CC BY
22
Bogdan Kosowskia), Artur Luzarb)
'> The Jagiellonian University, Institute of Political Science and International Relations / Uniwersytet Jagiellonski, Instytut Nauk
Politycznych i Stosunkow Miçdzynarodowych b) Fire Service College of the State Fire Service in Krakow, National Safety Department / Szkola Aspirantow Panstwowej Strazy
Pozarnej w Krakowie, Zaklad Bezpieczenstwa Narodowego * Corresponding author / Autor korespondencyjny: bogdan.kosowski@gmail. com
Social Media as a Source of Information and Misinformation on the Example of the Notre Dame Fire
Wybrane media spotecznosciowe w komunikacji kryzysowej na przyktadzie pozaru katedry Notre Dame
ABSTRACT
Purpose: The aim of this article is to analyse the activity of individual users, institutions and organisations in social media in the context of the fire in the Notre Dame Cathedral. The main threats of using this type of tools in crisis communication are presented, with particular emphasis on the propagation of information and disinformation.
Introduction: The development of social media (platforms) in the global Internet means that they have become a tool commonly used by various types of private organisations, public administration and services. Using this medium gives great opportunities in the process of providing current information, efficient communication with the local community, building positive relations and creating a positive image of the organisation. Social media are also used by the government administration and emergency services of many countries during each of the four phases of crisis management (mitigation, preparedness, response, recovery). Information and communication technologies together with social media play an important role in contemporary people's lives. They constitute an important part of everyday reality and are intrinsically related to it. The fire of the Notre Dame Cathedral in 2019 was widely commented on social media. The existing traditional methods of communication, such as press, television or radio, have significant limitations consisting in the inability to interact with the media users. Only the person who created the information could be the broadcaster. The internet, and social media in particular, has changed dramatically this state of affairs, giving recipients the opportunity to interact with people/institutions generating content. Methodology: The method applied in the article is that of literature review in the area of Web 1.0, Web 2.0, Web 3.0 development as well as the course of the fire of the Notre Dame Cathedral. Statistical analysis was performed using Google Trends. The paper indicates the main sources of opportunities and threats to users' activity in social media, with particular emphasis on the aspects related to the efficient operation of emergency services. Conclusions: The role of social media in crisis situations has not yet been established. It is evolving and it can be expected that with time it will be used to an increasing extent also in cases such as fires and other threats to cultural goods. The authors recommend further research on the behaviour of users of social networking sites, groups and the entire portal. Keywords: social media, misinformation, fake news, Notre Dame fire, citizen journalism Type of article: case study
Received: 15.09.2020; Reviewed: 28.09.2020; Accepted: 20.10.2020;
Authors" ORCID IDs: B. Kosowski - 0000-0003-3397-4445; A. Luzar - 0000-0003-2263-1164; The authors contributed the equally to this article;
Please cite as: SFT Vol. 56 Issue 2, 2020, pp. 6-20, https://doi.org/10.12845/sft.56.2.2020.1;
This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).
ABSTRAKT
Cel: Celem artykulu jest analiza aktywnosci uzytkowniköw indywidualnych, instytucji i organizacji w mediach spolecznosciowych w kontekscie pozaru katedry Notre Dame. Przedstawiono glöwne zagrozenia zwiqzane z wykorzystaniem tego typu narz^dzi w komunikacji kryzysowej ze szczegölnym uwzgl^dnieniem propagowania informacji i dezinformacji.
Wprowadzenie: Rozwöj mediöw (platform) spolecznosciowych w ogölnoswiatowej sieci Internet sprawil, ze sq one uznawane za narz^dzie powszechnie wykorzystywane przez röznego typu organizacje prywatne, administraj publicznq oraz sluzby. Uzywanie tego medium daje duze mozliwosci w procesie przekazywania biezqcych informacji, sprawnego komunikowania si§ ze spolecznosciq lokalnq, budowania pozytywnych relacji i kreowania wizerunku organizacji. Media spolecznosciowe (socialmedia) sq takze wykorzystywane przez administraj rzqdowq oraz sluzby ratownicze wielu krajöw w czasie
kazdej z czterech faz zarzgdzania kryzysowego (zapobieganie, przygotowanie, reagowanie, odbudowa). Technologie informacyjno-komunikacyjne oraz media spolecznosciowe odgrywajg istotng rolç w rzeczywistosci otaczajgcej wspólczesnego czlowieka, towarzyszg mu w wielu dziedzinach zycia i sg wrçcz jego nieodlgczng czçscig. Pozar katedry Notre Dame w 2019 roku byl szeroko komentowany w mediach spolecznosciowych. Dotychczasowe tradycyjne metody komunikacji, takie jak prasa, telewizja czy tez radio, majg istotne ograniczenia polegajgce na braku mozliwosci interakcji z odbiorcg. Wylgcznie osoba tworzgca komunikat mogla bye nadawcg. Internet, a w szczególnosci media spolecznosciowe, diametralnie zmienil ten stan rzeczy, dajgc odbiorcom mozliwose interakcji z osobami/instytucjami generujgcymi trese.
Metodología: W niniejszym artykule wykorzystano metodç analizy literaturowej w zakresie rozwoju sieci Web 1.0 - Web 3.0 oraz przebiegu pozaru katedry Notre Dame. Analizy statystycznej dokonano za pomocg Google Trends. W pracy wskazane zostaly aktywnosci uzytkowników w mediach spolecznosciowych ze szczególnym uwzglçdnieniem aspektów zwigzanych ze skuteczng dzialalnoscig sluzb ratowniczych.
Wníoskí: Rola mediów spolecznosciowych w sytuacjach kryzysowych nie jest zamkniçta, a wrçcz przeciwnie - jest rozwojowa i mozna spodziewae siç, ze z biegiem czasu bçdzie wykorzystywana w coraz szerszym zakresie, takze w przypadkach, takich jak pozary i inne zagrozenia dla dóbr kultury. Autorzy postulujg prowadzenie dalszych badart w zakresie zachowania siç uzytkowników, grup oraz calego portalu. Stowa kluczowe: media spolecznosciowe, dezinformacja, Notre Dame, dziennikarstwo obywatelskie Typ artykutu: studium przypadku
Przyjçty: 15.09.2020; Zrecenzowany: 28.09.2020; Zaakceptowany: 20.10.2020;
Identyfikatory ORCID autorów: B. Kosowski - 0000-0003-3397-4445; A. Luzar - 0000-0003-2263-1164;
Autorzy wniesli równy wklad merytoryczny w powstanie artykulu;
Proszç cytowac: SFT Vol. 56 Issue 2, 2020, pp. 6-20, https://doi.org/10.12845/sft.56.2.2020.1; Artykul udostçpniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).
Introduction
Transparent, planned and practiced communication with an internal and external environment is the foundation of the good and effective operation of every organisation, in particular, public administration institutions. The main goal of a communication process is the exchange of information among the parties involved, and it aims to develop a common interpretation of a given situation. Communication should also be considered in the context of the mutual attitude of the parties involved towards interaction and information flow in a one-way or multi-directional way. It should be noted that in the case of a one-way communication, the sender is oriented towards the distribution of his assessment of the situation to other recipients, which takes into account the discrepancy in attitude, knowledge or propensity to act and may turn out to be ineffective.
Communication can also be perceived in terms of interaction which also includes information obtained from social partners. Modern ways of communication are largely based on communication space in the global network - the Internet.
Since the beginning of the 1990s, there has been a rapid development of communication technologies and socio-organ-izational and legal conditions, of which the signing of the Maastricht Treaty on February 7, 1992, played an important role. The document indicated the necessity of pluralism in the media as a response to the needs of every democratic society [1]. The Internet has become a place where the possibility of social change was noticed. The popular global network turned into a space for the exchange of experiences and information, where individual users could freely give each other advice and help, but also publish potentially discrediting, false or offensive information. The broad spectrum of applications of communication techniques on the Internet has resulted in the interest in their use by business, government administration entities and political parties [2].
Wstçp
Przejrzysta, zaplanowana i przecwiczona komunikacja z oto-czeniem wewnçtrznym i zewnçtrznym jest fundamentem dobrego i efektywnego funkcjonowania kazdej organizacji, a w szczegöl-nosci instytucji administracji publicznej. Zasadniczym celem pro-cesu komunikowania siç jest wymiana informacji wsröd zaan-gazowanych podmiotöw. Pojçcie to nalezy rozpatrywac takze w kontekscie wzajemnego nastawienia podmiotöw na interakcjç oraz przeptywu informacji w sposöb jedno- lub wielokierunkowy. Nalezy zaznaczyc, ze w przypadku komunikacji jednostronnej nadawca jest zorientowany na przekazanie swojej oceny sytu-acji pozostatym odbiorcom, co - biorqc pod uwagç rozbieznosc w nastawieniu, wiedzy lub sktonnosci do dziatania - moze oka-zac siç mato efektywne.
Komunikacja moze byc takze postrzegana w charakterze interakcji poprzez wzajemne porozumiewanie siç z uwzglçdnie-niem informacji pozyskanych takze od partneröw spotecznych. Wspötczesne sposoby komunikowania siç wykorzystujq w duzej mierze przestrzenie komunikacyjne w globalnej sieci Internet.
Z poczqtkiem lat 90. XX w. nastqpit gwattowny rozwöj tech-nologii komunikacyjnych oraz uwarunkowan spoteczno-organi-zacyjno-prawnych, sposröd ktörych istotnq rolç odegrato pod-pisanie traktatu z Maastricht 7 lutego 1992 r. W dokumencie tym wskazano na koniecznosc pluralizmu w mediach jako odpo-wiedz na potrzeby kazdego spoteczenstwa demokratycznego [1]. Internet stat siç miejscem, w ktörym zaczçto dostrzegac mozli-wosc przemian spotecznych. Coraz bardziej popularna globalna siec przeksztatcita siç w przestrzen do wymiany doswiadczen i informacji, gdzie poszczegölni uzytkownicy w swobodny sposöb mogli udzielac sobie nawzajem wskazöwek, pomocy, ale takze publikowac informacje dyskredytujqce innych, niepraw-dziwe lub tez obrazliwe. Szerokie spektrum zastosowan technik komunikacyjnych w Internecie spowodowato zainteresowanie ich
Since the signing of the Maastricht treaty, the communication space on the Internet has constantly been evolving through the development of three individual stages of the global network (conventionally called Web 1.0, 2.0, 3.0). Each of them is characterised by a different communication style.
Web 1.0 is a one-way communication model. The content posted on the website was published only with the participation of people from the IT industry. To post or edit individual texts on the Internet, it was necessary to have the appropriate qualifications, in particular, knowledge of programming languages such as HTML or JavaScript. The recipient of the content was passive, without the possibility of extending the content or reacting in any other way. The Web 1.0 model is thus similar to traditional communication channels such as radio, press or television.
From the year 1999-2003, user participation in publishing content on the Internet has changed dramatically. Usually referred to as Web 2.0., this stage of communication development had a significant impact on the social aspect even though it was associated with a relatively small technological breakthrough. It transposed the internet user from a passive recipient of content towards an active user with the opportunity to share their observations, experiences or exchange thoughts and ideas. Web 2.0 was a common space that appealed to the democratic nature of society because it gave each user a voice. This type of activity was carried out mainly by means of the USNET service, i.e. discussion groups arranged in a hierarchical structure gathering users interested in a given topic. In Poland, the first discussion group on the topic of saving lives, first aid, emergency services activities and tactics of rescue operations was a group called pl.misc. rescue, established on December 25, 1999, by Witold Andrzej Markow. Although this group was never officially closed, the exchange of information between users lasted till 2008.
In 2008, the concept of Web 3.0 entered the dictionary of IT specialists, which marks another transformation of the possibilities of user interaction within the Internet. A key feature of this stage is the use of semantic networks, artificial intelligence and three-dimensional graphics. Semantic Internet is an initiative postulating "representing data in formats that enable their automatic processing and integration, as well as an automatic inference based on them" [3]. Therefore, it is aimed at enabling access to the information contained on websites not only to users but also to autonomously operating algorithms. Such technical possibilities have provided more opportunities for the business use of the Internet, using e.g. entertainment space. Global social media uniting millions of users around the world, such as YouTube, Facebook or Twitter, began to emerge, and are now a very significant factor influencing the mood, opinions or views of the society. The information dissemination model has thus become more liberal, and the broadly understood society has become the actual creator of the message [4].
The number of social media users has been growing for many years, including Internet users from both developed and developing countries. For many people, social media has become synonymous with the Internet, as demonstrated in research by quartz.com.
wykorzystaniem przez biznes, podmioty administracji rzqdowych oraz partie polityczne [2].
Od czasu podpisania traktatu z Maastricht, przestrzen komu-nikacyjna w Internecie przechodzi nieustannq ewolucjç poprzez rozwöj poszczegölnych etapöw globalnej sieci (nazywanych umownie Web 1.0, 2.0, 3.0). Kazdy z nich charakteryzuje siç odmiennym sposobem komunikacji.
Web 1.0 to jednokierunkowy model komunikacji. Publikacja tresci zamieszczanych na stronach WWW odbywata siç wytqcz-nie przy udziale osöb zwiqzanych z branzq teleinformatycznq. Do zamieszczania lub edytowania poszczegölnych tekstöw w Internecie niezbçdne byto posiadanie odpowiednich kwalifikacji, w szcze-gölnosci znajomosci jçzykow programowania, takich jak HTML lub JavaScript. Odbiorca tresci zajmowat postawç biernq - bez mozliwosci rozszerzania tresci czy tez jakiejkolwiek innej reakcji. Model sieci Web 1.0 jest wiçc podobny do tradycyjnych kanatöw komuni-kacyjnych, takich jak radio, prasa czy tez telewizja.
W latach 1999-2003 udziat uzytkowniköw w publikacji tresci w Internecie zostat diametralnie zmieniony. Web 2.0., bo tak nazwany zostat ten etap rozwoju komunikacji, choc wiqze siç ze wzglçdnie nie-wielkim przetomem technologicznym, to miat jednak znaczny wptyw na aspekt spoteczny. Przeobrazat on internautç z biernego odbiorcy tresci w kierunku aktywnego uzytkownika majqcego mozliwosc dzie-lenia siç swoimi spostrzezeniami, doswiadczeniami czy tez wymianq mysli i idei. Web 2.0 stworzyta wspölnq przestrzen odwotujqcq siç do demokratycznego charakteru spoteczenstwa dziçki udzieleniu kazdemu uzytkownikowi prawa gtosu. Tego typu aktywnosc realizo-wana byta gtöwnie za pomocq ustugi USNET, czyli utozonych w struk-turç hierarchicznq grup dyskusyjnych skupiajqcych uzytkowniköw zainteresowanych danq tematykq. W Polsce pierwszq grupq dysku-syjnq dotyczqcq szeroko pojçtego ratownictwa, udzielania pierwszej pomocy, dziatalnosci stuzb ratowniczych oraz taktyki dziatan ratow-niczych byta grupa o nazwie pl.misc.ratownictwo zatozona 25 grud-nia 1999 r. przez Witolda Andrzeja Markowa. Choc grupa ta oficjalnie nie zostata zamkniçta, to w praktyce wymiana informacji pomiçdzy uzytkownikami trwata do 2008 r.
W 2008 r. do stownika specjalistöw z dziedziny informatyki weszto pojçcie Web 3.0. Byt to kolejny krok w kierunku zwiçk-szania mozliwosci interakcji uzytkowniköw w obrçbie sieci Internet. Cechq charakterystycznq tego etapu jest wykorzystanie sieci semantycznych, sztucznej inteligencji oraz grafiki tröjwymiaro-wej. Internet semantyczny to inicjatywa postulujqca „reprezen-towanie danych w formatach umozliwiajqcych ich automatyczne przetwarzanie i integracjç, a takze automatyczne wnioskowanie w oparciu o nie" [3]. Zatem ma on na celu umozliwienie dostçpu do informacji zawartych na stronach internetowych nie tylko uzyt-kownikom, ale i autonomicznie dziatajqcym algorytmom. Tego typu techniczne mozliwosci jeszcze szerzej otworzyty drogç do wykorzystania sieci Internet w celach biznesowych, m.in. w sfe-rze rozrywki. Zaczçty powstawac ogölnoswiatowe media spotecznosciowe zrzeszajqce miliony uzytkowniköw na catym swiecie, takie jak YouTube, Facebook czy Twitter. Sq one obecnie bardzo znaczqcym elementem wptywajqcym na nastroje, opinie czy tez poglqdy spoteczenstwa. Model rozprzestrzeniania siç informacji stat siç zatem bardziej swobodny, a szeroko pojçte spoteczen-stwo stato siç faktycznym kreatorem wiadomosci [4].
In developing countries such as Indonesia, Nigeria, Brazil and India, 11 % of Facebook users are unaware of the fact that they are using the Internet [5].
In Poland, the number of social media users is also increasing year by year. In 2014, 12 million Poles were registered, while in January 2019 this number increased to 18 million. It can therefore be assumed that almost every second Polish citizen is a social media user. The percentage of users on different social media platforms is shown in Table 1 [6].
Od wielu lat liczba uzytkowników mediów spotecznoscio-wych wykazuje tendencjç wzrostowq. Obejmuje ona nie tylko Internautów zarówno w krajach rozwiniçtych, jak i coraz czçsciej rozwijajqcych siç. Dla wielu osób media spotecznosciowe staty siç tozsame z Internetem, co pokazujq badania przeprowadzone przez quartz.com. W krajach rozwijajqcych siç: Indonezji, Nige-rii, Brazylii oraz Indiach 11% uzytkowników Facebooka nie zdaje sobie sprawy z faktu, ze w istocie korzysta z sieci [5].
Równiez w Polsce z roku na rok zwiçksza siç liczba uzytkowników mediów spotecznosciowych. W 2014 roku zarejestrowanych byto 12 milionów Polaków, podczas gdy w styczniu 2019 roku liczba ta wzrosta do 18 milionów. Mozna zatem przyjqc, ze pra-wie co drugi obywatel Polski jest uzytkownikiem mediów spotecznosciowych. Udziat procentowy uzytkowników poszczególnych platform spotecznosciowych wsród ogólnej liczby osób korzysta-jqcych z Internetu widoczny jest w tabeli 1 [6].
Table 1. The most popular social networking sites among Polish Internet users
Tabela 1. Najpopularniejsze serwisy spotecznosciowe wsrod polskich uzytkownikow sieci Internet
No. / Lp. Social netwotking site / Nazwa serwisu spotecznosciowego The percentage of Internet users using the platform / Odsetek uzytkowników Internetu uzywaj^cych danej platformy [%]
1 YouTube 92%
2 Facebook 89%
Instagram 55%
Twitter 35%
3
4
5 Snapchat 29%
6 LinkedIn 26%
7 Pinterest 25%
8 nk.pl 19%
Source: The authors' study based on Hootsuite & We Are Social (2020), "Digital 2020 Poland". Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie Hootsuite & We Are Social (2020), „Digital 2020 Poland"
The scientific literature offers several definitions of the term social media. A.M. Kaplan and M. Haenlein define social media as "a group of Internet-based applications that build on the ideological and technological foundations of Web 2.0 and that allow the creation and exchange of user-generated content" [7].
On the other hand, C.L. Hsu, S.J. Park and H.W Park define social media as "a set of platforms for daily communication where users share information and conduct discussions" [8]. M. Steenkamp, N. Hyde-Clarke, L. Safko and D.K. Brake claim that social media are "a set of platforms that enable and facilitate the creation and exchange of information using various forms of
Literatura naukowa przedstawia kilka definicji pojçcia media spotecznosciowe. A. M. Kaplan i M. Haenlein zdefiniowali je jako: „grupç internetowych aplikacji zbudowanych na ideowych i tech-nologicznych podstawach sieci drugiej generacji (Web 2.0), które umozliwiajq tworzenie i dzielenie siç tresciami generowanymi przez uzytkowników" [Т].
Z kolei C. L. Hsu, S. J. Park i H. W. Park przedstawiajq media spotecznosciowe jako: „platformy do codziennej komunikacji, gdzie uzytkownicy dzielq siç informacjami i prowadzq dyskusje" [8]. M. Steenkamp i N. Hyde-Clarke oraz L. Safko i D. K. Brake twier-dzq, ze media spotecznosciowe to: „platformy umozliwiajqce oraz
communication, e.g. words, images and videos" [9]. In Polish literature, this phenomenon is presented by M. Kampioni-Zawadka as "a set of platforms for activity and exchange of information and content between users that is based on interaction and expression of opinions and comments" [10].
The above definitions allow the conclusion that social media platforms (interchangeably referred to as social media and social networking sites) are means of communication which rely on new technologies and the Internet and are based on user involvement. They have a direct impact on social interactions and civic engagement, often causing their intensification or extinction [11].
Communication in social media in the context of security, in the opinion of the authors, should be perceived as the flow of information between organisations, social partners and the broadly understood environment. Increasingly, this aspect is noticed and used as an element of broadly understood citizens' security during a crisis.
Social media is characterized by the following factors [12]:
- possibility of using them on a large scale,
- original content can be permanently modified,
- social interaction propagates content,
- publications are created in an unforced manner,
- all elements resulting from co-authoring the content are not removed and are always accessible.
A great example illustrating the opportunities and threats in the process of communicating in a crisis using social media was the fire in Notre-Dame de Paris cathedral in Paris. Hence, in the following part of this paper the authors analysed the behaviour of Internet users in the context of the spread of information and the emergence of fake news about the aforementioned fire.
Situational analysis
The fire in April 2019, which consumed one of the most famous religious buildings, an architectural pearl of the Gothic style and one of the main symbols of Paris. It constitutes an important part of cultural heritage and is one of the most visited historial objects in Europe. Every year, 14 million tourists come to this place (for comparison, the Eiffel Tower has twice as lower frequency as the Cathedral) [13]. Therefore, the image of burning Notre-Dame shocked public opinion, not only French but also worldwide. It was yet another blow to the world heritage and culture, as only eight months earlier information had been received from Rio de Janeiro about the irretrievable losses incurred as fire destroyed Brazil's oldest National Museum. Such events not only echo widely among citizens around the world but also remind us of how devastating, ruthless and dangerous fire is - also for national treasures.
The information about the fire in Paris spread around the almost all developed countries in a split second. Numerous
utatwiajqce tworzenie i wymian? informacji przy uzyciu róznych form przekazu, np.: stów, obrazów, filmów" [9]. W polskim pismiennictwie zjawisko to prezentuje M. Kampioni-Zawadka - jako: „platform? aktywnosci i wymiany informacji oraz tresci pomi?dzy uzytkowni-kami oparte na interakcji i wyrazaniu opinii oraz komentarzy" [10].
Powyzsze definicje pozwalajq wnioskowac, ze media spotecznosciowe (nazywane zamiennie platformami spotecznosciowymi oraz serwisami spotecznosciowymi) sq srodkami komunikacji opartymi na nowych technologiach, wykorzystujqcymi Internet i aktywnosc uzytkowników. Majq one bezposredni wptyw na inte-rakcje spoteczne, a takze zaangazowanie obywatelskie, niejedno-krotnie powodujqc ich intensyfikacj? lub wygaszanie [11].
W opinii autorów, odnoszenie si? do komunikacji w mediach spotecznosciowych w kontekscie bezpieczenstwa powinno byc postrzegane jako przeptyw informacji pomi?dzy organizacjami, partnerami spotecznymi oraz szeroko poj?tym otoczeniem. Coraz cz?sciej aspekt ten jest dostrzegany i wykorzystywany jako element catosciowo rozumianego bezpieczenstwa obywateli pod-czas zdarzen o charakterze kryzysowym.
Media spotecznosciowe cechujq si? nast?pujqcymi czynni-kami [12]:
- mozliwosc wykorzystania ich na dowolnq skal?,
- pierwotna tresc moze byc modyfikowana w permanentny sposób,
- interakcja spoteczna powoduje rozprzestrzenianie si? tresci,
- publikacje powstajq w sposób niewymuszony,
- wszystkie elementy b?dqce wynikiem wspóttworzenia tresci nie sq usuwane i sq stale dost?pne.
Znakomitym przyktadem obrazujqcym szanse i zagrozenia wyst?pujqce w procesie komunikowania si? w sytuacji kryzyso-wej przy wykorzystaniu mediów spotecznosciowych byt pozar archikatedry Notre Dame. Stqd tez, w niniejszym artykule, autorzy poddali analizie zachowania uzytkowników Internetu w kontekscie rozprzestrzeniania si? informacji oraz pojawiania si? fat-szywych wiadomosci na temat pozaru archikatedry.
Analiza sytuacyjna
W kwietniu 2019 roku w archikatedrze Notre Dame doszto do groznego pozaru. Ta architektoniczna perta gotyku, a takze jeden z gtównych symboli Paryza, stanowi wazny element dziedzic-twa kulturowego i jest jednym z cz?sciej odwiedzanych zabyt-ków Europy. Rokrocznie do tego miejsca przybywa 14 mln tury-stów (dla porównania wieza Eiffla cieszy si? dwukrotnie mniejszq frekwencjq) [13]. Dlatego tez obrazy ptonqcej katedry wstrzq-sn?ty opiniq publicznq nie tylko we Francji, ale i na catym swie-cie. Warto przypomniec, ze kilka miesi?cy wczesniej swiat obie-gta informacja o pozarze muzeum narodowego Rio de Janeiro. Znajdujqce si? tam eksponaty zostaty bezpowrotnie pochtoni?te przez zywiot, powodujqc niepowetowane straty dla dziedzictwa kulturowego swiata. Wydarzenia te przypomniaty opinii publicz-nej, a takze ekspertom z dziedziny ochrony zabytków, o tym jak niebezpieczny i nieprzewidywalny jest zywiot ognia.
Doniesienia o trawiqcym katedr? Notre Dame pozarze w szyb-kim tempie dotarty do niemal wszystkich krajów rozwini?tego
comments in various types of mass media were highly emotional. Many commentators and general public from Western Europe saw the end of Christian culture, a sign of the times, in the image of the flames consuming the cathedral. However, Piotr Sikora accurately observes "not the element itself, but a great number of comments was seen as a sign from God" and that is a sign of the times [14]. These opinions and comments were articulated largely in the digital world, especially on social media.
The tragic fire of Notre-Dame broke out on Monday 15, April at 6.50 pm, though the first warnings flowing from the cathedral's fire alarm system were transmitted to the French firefighters half an hour earlier. High flames and clouds of thick smoke drew thousands of tourists and Parisians to the banks of the Seine river, where they could witness the fire devouring the roof of the building, as well as the collapse of the 93-meter spire.
In the discussed topic, it should be noted that most of the observers there were Internet users. We Are Social report states that among 65 million French citizens, as many as 60 million (92%) are regular Internet users, and 38 million (58%) actively use social media such as Facebook, Twitter, WhatsApp etc. Every second Frenchman uses a portable mobile device such as a smart-phone or tablet, spending an average of 1 hour 17 min a day on following the news on social media [15]. During the fire, Internet users, who were also eyewitnesses, used social media live streaming software, which allowed other users to watch rescue and firefighting activities in real-time. Text content, photos and videos were published on various social media platforms. These live streams contributed to the dissemination of detailed information on ongoing rescue services activities among social media users from the entire world. Popularity of this topic in the Internet confirms the fact that in the first 13 hours after the fire, the video content was played by 35 million users, who reacted with comments and emoticons reflecting their emotions a total of over 80 million times. Reports from the action site on social media platforms conducted both by individual users who do not work in social journalism, as well as professional agencies media. Social networking platforms provided the latest news, photos and videos from the scene. The video transmission conducted by a Facebook account named Brut (global media company that creates short video content for audiences around the world and publishes content daily in three languages) was watched by 8 million users in the first 24 hours. It generated great interest among users, which can be visible in their reactions: 60 thousand comments, 102 thousand reactions through emoticons and 134 thous.
Another interesting example of a Facebook profile which broadcast the fire online is LADBible. The transmission conducted by the LADBible profile was slightly less popular, generating a total of 221 thousand reactions, but in this case, it is interesting to note that, on a daily basis, this profile provides users with popular but intellectually rather unrefined entertainment.
On Instagram, the most popular information was published by global and professional media like French Le Monde and British BBC News.
Also the reports made available through Twitter were not without significance. Twitter users most appreciated the video
swiata. Wiele komentarzy w róznego typu mediach masowych byto nacechowanych duzym tadunkiem emocjonalnym. Komen-tatorzy, a za nimi znaczna czçsc zachodniego spoteczenstwa, doszukiwali siç w pozarze symboliki kresu kultury chrzescijan-skiej i swoistego znaku czasów. Piotr Sikora na tamach „Tygo-dnika Powszechnego" stusznie i trafnie zauwazyt, ze „nie sam zywiot, a wielka liczba komentarzy interpretujqcych to wyda-rzenie jako znak od Boga" jest symbolem naszych czasów [14]. Komentarze i opinie, o których wspomniat Sikora, publikowane byty w duzej mierze w swiecie cyfrowym, w Internecie, z wyko-rzystaniem mediów spotecznosciowych na czele.
Tragiczny w skutkach pozar rozgorzat w poniedziatek 15 kwietnia 2019 roku o godzinie 18:50, choc pierwsze ostrzeze-nia sptywajqce z systemu sygnalizacji pozaru katedry dotarty do francuskich strazaków pót godziny wczesniej. Szybko rozprze-strzeniajqcy siç ogien, wysokie ptomienie, a takze ktçby gçstego czarnego dymu unoszqcego siç nad budynkiem przyciqgnçty rzesze mieszkanców Paryza oraz tysiqce turystów nad brzeg Sekwany. Stali siç oni naocznymi swiadkami rozwijajqcego siç pozaru, który minuta po minucie trawit poszycie dachu, dopro-wadzajqc do spektakularnego zawalenia siç 93-metrowej iglicy.
W kontekscie omawianego tematu istotnym faktem jest, ze wiçkszosc znajdujqcych siç tam obserwatorów to statystycz-nie uzytkownicy mediów spotecznosciowych i Internetu. Wedtug raportu We Are Social sposród 65 milionów Francuzów az 92% z nich regularne korzysta z Internetu, a 58% jest aktywnymi uzyt-kownikami mediów spotecznosciowych, takich jak Facebook, Twitter, WhatsApp itp. Potowa Francuzów do tego celu wykorzy-stuje urzqdzenia mobilne, takie jak smartfony czy tez tablety. Sta-tystyki pokazujq, ze srednio kazdy Francuz spçdza 1 godz. 17 min. dziennie na czytaniu oraz publikowaniu wiadomosci w mediach spotecznosciowych [15]. Dlatego tez w czasie pozaru uzytkownicy, bçdqcy jednoczesnie bezposrednimi swiadkami zywiotu, zaopa-trzeni w podtqczone do Internetu telefony komórkowe stali siç spo-tecznym dziennikarzami publikujqcymi w czasie rzeczywistym tresci tekstowe, fotograficzne oraz wideo na róznych platformach spotecznosciowych. Relacje te przyczynity siç do rozpowszech-niania szczegótowych informacji o prowadzonych dziataniach ratowniczych wsród uzytkowników mediów spotecznosciowych na catym swiecie. O popularnosci tego tematu w przestrzeni Internetu moze swiadczyc fakt, iz w ciqgu pierwszych 13 godzin od rozgorzenia pozaru publikowane w mediach spotecznosciowych materiaty wideo zostaty odtworzone przez 35 milionów uzytkow-ników. Wzbudzaty emocje widoczne w komentarzach oraz reak-cjach graficznych, których byto w sumie przeszto 80 mln. Relacje z miejsca akcji prowadzili na platformach spotecznosciowych zarówno uzytkownicy indywidualni na co dzien niezajmujqcy siç tematykq dziennikarstwa spotecznego, jak i profesjonalne agen-cje medialne. Facebookowy profil redakcji Brut (globalna firma medialna, która tworzy krótkie tresci wideo dla odbiorców na catym swiecie i publikuje tresci codziennie w trzech jçzykach) transmi-towat na zywo przekaz spod katedry Notre Dame. Zostat on obej-rzany przez ponad 8 mln uzytkowników, co przetozyto siç na ich cyfrowe reakcje: w sumie zostawili oni 102 tys. reakcji graficznych, 60 tys. komentarzy oraz 134 tys. udostçpnien materiatu na swoich profilach indywidualnych.
material published by Patrick Galley, an AFP journalist - over 126 thousand comments, 120 thousand shares and 209 thousand reactions (and, in consequence, reached even more recipients).
Polish Internet users also showed significant interest in the Notre-Dame fire. This is evidenced by the sudden increase in the number of Google searches for the Notre-Dame (Google is the most popular service of this type). Figure 1 shows a timeline from April 10 to April 30 with two data marked: the search term Notre-Dame is marked in blue and, for comparison, the phrase TV program, which is relatively frequently searched by Internet users, is marked in red. The numbers in the chart represent individual queries relative to the highest point on the chart. The result is then scaled from 0 to 100 based on the topic proportionality in comparison to all searches of all themes. The value of 100 means the highest popularity of the phrase. A value of 50 means that the popularity of the phrase was twice as low. A value of 0 indicates that the data is insufficient. The figure shows that between April 15 and April 17, the entry Notre-Dame was very often entered into the search engine, which shows the high interest in the subject. However, on April 18 this interest started to decrease [16].
Innym ciekawym przyktadem profilu na platformie Facebook, który transmitowat na zywo wydarzenia z pozaru, jest LADBible. To konto, które zasadniczo zajmuje siç dostarczaniem uzytkow-nikom Internetu popularnej i niezbyt wyrafinowanej intelektualnie rozrywki. Pomimo tego przekazywane przez ten profil informa-cje spotkaty siç z tqcznie ponad 221 tys. reakcji uzytkowników.
Warto wspomniec, ze profesjonalne, ogólnoswiatowe marki medialne, takie jak francuski Le Monde czy tez brytyjski BBC News, swoje transmisje internetowe realizowaty gtównie za pomocq innego serwisu spotecznosciowego - Instagramu.
Nie bez znaczenia byty tez relacje udostçpnione za pomocq serwisu Twitter. Najbardziej popularnym zródtem informacji stat siç profil Patryka Galleya z Agence France Press (AFP), a kon-kretnie zamieszczony przez reportera materiat wideo. Zyskat on ponad 126 tys. komentarzy, 209 tys. reakcji graficznych oraz 120 tys. udostçpnien przez innych uzytkowników Twittera (dziçki czemu trafit do jeszcze wiçkszej liczby odbiorców).
Polscy uzytkownicy Internetu równiez wykazali duze zainte-resowanie pozarem katedry Notre Dame. O fakcie tym swiadczy gwattowny wzrost zainteresowania hastem Notre Dame w wyszu-kiwarce Internetowej Google bçdqcej najpopularniejszym tego typu serwisem. Na ryc. 1 przedstawiono siatkç czasu w okresie od 10 do 30 kwietnia 2019 roku. Widoczne na niej dane przedsta-wiajq czçstosc wyszukiwania hasta Notre Dame (kolor niebieski). W celach porównawczych przedstawiono takze czçstosc wyszukiwania frazy program TV (kolor czerwony). Liczby na wykresie reprezentujq stopien zainteresowania uzytkowników w wyszuki-waniu wzglçdem najwyzszego punktu na wykresie. Rezultat jest nastçpnie skalowany w zakresie od 0 do 100 na podstawie pro-porcjonalnosci tematu wzglçdem wszystkich wyszukiwan wszyst-kich tematów. WartosC 100 oznacza najwyzszq popularnosc hasta. WartosC 50 wskazuje, ze popularnosc hasta byta dwukrotnie mniej-sza, natomiast wartosc 0 oznacza brak wystarczajqcych danych dla danego hasta. Na rycinie widac takze, ze w dniach 15-17 kwietnia hasto Notre Dame byto czçsto wpisywane w wyszukiwarkç, co pokazuje wysokie zainteresowanie tym tematem, jednak juz 18 kwietnia popularnosc zaczçta spadac [16].
Figure 1. The timeline of the number of queries for the keywords Notre-Dame (blue) and TV Program (red) in the period 10-30 April 2019 Rycina 1. Popularnosc haset Notre Dame (kolor niebieski) oraz Program TV (kolor czerwony) w wyszukiwarce internetowej Google w okresie 10-30 kwietnia 2019
Source: The authors' study based on data from Google Trends (https://trends.google.pl). Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie danych z Google Trends (https://trends.google.pl).
Table 1. The most popular social networking sites among Polish Internet users
Tabela 1. Najpopularniejsze serwisy spotecznosciowe wsrod polskich uzytkownikow sieci Internet
No./ Lp. Keyword / Hasto Percentage change / Zmiana procentowa
1 Notre Dame Cathedral in Paris / Katedra Notre Dame w Paryzu > 5000%
2 Cathedral / Katedra 2800%
3 Fire / Pozar 800%
4 Paris / Paryz 600%
5 Exam / Egzamin 250%
6 Games of Thrones / Gra o tron 200%
7 HBO 170%
8 Mass / Msza 160%
9 HBO GO 140%
10 Marathon race / Bieg maratonski 120%
Source: The authors' study based on Hootsuite & We Are Social (2020), "Digital 2020 Poland". Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie Hootsuite & We Are Social (2020), „Digital 2020 Poland"
Great interest in the subject of the Notre-Dame fire in social media was provoked by the appearance of the so-called fake news, which PWN Dictionary of Polish Language defines as "false news, most often disseminated by tabloids to cause sensation, defame someone (usually politics)". Fake news circulate primarily on social media, misleading the public. The problem with fake news circulating on the Internet is that it can change the attitudes, reactions and behaviours of society. From the perspective of those responsible for public security, fake news can also contribute to the misallocation of resources during adverse events, such as terrorist attacks and natural disasters [17]. An analysis performed by Vosoughi et al. of several hundred verified true and false rumours on Twitter confirms that fake news spreads faster and more widely than real news [19]. The reason for this is, among others, the fact that these messages are highly emotional and therefore draw the attention of end-users in a highly effective manner [18]. In the case of Notre-Dame, several dangerous fake news appeared in the first few hours, introducing to the discussion, among others, racist narrative. They could provoke secondary threats. One of the sources of information manipulation was a Twitter entry by Christopher J. Hale - a famous American politician and columnist for Time magazine. He wrote: "A Jesuit friend in Paris who works in #NotreDame told me cathedral staff said the fire was intentionally set." This message was distributed among several thousand users within 10 minutes, despite the fact that its author removed it and wrote a disclaimer just a moment after publication. A few days later,
Popularnosc relacji i doniesien z pozaru katedry Notre Dame w mediach spotecznosciowych spowodowata generowanie tzw. fake newsöw. Wedtug Stownika Jçzyka Polskiego PWN pojçcie to definiowane jest jako „nieprawdziwe, fatszywe wiadomosci, naj-czçsciej rozpowszechniane przez tabloidy w celu wywotania sen-sacji, bqdz zniestawienia kogos (najczçsciej polityka)". Fake newsy propagowane sq w duzej mierze w mediach spotecznosciowych w celu wprowadzenia opiniç publicznq w btqd. Krqzqce w Internecie fatszywe wiadomosci niosq ze sobq ryzyko zmiany postaw, zachowan, a takze reakcji spoteczenstwa na dane zjawisko lub wydarzenie. Z perspektywy osöb i instytucji odpowiedzialnych za bezpieczenstwo tego typu nieprawdziwe informacje, w skraj-nych przypadkach, mogq spowodowac m.in. niewtasciwq alokaj zasoböw ratowniczych podczas zdarzen niepozqdanych, takich jak ataki terrorystyczne i klçski zywiotowe [17]. Fatszywe informacje rozprzestrzeniajq siç szybciej i docierajq do wiçkszego grona odbiorcöw niz informacje prawdziwe, o czym swiadczy szeroka analiza prawdziwych informacji i plotek w serwisie Twitter prze-prowadzona przez Vosoughi i in. [19]. Badania te potwierdzity, ze komunikaty fatszywe w duzym stopniu nacechowane sq emocjo-nalnie, co zwiçksza zainteresowanie i skupia uwagç uzytkowniköw koncowych [18]. W przypadku pozaru katedry Notre Dame w ciqgu pierwszych godzin pojawito siç kilkanascie rozpropagowanych na duzq skalç fatszywych wiadomosci mogqcych powodowac zagro-zenia wtörne. Szczegölnie niebezpieczne byty te wprowadzajqce do dyskusji publicznej m.in. narracjç rasistowskq. Wsröd wielu zrö-det manipulacji informacjq charakterystyczny byt wpis w serwisie
Hale told buzzfeednews.com: "For the record, I completely believe [the fire] was an accident. The Jesuit who texted me — my friend — believes it was an accident" [19].
On the other hand, short, low-resolution video material has gained infamy on Facebook. The video shows a figure walking on the facade of the building. The low quality of the recording did not make it possible to clearly identify the person, which resulted in the emergence of conspiracy theories describing the character as "Muslim". According to some users the headdress looked like a turban. A few hours later, the same video in better quality hit the web. As it turned out, a video recorded by the American television station CNBC showed a firefighter with a helmet on his head, putting out the fire. A detailed image in low and high resolution can be seen in figure 2 [20].
Twitter Christophera J. Hale'a - znanego amerykanskiego polityka i felietonisty wspótpracujqcego m.in. z opiniotwórczym magazy-nem „Time". Na swoim profilu opublikowat on takq wiadomosc: „Jezuicki przyjaciel z Paryza, który pracuje w Notre Dame, powie-dziat mi, ze personel katedry uwaza, jakoby pozar byt zamierzony". Oswiadczenie to w ciqgu 10 minut zostato rozpowszechnione wsród kilku tysi?cy uzytkowników, choc autor w chwil? po publi-kacji napisat dementi. Hale kilka dni po tym fakcie udzielit wywiadu dla serwisu buzzfeednews.com. Stwierdzit tam: „catkowicie wie-rz?, ze pozar byt wypadkiem. Jezuita, który do mnie napisat - mój przyjaciel - takze uwaza, ze to byt wypadek" [19].
Z kolei w serwisie Facebook popularnosc zyskat krótki film wideo charakteryzujqcy si? niskq rozdzielczosci^. Widac w nim byto postac chodzqcq po fasadzie budynku. Brak widocznych szczegótów na nagraniu nie pozwolit jednoznacznie okreslic, kim byta osoba widoczna na filmie. Spowodowato to pojawienie si? teorii spiskowych identyfikujqcych owq postac jako muzutma-nina, o czym swiadczyc miato - wedtug cz?sci uzytkowników -nakrycie gtowy przypominajqce wyglqdem turban. W przeciqgu nast?pnych kilku godzin media spotecznosciowe obiegt ten sam film, jednak w lepszej jakosci. W rzeczywistosci oryginalny mate-riat autorstwa amerykanskiej stacji telewizyjnej CNBC przedsta-wiat funkcjonariusza paryskiej strazy pozarnej z hetmem na gto-wie podczas rozpoznania sytuacji. Szczegótowy obraz w niskiej oraz w wysokiej rozdzielczosci przedstawia rycina 2 [20].
Figure 2. Low resolution (left) and high resolution (right) video of fake news during the fire of Notre-Dame Cathedral
Rycina 2. Materiat wideo niskiej (po lewej) i wysokiej (po prawej) rozdzielczosci b^dgcy zrodtem fatszywych wiadomosci podczas pozaru katedry Notre Dame
Source: https://www.mimikama.at/allgemein/video-mann-auf-notre-dame/ [accessed: 08.08.2019]. Zrodto: https://www.mimikama.at/allgemein/video-mann-auf-notre-dame/ [dost^p: 08.08.2019].
Another example that will be discussed is the story of two architecture students who, witnessing the cathedral fire, became the target of the hate speech of thousands of Facebook and other social media users. They were photographed with a smile on their faces while the Paris cathedral was burning in the background. Around 8 p.m., the policemen ordered the observers standing on the Seine bank to leave the security border. When the
Kolejny przyktad warty omówienia to historia dwóch paryskich studentów architektury. B?dqc bezposrednimi swiadkami pozaru, stali si? oni obiektem mowy nienawisci zarówno wielu tysi?cy uzyt-kowników Facebooka, jak i pozostatych mediów spotecznoscio-wych. Powodem takiej sytuacji byta opublikowana fotografia tych m?zczyzn z usmiechem na twarzach w czasie, gdy katedra Notre Dame pton?ta w tle. Wspomniani studenci, obserwujqc trawiqcy
aforementioned students walked under the red and white safety tape, a photo was taken of them, contributing to their future problems. Originally, the photo was posted without a caption or comment on Sputnik France's Facebook profile at 10:37 p.m. and was shared a few minutes later by far-right sites in France and the US. "Muslims laugh as blaze destroys Notre Dame cathedral during Holy Week", wrote far-right American journalist Pamela Geller at 10:45 p.m. Soon after, the French-language Infos-Israel.News Facebook page published an article entitled "Allah is Great: Muslims Laugh at the Fire of Notre-Dame". Within hours, the photo spread across social media, including forums like Reddit and 4Chan. Many Internet users have accused students of being happy at the sight of the tragedy. In comment sections, racist and Islamophobic insults included, inter alia, death threats by lynching [21]. Because the photo quickly circulated on Facebook and other social media networking sites, Sputnik France published an article emphasizing that at no time did any of the editorial staff suggest that these two people were Muslim and were laughing because of the fire. The news agency was surprised that some users found it appropriate to speculate on the religious beliefs of these two men solely on the basis of their appearance [22]. The controversial photo - presented in Figure 3 - has been thoroughly analysed by many organisations fighting disinformation on social media, such as Politifact [23], Nieuwscheckers.nl [24], or Fact Check AFP [25].
The photograph was initially considered to be fake, but finally, it turned out to be true - however, the smile of the students was caused by the fact that one of them had been caught in the safety tape surrounding the zone a moment earlier [25].
Another example of cybercriminal activities was an attempt to extort money from social media users who had been agitated by the cathedral fire. While hundreds of firefighters in Paris were fighting the element, suspicious and fraudulent donations began popping up on social media to help rebuild Notre-Dame. "We see a spike in fake online donation drives after every tragedy or natural disaster. It's disgusting people try to take advantage of human kindness and our desire to help during a difficult time" said Mark Brnovich, Arizona Attorney General via his website. "While giving to important causes is commendable, Arizonans need to do their homework before they donate to any charity" [26].
This type of cybercriminal activity is nothing new, but the technical underpinnings of the Internet and its social media platforms allow hackers and spammers to scale their efforts at an unprecedented rate. A group of Internet crime specialists from ZeroFOX have listed the Internet crime attempts related to the Notre-Dame fire:
- enticing users to click on spam links - seemingly related to charity -that generate advertising revenue,
- enticing users to donate money through fraudulent pages, some of which may be imitating charity organizations or websites,
- enticing users to click on fraudulent charity-related links that download malware,
- enticing users to invest in scams that promise future high stock-payouts related to rebuilding, also known as stock fraud.
budynek zywiot z relatywnie bliskiej odlegtosci, zostali skierowani przez zabezpieczajqcych teren policjantöw poza strefç okreslajqcq granicç bezpieczenstwa. Gdy przechodzili oni pod czerwono-biatq tasmq bezpieczenstwa zrobiono im zdjçcie bçdqce przyczynkiem do ich przysztych problemöw. Fotografia zostata opublikowana bez stosownego komentarza oraz jakiegokolwiek podpisu na pro-filu Sputnik France w serwisie Facebook o godz. 21:37. W kilka minut zostato rozpropagowane przez skrajnie prawicowe organi-zacje we Francji i USA wsröd swoich zwolenniköw. Jednq z reakcji na tç fotografiç byt komentarz amerykanskiej dziennikarki Pameli Geller, ktöra o godz. 22:45 na swoim koncie napisata: „Muzut-manie smiejq siç, gdy ogien niszczy katedrç Notre Dame pod-czas Wielkiego Tygodnia". Kilkanascie minut pözniej Infos-Israel. News w jçzyku francuskim opublikowat artykut o znamiennym tytule: „Allah jest wielki: muzutmanie smiejq siç na widok ognia Notre-Dame". W ciqgu kolejnych kilku godzin fotografia zostata roz-propagowana na dziesiqtkach kont w mediach spotecznosciowych, w tym takze na forach Reddit i 4Chan skupiajqcych przeciwniköw migracji uchodzcöw do Europy. Uzytkownicy Internetu oskarzali stu-dentöw o radosc, jakq ci wyrazali na widok tragedii Notre Dame. W sekcjach komentarzy islamofobiczne i rasistowskie obelgi zawie-raty grozby karalne, takie jak smierc przez samosqd [21]. W zwiqzku z tym, ze zdjçcie w bardzo szybkim tempie trafito do tysiçcy uzyt-kowniköw serwisu Facebook, redakcja Sputnik France opubliko-wata oswiadczenie podkreslajqce, ze nikt z jej cztonköw nie suge-rowat, aby studenci byli praktykujqcymi muzutmanami smiejqcymi siç z faktu wybuchu pozaru. Dziennikarze Sputnika byli zaskoczeni faktem, ze czçsc uzytkowniköw uwaza za stosowne spekulowac na temat poglqdöw religijnych i swiatopoglqdowych tych dwöch mçzczyzn wytqcznie na podstawie ich wyglqdu [22]. Kontrowersyjne zdjçcie - przedstawione na rycinie 3 - zostato poddane analizie przez kilka organizacji zwalczajqcych dezinformacjç w Internecie, takich jak: Nieuwscheckers.nl [zob. 23], Politifact [zob. 24], czy tez Fact Check AFP [25].
Choc obraz ten poczqtkowo uznany zostat za spreparowany, to jednak ostatecznie okazat siç prawdziwy. Jednak kontekst usmiechu studentöw spowodowany byt faktem, ze jeden z nich w chwilç wczesniej zaplqtat siç o zabezpieczajqcq strefç pozaru tasmç bezpieczenstwa [25].
W kontekscie omawianego tematu warto zwröcic uwagç na aktywnosc cyberprzest^pcöw poprzez pröby wytudzenia pieniç-dzy od uzytkowniköw mediöw spotecznosciowych poruszonych pozarem katedry. Podczas gdy w Paryzu setki strazaköw walczyty z ogniem trawiqcym budynek, w mediach spotecznosciowych zaczçty pojawiac siç podejrzane i oszukancze zbiörki datköw na pomoc w odbudowie Notre Dame. „Obserwujemy wzrost liczby fat-szywych darowizn online po kazdej tragedii lub klçsce zywiotowej. Przestçpcy pröbujq wykorzystac ludzkq zyczliwosc i naszq chçc do pomocy w trudnych chwilach" - przekazat za posrednictwem strony internetowej Mark Brnovich, prokurator generalny stanu Arizona - „Chociaz udzielanie pomocy na wazne cele jest godne pochwaty, mieszkancy Arizony muszq zachowac czujnosc, zanim przekazq darowiznç na jakqkolwiek organizacjç charytatywnq" [26].
Tego typu dziatania cyberprzestçpœw nie sq niczym nowym, ale techniczne strony zaröwno Internetu, jak i poszczegölnych platform mediöw spotecznosciowych pozwalajq hakerom i spamerom
For the above purposes, cybercriminals used the following tactics and techniques:
- using bots on Twitter to spread donation links leading to spam or malware sites,
- impersonating websites and social media accounts of legitimate charity organizations,
- sending fraudulent charity emails with bad links or attachments,
- registering domains related to the disaster,
- creating fake donation campaigns on crowdfunding sites [27].
Governments of particular countries as well as the largest companies in the social media industry have been trying to fight manipulation and disinformation on their platforms for several years. Algorithms are responsible for most of the content filtering activities and they are improved over time. Thus, in the case of the Notre-Dame fire, the YouTube algorithm, which is designed to protect users from fake news and misleading videos, caused confusion. Under the video footage of the fire by France 24, you could find automatically posted information about the terrorist attacks of September 11, 2001, in New York. The two towers above Notre-Dame were misidentified by the YouTube algorithm and treated as the twin towers of the World Trade Center. The image recognition function, in this case, was counterproductive [28].
na zwi?kszanie osiqgania zysków w bezprecedensowym tempie. Grupa specjalistów zajmujqcych si? przest?pstwami interneto-wymi z firmy ZeroFOX wyszczególnita próby przest?pstw interne-towych zwiqzanych z pozarem Katedry Notre Dame:
- zach?canie uzytkowników do klikania w fatszywe odno-sniki - pozornie zwiqzane z organizacjami charytatyw-nymi, ale w rzeczywistosci generujqce przychody z reklam,
- apelowanie o przekazywanie pieni?dzy za posrednic-twem fatszywych witryn imitujqcych oryginalne strony internetowe organizacji charytatywnych,
- inicjowanie do klikania w fatszywe oprogramowanie organizacji charytatywnych, które infekujq komputery uzytkowników ztosliwym oprogramowaniem,
- zach?canie do inwestowania srodków finansowych w wysoko oprocentowanq pozyczk? w dziatania zwiq-zane z odbudowq katedry.
W powyzszych celach cyberprzest?pcy stosowali nast?pu-jqce taktyki:
- uzywanie autonomicznych algorytmów (botów) na plat-formie Twitter,
- tworzenie fatszywych stron internetowych i kont w mediach spotecznosciowych imitujqcych legalnie dzia-tajqce organizacje charytatywne,
- masowe wysytanie fatszywych e-maili o charakterze cha-rytatywnym z fatszywymi odnosnikami lub zatqcznikami,
- rejestracja domen zwiqzanych z pozarem,
- tworzenie fatszywych kampanii darowizn w witrynach finansowania spotecznego (crowdfunding) [27].
Rzqdy poszczególnych panstw na równi z najwi?kszymi firmami branzy mediów spotecznosciowych od kilku lat usitujq wal-czyc z dezinformacjq i manipulacjq w Internecie. Od strony tech-nicznej znacznq cz?sc dziatan zwiqzanych z filtrowaniem tresci przeprowadzajq autonomiczne algorytmy. Choc raz na jakis czas mozna spotkac si? z ich wadliwym dziataniem, to z roku na rok sq udoskonalane i dostosowywane do nowych technik cyber-przest?pców. I tak w przypadku omawianego tematu zawiódt algorytm odpowiadajqcy za wydanie ostrzezen o fatszywej tresci w serwisie YouTube. Program ten z zatozenia ma chronic uzytkowników przed nieprawdziwymi lub zmanipulowanymi filmami, a takze wprowadzajqcymi w btqd wiadomosciami. Jednak podczas pozaru Notre Dame sam spowodowat dezinformacj?, gdyz opatrzyt materiat wideo palqcej si? Katedry (opublikowany przez France 24) automatycznq informacjq o historii ataków terrorystycznych z 11 wrzesnia 2001 r. w Nowym Jorku. Algo-rytm YouTube pomylit dwie ptonqce wieze wznoszqce si? nad Notre Dame z blizniaczymi wiezami World Trade Center. Funkcja majqca na celu rozpoznanie obrazu, w tym przypadku nie przy-niosta oczekiwanego efektu [28].
Figure 3. French students leaving the safety zone.
Rycina 3. Francuscy studenci podczas opuszczania strefy
bezpieczenstwa.
Source/Zrodto: https://sptnkne.ws/mnq7 [dost^p/accessed: 08.08.2020].
The quick circulation of information about the tragic consequences of the fire, as well as the great importance of the cathedral as a significant element of culture triggered many comments, thoughts and opinions of decision-makers at various levels. During large events, the presence of local government officials, deputies, ministers or people from the top management of a given country (prime minister, president) is not uncommon. In literature, one can find legitimate theses that the politicians present at the scene of the crisis - next to rescuers, victims, journalists and witnesses -are included among the participants of rescue operations [29-30]. This is due to the need to provide special protection for people, but it often increases the pressure on rescuers. It was no different in this case - almost immediately after the first reports of the fire, the mayor of Paris, Anne Hidalgo, appeared on the scene. A few hours later, against the background of the burning building, the President of the French Republic, Emmanuel Macron, gave a fiery speech about the need to restore the monument. The fact that both Hidlago and Macron first communicated their reactions to the fire via Twitter is a sign of the times and proof of the strength of social media. Hildago, about 30 minutes after the start of the fire-fighting activities, published a short statement on Twitter: "There is a terrible fire in the Cathedral of Notre-Dame de Paris. @Pomp-iersParis [Paris Fire Service - author's note] are trying to control the flames. We are ready on-site and in close cooperation with @ dioceseParis [diocese of Paris - author's note] I encourage everyone to respect security limits." At the same time, the presidential Twitter profile was also activated. Emmanuel Macron made a relatively personal post where he stressed the need for the whole nation to unite and expressed his solidarity with all the Catholics and other French citizens. The news was commented on or shared by approximately 67 thousand Internet users, as well as "liked" by 196 thousand Twitter users. It was not the only post that evening on the official Macron's account - subsequent posts commented on the work of the firefighters and presented preliminary plans for the reconstruction of the cathedral.
Tragiczne skutki pozaru jak i przebieg dziatan gasniczych byty licznie komentowane przez przedstawicieli wtadz samorzq-dowych i rzqdowych. W literaturze mozna spotkac siç z zasad-nymi tezami, ze bçdqcy na miejscu kryzysu politycy - obok ratownikow, ofiar, mediow czy swiadkow - sq zaliczani do uczestnikow dziatan ratowniczych [zob. 29-30]. Jest to spo-wodowane koniecznosciq zapewnienia szczegolnej ochrony dla tego typu osob, co niejednokrotnie wzmaga takze presjç ciq-zqcq na ratownikach. Nie inaczej byto w przypadku Notre Dame - niemal natychmiast po pierwszych doniesieniach o pozarze, na miejscu pojawita siç burmistrz Paryza Anne Hidalgo, a kilka godzin pozniej na tle palqcej siç budowli ptomienne przemowie-nie o potrzebie odtworzenia zabytku wygtosit Prezydent Repu-bliki Francuskiej Emmanuel Macron. Znakiem czasu i sity mediow spotecznosciowych jest jednak fakt, ze zarowno Hidlago, jak i Macron pierwsze swoje reakcje na zywo przekazali za pomocq Twittera. Hildago za pomocq tego serwisu, juz okoto 30 minut po rozpoczçciu dziatan gasniczych, opublikowata krotkie oswiad-czenie: „W katedrze Notre Dame de Paris trwa straszliwy pozar. @PompiersParis [paryska straz pozarna - przyp. aut.] probujq kontrolowac ptomienie. Jestesmy zmobilizowani na miejscu w scistej wspotpracy z @dioceseParis [diecezja paryska - przyp. aut.]. Zachçcam wszystkich do poszanowania granic strefy bez-pieczenstwa". W tym samym czasie uaktywnit siç takze prezy-dencki profil na Twitterze. Emmanuel Macron umiescit stosun-kowo osobisty post, w ktorym podkreslit potrzebç jednosci catego narodu francuskiego i zapewnit o swojej pamiçci dla wszystkich katolikow i pozostatych obywateli Francji. Wiadomosc ta zostata skomentowana lub przekazana dalej przez okoto 67 tys. internau-tow, a takze „polubiona" przez 196 tys. uzytkownikow serwisu Twitter. Nie byt to jedyny post tego wieczoru umieszczony na ofi-cjalnym profilu Macrona - kolejne posty odnosity siç do sytuacji z miejsca dziatan strazakow oraz przedstawiaty wstçpne plany odbudowy katedry.
Emmanuel Macron Q v
@EmmanuelMacron
Notre-Dame de Paris en proie aux flammes. Émotion de toute une nation. Pensée pour tous les catholiques et pour tous les Français. Comme tous nos compatriotes, je suis triste ce soir de voir brûler cette part de nous.
6:05 PM ■ Apr 15, 2019 • Twitter for ¡Phone 66.8K Retweets and comments 196.4K Likes
Figure 4. The first statement on Twitter by the President of the French Republic, Emmanuel Macron, during the fire of Notre-Dame Cathedral in Paris Rycina 4. Pierwsze oswiadczenie Prezydenta Republiki Francuskiej Emmanuela Macron w serwisie Twitter podczas pozaru Katedry Notre Dame w Paryzu Source: Twitter social network [access. elect. 20 July 2020 https://twitter.com/EmmanuelMacron/status/1117851407644684288 [accessed: 20.07.2020]. Zrodto: Serwis spotecznosciowy Twitter, https://twitter.com/EmmanuelMacron/status/1117851407644684288 [dost^p: 20.07.2020].
The agitation of the whole world connected with the fire caused an avalanche of comments from politicians from many countries. The communication was carried out mostly through official social media channels, with Twitter taking the leading role. Polish politicians also published their reactions. President of the Republic of Poland Andrzej Duda said "In March Saint-Sulpice, today Notre-Dame. A tragedy for believers, a catastrophe for the world cultural heritage and art. Probably poignant for everyone ..." Prime Minister Mateusz Morawiecki wrote: "The #NotreDame cathedral on fire is a huge misfortune for the Church and European history. It is a tragic moment for all Catholics, Christians and lovers of great works of art that we will lose forever. Tonight our thoughts go out to Paris, France ... "
Twitter has also become a tool for discussion at a level unimaginable outside the world of social media. The President of the United States wrote in a public message on Twitter, "So horrible to watch the massive fire at Notre Dame Cathedral in Paris. Perhaps flying water tankers could be used to put it out. Must act quickly!" This statement was widely criticized by many firefight-ing specialists from many countries [31].
Poruszenie catego swiata w obliczu trwajqcej tragedii spowo-dowato lawin? komentarzy politykow z wielu krajow. Komunikacja ta byta prowadzona m.in. poprzez oficjalne kanaty w mediach spotecznosciowych, z ktorych wiodqcq rol? zajqt serwis Twitter. Swojq reakcj? opublikowali polscy politycy - Prezydent RP Andrzej Duda: „W marcu Saint-Sulpice, dzis Katedra Notre Dame. Tragedia dla ludzi wierzqcych, katastrofa dla swiatowej kultury i sztuki. Przejmujqce chyba dla wszystkich..." oraz Prezes Rady Ministrow Mateusz Morawiecki: „Katedra #NotreDame w ogniu jest ogrom-nym dramatem dla Kosciota i europejskiej historii. To tragiczna chwila dla wszystkich katolikow, chrzescijan oraz mitosnikow wielkich dziet sztuki, ktore stracimy bezpowrotnie. Polska tqczy si? w tej chwili myslami z Paryzem, z Francjq...".
Twitter stat si? takze polem do dyskusji, jakiej nie sposob sobie wyobrazic na takim szczeblu wtadzy poza swiatem mediow spotecznosciowych. Prezydent Stanow Zjednoczonych w publicz-nej wiadomosci w serwisie Twitter napisat: „To straszne, gdy patrzy si? na ogromny pozar w katedrze Notre Dame w Paryzu. Byc moze mozna by go zgasic samolotami gasniczymi. Musicie dziatac szybko!". Wypowiedz ta spotkata si? z szerokq krytykq wielu specjalistow z dziedziny pozarnictwa z wielu krajow [31] .
Conclusions
This paper is an assessment of the problem of the role and the potential of social media in a crisis, in this case, a fire. The number of Internet users, as well as social media users, which has been growing for over a dozen years, indicates that it makes sense to use social media as a tool, on the one hand, for providing current information about a crisis, and, on the other hand, for obtaining data which may be important when planning and implementing rescue and aid measures. This is due to a key feature of social media which is a two-way communication style and interaction between the sender and recipient of the information. Another important aspect is the use of mechanisms and algorithms that automatically collect data on user activity, such as location and its change at a specific time and place. The data - used on a daily basis to generate profits by social media platforms - during a crisis can be implemented by the fire brigade and emergency services to ensure the most effective disposition and management of forces and resources on the spot. This state of affairs shows that the role of using social media in a crisis is developmental and will probably be used to an increasing extent also in the case of fires and other threats to cultural heritage.
Konkluzje
Niniejszy artykut jest analizq problemu zwiqzanego z rolq i potencjatem serwisów spotecznosciowych w sytuacjach kryzyso-wych, do których niewqtpliwie zalicza si? pozar. Stale zwi?kszajqca si? liczba uzytkowników Internetu i - w konsekwencji - mediów spotecznosciowych wiqze si? z mozliwosciq coraz szerszego wykorzystania tego narz?dzia do przekazywania biezqcych infor-macji o sytuacji kryzysowej, a takze pozyskiwania danych przydat-nych w planowaniu i realizacji dziatan z zakresu szeroko poj?tego bezpieczenstwa - w tym dziatan ratowniczych i pomocniczych. Sprzyja temu m.in. cechy charakterystycznej mediów spotecznosciowych - mozliwosci prowadzenia obustronnej komunikacji i interakcji pomi?dzy nadawcq i odbiorcami. Drugq istotnq ptasz-czyznq jest stosowanie autonomicznych algorytmów i mecha-nizmów zbierajqcych dane o aktywnosci poszczególnych uzytkowników, w tym lokalizacji oraz jej zmiany w okreslonym czasie. Informacje te - eksploatowane przez platformy spotecznosciowe w celu generowania zysków - podczas sytuacji kryzysowych mogq zostac tatwo zaimplementowane przez stuzby ratunkowe do optymalizacji dysponowania i zarzqdzania sitami i srodkami w miejscu prowadzonych dziatan ratowniczych. Taka perspektywa pokazuje, ze rola mediów spotecznosciowych w sytuacjach kryzy-sowych nie jest zamkni?ta, a wr?cz przeciwnie - jest rozwojowa. Mozna spodziewac si?, ze z biegiem czasu ten srodek komunikacji b?dzie wykorzystywany w coraz szerszym zakresie, takze w przypadkach takich jak pozary i inne zagrozenia dla dóbr kultury.
Literature / Literatura
[1] Traktat o Unii Europejskiej. Maastricht.1992.02.07 (Dz. U. 2004.90.864/30).
[2] Sarowski t., Od Internetu Web 1.0 do Internetu Web 4.0 - ewolucja form przestrzeni komunikacyjnych w globalnej sieci, „Rozprawy Spoteczne" 2017,11, 1, 32-39.
[3] Walkowska J., Jesli nie Web 2.0, to co?, „Biuletyn EBIB" 2012, 2(129), http://www.nowyebib.info/images/stories/ numery/129/129_walkowska.pdf [dost^p: 10.03.2020].
[4] Neuberger Ch., Wandel der aktuellen Öffentlichkeit im Internet. Gutachten für den Deutschen Bundestag. Vorgelegt dem Büro für Technikfolgen-Abschätzung beim Bundestag, WWU Munster 2004, 3, 65-74.
[5] Marini L. Millions of Facebook users have no idea they're using the internet, https://qz.com/333313/milliions-of--facebook-users-have-no-idea-theyre-using-the-internet/ [dost^p: 19.07.2020].
[6] Raport Hootsuite & We Are Social (2020), „Digital 2020 Poland", https://datareportal.com/reports/digital--2019-global-digital-overview [dost^p: 30.07.2020].
[7] Kaplan A., Haenlein M., Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media, „Business Horizons" 2010, 53, 59-68, https://doi.org/10.1016j bushor. 2009.09.003.
[8] Hsu C. L., Park S. J., Park H.W., Political discourse among key Twitter users: the case of Sejong city in South Korea, „Journal of Contemporary Eastern Asia" 2013, 12, 1, 65-79, https://doi.org/10.17477/jcea.2013.12.1.065.
[9] Safko L., Brake D. K., The Social Media Bible: Tactics, Tools and Strategies for Business Success, John Wiley & Sons, Hoboken, New Jersey 2009.
[10] Kampioni-Zawadka M., Wykorzystanie mediów spotecznosciowych w rekrutacji pracowników i ich wptyw na budowa-nie wizerunku atrakcyjnego pracodawcy, „Studia Oecono-mica Posnaniensia" 2014, 2, 9, 61-80.
[11] Brandtzffig P B., Heim J., A typology of social networking sites users, "International Journal of Web Based Communities" 2011, 7(1), 28-51, https://doi.org/10.1504/ IJWBC.2011.038124.
[12] Joshi A., Web 2.0 Mining: Analyzing Social Media, w: Proceedings of the NSF, Symposium of Next Generation of Data Mining and Cyber-Enabled Discovery for Innovation, 2007, https://ebiquity. umbc.edu/paper/html/id/374 [dost^p: 16.10.2020].
[13] Domagalska P., Katedra Notre Dame siq sypie. Kosciót zbiera 100 mln euro na konserwacjq. Celujq w Amerykanów, przy-pominajq film Disneya, wyborcza.pl, https://wyborcza. pl/7,75410,22302972,kosciol-we-francji-chce-zebrac-100-ml-n-euro-na-konserwacje-katedry.html [dost^p: 15.06.2020].
[14] Sikora P, Bozeznaki,„Tygodnik Powszechny" 2019, 19, 12-15.
[15] Raport We Are Social 2019, https://wearesocial.com/glo-bal-digital-report-2019 [dost^p: 10.08.2019].
[16] Ludovic M., How could we rejoice in the Notre-Dame fire? Two victims of online hate share their story, https://fac-tcheck.afp.com/how-could-we-rejoice-notre-dame-fire-two--victims-online-hate-share-their-story [dost^p: 10.08.2019].
[17] Lytvynenko J., Silverman C., A Timeline Of How The Notre Dame Fire Was Turned Into An Anti-Muslim Narrative, https://www.buzzfeednews.com/article/janelytvynenko/ notre-dame-hoax-timeline [dost^p: 10.08.2019].
[18] Demczuk A., Fenomen ruchu antyszczepionkowego, czyli fake news i postprawda na usfugach hipotezy A. Wake-fielda, "Annales Universitatis Paedagogicae Cracovien-sis Studia de Cultura" 2018, 10(4), 92-113, https://doi. org/10.24917/20837275.10.4.8.
[19] Vosoughi S., Roy D., Aral S., The spread of true and false news online, "Science" 2018, 359, 6380, 1146-1151, https://doi.org/10.1126/science.aap9559.
[20] Betanzos M., Algunas fake news sobre Notre Dame, https:// spondeomedia.com/algunas-fake-news-sobre-notre--dame/ [dost^p: 10.08.2019].
[21] Banet R., How could we rejoice in the Notre-Dame fire? Two victims of online hate share their story, https://factcheck. afp.com/how-could-we-rejoice-notre-dame-fire-two-vic-tims-online-hate-share-their-story [dost^p: 10.08.2019].
[22] Oh, the Irony: Fake Watchers Make False Claim About Sputnik's 'Fake News', sputniknews.com, https://sptnkne.ws/ mnq7 [dost^p: 10.08.2019].
[23] Burger P., Politifact noemt Sputnik-foto Notre Dame ten onrechte vals, pobrane z: https://nieuwscheckers.nl/nie-uwscheckers/politifact-noemt-sputnik-foto-notre-dame--ten-onrechte-vals/.
[24] O'Rourke C., Muslims laughing at Notre Dame and fact-checking photos in the era of false news, Polifact, pobrane z: https://www. politifact.com/facebook-fact-checks/article/2019/may/28/ muslims-laughing-notre-dame-and-fact-checking-phot/.
[25] Kosowski B., Luzar A., Media spofecznosciowe jako zrodfo infor-macji i dezinformacji na przykiadzie pozaru katedry Notre Dame, w: Ochrona dobr kultury na wypadek szczegolnych zagrozen: nowoczesne technologie w ochronie dziedzictwa: materiaty konferencyjne, J. Gietzecki (red.), Wydawnictwo Szkoty Aspi-rantow Panstwowej Strazy Pozarnej, Krakow 2019, 131-135.
[26] Komunikat Attoyney General State of Arizona, Scam alert: Avoid Donation Scams After Notre Dame Cathedral Fire, https:// www.azag.gov/press-release/scam-alert-avoid-donation--scams-after-notre-dame-cathedral-fire [dost^p: 10.08.2020].
[27] Fraudsters Exploiting the Notre Dame Tragedy, ZeroFOX Alpha Team https://www.zerofox.com/blog/notre-dame--fire-social-media-scams/ [dost^p: 15.06.2020].
[28] YouTube wertet Videos zu Brand in Notre Dame als Fake News, diepresse.com, https://diepresse.com/home/tech-science/5613473/YouTube-wertet-Videos-zu-Brand-in-No-tre-Dame-als-Fake-News [dost^p: 10.03.2020].
[29] Cybulska J., Media jako uczestnik akcji ratowniczej, BITP Vol. 16 Issue 4, 2009, pp. 35-44.
[30] Schroeder M., Osoby i zjawiska towarzyszqce akcji ratowniczej, Szkota Aspirantow PSP w Poznaniu, Poznan 2002, 29.
[31] Experts deride Trump's Notre Dame firefighting advice as 'risible, theguardian.com, https://www.theguardian.com/ us-news/2019/apr/16/trump-notre-dame-twitter-advi-ce-experts-deride-presidents-flying-water-tips [dost^p: 20.07.2020].
BOGDAN KOSOWSKI, D.SC. ENG. - professor at the Jagiellonian University, fire officer. Graduate of the Kraków Uniwersity of Technology (Eng.), the Main School of Fire Service (fire officer, since 1996 fire safety expert) and the AGH University of Science and Technology in Kraków, the Faculty of Management and Marketing (M.A., Manager in Mining). From 2005 to 2007 he participated in monthly seminars on the Development of the Theory and Practice of Management Sciences, organised by the "Orgmasz" Institute of Organisation and Management in Industry in Warsaw. He received his Ph.D. degree in 2000, at the Faculty of Mining, AGH University of Science and Technology, in the discipline of mining, speciality: management and marketing. In 2013, he received his postdoctoral degree at the Faculty of National Security of the National Defence University of Warsaw in the discipline of safety science. He was, among others: Deputy Voivodeship Commander of the State Fire Service in Katowice, Director of the Crisis Management Department in the Voivodeship Office in Katowice, and Vice-Chancellor and Deputy Commander at the Main School of Fire Service in Warsaw.
DR HAB. INZ. BOGDAN KOSOWSKI - profesor nadzwyczajny UJ, oficer pozarnictwa, absolwent Politechniki Krakowskiej (inz.), Szkoty Gtównej Stuzby Pozarniczej (oficer pozarnictwa, od 1996 r. rzeczoznawca ds. zabezpieczen przeciwpozarowych) oraz Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie na kierunku: zarzqdzanie i marketing. W latach 2005-2007 byt uczestnikiem comiesi?cznych semi-nariów w zakresie Rozwoju Teorii i Praktyki Nauk o Zarzqdzaniu organizowanych przez Instytut Organizacji i Zarzqdzania w Prze-mysle „Orgmasz" w Warszawie. Stopien doktora nauk technicznych uzyskat w roku 2000, na Wydziale Górniczym AGH, w dyscyplinie: górnictwo, specjalnosc: zarzqdzanie i marketing. Stopien doktora habilitowanego uzyskat w roku 2013, na Wydziale Bezpieczenstwa Narodowego AON, w dyscyplinie: nauki o bezpieczenstwie. Pet-nit mi?dzy innymi funkcje: zast?pcy Komendanta Wojewódzkiego PSP w Katowicach, Dyrektora Wydziatu Zarzqdzania Kryzysowego na UW w Katowicach, prorektora i zastçpcy Komendanta SGSP w Warszawie.
CPT. ARTUR LUZAR, M.SC. ENG. - State Fire Service officer, civil security engineer. He performs service at the Department of Information Technology and Communications of the Fire Service College of the State Fire Service in Krakow, conducting classes in the field of computer-assisted rescue actions. In his scientific work, he focuses on the role of social media in the widely understood domain of citizens' security.
KPT. MGR INZ. ARTUR LUZAR - funkcjonariusz Panstwowej Strazy Pozarnej, inzynier bezpieczenstwa cywilnego. Petni stuzb? na Wydziale Informatyki i tqcznosci Szkoty Aspirantów Panstwowej Strazy Pozarnej w Krakowie. Prowadzi zaj?cia dydaktyczne w ramach przedmiotu: wsparcie komputerowe dziatan ratowniczych. Naukowo zajmuje si? rolq mediów spotecznosciowych w kontekscie szeroko poj?tego bezpieczenstwa obywateli.
