Научная статья на тему 'РАЗРАБОТКА СОСТАВА И ТЕХНОЛОГИИ ГЕЛЯ “МАВСТАТ'

РАЗРАБОТКА СОСТАВА И ТЕХНОЛОГИИ ГЕЛЯ “МАВСТАТ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Жидкий экстракт сложного состава / стоматологический гель / биологически активная добавка / технология / состав / показатели качества / Liquid extract of complex composition / dental gel / biologically active additive / technology / composition / quality indicators

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Нилуфaр Мухутдиновнaризaевa, Комила Султановна Махмуджонова

Для разработки парафармацевтического средства стоматологического геля «Мавстат» был использован жидкий экстракт, полученный из сбора содержащего горец птичий, горец перечный и крапиву двудомную, предложенный учёными Ташкентского фармацевтического института д.ф.н., доцент А.Н. Юнусходжаева с др. в качестве кровоостанавливающего и противовоспалительного средства [1]

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEVELOPMENT OF THE COMPOSITION AND TECHNOLOGY OF MAVSTAT GEL

To develop a parapharmaceutical agent of the Mavstat dental gel, a liquid extract obtained from a collection containing bird's knotweed, pepper knotweed and dioecious nettle was used, proposed by scientists of the Tashkent Pharmaceutical Institute, Ph.D., Associate Professor A.N. Yunuskhodzhaeva et al. as a hemostatic and anti-inflammatory agent [1]

Текст научной работы на тему «РАЗРАБОТКА СОСТАВА И ТЕХНОЛОГИИ ГЕЛЯ “МАВСТАТ»

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

DEVELOPMENT OF THE COMPOSITION AND TECHNOLOGY OF MAVSTAT GEL

Nilufar Mukhutdinovna Rizaeva Kamila Sultanovna Makhmudzhonova

Tashkent Scientific Research Institute of Vaccines and Serums, AB-Biocom LLC. e-mail:nilufar1979@list.ru https://doi.org/10.5281/zenodo.10973090

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 07th April 2024 Accepted: 14th April 2024 Online: 15th April 2024

KEYWORDS Liquid extract of complex composition, dental gel, biologically active additive, technology, composition,

quality indicators.

To develop a parapharmaceutical agent of the Mavstat dental gel, a liquid extract obtained from a collection containing bird's knotweed, pepper knotweed and dioecious nettle was used, proposed by scientists of the Tashkent Pharmaceutical Institute, Ph.D., Associate Professor A.N. Yunuskhodzhaeva et al. as a hemostatic and anti-inflammatory agent [1].

РАЗРАБОТКА СОСТАВА И ТЕХНОЛОГИИ ГЕЛЯ "МАВСТАТ" Нилуфaр Мухутдиновнa Ризaевa Комила Султановна Махмуджонова

Ташкентский научно-исследовательский институт вакцин и сывороток, "АБ-Биоком" ООО. e-mail:nilufar1979@list.ru https://doi.org/10.5281/zenodo.10973090

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 07th April 2024 Accepted: 14th April 2024 Online: 15th April 2024 KEYWORDS

Жидкий экстракт сложного состава,

стоматологический гель, биологически активная добавка, технология, состав, показатели качества.

Для разработки парафармацевтического средства стоматологического геля «Мавстат» был использован жидкий экстракт, полученный из сбора содержащего горец птичий, горец перечный и крапиву двудомную, предложенный учёными Ташкентского фармацевтического института д.ф.н., доцент А.Н. Юнусходжаева с др. в качестве кровоостанавливающего и

противовоспалительного средства [1].

"МАВСТАТ" ГЕЛИ ТАРКИБИ ТАНЛАШ ВА ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ИШЛАБ

ЧИ^ИШ

Нилуфар Мухутдиновна Ризаева Комила Султановна Махмуджонова

Тошкент вакцина ва зардоблар илмий тад;и;от института, "АБ-Биоком" МЧЖ. e-mail:nilufar1979@list.ru https://doi.org/10.5281/zenodo.10973090

ABSTRACT

К,он тухтатувчи ва яллигланишни олдини олувчи "Мавстат" стоматологик гель куринишидаги парафармацевтика воситасининг таркибини танлашда Тошкент фармацевтика институти доценти, фарм.ф.д. А.Н. Юнусходжаева ва б. томонидан таклиф этилган, таркибида кушторон, аччицторон, икки уйли газанда каби доривор усимликларни сацловчи йигмадан олинган суюц экстракт ва доривор маврак дамламасидан фойдаланилди [1].

Polygonum hydropiper L. - аччик; торон тиббиётда кадимдан ;он тухтатувчи хоссага эга булган усимлик сифатида кулланиб келинади.

Polygonum aviculare L. куш торон хом ашёси -биофаол моддаларга бой булган усимлик. Тиббиётда жигар, буйрак, сийдик пуфаги ва бачадон касалликларида гемостатик восита сифатида кулланилади.

Urtica dioica L. икки уйли газанда куплаб биофаол моддаларни са;ловчи усимлик. Тиббиётда газанда барги терини китикловчи, витамин са;ловчи ва упка, геморал, бачадондан ;он кетганда ;он тухтатувчи восита сифатида ишлатилади. Мазкур усимликдан олинган тиндирма бачадонни ;ис;артирувчи таъсирга эга, аллахол препарати эса сурункали ва уткир жигар касалликларида, ут пуфаги касаллиги, сурункали ич ;отиш ва буйрак-тош касалликларида фойдаланилади.

Salvia officinalis L. доривор маврак баргининг препаратлари буриштирувчи, дезинфекцияловчи ва ю;ори нафас йуллари яллигланишга ;арши таъсир этувчи дори сифатида, огиз (стоматит ва гингивит касалликларида) ва томо;ни чай;аш учун ишлатилади[2, 3].

1-жадвал

Мураккаб таркибли экстракт асосида гель намуналари

Таркиби Суртма намуналари

№1 №2 №3 №4 №5 №6 №7 №8

1. Мураккаб таркибли сую; экстаркт 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0

2. МЦ 4 6

3. Na КМЦ 4 5

4. Желатина 5,5 6,0

5. Аэросил 3,0

6. Карбопол 1,5

7. Глицерин 10,0 20,0 10,0 20,0 10,0 20,0 10,0 10,0

Received: 07th April 2024 Accepted: 14th April 2024 Online: 15th April 2024 KEYWORDS

Мураккаб таркибли суюц экстракт, стоматологик гель, биологик фаол кушимча, технология,

таркиб, сифат

курсаткичлари.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

8. Маврак дамламаси, мл 81,0 69,0 81,0 70,0 79,5 69,0 82,0 83,5

Умумий огирлик 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Ушбу бобда мураккаб таркибли сую; экстаркт асосида милк яллигланиши ва ;изаришини олдини олиш учун гель шаклидаги биологик фаол кушимчани илмий асосланган таркибини танлаш ва технологиясини ишлаб чи;иш буйича тад;и;от натижалари, гелнинг сифат ва ми;дор курсаткичлари ани;лаш усуллари келтирилган.

Мураккаб таркибли сую; экстракт асосида гелининг оптимал таркибини танлаш учун 8 та таркибда гель намуналарини тайёрланди.

Гель намуналарини тайёрлаш технологиялари асос х,осил ;илувчиларнинг букиш хусусияти, эрувчанлиги ва асосларнинг бош;а хусусиятларини адабиётларда келтирлган маълумотлар асосида тажрибаларда урганиб ишлаб чи;илди. Тайёрланган геллар жих,озланиши тартибига кура бурама ;оп;о;ли шиша банкаларга солиниб, сал;ин ва ;орнгу жойга 15 кун давомида са;ланиши кузатилди.

1-жадвалда келтирилган таркибларнинг энг самарали ва ижобий курсаткичларни намоён ;илган 8 хил таркибда тайёрланган гель намуналарни таш;и куриниши, бир хил аралашганлиги, х,ароратга тургунлиги, коллоид тургунлиги ва сувли эритмасининг рН курсаткичилари ани;ланди ва 2-жадвалда тайёрлангандан сунг тажриба натижалари келтирилди.

2-жадвалда келтирилган гель намуна асослари гидрофиль булганлиги учун са;ланиш даврида могор замбуруглари пайдо булиши жуда ю;ори эх,тимоли мавжуд. Шунинг учун тайёрланган гел намуналарини бурама ;оп;о;ли шиша банкаларга ;адо;лаб, х,ар кун 15 кун давомида уларнинг сифат курсаткичлари ани;ланди (3 -жадвал).

3-жадвал

Мураккаб таркибли суюк; экстракта асосида стоматологи к гелнинг сифат курсаткичлари ни _текшириш натижалари [15 кун сак^ангандан сунг]_

Тар киб лар Сифат курсаткичлари

ВШ^КУШШИШ" Бир хил аралашга н лиг и Х,ароратга туррунлиги Коллоид тургунлиги Сувли эритмасининг pH курсаткичи

1 Суюкрок; консистенция га эга жигар ранг гель узига хос з^идли И пир ипир булиб кетди К^аватларга ажралди К^аватларга ажралди 6,6

2 Тиник; уртача суклушкдаги консистенсияга эга жигар ранг гель узига хос х;идли Ипир ипир булиб кетди К^аватларга ажралди К^аватларга ажралди 5,7

3 Тиник; к;овушк;ок; консистенция га эга оч жигар ранг гель узига хос х,идли Ипир ипир булиб кетди К^аватларга ажралди К^аватларга ажралди 6,4

4 Тиник; к;овушк;ок; консистенция га эга оч жигар ранг гель узига хос з^идли Ипир ипир булиб кетди К^аватларга ажралди К^аватларга ажралди 5,9

5 Су юл и б к;отиб к;олган к;овушк;ок; консистенцияга эга тук; жигар ранг гель узига хос х;идли Бир хил аралашган К^отиб к;олди К^отиб к;олди 6,9

6 Су юл и б к;отиб к;олган к;овушк;ок; консистенцияга эга тук; жигар ранг гель узига хос х;идли Бир хил аралашган К^отиб к;олди К,отиб к;олди 6,7

7 Тиник; к;овушк;ок; консистенцияга эга оч жигар ранг гель узига хос х;идли Ипир ипир булиб кетди К^аватларга ажралди К^аватларга ажралди 6,7

В Тиник; к;овушк;ок; консистенсияга эга оч жигар ранг гель узига хос хдцли Ипир ипир булиб кетди К^аватларга ажралди К^аватларга ажралди 6,7

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

3-жадвал

Мураккаб таркибли гут к, экстракти асосида стоматологик гелнинг сифат курсаткичларини

Сифат курсаткичлари

Tap киб лар Ташь^и куринншн Бир хил аралашганлиги Х,ароратга туртуилиги Коллоид туррунлиги Сувли эритмасининг pH курсаткичи

1 Суюк;рок; консистенция га эга жигар ранг гель узига хос з^идли И пир ипир булиб кетди Каватларга ажралди Каватларга ажралди 6,6

2 Тиник; уртача суюк^ликдаги консистенсияга эга жигар ранг гель узига хос э^идли Ипир ипир булиб кетди Каватларга ажралди Каватларга ажралди 5,7

3 Тиник, к;овушк;ок; консистенция га эга оч жигар ранг гель узига хос з^идли Ипир ипир булиб кетди Каватларга ажралди К^аватларга ажралди 6,4

4 Тиник, к,овушк,ок, консистенция га эга оч жигар ранг гель узига хос х,идли Ипир ипир булиб кетди ^аватларга ажралди Каватларга ажралди 5,9

5 Суюлиб к;отиб к;олган к;овушк;ок; консистенцияга эга тук; жигар ранг гель узига хос х,идли Бир хил аралашган Котиб к,олди Котиб н,олди 6,9

6 Суюлиб к,отиб к,олган к,овушк,ок, консистенцияга эга тук; жигар ранг гель узига хос хгидли Бир хил аралашган Котиб к;олди Котиб к;олди 6,7

7 Тиник, к;овушк;ок; консистенцияга эга оч жигар ранг гель узига хос з^идли Ипир ипир булиб кетди Каватларга ажралди Каватларга ажралди 6,7

8 Тиник, к,овушк,ок, консистенсияга эга оч жигар ранг гель узига хос ^идли Ипир ипир булиб кетди ^аватларга ажралди Каватларга ажралди 6,7

3-жадвалда келтирилган тад;и;от натижаларига кура, 3 таркибда тайёрланган стоматологик гелдан ташкари, текширилаётган колган бош;а гель таркибларида са;ланишнинг 10 кунидан бошлаб каватларга ажралиш, котиб ;олиш ва могор замбуруг излари пайдо булиши кузатилди. 3 нчи таркибда тайёрланган гелнинг сифат курсаткичлари урганиш давом эттирилди. Аммо танлаб олинган 3нчи таркибли гелни сакланишнинг 3нчи ойидан бошлаб бу гелда хам могор замбуруг излари пайдо булиши кузатилди.

Шунинг учун кейинги тадкикотларда танлаб олинган 3- сонли таркибни тургунлаштириш буйича тадкикотлар олиб борилди. Тадкикотлар 3- таркибли гелни сакланиш мобайнида тургунлигини таъминлаш учун унинг таркибига консервантлар кушиш максадга мувофик. Бунинг учун танлаб олинган гелга куйидаги консервантлар кушилди ва таркиблар 4-жадвалда келтирилди: -салицил кислотаси; -сорбин кислотаси;

- нипагин; -аскорбин кислота;

- ксилитол.

Юкорида келтирилган ёрдамчи моддалар гелни сакланиш даврида тургунлигини таъминлаш учун хизмат килади. Х,ар бир таркибга кушилаетган ксилитол адабиётларда келтирилган маълумотларга кура нафакат огиз бушлигидаги кислота-ишкор мувозанатини тартибга солади, балки сулак ишлаб чикаришни купайтиради ва кариес чакирадиган микроорганизмларнинг усишини камайтиради. У бактерия хужайраларига кириб, метаболизмни бузади, уларни усишни ва тишларга зарарли кислоталар ишлаб чикариш жараенини тухтатади. Ксилитол сулак ажралишини хам стимуллайди. Шу туфайли купгина тиш пасталари таркибига кушилади.

4-жадвал

Мураккаб таркибли суюк; экстракт асосида гель намуналари

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

Таркиби Суртма намуналари

№1 №2 №3 №4

Мураккаб таркибли суюк; экстакт 5,0 5,0 5,0 5,0

№-КМЦ 4,0 4,0 4,0 4,0

Нипагин 0,2

Аскорбин кислота 0,2

Сорбин кислота 0,2

Салицил кислота 0,2

Ксилитол 0,5 0,5 0,5 0,5

Глицерин 10,0 10,0 10,0 10,0

Мав рак дамламаси, мл 80,3 80,3 80,3 80,3

Умумий огирлик 100,0 100,0 100,0 100,0

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4- жадвалда келтирилган гел намуналарининг сифат курсаткичлари: таш;и куриниши, ранги, бир хил аралашганлиги, суртилиши, х,ароратга тургунлиги, pH каби курсаткичлари ани;ланади (5-жадвал). Бунда гелларнинг сифати тайёрланган ва;тида барча сифат курсаткилари талабларига жавоб берди. Тад;и;от давомида эса 1, 3 ва 4 таркиблар 3 ойдан сунг ;аватланиш кузатилди(б-жадвал).

5-жадвал

Мураккаб таркибли сукщ экстракт асосида тайёрланган стоматологии гелнинг сифат курсаткичлари га консервант таъсирини урганиш натижалари [бошлангич босцичда)_

Тарки блар Сифат курсатк нч л ар и.

Бир хил аралашганлиги Х,ароратга тургунлиги Коллоид туррунлиги Сувли э ритма с ин ин г pH курсаткичи

1 Тиник; суюкрок; консистенцияга эга жигар ранг гель узига хос х;идли Бир хил аралашган Каватларга ажралди Каватларга ажралмади 6,6

2 Тиник; уртача суюсушкдаги консистенцияга эга саргиш кунгир ранг гель узига хос хидли Бир хил аралашган Каватларга ажралди Каватларга ажралмади 5,7

3 Тиник; к;овушк;ок; консистенцияга эга оч жигар ранг гель узига хос з^идли Бир хил аралашган К^аватларга ажралди Каватларга ажралмади 6,2

4 Тиник; к;овушк;ок; консистенцияга эга оч жигар ранг гель узига хос х,идли Бир хил аралашган Каватларга ажралди Каватларга ажралмади 5,9

6-жадвал Мураккаб таркибли суюк, экстракт асосида тайёрланган стоматологи к гелнинг сифат курсаткичлари га консервант таъсирини урганиш натижалари (3 ой сак^лангандан сунг)

Тар киб лар Сифат курсаткичлари

Ташк.и куринивди Бир хил аралашганлиги Х,ароратга тургу нл иги Коллоид тургунлиги Сувли э ритма с инин г pH курсаткичи

1 Сующрок; консистенция га эга жигар ранг гель узига хос х,идли Ищ1р-ипир булиб кетди К^аватларга аз^.алди К^аватларга 6,6

2 Тиник; уртача куюк^ликдаги консистенсияга эга саргиш кунгир ранг гель узига хос вддли Бир. хил 5,7

3 Тиник; к;овушк;ок; консистенцияга эга оч жигар ранг гель узига хос з^идли Ищщ-ип ир бул иб кетди К^аватларга ащэ.алди К^аватларга ажралди 6,2

4 Тиник; к;овушк;ок; консистенцияга эга оч жигар ранг гель узига хос х,идли кетди 5,9

Утказилган тажрибалар натижасида гелнинг ;уйидаги таркиби 100,0 куйидагича булди ва шартли равишда "Мавстат" деб номланди:

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

Мавстат гель таркиби:

Мураккаб таркибли сую; экстракт 5,0

Na -КМЦ 4,0

Глицерин 10,0

Ксилитол 0,5

Нипагин 0,2

Маврак дамламаси, мл 80,3 Умумий огирлик 100,0

Мавстат гелининг технологик чизмаси 1-расмда келтирилди.

Маълумки гелларни турили матералли тубаларга ;адо;ланади. Маълумки тад;и;отларда ПВП билан ;опланган алюминий тубалардан фойдаланилди. Бунда фойдаланиш ва;тида гелларнинг туба каналаларидан си;иб чи;арилишини таъминлаш мух,им булиб х,исобланади. Купинча ушбу жараенга гелларнинг концентрациясини хам уз таъсирини курсатади. Шунинг учун биз куйидаги тажарибаларини олиб боришни лозим топдилди. Тажрибалар "Реотест-2" асбобида олиб борилди(2-расм) .

Турли хил концентрацияли «Мавстат» гели кадокланган тубаларга босим остида сикиб чикарилиши урганиш

4%, 6% ва 8%ли "Мавстат" гелини ;адо;ланган тубаларга 44 кПа, 66 кПа, 116 кПа босим таъсирида куйидаги схема буйича олиб борилди. Ушбу тажрибалар Узбекистон Республикаси Фанлар Академияси Полимерлар кимёси ва физикаси инстититути ходими, физика- математика фанлари доктори А.А. Холмуминов билан х,амкорликда олиб борилди.

Мавстат стоматологик гелнинг технологияси ишлаб чикиш

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

2-расм. Тубалардан гелни сикиб чикарилишини босим таъсирида урганиш асбоби.

1 - туба;

2 - тубадан си;иб чи;арувчи стержень юзаси (S);

3 - стержень юзаси ор;али бериладиган босим кучи;

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

4 - гелнинг чициш канали;

5 - си;иб чи;арилган гель.

Олиб борилган тажриба натижалари 2- расмда келтирилган.

120

40 -I-1-1-1-1-1

0 2 4 6 8 10

Концентрация, С,%

3 - расм. Турли концентрациядаги (С) гелларнинг сикиб чикарилишига босимнинг (Р) таъсири.

3-расмда келтирилган тажриба натижарига кура х,ар хил концентрациядаги гель солинган тубаларга босим кучи остида гелнинг сициб чицарилиши урганилди. Бунинг учун 4% ли, 6 %ли ва 8%ли натрий карбоксиметилцеллюлоза асосида тайёрланган гель тубаларига 1 кПа дан токи тубадан гель сициб чицарилгунга цадар босим ошириб борилди. Бунда босим кучи 44 кПага етганда 4%ли гель туба каналидан гелни чициши кузатилди, тажриба давом эттирилганда 6%ли гелни ажралиб чицишига 66 кПа босим кучи, 8 %ли гелга эса 116 кПа босим кучи талаб этилди. Олинган натижаларга биноан энг кам босим кучи сарфланган гелнинг концентрацияси 4%ли эканлиги аницланди. Бу эса юцорида олиб борлиган тажриба натижаларини яна бир марта тугри эканлигини исботлади.

Хулоса

Олиб борилган тадцицотлар натижасида профилактика учун "Мавстат" стоматологик гели ва мураккаб таркибли суюц экстракт асосида олинган стоматологик гель таркибини танланди ва технологияси ишлаб чицилди. Танлаб олинган гель ташци куриниши, бир хиллиги, рН курсаткичи, коллоид ва термик тургунлиги буйича 4% №-КМЦ асосида тайёрланган гель танлаб олинди. Таркибида консервант сифатида нипагин сацлаган гель энг тургун булиб чицди.

References:

1. Юнусходжаева Н.А., Гулямова Д.Р., Ризаева Н.М «ИНФЛАМДЕНТ» гелини са;ланиш муддатини ани;лаш //«FARMATSIYA» Ilmiy-amaliy jurnali. -Тошкент, 2023. -№3.-Б.45-49.

2. Узбекистон Республикаси Давлат Фармакопеяси.- Биринчи нашр, III жилд, 1-;исм.-Тошкент, 2023.- 1052 б.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

3. Y36eKHCTOH Pecnyö^HKacH ^aB^aT OapMaKonencu.- BHPHHHH Hamp, III ^H^g, 2-K;HCM. TomKeHT, 2023.- 1050 6.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.