СТРАТЭГІЯ I ТАКТЫКІ ПЕРАДАЧЫ НАЦЫЯНАЛЬНА-КУЛЬТУРНАГА ЗМЕСТУ МАСТАЦКАГА ТЭКСТУ ПРЫ ПЕРАКЛАДЗЕ (НА МАТЭРЫЯЛЕ ПЕРАКЛАДАЎ «ПАЛЕСКАЙ ХРОНІКІ» ІВАНА МЕЛЕЖА НА НЯМЕЦКУЮ МОВУ) Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

Труды БГТУ, 2023, серия 4, № 1, с. 153-158

153

УДК81' 42

Г. М. Старасцiна

Магшёусю дзяржауны ушверсгот 1мя А. А. Куляшова

СТРАТЭГ1Я I ТАКТЫК1 ПЕРАДАЧЫ НАЦЫЯНАЛЬНА-КУЛЬТУРНАГА

ЗМЕСТУ МАСТАЦКАГА ТЭКСТУ ПРЫ ПЕРАКЛАДЗЕ (НА МАТЭРЫЯЛЕ ПЕРАКЛАДАУ «ПАЛЕСКАЙ ХРОН1К1» 1ВАНА МЕЛЕЖА НА НЯМЕЦКУЮ МОВУ)

У артыкуле анал1зуецца арыпнальны i перакладны тэксты мастацкага твора праз прызму камушкатыуна-функцыянальнага падыходу да перакладчыцкай дзейнасцi, паводле якога працэс перакладу рэалiзуецца у сувязi трох узаемазвязаных iерархiчнымi адносiнамi кампанентау: стратэт перакладу ^ тактыка перакладу ^ перакладчыцк1я аперацыi. Стратэгii перакладу разглядаюцца намi на макраузроуш i вызначаюцца як свядома выбраны перакладчыкам парадак дзеянняу пры перакладзе тэксту. Пад тактыкамi перакладу мы разумеем устаноуку пера-кладчыка на рашэнне канкрэтнай праблемы у дадзеным тэксце щ фрагменце тэксту. Пе-ракладчыцк1я аперацьп - гэта выбар пэуных м1жмоуных адпаведшкау цi трансфармацый на розных узроунях. Актуальнасць даследавання стратэгiй i тактык перакладу мастацкага тэксту вызначаецца перспектыунасцю далейшага вывучэння дзейнасцi перакладчыка у кантэксце ка-мушкатыуна-функцыянальнага падыходу i усебаковага вывучэння фактарау, яшя аказваюць уплыу на працэс мастацкага перакладу.

Ключавыя словы: стратэгiя перакладу, тактыка перакладу, перакладчыцкая аперацыя, перакладчыцш адпаведнiк, трансфармацыя.

Для цытавання: Старасцша Г. М. Стратэгiя i тактык! перадачы нацыянальна-культурнага зместу мастацкага тэксту пры перакладзе (на матэрыяле перакладау «Палескай хронш» 1вана Мележа на нямецкую мову) // Труды БГТУ. Серия 4, Принт- и медиатехнологии. 2023. № 1 (267). С. 153-158. DOI: 10.52065/2520-6729-2023-267-1-21.

А. M. Starostina

Mogilev State A. Kuleshov University

STRATEGY AND TACTICS OF TRANSLATION OF THE NATIONAL-CULTURAL CONTENT OF A LITERARY TEXT (BASED ON TRANSLATIONS OF THE "POLESIE CHRONICLE" BY IVAN MELEZH TO THE GERMAN LANGUAGE)

The article analyzes the original and translated texts of a work of art through the prism of the communicative-functional approach to translation activity, according to which the translation process is implemented according to three components interconnected by hierarchical relations: translation strategy ^ translation tactics ^ translation operations. Translation strategies are considered at the macro level and are defined as a course of action consciously chosen by the translator when translating a text. By translation tactics, we mean the translator's attitude to solve a specific problem in a given text or text fragment. Translation operations are a selection of certain interlingual equivalents or transformations at different levels. The relevance of studying the strategies and tactics of literary translation of a text is determined by the prospect of further studying the activities of a translator in the context of a communicative-functional approach and a comprehensive study of the factors influencing the process of literary translation.

Keywords: translation strategy, translation tactics, translation operation, translation counterpart, transformation.

For citation: Starostina A. M. Strategy and tactics of translation of the national-cultural content of a literary text (based on translations of the "Polesie Chronicle" by Ivan Melezh to the German language). Proceedings of BSTU, issue 4, Print- andMediatechnologies, 2023, no. 1 (267), pp. 153-158. DOI: 10.52065/2520-6729-2023-267-1-21 (In Belarusian).

Уводзшы. Адна з актуальных праблем сучас-най лшгвютыю - даследаванне стратэгш перакладу. Яе вывучал1 шматтюя л1нгвюты, у тым л1ку

I. С. Аляксеева [1], A. Г. Впрэнка [2], T. A. Казакова [3], В. В. Здобшкау [4], А. Д. Швейцар [5], Д. М. Шляпнёу [6], Г.-П. Крынгс [7]

i iнш., аднак на сённяшнi дзень не юнуе адзь нага падыходу да трактоую паняцця «стратэпя перакладу».

Адну з найбольш актуальных дэфшщый, распрацаваных на аснове камушкатыуна-функ-цыянальнага падыходу, прапанавау В. В. Здоб-шкау: «Стратэпя перакладу - гэта праграма ажыццяулення перакладчыцкай дзейнaсцi, якая фaрмiруеццa на аснове агульнага падыходу пе-ракладчыка да выканання перакладу ва умовах пэунай камушкатыунай сгтуацьп двухмоунай кaмунiкaцыi, якая вызначаецца спецыфiчнымi aсaблiвaсцямi дадзенай сiтуaцыi i мэтай перакладу i, у сваю чаргу, вызначае характар пра-фесшных пaводзiн перакладчыка у рамках дадзенай камушкатыунай сiтуaцыi» [4, с. 172].

Паняцце стратэги перакладу уключае у сябе i прыняцце рашэння адносна тых аспектау ары-пнала, якiя пaвiнны быць у першую чаргу ад-люстраваныя у перакладзе. Вычарпальна i адэкватна перадаць усе аспекты арыгшала не заусёды магчыма, што прыводзiць да некато-рых страт у перакладзе. Таму перакладчыку не-абходна вызначыць прыярытэты, стварыць iерaрхiю каштоунасцей, якая дазволщь вылучыць дaмiнaнтныя прыкметы aрыгiнaлa [8, с. 182].

У працэсе перакладчыцкай дзейнасщ рэаш-зацыя стратэгй перакладу патрабуе выкарыс-тання розных тактык, сукупнасць якiх харак-тарызуецца пэунай сютэмнасцю, г. зн. тaктыкi перакладу, яюя выкарыстоувае перакладчык, аб'ядноуваюцца у aдзiную сiстэму з агульнай наюраванасцю на дасягненне пастауленай мэты, узаемадапауняючы адна адну.

Асноуная частка. Стратэпя перадачы на-цыянальна-культурнага зместу мастацкага тэк-сту рэaлiзуеццa праз выкарыстанне пераклад-чыкам наступных тактык.

I. Тактыка захавання нацыянальна-куль-турнага каларыту.

Пры рэaлiзaцыi тaктыкi выкарыстоуваюцца наступныя перaклaдчыцкiя аперацын.

1. Падбор мiжмоуных адпаведшкау (поу-ных цi частковых). Поуная адпаведнасць адзшак aрыгiнaлa i перакладу дасягаецца шляхам падбору э^валента з аднолькавай семан-тыкай, кампанентным складам i структурай [9, с. 85]. Напрыклад: Пасядзеушы яшчэ, кольм трэба было, каб злыя языт не сказалi, што яна паддалася, уцякла ад Я^ма, Ганна устала // Sie blieb noch eine Weile sitzen, damit böse Zungen nicht behaupten konnten, sie hätte klein beigegeben und sei vor Jauchim geflohen, dann stand sie auf. Устойлiвыя адзшю дзвюх моу выражаюць аднолькавае значэнне ('плеткары'), маюць аднолькавы кампанентны склад i па-будаваны паводле мaдэлi «прыметшк + назоу-шк».

Пры частковай aдпaведнaсцi суадносныя aдзiнкi дзвюх моу поунасцю тоесныя паводле семaнтыкi i часткова паводле лексшаграма-тычнай структуры, напрыклад: З дня на дзень Мтанор усё больш абвыкауся зноу з колшняю сваёй дамоукай, з новымi клоnатамi i абавязкамi // Mit jedem Tag gewöhnte sich Mikanor mehr an sein altes Zuhause, an die neuen Sorgen und Pflichten. Абодва фразеалапзмы маюць значэнне 'паступова', у iх склад уваходзщь адна i тая ж лексема (дзень), аднак беларуска-моуны фразеалапзм пабудаваны паводле мaдэлi «прыназоушкава-склонавая форма назоушка + + прыназоушкава-склонавая форма назоушка», а нямецкамоуны - «прыназоушк + зaйменнiк + + назоушк».

2. Калькаванне. Даслоуная перадача устой-лiвaй aдзiнкi з выразнай нацыянальна-культур-най семантыкай ужываецца у тым выпадку, кaлi яе унутраная форма дастаткова празрыстая [10, с. 137], напрыклад: - Бог? А знаеце, дзе ён цяпер? - Дзе? - У Нароулi у воласцИ За сакратара! - Кеб табе язык адсох! За таюя твае словы... // «Gott? Wißt ihr denn, wo er derzeit ist?» «Wo denn?» «In Naroulja, im Gemeindeamt. Als Sekretär!» «Die Zunge soll dir für dein freches Geschwätz verdorren!» У ня-мецкай мове няма пастаяннага рауназначнага адпаведшка yстойлiвaй адзшю каб язык адсох, аднак чытач мовы перакладу можа лёгка зда-гадацца, пра што щзе гаворка.

II. Тактыка лшгвакультурнай адаптацьп.

Дадзеная тактыка рэaлiзуеццa праз выкарыстанне наступных перакладчыцюх апе-рацый.

1. Эксплжацыя. Вывучэнне леюлчных адзь нак з пункту гледжання адлюстравання у iх нацы-янальна-культурных aсaблiвaсцей дало магчы-масць даследчыкам вылучыць у iх семантыцы aсaблiвую сацыяльна-культурную сему, або «культурны кампанент» [11]. У культурных кампа-нентах зафшсаваныя канцэпты, пaняццi, з'я-вы нацыянальнай культуры. Культурны кампанент вылучаецца у безэквiвaлентнaй лексiцы i звязваецца са спецыфiкaй культурнага i пс-тарычнага жыцця пэунай этшчнай групы [12, с. 22]. Напрыклад, беларусюя рэалп, тaкiя як паддзёука, андарак, жакет, каптан, камiзэль ка, барыня, чыгунок, конаука, цэбар, ражка, кросны, ганак, павець, прызба, кулеш, бабка не маюць адназначнага э^валента у нямец-кай мове, таму пры перакладзе таюх слоу перакладчык выкарыстоувае разгорнутае атсанне, напрыклад: - Усё-так зробяць, дзетачю? -казау у купцы куранёуцау, што курылi на прызбе, Зайчык // "Nun ist es doch soweit, Brüderchen!" sagte Saitschyk zu den Bauern, die auf dem Erdwall eines Bauernhauses

saßen. Рэалiя прызба 'земляны невысок насып уздоуж знадворных сцен хаты' тлума-чыцца у тэксце перакладу як der Erdwall eines Bauernhauses 'земляны насып сялянскай хаты'.

Эксплшацыя ужываецца не толью на лек-сiчным, але i на фразеалапчным узроуш [13, с. 184]. Сэнс устойлiвай адзiнкi тлумачыцца у тым выпадку, калi яна не мае семантычнага адпаведнiка у нямецкай мове, а даслоуны пера-клад можа прывесщ да утварэння штучнага, непаразумелага выразу: Нават калг Васыь адз1н пайшоу па вулщы, галоунай местачковай вулщы, яму яшчэ добра не верылася, што уся тая недарэчная, прыкрая г1сторыя скончылася, што ён ужо не пад прыглядам варты, не арыштант, а вольны казак, што можа гсцг туды, куды хоча, куды вядзе сэрца // Während Wassil die Hauptstraße des Städtchens entlangschritt, konnte er es noch immer nicht glauben, daß die peinliche, blöde Geschichte vorbei war, daß er nicht mehr unter Aufsicht stand, kein Gefangener, sondern ein freier Mensch war, der sich wenden kann, wohin er will, wohin ihn sein Herz führt. Эксплшацыя дазваляе перадаць асноуны сэнс беларускай устойлiвай адзшю вольны казак ('свабодны, ш ад каго не залежны чалавек'), якая у перакладзе тлумачыцца як ein freier Mensch ('свабодны чалавек').

2. Падбор функцыянальнага аналага. Ана-лаг толью прыблiзна перадае змест лекшчнай адзшю, дае пэунае уяуленне аб характары аба-значанага прадмета щ з'явы, напрыклад: -Такога баршча Шдзе не будзе!.. А да яго яшчэ - драшкй // "So einen Borstsch gibt's nicht noch mal. Und dazu noch Puffer". Паняцщ дра-мк ('блш з дранай бульбы') i der Puffer ('аладка, блш') нельга лiчыць щэнтычным^ ад-нак у дадзеным кантэксце яны узаемазамя-няльныя.

Часта адзшка арыгшала можа мець некалью аналагау у мове перакладу, якiя адрозшваюцца стылiстычнымi характарыстыкамi i адценнямi выкарыстання. Выбар аналага патрабуе уваж-лiвага аналiзу кантэксту, напрыклад: Ды i, па праудзе кажучы, вельмi ж не да душы чорная i цёмная цяперашняя дамоука, каб старацца, пяцца для яе, каб яшчэ век векаваць у ёй // Der Gedanke, die rußgeschwärzte Bude mühselig umzubauen und ein Leben lang darin zu hausen, behagte ihm wenig. У прыведзеным прыкладзе дыялектызм дамоука ('кватэра, жыллё') ужы-ваецца у нейтральным кантэксце i перадаецца на нямецкую мову пры дапамозе размоунага слова die Bude ('халупа, хащна'), якое адпавядае се-мантыцы беларускага дыялектызма. Аднак лексема дамоука ужываецца у раманах не толью у нейтральным, але i у экспрэшунаэмацыя-

HanbHbiM кантэксце, Kani 3MecT CKa3a naKa3Bae, mTO gOM gna nepcaHa^a - гэтa He TOnbKi na-MamKaHHe gna «^rnna, a pag3iMa, мeсцa, 3 aKiM 3Ba3aHbi xBanooHbia ycnaMrnbi: - Y öanomo... пацнгнуnо. - BedaMO - daMoyKal.. II "Es zieht ihn in die Sümpfe." "Na ja ... ist ja sein Zuhause". y^biTbi ca 3Ha^HHeM 'мeсцa Hapag^BHHa', gbianeKTbi3M daMoyKa пepaкnagaeццa Ha HaMe^ Kyo MOBy 6ni3KaH na ceMarn-b^bi neKceMaH das Zuhause ('cboh KyTOK, cboh gOM, gaMamHi anar, KOTnimna').

Ha ^pa3eanarinHHM y3poyHi nag aHanaraM pa3yMeo^ «BO6pa3Hyo $pa3eanariHHyo ag3iH-Ky y MOBe^ubnieH^, na cэнce aHanarinHyo $pa3eanariHHaö ag3rn^i y MOBe-Kpbrn^bi, ane 3acHaBaHyo Ha rnmbiM Bo6pa3e» [14, c. 128], HanpbiKnag: I eocb wa - Ha maöe, HyxiM da-cwnb ne Mowa cnaKOüna ycnoMu^b: hk monbKi yöaubina ff3nmniKa - 3noy ximnynacn da гэтaгa myKnwdbi, гanнкa гэтaгa! II Und da hatte er die Bescherung - er konnte sich noch immer nicht damit abfinden. Kaum war Dsjazel gekommen, da war sie wieder zu diesem Tölpel, diesem Habenichts gekrochen... EenapycKaMoyHbi BOKnin 3g3iyneHHa na maöe пeрagaeццa Ha HaMe^yo MOBy aHanaraM da haben wir die Bescherung! (pa3M. ipan. 'BOKnin 3g3iyneHHa, pacnapaBaHHa i nag. 3 Harogbi naro-H. HenaKaHara').

Opa3eanari3MH, aKia Hacy^ iH^apMa^io a6 Ha^iaHanbHbix KamToyHac^x, трagнцaх, Mema-niтэцe Hapoga, He Mao^ y MOBe nepaKnagy agHa3HanHHx agnaBegmKay i пepagaoццa mnaxaM nag6Opy ^yH^biaHanbHara aHanara, HanpbiKnag: He acaörnea mpbieowbma moe, mmo rnymari ceambi öbini ne a6bi-HKiH, iM ne maK npocma da^ ¿apöy3 // Besonders bedrohlich war die Tatsache, daß Hluschaks Brautwerbung Gewicht hatte, man konnte ihnen nicht einfach einen Korb geben. ycTOHniBbia ag3iHKi g3BOx MOy aKTyani3yo^ ce-My 'agMayna^ TaMy, xto cвaтaeццa', agHaK neK-cinHaa ag3iHKa гaр6уз зaмaнaeццa y nepaKna-g3e neKceMaö kommk. TaKaa 3aMeHa 3Ba3aHa 3 pO3-HHMi ^anbKnOpHHMi Tpagb^biaMi 6enapycKara i нaмeцкaгa HapOgay. Eenapycbi y BbinagKy ag-mobh ^amxy gaBani CBaTaM rap6y3. y HaMe^ara HapOga ciMBanaM agMOBb Ha npanaHOBy cBaTOy 6biy KOmHK. ^k cnymHa ag3Hanae y. I. KOBanb, «HeraTHyHae ycnpwMaHHe rap6y3a 3Ba3aHa 3 TbiM, mTO reTaa pacniHa (y cnenbiM Bbirnag3e) Mae yHyTpw napO^HOO пonacцb, r. 3h. eH nacT-KOBa nycTbi, a nycTwa pэнн мaoцb ycTOHniBbia agMOyHHa acaцнaцнi» [15, c. 33]. KOmHK TaK-caMa з'aynaeццa nycTbiM, HinwM He 3anOyHeHWM npagMeTaM, TaMy HbiTan nepaKnagy MO»a npa-BinbHa iнтэpпpэтaвaцb BO6pa3Hyo acHOBy ycTOH-niBaH ag3iHKi.

III. TaKTWKa nepaganw KarmTbiyHaö iH-

^iipMiiuwi.

Пры рэaлiзaцыi дадзенай тaктыкi выка-рыстоуваюцца наступныя перaклaдчыцкiя апе-рaцыi.

1. Транскрыпцыя. Транскрыпцыя з'яуля-ецца «ёмютым спосабам стварэння нацыяналь-нага каларыту, бо дазваляе уводзщь у тэкст гукавое падабенства замежнай мовы» [1, с. 182]. Гэтым спосабам у раманах перакладаюцца усе прозвшчы, уласныя асабовыя iмёны, iмёны па бацьку, тапошмы. Напрыклад: Ганна - Hanna; Яухiм - Jauchim; Апейка - Apejka; МЫанор Да-мецевiч - Mikanor Damezewitsch; Юравiчы -Jurawitschy i шш. Пры дапамозе транскрыпцыи перадаюцца таксама некаторыя мянушю, наз-вы газет, нaйменнi рэaлiй, саветызмы: Сарока -Saroka; Грыбок - Hrybok; «Беларуская вёс-ка» - «Belaruskaja wjoska»; боршч - der Bors-chtsch; кулак - der Kulak; актъшст - der Aktivist.

2. Калькаванне. Пры перакладзе бывае важна захаваць унутраную форму iмён, iх эмацыянальна-ацэначнае значэнне. Часцей за усё калькуюцца мянушю персанажау твора, бо гэта дае магчымасць захаваць iх унутраны сэнс, aктуaлiзaвaць канатацыйнае значэнне, напрыклад: Корч - der Strunk; Бугай - der Stier; Бацька i матка - Vater und Mutter; Крывароты - der Schiefmund; Руды - der Rotschopf.

3. Апушчэнне. У сувязи з тым, што у беларускай мове сютэма дымшутыуных су-фшсау больш рaзвiтaя, чым у нямецкай, адно асабовае iмя можа мець шматлшую колькасць дэрыватау, напрыклад: Васшь - Вася, Васька, Васшька, Вaсiлёк, Вaсiлёчaк i iнш. У нямецкай мове дымшутыуных фармантау значна менш (-i, -chen, -lein), таму у пераважнай большaсцi выпадкау адценш лaскaльнaсцi, памяншаль-нaсцi белaрускiх асабовых iмёнay на нямецкую мову не перадаюцца, а суфшсы апускаюцца: -Ой, Гануля! Хадзi сюды! // "Ach, Hanna! Komm, setz dich zu uns!".

IV. Тактыка прагматычнай адаптацыь Дас-лядчык Швейцар А. Д. вызначае прагматычную адаптацыю як «унясенне пэуных паправак на са-цыяльна-культурныя, псiхaлaгiчныя i iншыя ад-розненш пaмiж aтрымaльнiкaм aрыгiнaльнaгa i перакладнога тэксту з мэтай перадачы першапа-чатковай тхэнцыи аутара» [5, с. 118-119].

Пры рэатзацыи тaктыкi прагматычнай адап-тaцыi выкарыстоуваюцца наступныя пераклад-чыцкiя aперaцыi.

1. Дабауленне. У тым выпадку, кaлi чытач перакладу з-за адсутнасщ фонавых ведау не можа успрымаць тэкст так, як носьб^ мовы aрыгiнaлa, у структуру перакладнога сказа уво-дзяцца элементы, яюя aдсутнiчaюць у aрыгi-нале: Пад вечар мац паслала яе у склеп пры-

несц бульбы // Am Abend schickte die Mutter sie in den Keller auf dem Hof Kartoffeln holen. Дабауленне у нямецкамоуны сказ назоушка з прыназоушкам auf dem Hof выклшана неаб-ходнасцю удакладнення для носьбiтa мовы перакладу рэали склеп, названай у арыпнале.

Адной з прычын з'яулення дадатковых лек-сiчных элементау у перакладным тэксце з'яу-ляецца таксама i разыходжанне у спалучаль-нaсцi беларускага i нямецкага дзеясловау. Напрыклад: Хадоська узяла // Chadoska nahm die Pilze. Беларусю дзеяслоу узяла можа ужы-вацца без дапаунення, у той час як нямец-камоуны nahm патрабуе пасля сябе прамога дапаунення. Гэтым тлумачыцца з'яуленне у тэк-сце перакладу лексемы die Pilze, якая адсут-нiчaе у арыпнале.

2. Апушчэнне. Устойтвая aдзiнкa апус-каецца тады, кaлi нясе збыткоуную iнфaрмaцыю, якая ужо выражана у кантэксце: - Куранёу-цы, усё, што тут, таскаць, iзлажыу наш настаутк i тцмгент Сцяпан Уласавiч, трэба кожнаму запомнщь i узяць на заметку // "Kuranier, alles, was uns hier unser Lehrer und sozusagen Intelligenzler Szjapan Ulassawitsch vorgetragen hat, sollte sich jeder tief einprägen". Фразеалапзм браць на заметку мае значэнне 'запамшаць, звяртаць увагу, затсваць для па-мяцГ. Паколью слова запомшць ужо ёсць у кантэксце, устойлiвaя адзшка у перакладзе апускаецца. Паводле слушнага меркавання Л. С. Бархударава, «выключэнне семантычна збыткоуных элементау зыходнага тэксту дае магчымасць перакладчыку ажыццяуляць «кам-прэсда тэксту», г. зн. скарачаць яго агульны аб'ём» [16, с. 230].

3. Генерашзащя. Генерaлiзaцыя - гэта замена адзшю зыходнай мовы, якая мае больш вузкае значэнне, адзшкай мовы перакладу з больш шыроюм значэннем: Мiгам успомту, кольт Зайчык звёз вазоу, падумау: больш, як да каляд, на сваiм яму не пратрымацца!.. // Er wußte, wie wenig Fuder Saitschyk eingefahren hatte, und dachte, länger als bis zu den Feiertagen hält das nicht vor. Беларуская рэатя каляды ('народнае зiмовaе свята дахрысщянскага па-ходжання') перакладаецца на нямецкую мову словам з больш шыроюм зачэннем der Feiertag ('свята').

Заключэнне. Для рэашзацын стратэги пе-радачы нацыянальна-культурнага зместу мастац-кага тэксту перакладчыю раманау з «Палескай хрошю» 1вана Мележа выкaрыстоyвaлi тактыю падбору мiжмоyных адпаведшкау, перада-чы кaгнiтыyнaй iнфaрмaцыi, лшгвакультурнай i прагматычнай aдaптaцыi, кожная з яюх рэaлiзоyвaлaся праз уж^1ванне шматлЫх пера-клaдчыцкiх аперацый.

Выбар перакладчыцюх рашэнняу быу абу-моулены выяуленнем тых элементау структуры тэксту арыпнала, яюя павiнны быць адлюстра-

ваны у перакладзе, каб перадаць усю сукуп-насць нацыянальна-культурных рыс мастацка-га твора на мове перакладу.

Cnic л^аратуры

1. Алексеева И. С. Введение в переводоведение. СПб.: Филологический факультет СПбГУ, 2003. 352 с.

2. Витренко А. Г. О «стратегии перевода» // Вестник МГЛУ. 2008. Вып. 536. С. 3-17.

3. Казакова Т. А. Стратегии решения задач в художественном переводе // Перевод и интерпретация текста: сб. науч. трудов. М.: ИЯЗ, 1988. С. 56-65.

4. Сдобников В. В. Стратегия перевода: общее определение // Вестник Иркутского государственного лингвистического университета. 2011. Вып. 1. С. 165-172.

5. Швейцер А. Д. Теория перевода: Статус, проблемы, аспекты. М.: Либроком, 2009. 411 с.

6. Шлепнев Д. Н. Стратегия перевода и параметры стратегических решений // Перспективы науки и образования. 2018. № 5 (35). С. 161-170.

7. Krings H. P. Was in den Kopfen уоп Übersetzem vo^M. Ете етр^Ле Unsrsuchung zur Struktur des Übersetzungsprozesses an fortgeschrittenen Französischlernern. ТйЫ^еп: Gunter Narr Уег^, 1986. 570 s.

8. Старостина А. М. Транслатологические стратегии в процессе художественного перевода // Восточнославянские языки и литературы в европейском контексте - VII : сб. науч. статей. Могилев: МГУ имени А. А. Кулешова, 2022. С. 182-187.

9. Старасщна Г. М. Спосабы перакладу узуальных фразеалапзмау на нямецкую мову (на матэрыяле "Палескай хронш" I. Мележа) // Куляшоусюя чытанш. Магшёу: МДУ iмя А. А. Куляшова, 2010. С. 84-90.

10. Старасщна Г. М. Калькаванне як спосаб перакладу (на матэрыяле "Палескай хронт" I. Мележа) // Куляшоусюя чытанш. Магшёу: МДУ iмя А. А. Куляшова, 2017. С. 137-140.

11. Марковина И. Ю., Сорокин Ю. А. Культура и текст: Введение в лакунологию. М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008. 138 с.

12. Старасщна Г. М. Беларуская безэ^валентная лексша i лакуны у дачыненш да нямецкай мовы (на матэрыяле раманау I. Мележа «Людзi на балоце», «Заве^ снежань») // Веснiк ГрДУ iмя Я. Купалы. 2007. Сер. 3, № 4. С. 22-25.

13. Старасщна Г. М. Эксплшацыя як спосаб семантызацьи рэалш (на матэрыале рамана 1вана Мележа «Людзi на балоце» i яго перакладу на нямецкую мову) // Теоретические и практические предпосылки подготовки полилингвальных специалистов в УВО. Могилев: МГУ имени А. А. Кулешова, 2020. С. 183-187.

14. Кунин А. В. Курс фразеологии современного английского языка. Дубна: Феникс+, 2005. 488 с.

15. Коваль У. I. Чым адгукаецца слова: фразеалопя у павер'ях, абрадах i звычаях. Мiнск: Народная асвета, 1994. 48 с.

16. Бархударов Л. С. Язык и перевод: вопросы общей и частной теории переводов. М.: Международные отношения, 1975. 240 с.

References

1. Alekseyeva I. S. Vvedeniye v perevodovedeniye [Introduction to Translate Studies]. St. Petersburg, Filo^i^s^ fakul^t SPbGU Publ., 2003. 352 р. (In Russian).

2. Vitrena A. G. About the "translation strategy" VestnikMGLU [MSLU Bul^tm], 2008, series 536, рр. 3-17 (In Russian).

3. Kazakova T. A. РгоЫет Solving Strategies in Literary Translation. Perevod i interpretatsiya teksta [Translation and interpretation of Ше 1еХ]. Moscow, 1988, рр. 56-65 (In Russian).

4. Sdobnikov V. V. Translation stingy: general definition. Vestnik ISLU [IGLU Bul^tm], 2011, series 1, рр. 165-172 (In Russian).

5. Shveytscer A. D. Teoriya perevoda: status, problemy, aspekty [Translation 'Шео^: Status, Probkms, Aspects]. Moscow, Librokom Publ., 2009, 411 р. (In Russian).

6. Shbp^v D. N. Translation stingy and parameters of sti^gic decisions. Perspektivy nauki i obrazovaniya [Prospects for science and education], 2018, no. 5 (35), pp. 161-170 (In Russian).

7. Krings H. P. Was in den Kopfen von Übersetzern vorgeht. Eine empirische Untersuchung zur Struktur des Übersetzungsprozesses an fortgeschrittenen Französischlernern [What goes on in Ше minds of translators. An empirical study of Ше structure of Ше translation process in advanced bar^rs of French]. таШ^е^ 1986. 570 p. (In German).

158

CTpaT3ria i TaKTbiKi HaubmHaAbHa-KyAbTypHara 3MecTy MacTauKara T3KCTy npbi nepaKAaA3e

8. Starostina A. M. Translatological strategies in the process of literary translation. Vostochno-slavyanskiye yazyki i literatury v evropeyskom kontekste - VII [East Slavic languages and literatures in a European context - VII]. Mogilev, 2022, pp. 182-187 (In Russian).

9. Starastsina G. M. Ways of translating common phrases into German (on the material of "Poleska Chronicle" by I. Melezh). Kulyashouskiya chytanni [Kulyashov's readings]. Mogilev, 2010, pp. 84-90 (In Belarusian).

10. Starastsina G. M. Tracing as a method of translation (on the material of I. Melezh's "Polesskaya Chronicle"). Kulyashouskiya chytanni [Kulyashov's readings]. Mogilev, 2017, pp. 137-140 (In Belarusian).

11. Markovina I. Ju., Sorokin Ju. A. Kul'tura i tekst. Vvedeniye v lakunologiyu [Culture and Text: An Introduction to Lacunology]. Moscow, GEOTAR-Media Publ., 2008. 138 p. (In Russian).

12. Starastsina G. M. Belarusian non-equivalent vocabulary and lacunae in relation to the German language (based on the material of I. Melezh's novels "People on the Swamp", "Blizzards, December"). Vesnik GrDU imya Ya. Kupaly [Bulletin of the GrSU], 2007, series 3, no. 4, pp. 22-25 (In Belarusian).

13. Starastsina G. M. Explication as a way of explaining reality (based on the material of Ivan Melezh's novel "People on the Swamp" and its German translation). Teoreticheskiye i prakticheskiye predposylki podgotovki polilingval'nykh spetsialistov v UVO [Theoretical and practical prerequisites for the training of multilingual specialists in institutions of higher education]. Mogilev, 2020, pp. 183-187 (In Belarusian).

14. Kunin A. V. Kurs frazeologii sovremennogo angliyskogo yazyka [Modern English Phraseology Course]. Dubna, Fieniks+ Publ., 2005. 488 p. (In Russian).

15. Koval' U. I. Chym adgukaetstsa slova: frazealogiya u paver'yakh, abradakh i zvychayakh [How the word resonates: phraseology in beliefs, rites and customs]. Minsk, Narodnaya asveta Publ.,1994. 48 p. (In Belarusian).

16. Barkhudarov L. S. Yazyk i perevod: voprosy obshchey i chastnoy teorii perevodov [Language and translation: questions of general and private translation theory]. Moscow, Mezhdunarodnyye otnosheniya Publ., 1975. 240 p. (In Russian).

lH$apMa^iH npa ayTapa

CTapac^Ha TaHHa Mixan^ayHa - CTapmbi BbiKnagnbiK Ka^egpbi тэарэтнннан i npbiKnagHOH nmraicTbiKi. MarineycKi g3ap^ayHbi ymBepcroT iMa A. A. KynamoBa (212022, r. Mariney, Byn KacMaHayray, 1, Рэспy6пiкa Eenapycb). E-mail: starostina@msu.by

Information about the author

Starostina Anna Mikhaylovna - Senior Leacturer, the Department of Theoretical and Applied Linguistics. Mogilev State A. Kuleshov University (1, Kosmonavtov str., 212022, Mogilev, Republic of Belarus). E-mail: starostina@msu.by

nacmyniy 15.01.2023