CC BY
17
ВЕСТНИК КАЗНМУ, №2-2012
Литература
1. Агаджанян Г. В. Влияние древесных растений на некоторые факторы экологической среды г. Еревана //Ереван, 1983 .- Дисс. ... канд. биол. наук 03.00.05: 54 с.
2. Азарян К.Г., Петросян М.Т. О применении бактериального меланина в сельском хозяйстве и дендрологии. Материалы международной конференции «Проблемы современной дендрологии», посвященной 100-летию со дня рождения члена-корреспондента АН СССР П.И. Лапина (30 июня-2 июля, г. Москва) /М., 2009. - 793 с.
3. Арутюнян Л.В., Арутюнян С.В. Дендрофлора Армении. - Ереван: Луйс, 1985. - 440 с.
4. Варданян Ж.А., Григорян А.А. Актуальные проблемы озеленения г. Еревана Материалы международной конференции «Проблемы современной дендрологии», посвященной 100-летию со дня рождения члена-корреспондента АН СССР П.И. Лапина (30 июня-2 июля, г. Москва) /М., 2009. - 793 с.
5. Варданян К.К., Айрапетян А.К. Принципы реорганизации озеленения больниц города Еревана (на примере егму) //"МАНЭБ" СПб, 2010. - Том 15, Вып. 2. № 5.- С. 61-66
6. Варданян К.К., Айрапетян А.К. Значение медицинского фитодизайна в оздоровлении воздушной среды помещений лечебно-профилактических учреждений //МАНЭБ. СПб, 2009. - Том 14. - Вып. 1. - № 4. - С. 64-70.
7. Головань Е.В. Жизненные формы растений, используемых в озеленении г. Владивостока. Владивосток: БСИ ДВО РАН, 2006. - № 5. - С. 42-45. http:// botsad.ru/
8. Кузнецова Т. В. Экологическое обоснование оздоровления ильмовых пород в озеленении г. Волгограда. Автореф. дис. канд. сельскохоз. наук: 03.00.16, 06.03.04: Волгоград. - 2009. - 158 с.
Э9Ж: 613.24(574)
СЕМ1ЗД1ККЕ ШАЛДЫГУГА ЭСЕР ЕТЕТ1Н КЕЙБ1Р ФАКТОРЛАРДЫ ЗЕРТТЕУ
Берденова Г.Т., %атарбаев А С.Д. Асфендияров атындагы %аза; ¥лтты;медицина университетi %аза; тагамтану академиясы, Алматы ;-сы
ИЗУЧЕНИЕ ФАКТОРОВ, ВЛИЯЮЩИХ НА ФОРМИРОВАНИЕ ОЖИРЕНИЯ
Берденова Г.Т., Катарбаев А.К.
В рамках программы «Исследование по оценке статуса питания и здоровья населения Казахстана» - изучена роль неадекватного питания и уровня доходов как факторов риска возникновения ожирения. Результаты исследования показывают влияние уровня доходов как на величину ИМТ, так и на частоту распространенности избыточной массы тела и ожирения, которая оказывается выше среди высокодоходных респондентов.
ANALYSIS OF FACTORS INFLUENCING ON THE FORMATION OF OBESITY
Berdenova G.T., Katarbaev A. K.
The Program for Research on «Evaluation nutritional status and health of the population of Kazakhstan» - examined the role of inadequate nutrition and income levels as risk factors of obesity. The results show the influence of income as the value of BMI and the frequency of prevalence of overweight and obesity, which turned out to be higher among respondents with high-income.
Тужырым: Зерттеу нэтижелерi табысы жогаргы респонденттер арасында се1^здк пен артык салмактыц дамуына бешмдттИнщ жогары екендтн керсетп. Репрезентативт сурыптау барысында 3526 адамга зерттеу ЖYргiзiлдi (6 топка белшген). Зерттеу кортындысы бойынша жогары камсыздандырылган респонденттер семiздiкке 2 есе, ал артык салмакка - 1,5 есе жи шалдыгатындшы аныкталды. ДСИ 18,5 кем адамдармен салыстырганда, семiздiкке шалдыккан адамдардыц рационы кебшесе жогары кунды жэне конымды енiмдерiмен сипатталады.
Туйш сездер: семiздiк, артык салмак, кунды тагам, дене салмагыныц индекс (ДСИ), репрезентативт сурыптау. взектЫп: Элемдеп дамУшы елдерде диабеттен азап шегушллердщ саны 2,5 есе кебейед^ 1995 жылгы - 84 миллионнан, ол 2025 жылы 228 миллиона дешн жетедк Ал артык салмак пен семiздiк туралы айтатын болсак олардыц масштабы тецдесаз децгейге жетп. К;аз1рп тацда семiздiктiн жыл сайынгы есу екпiндерi дамушы елдерде элi де темендеИтiн емес [1].
Бiр жагынан элемде кедеИлiк керсеткiштерiмен тамактык статус жэне халык денсаулыыныц нашарлауы арасында езара байланыс барлыы мойындалса [2, 3], екiншi жагынан кан аздык, семiздiк, диабет, KYре тамырлык гипертензия, миокард инфарктiсi жэне инсульт [4] сиякты аурулардыц алиментарлык непзде дамитындшы сезсiз.
Бул мэселе Казакстанды да айналып етпедi. Соцгы уакытта бiздiн республикамызда да адамдардыц дене салмагыныц артуы жиi тiркеледi, эаресе ецбекке жарамды адамдар мен балалар арасында, сондыктан семiздiк медицинаныц езект проблемаларыныц бiреУi деп айтуга болады.
Гылыми зерттеудщ максаты «Казакстан халкыныц денсаулшын зерттеу жэне тамактану статусын багалау» багдарламасы аясында семiздiктiн дамуына эсер ететЫ кеИбiр факторлардыц ролiн аныктау. Материалдар мен эдiстер. Алынган мэлiметтерге статистикалык талдау, зерттеу максаттарына бешмделген «Статистический пакет для общественных наук» (SPSS, версия 16) (Когамдык гылымдарга арналган статистикалык пакет) багдарламасы, сонымен катар типтiк синтаксистi жэне табуляциялау алгоритмдерi бойынша еткiзiлдi. Нутриционалдык статусты багалауга арналган ец анык объективт жэне карапайым критериялардыц бiрi дене
салмагыныц индексi (ДСИ) болып саналады, есептелетiн формуласы: салмак (кг) / адам бойы( м ). ДСИ Дуние ЖYзiлiк денсаулык сактаУ уйыммен усынылган жэне 6y^
эдемде эпидемиологиялык зерттеулер етк1зген кезде пайдаланады.
^апьпты тамактанатьн сау адамдардыц ДСИ 18,5-24,9 кг/м тец. Осы интервапдан ДсИ ауткушыпыктары зерттелетЫдердщ трофикапык статусыныц
диагностикалык апгоритм1н1ц аныктамапары деп санауга болады. ДСИ 18,5 кг/м кем болса ол арыктыктыц бепг1с1, ал ДСИ 25 тен 29,9 2 кг/м болса - артык салмакты керсетед1, ДСИ 30 кг/м жогары болса - ол семЬдктщ белг1с1. Аналитикалык пакетке еымдердщ химиялык курамы туралы мэл1меттер «Химический состав Российских пищевых продуктов» [5] жэне «The Composition of Foods» [6, 7] атты ек1 непзп кайнарлардан алынып енпзтген.
Нэтижелер жэне талкылау. Зерттеу ЖYргiзiпген 3526 адам репрезентативтi сурыптау барысында, эр TYрлi табыс децгейдеп 6 топка белмдк Эрбiр топтыц табыс децгейперi процентипьдi таратумен аныкталды: 10-дык процентипьдiк магынага 30 АКД1 доллар эквивалент™ магына, 30-дык процентильге - 50 доллар, 50-лк процентильге - 85 доллар, 70-тк процентильге - 135 доллар, 90-дык процентильге - 250 доллар сай болды. Сонымен, ец темен камсыздандырылган респонденттер тобы (I топ) 30 доллардан кем табыс децгешмен 354 адам курады (жалпы саннан 10%), табысы 30 дан 50 доллаЬга
дейЫп топка (II топ) 698 адамды кiрдi, немесе_ 19,8%,
ipf
23,5%) (IV топ), V топка табысы 135 дан 250 долларга
табысы 50 лен 85 долларга дешнп Ill топка - 576 адам '16,3%), табысы 85 тен 135 долларга дейЫ - 829 адам
ВЕСТНИК КАЗНМУ, №2-2012
314
дейЫ - 652 (18,5%) жэне VI топтка ец жогарырак камсыздандырылган респонденттер табысы 250 доллардан жогары 417 адамды бiрiктiрдi,
респонденттердщ жалпы санынан 11,8% курайды. Респонденттердщ топтарында ДСИ орта магыналарыныц салыстыруы табыстардыц децгейшщ артуымен ДСИ магынасыныц есу шегi байкалатынын кврсеттi: II топта 23,5 бастап, III топта - 24, IV топта - 24,6; V топта - 25 жэне VI - 25,7. БЬдщ зерттеулерЫздщ нэтижелерi бойынша Казакстандагы семiздiкке шалдыккан адамдардыц рационы ДСИ 18,5 кем адамдармен салыстырганда, кеп мелшерде каймак пен ктегейд^ CYзбенi, тэттi CYзбешелердi, еттщ семiз сорттарын (шошка ет^ шужыктар) мен балыктарды, жогары сортты бидай унынан дайындалган нан жэне токаштарды, тэттi камырдан дайындалган буйымдарды тутынумен сипатталады, сонымен катар сыра кеп мелшерде тутынылады. Бiздiц елде жогары табысты адамдардыц кымбат жэне жогары калориялы тагам енiмдерiн кебiрек сатып алуга MYмкiншiлiктерi жогары, ал бiрак дурыс тамактану принциптерi элi толык уйымдаскан жок. Сонымен катар республикада, CYT енiмдерiнен баска, сапалы жэне денсаулыкка пайдалы еымдершщ сатылу ЖYЙелерi толык дамымагандыы ез ролЫ ойнайды. Ец камсыздандырылган (VI топ) жэне ец аз камсыздандырылган респонденттермен салыстырганда, ДСИ магыналары бiрiншi топта жогарырак децгейдi керсеттi (25,7±0,2 жэне 23,6±0,2, сэйкестi , р <0,001).Сонымен катар, нутриционалдык статусты зерттеу кезЫде ДСИ керсеткiштерiне тэуелдi респонденттердiц топтарга пайызды белiнуiне талдауныц Yлкен магынасы бар.
Осы талдау нэтижелерi салыстырмалы салмак мелшерiнiн магынасы табыс децгейi ыкпалын респонденттердiц семiздiк жэне артык салмактагы туралы куэландырады.
Артык салмакты жэне семiздiкке шалдыккан респонденттердщ ара салмагы табыстарыныц есу децгейiмен TYзу пропорционалды есе^ж аныкталган болатын (дене салмагы нормадан артык II топтагы 20,8% адамнан VI топтагы 33,8% адамга дешн жэне семiздiгi бар I топтагы 7,9% адамнан VI топтагы 17,5% дейш). Жэне, керiсiнше, нормалы ДСИ керсеткш бар топтардагы адам Yлесi, табыстардыц есуiмен I топтагы 64,2% дан VI топка 43,6% темендейдк
К;ортынды: Респонденттердщ табыс децгей - ДСИ мелшерше, артык салмактыц жэне семЬдктщ таралу жиiлiгiне эсер етедi жэне артык салмак пен семiздiк жогары децгейдеп табысты респондентердщ арасында жиi тiркелетiндiгi аныкталды. Ец аз камсыздандырылган респонденттермен салыстырганда ец жогары
камсыздандырылган респонденттер арасында семiздiкке шалдыкканлар 2 есе жиi кездеседi, артык салмакты респонденттер - 1,5 есе кеп болды. ДСИ 18,5 кем адамдармен салыстырганда, семiздiкке шалдыккан адамдардыц рационы кебiнесе жогары кунды жэне конымды енiмдерiмен сипатталды, япни кеп мелшерде каймак пен ктегей, сузбе, тэттi сузбешелер, еттщ семiз сорттары, балыктар, жогары сортты бидай унынан дайындалган нан мен токаштардан тУрды.
Колданылган Эдебиеттер:
1. Aboderin I. et al. Life course perspectives on coronary heart disease, stroke and diabetes: key issues and implications for policy and research // Genevа, WHO. 2001 (document WHO/NMH/NPN/01.4).
2. Батурин А.К., Мартинчик А.Н., Сафронова А.М. и др. Питание в бедных семьях: взрослое трудоспособное население // Вопросы питания. 2002. № 2. С.3-7.
3. Потребление продуктов питания на одного человека в семьях с разным уровнем дохода (2008) //http:64.233.183.104/search?q=cache:d8s-QHs-RigcJ: www.economi-teoriya.ru.
4. Шокоманов Ю., Кривко Н., Осокина В., Айджанов М. и др. Уровень жизни населения и бедность в Республике Казахстан /Агентство РК по статистике/ UNIFEM/UNDP. 2005. 295с.
5. Химический состав Российских пищевых продуктов (под редакцией И.М.Скурихина и В.А.Тутельяна). М. 2002.
6. McCance & Widdowson. The Composition of Foods. London. 1994. 10. Standard Tables of Food Composition in Japan. Tokyo. 2000.
7. Musaiger A.O. Food Composition Tables for Arab Gulf Countries. Gulfoods. 2006.
ДЭЛЕЛД1 МЕДИЦИНА ЭД1СТЕМЕС1
О;ытушы Жыланбаева Б.К Ага о;ытушы Рахымбаева Г.С. С.Ж. Асфендияров атындагы %аза; ¥лтты; Медицина yHueepcumemi Казахстан, Алматы ;аласы
Methodology for evidence-based medicine Abstract Article described "methodology medicine" and its concept and principles
of evidence based It also set out a
practical application in medicine.
Макала такырыбында «Дэлелдi медицина эдютемесЬ» туралы непзпугымдар мен капидалар баяндалган. Сонымен катар дэлелдi медицина эдютемесшщ тшмдтИ айтылган.
Медициналык тургыда непзделген айгактар - бул клиникалык зерттеулердеп, сарапталатын жэне корытындылайтын методологиялык тт табысудыц куралы болып табылады. К^рп кезде клиникалык зерттеулер жасауда сараптама корытындысы Yшiн непзделген айгактардыц кажеттiгi анык. Ягни, бул «дэлелд1 медицина» угымына терец кезкарасты мецзейдк «Дэлелдi медицинаныц» негiзгi магынасы - бул дэрiгерлiк тэжiрибенiц тек кана пайдалы, сапалы, гылыми зерттеулерде дэлелдейтiн кiрiсулерiн жеке емделушiнiн емдеуше колдану айырмашыльны болатын медициналык практикадагы эдiс. Медицинадагы мэселенiц бiр TYйiнi - ол жай алынган жиыннан герi, ецдеу мен акпараттык жинактаудыц терец айгактарына негiзделген деуге болады. Расында, дэрiгердiц дYHиетанымдылыfыныц езгеруiн, айгактарда негiзделген дэрiгерлiк кодекстiц пайда болганымен дэл айтуга болады. Кызметпк шарттарды жэне кауiпсiздiк талаптарын сактау аркылы Yнемдеуге кол жеткiзУ Yшiн дэлелдi медицинаны жэне клиникалык-экономикалык талдауды колдану аркылы медициналык кемек TYрлерiн керсету облысын ретке келтiру максатында ережелердi белгiлеу жэне колдану Yдерiсiн Yйлестiру негiз болады.
Дегенмен, дэлелдi медицина тек рандомизирленген клиникалык зерттеулердеп анализ нэтижелерiмен гана шектелмейдi. Оны медициналык гылым жэне денсаулык
сактау уйымында Yйлесiмдiлiк ЖYйесiHiц жалпы мэселелерiнде кез келген салада колдануы шексiз. Дэлелдi медицинаныц методологиялык рандомизирлiк клиникалык зерттеулерЫщ методологияда колдануында , метаанализдiц клиникалык практика Yшiн алатын орны ерекше, дегенмен, эрбiр алынган нэтижеде зерттеуге катыскан аурулардыц сол немесе езге топка жататынын естен шыгармау керектИн талап етедi. Клиникальщ зерттеу (сынак) - бул зерттелт жаткан препараттардыц жэне диагностиканыц баскада эдiстерiнiц профилактикалык сипатталуыныц адамдарга ЖYргiзiлетiн, клиникалык, фармакологиялык жэне фармакодинамикалык нэтижесiндегi аныктау мен нактылау барысына жасалган жэне зерттеудеп препараттардыц керi эсерiн аныктауда, организмнiц кабылдауы мен сiцiруi байкауларында, таратылуында, метаболизм мен агзадан препараттардыц шыгарылуында, кауiпсiздiгi мен тиiмдiлiгiн аныктау максатында уйымдастырылган байкау. Препараттарды ^ркеуде жэне медициналык багытта кец колдануда, дурыс багыттарда тутынуга байланысты клиникалык зерттеулер жасаудыц кезендiк сипатталуы бYкiл элемде препараттар зерттемесiнiц курамдас кезецЫен ету болып табылады.
Жаца препараттардыц ™мдтИ мен кауiпсiздiгi жайлы толык накты зерттелген мэлiмет алу клиникалык зерттеу барысында ЖYргiзiледi. Осы деректер бойынша денсаулык сактау уэкт органы препаратты тiркеу немесе тiркеуден бас тарту жайлы шешлм шыгарады.
Бул дэлелдi медицинаныц эрбiр наукасты тексеруден етшу мен емдеу кезендерiн заман талабына сай жацарган эдiстемелердi колдана отырып, халыкаралык жэне отандык стандарттар талаптарымен орындауыныц негiзгi кагидасы. К^рп кезде автоматтандырылган акпараттандыру куралдары мен заманауи технологияларыныц дамуы непзЫде медициналык жацару агыны ЖYPУде. Кез келген отандык медициналык
