде еcептелдi [14, 7]:
с ...............
7 g
Is
Ш -J К Z X a. 4 u E m 9 4
1 § £ 2
1
n
/ / '. / / jf jf J*T & / / Г f
1 сурет-БiрдэстYрлiшамныцэлектржYктемесшщкестесi.
Графиктен жазда 6ip жарыккезшщ ец аз тутынуы тэулiгiне 2,6 кВт, ал кыста ец жогарысы тэулiгiне 6,8 кВт болатыны шыгады. Белгiленген жарыктандыру Yшiн ГОСТ Р 54305-2011 автомобиль жолдарын жарыктандыру талаптарына сэйкес келетш жарыккар кындылыгыныц кисы; сызыктары бойынша жаца жары; диодты аналогы тацдалды. [4, 5 6.; 12] 2-суретте екi салыстырылган лампаныц жары; каркындылыгыныц кисыгы кeрсетiлген[2].
2 сурет-Жары; каркындылыгыныц кисыгы: а - дэстYрлi разрядты шам; b - жары; диодты
шам.
Жары; каркындылыгыныц кисыктарын талдау нэтижесшде жары; агыныныц тYсу б^рыштары дерлш 6iрдей, 6iрак тацдалган жары; диодты шамныц куаты газ разрядты; шамга караганда 2 есе аз екендЫ шыгады [6]. Екi жары; кезшщ 6iр тэулiктегi куат тутынуын салыстыру Сурет- 3.
£ 5
£ 3
a)'
б>
J*
if
Г
J? J9
J?
3 сурет - Электр жYктемесi: а - дэстYрлiшам; b - жарыкдиодты.
Жумыста жарыктандыру Yшiн kyh батареяларын пайдаланатын автономды куат кeздерiн пайдалану усынылады [13]. Жасалган эдiс бойынша ортацгы жолак Yшiн жыл мезгiлдерi бойынша жарык агыныныц таралуын ескере отырып, 4-суретте электрэнергиясын eндiру жэне тутыну графигi салынды [3; 1].
КсЛ-ВО Э 0,45 нергии. кВт*ч
0,4
С,35
0,3
ч
\
С,25 \
1
ч
0,2 s
С,15
0,1
С,С5
0 январь февраль игр- апрель май июнь июль август сентябрь октябрь ноябри декабрь
4 -сурет Kyh батареялары eндiретiн энергияны багалау жэне жарык диодты шамньщ тутынуык Вт.саг
4- суреттен келес шыгады: жазда электрэнергиясы артык, ал кыста жэне ^зде, керiсiнше, тапшылы; болады [9]. Бул мэселелердi шешудiц екi жолы бар. Бiрiншiсi -куаттырак кYн6атареяларын орнату, осылайша 6iз тек электр куатыныц тапшылыгына байланысты мэселенi шешемiз, артыгы жазда калады. Екiншi шешiм - бiр электр желiсi мен автономды жарыктандыру кeздерiн 6iрiктiру. ^ыскы кезецдерде электр куаты желiден, ал жазда, керiсiнше, орталыктандырылган желiде eндiрiлетiн болады. Бул ауыспалы жарыктандырудыц энергия тшмдшпн 1,5-2,0 есеге арттырады.
Осылайша, суреттеп графике сэйкес электр жYктемесiнiц тэуелдшп. 3, одан шыгатыны, ец аз тутыну тэулiгiне 2,6 кВт/саг жэне газ разрядты шам Yшiн тэулшне ец кe6i 6,8 кВт/саг, жарыкдиодты шам Yшiн - кYнiне кемшде 1,2 кВт/саг жэне ец ^6i 3,5 кВт*саг. кYнi.
ДэстYрлi жары; кeзi мен жарыкдиодты шамды салыстыра отырып, жары; агыныныц тYсу бурыштары дерлiк 6iрдей, 6iрак тацдалган жарыкдиодты шамныц куаты газ разрядымен салыстырганда 2 есе аз.
КYн батареялары негiзiндегi электр энергиясыныц автономды кeздерiмен усынылып отырган жарыктандыру жYЙесi жазгы кезецде орталыктандырылган желiге арты; электрэнергиясын eндiру есе6iнен ауыспалы жарыктандырудыц энергия тшмдшпн 1,5-2,0 есе арттыруга мYмкiндiк 6ередi.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. GALAD Стандарт ЬЕБ-160-ШБ/К50 // GALAD URL: http://galad.ru/catalog/outdoor/street/standart/galad-standart-led-160-shb-k50/ (дата обращения: 06.12.17).
2. Light-in-Night Road URL: http://www.l-i-n.ru/ (датаобращения: 03.12.17).
3. Восход и заход солнца, продолжительность светового дня в Москве // Dateandtime.info URL: http://dateandtime.info/ru/citysunrisesunset.php?id=524901 (дата обращения: 05.12.17).
4. ГОСТ Р 54305-2011 // Дороги автомобильные общего пользования Горизонтальная освещенность от искусственного освещения. Технические требования URL: http://docs.cntd.ru/document/gost-r-54305-2011 (дата обращения: 02.12.17).
5. Достоинства и недостатки различных источников света // РОСЭЛЕКТРОСВЕТ URL: http://rsvet.org/info/dostoinstva_i_nedostatki_razlichnyh_istochnikov_sveta (дата обращения: 27.11.17).
