Научная статья на тему 'ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ СПОСОБОВ НАНЕСЕНИЯ И УКРЕПЛЕНИЯ ДЕКОРАТИВНЫХ ЭЛЕМЕНТОВ ИЗ НАТУРАЛЬНОГО МЕХА'

ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ СПОСОБОВ НАНЕСЕНИЯ И УКРЕПЛЕНИЯ ДЕКОРАТИВНЫХ ЭЛЕМЕНТОВ ИЗ НАТУРАЛЬНОГО МЕХА Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
57
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОТХОД / НАТУРАЛЬНАЯ МЕХА / УКРАШЕНИЕ / ЛОСКУТ / ЛЕКАЛА / МОДА / КОНСТРУКЦИЯ / ТРАФАРЕТ / WASTE MATERIAL / NATURAL FUR / DECORATION / SHRED / CONSTRUCTION / MEASURE / FASHION / PATTERN / ЧИқИНДИ / ТАБИИЙ МўЙНА / БЕЗАК / қИЙқИМ / АНДАЗА

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — Темирова Гулноз Ибодовна

Расширение рынка товаров народного потребления улучшения их качества, развитие всех сфер услуг рассматривается как неизменное условие повышения нового качества жизни населения.С целью предупреждения загрязнения окружающей среды и рацинального использования сыря при раскрое изделий из шкуры животных и уменьшения отходов, предусматривается использование отходов и их переработки, которые образовались при раскрое изделий из меха в качестве различных украшений одежды и тем самым достичь расширения ассортимента продукции, с улучшением их качества.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROSPECTS FOR THE DEVELOPMENT OF METHODS FOR APPLYING AND STRENGTHENING DECORATIVE ELEMENTS FROM NATURAL FUR

Widening of goods production, rapid improvement of their quality, and all kinds of services for the benefit of people is considered to be as a constant condition of increasing living level of population into new quality and stage.According to preserve environmental pollution to take advantage of raw materials, beneficial using of shreds that are left after cutting process of objects within making decorations by reusing those shreds and to widen new kinds of clothes assortment and improvement of goods quality are mentioned in the article.

Текст научной работы на тему «ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ СПОСОБОВ НАНЕСЕНИЯ И УКРЕПЛЕНИЯ ДЕКОРАТИВНЫХ ЭЛЕМЕНТОВ ИЗ НАТУРАЛЬНОГО МЕХА»

DOI: 10.24412/2181-144X-2020-2-52-58

Темирова Г.И.

ТАБИИЙ МУЙНАДАН ТАЙЁРЛАНГАН ДЕКОРАТИВ ЭЛЕМЕНТЛАРНИ БУЮМ ЯРАТИШДА КУЛЛАШ ВА МУСТА^КАМЛАШ УСУЛЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ИСТИКБОЛЛАРИ

Темирова Гулноз Ибодовна - Бухоро му^андислик - технология институти «Енгил саноат технологиялари» кафедраси катта укитувчиси

Аннотация. Халк учун товарлар ишлаб чикаришнинг кенгайтирилиши, улар сифатининг яхшиланиши, барча хизмат турларининг тез ривожланиши а^оли яшаш даражасининг янги сифатли, анча юкори боскичга кутаришнинг узгармас шарти сифатида каралади. Атроф му^итни ифлосланишини олдини олиш максадида хом ашёдан унумли фойдаланиш, буюм бичиш вактида ундан чикадиган кийкимлардан унумли фойдаланган *олда ушбу чикиндиларни кайта ишлаб турли хилдаги безаклар тайёрлаш оркали янги турдаги кийимлар ассортиментини кенгайтириш ва ма^сулот сифатини яхшилаш кузда тутилган.

Таянч сузлар: чикинди; табиий муйна; безак; кийким; андаза; мода; конструкция; трафарет.

ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ СПОСОБОВ НАНЕСЕНИЯ И УКРЕПЛЕНИЯ ДЕКОРАТИВНЫХ ЭЛЕМЕНТОВ ИЗ НАТУРАЛЬНОГО МЕХА

Темирова Гулноз Ибодовна - старший преподаватель кафедры "Технология легкой промышленности " Бухарского инженерно-технологического института

Аннотация. Расширение рынка товаров народного потребления улучшения их качества, развитие всех сфер услуг рассматривается как неизменное условие повышения нового качества жизни населения.С целью предупреждения загрязнения окружающей среды и рацинального использования сыря при раскрое изделий из шкуры животных и уменьшения отходов, предусматривается использование отходов и их переработки, которые образовались при раскрое изделий из меха в качестве различных украшений одежды и тем самым достичь расширения ассортимента продукции, с улучшением их качества.

Ключевые слова:отход, натуральная меха, украшение, лоскут, лекала, мода,конструкция, трафарет.

PROSPECTS FOR THE DEVELOPMENT OF METHODS FOR APPLYING AND STRENGTHENING DECORATIVE ELEMENTS FROM NATURAL FUR

Temirova Gulnoz Ibodovna - Senior Lecturer, Department of Light Industry Technologies, Bukhara Institute of Engineering and Technology

Abstract. Widening of goods production, rapid improvement of their quality, and all kinds of services for the benefit of people is considered to be as a constant condition of increasing living level of population into new quality and stage.According to preserve environmental pollution to take advantage of raw materials, beneficial using of shreds that are left after cutting process of objects within making decorations by reusing those shreds and to widen new kinds of clothes assortment and improvement of goods quality are mentioned in the article. Key words:waste material, natural fur, decoration, shred, construction, measure, fashion, pattern.

^оракулчилик мамлакатимиз хал; хужалигининг мухим тармоги булиб, Республикамиз иктисодиётида у катта урин эгаллайди. Илм-фаннинг ривожланиши муйна саноатининг ривожланишида катта рол уйнайди. Халкнинг моддий ва маънавий усиши унинг юкори сифатли тайёр махсулотларга булган талабининг усишига олиб келади. Бу эса муйна саноатининг ривожланиш йуналишларини курсатади. Янги материалларни, асбоб-ускуналарни, узлуксиз технологик

жараёнларни яратиш ва ишлаб чикаришга жорий килиш, хом-ашё ва материаллардан унумли фойдаланган холда ишлаб чикариш унумдорлигини ошириш хозирги куннинг долзарб масалаларидан бирига айланган.

Муйна махсулотлари иссиксакловчи хамда узок муддатга чидамлилиги каби афзалликларга эга булганлиги сабабли совук улкаларда бу махсулотларга булган кизикиш жуда юкори. Бугунги кунга келиб муйна модаси шундай тезлик билан тараккий этдиб бормокдаки, хаттоки мавсумдан мавсумгача булган ораликда хам узгариб бормокда [1, 2, 3].

Муйна ярим махсулотини пардозлашнинг янги технологиялари пайдо булиши, жун копламининг кайси усул билан ишлов берилишига, янги имитациялар, ранглар уйгунлигининг купайишига боглик холда турли хилдаги муйна буюмларининг пайдо булишига сабаб булмокда.

Табиий муйнадан тайёрланган кийимлар узининг ташки куриниши билан инсон гардеробидаги асосий жойни эгаллайди. Иклим шароитларига мос равишда бундай муйна буюмлар йилнинг исталган вактида кийилади [4].

Ишлаб чикарилган махсулотларнинг ассортиментини кенгайтиришга интилиш, муйна саноати мутахассисларидан янги имитацияни ва пардозлаш турларини яратиш йуналишларида доимий изланишларини такозо этади. Бунда табиий муйнанинг хусусиятларидан кенг фойдаланиш, яъни жун коплами калинлиги, ранг, териларнинг накши буларнинг узи хам безак сифатида фойдаланилиб, кийимларнинг турли хил композицияларини чексиз ечимлар оркали олишга имкон яратади [3].

Муйнадан тайёрланган буюмларда безак эффектини олиш усуллари ва турли хил утказилган тадкикотлар шуни курсатадики, уларни таснифлаш турли хил белгиларига караб амалга оширилади. Бунда муйна буюмларини самарасини таъминлаб безашда куйидаги белгиларга каралади. Бунда безак эффектини таъминловчи муйна махсулотларини безатиш куйидаги белгиларга караб таснифланиш хисобга олинган: [1, 2]:

-максадига караб (декоратив безакли, безакли-утилитар); -тайёрлаш усулига караб (юзаси, хажми, бичиш усулларига караб); -матога таъсир килиш оркали (механик, физик-кимёвий, аралаш); -бириктириш усулига караб, (ипли, намли иссиклик ишлов бериш, кимёвий воситаларни куллаш оркали хамда юзага эффектларни бериш оркали).

Самарали безак турлари биринчи навбатда ишлаб чикаришнинг кайси боскичида вужудга келишига боглик. Эффектли декоратив олишдаги фарклар: муйна ярим махсулотларини тайёрлашда, яъни тери тукимаси ва жун копламига ишлов беришда (буяш, киркиш ва шунга ухшаш); муйнадан тайёр буюмлар тайёрлашда (фурнитура, тасьма, муйнали элементлар ва шунга ухшаш).

Олинган таснифлардан шуни куриш мумкинки пардозлашнинг энг куп ривожланган марказида буяш жараёни ётади. Буяшнинг максади турли кимматбахо хом ашёларнинг табиий рангини яхшилашдан (собол, коракул, норка) иборат булиб, унча киммат булмаган муйна турларини имитация йули билан рангини кимматбахо турга ухшатиб (товушхонни соболга, колонокни норкага) яхшилаш хисобланади. ^озирда буяшнинг мураккаб технологиялари кулланилади буларга босма усулига ухшаш (шиншиллани товушхонга) градуированли буяш, трафаретли буяш усуллари шулар жумласига киради. Муйна юзасини холдор килиш ва куп тусли килиб буяшни куп ярусли технологиясини яратиш билан муйнанинг аклбовар килмас рангга буяш имкони мавжуд.

Муйна ярим махсулотини тайёрлашда олинадиган декоратив безак бириктириш усулига караб фарк килади-ипли; кимёвий воситаларни куллаш; кесиш билан юза эффектини бериб; уйиб олиш билан юза эффектини бериб; "муйнани кислотада куйдириб".

Турли хил имитациялар ва накдтарни яратиш мак;садида жун фплами к;ирк;иб текисланади х,амда х,ар хил баландликда узгартирилади. ^иркиш бир хил ёки шаклдор булиши мумкин. Энг кенг таркалган киркиш усулларидан бири бу бир хил киркиш усули булиб, бунда дагал жун узунлиги пасайтирилганда ёки чукуррок кесилганда жуннинг юзаси бахмалсимон силлик жундан иборат булиб колади [1, 2 ,3].

Машхур дизайнерлар коллекцияларида бахмал ва велюрга ухшатилган норкали буюмларини учратиш мумкин. Бундай пардозлашни факатгина юкори сифатли терилардангина олиш мукин.

Муйнани фигурали кесишнинг механик усулда, лазерли ёки кулда амалга ошириш мумкин. ^иркиш машинаси ёрдамида махсус мослама (урнатма) ёрдамида ёки кулда хохлаган накшларни кесиш мумкин. Масалан бош кийимларда куп тармокли муайян накшларни жойлаштириб кесилади.

Чарм тукимасига ишлов бериб декоратив эффектларни олиш иккига булинади;

-бир томонлама ва;

-икки томонлама.

Бир томонлама ишлов бериб декоратив эффект олишда шаблонлардан фойдаланилади ва юза характерлари узгартирилади. Шаблонлар турли хил шаклда; туртбурчак, квадрат, учбурчак, ромб, параллелограмм, сегмент ва шунга ухшаш булади. Юза характери буйича бир томонлама эффектига; «тулкинли чизик» ва «муйнали кавариклар» технологияси киради.

Икки томонлама эффектлар куйидагиларга: каштадузлик; ураш; матоли ва айлантириш технологияси буйича олиш.

Териларни бичишни турли хил усулларга булинади. Фойдаланиш оркали буюмлар юзасига кизикарли эффектларни яратиш мумкин. Бу усулларни оддий ва мураккаб бичиш усулларига ажратиш мумкин.

Оддий усул деб, танлаб олинган тери мах,сулотларидан андаза буйича киркиш деганда терининг терининг четларини, бош кисмини киркиш, буйин, оёкларни кесиш, умуман олганда терини текислаш тушунилади [3].

Бичиш усули шундай танланиши керакки терининг табиий чиройи, майинлиги, енгиллиги куриниб турсин.

Бундай технология учун муйна пластиналарини дастлаб тайёрлаш ва ундан кейин буюмлар тайёрлаш лозим.

Муйнали пластина - маълум шакл ва улчамларга эга булган кийкимлар булиб, ишлов берилган теричалардан сифати жих,атидан танлаб олинган ва бирлаштириб тикилган икки-учта бир жинсли ярим мах,сулотдир [3].

Терининг киркимлари ва булакларидан турли хил геометрик шаклларга деталлар киркилади (квадрат, туртбурчак, сегмент) бу эса чикиндисиз ишлаб чикариш билан боглик.

Муйнадузликда булаклардан унумли фойдаланиш учун, шаблон буйича бичилганда тайёр буюм элементлари бири-бирига мослаб уйгунлаштирилади. Муйнадузлик кийкимларидан ва муйна булакларидан турли хилдаги геометрик фигуралар-туртбурчак, квадрат, учбурчак, ромб, параллелограмм, сегмент ва бошка куринишдаги тасма ёки булакчалар киркиш мумкин.

Муйна буюмларини тайёрлаш жараёнида уларни нафакат ип билан бириктириш балки елимли материаллар билан хам бириктириш мумкин. Муйнадузлик машинасида кийкимлар ипли чоклар ёрдамида бириктирилса, елимлаш жараёнида эса елим материаллардан фойдаланилади.

Турли структурага эга пластинани тайёрлаш, куп мех,нат талаб килади, лекин ундан (пальто, костюм, жилетлар, ва бошкалар) х,озирги мода йуналишига мос х,олда кийимлар тайёрлаш мумкин.

Янги технологияларни куллаш усуллари кенгайиб бориш баробарида норкадан полоска тайёрлаш усули ишлаб чикилган булиб улар тулкинли чизиклар ёрдамида каварик холатда килиб тайёрланади [3, 5].

Муйнадан, икки томонлама юзага эга булган буюмларни яратишга имкон берувчи технологиялар мавжуд. Буларга уриш, тешиш, каштадузлик, тукиш мисол була олади. Бундан фойдаланиб муйнага замонавийлик бериш ва янги усуллардан фойдаланиб моделлар яратиш мумкин. Улар узининг асллиги ва экстравагантлиги билан ажралиб туради [1].

Муйнадан олинадиган буюмларни тайёрлаш жараёнида хосил булган декоратив безакларга: конструктв элементлар, фурнитуралар, алохида муйнали элементлардан тайёрланган ва бошка аралаш материаллар билан тайёрланган элементлар киради. Буларнинг барча турлари яна майда турчаларга булинади.

Муйнадан кизикарли ва тежамкор безаклар олиш учун чарм ва бахмалсимон чарм тайёрлашда, таркатиш, ёйиш, газламага тикилган чизикли муйнали тасма, айлантирувчи технология, мозаика каби мураккаб бичишнинг турли технологиялари кулланилади. Оддий бичиш усули билан тайёрланган буюмларга караганда мураккаб бичиш усулини куллаб тайёрланган буюмлар узининг ташки куриниши билан алохида ажралиб туради. Шу билан бир каторда мураккаб бичиш усуллар чоклар сонини оширишга олиб келади бу эса жун коплами томонидан куриниб колишига олиб келади, шу сабабли мураккаб усул билан киркишда паст жунли, терилар бичилмайди [3].

Муйнадан тайёрланган буюмларда максадга караб безак турлари элементларининг куйидаги анъанавий куринишлари амал килади:

- муйнали помпонлар, турли шакл ва улчамларга эга булган ёка остидан богланадиган;

-аралаш ёки бир тусли материаллардан ёки кушма бир хил муйнани бошкаси билан безаш. Безак муйна ярим махсулотини тежашни таъминлайди;

-муйна буюмлари инкрустация (юза кисмига накш чизиш) ва бошка чарм ёки муйна фактуралар ёки ранглар билан тулдириш, бошкача айтганда инкрустация-бу накш яратиш учун бир муйнага иккинчисини куйишдир;

-муйна буюмларини турли тасмалар, шнурлар, бассонлар билан безаш; -бошка муйна тасмалари билан безаш; -кушимча безаклар.

Буюмлар тайёрлашда турли хил усулларни куллаб шаклларни яратиш, келгусида буюмнинг ташки куринишини ва уни хизмат килиш муддатини белгилаб беради. Буюм учун зарур булган деталлар шаклини 3 та асосий усул таъминлаб бериши мумкин:

-физика-механикавий;

-механик;

-физик-кимёвий.

Физика-механикавий усулда шакллантириш жараёни материалнинг структурасига «купол» таъсир эттириб амалга оширилади. Механикавий (конструктив) усулда шакллантириш деталларни булакларга булиш, конструктив элементларни киритиш, турли жинсли элементларда система хосил килиш билан амалга оширилади.

Факатгина шаклларни яратиш усулларидан фойдаланиш узок муддатли натижаларни бермайди, чунки эксплуататция жараёнида доимий равишда деформациялаш харакатлари пайдо булади, бу эса уз навбатида махсулот шаклини йуколишига олиб келади. Шу сабабли кийим тайёрлашда кушимча шаклларни жойлаштиришни турли хил усуллари кулланилади. Бунда ишлаб чикаришда кушимча равишда шаклни тузатишнинг турли усулларидан фойдаланилади. Турли хил

материаллар учун яратиш усуллари ва шаклларни мустах,камлаш турлича булиб, уларни хусусиятларидан келиб чикиб аникланади.

Механик усул жумладан, муйнанинг тери тукимаси хоссаларининг кайишкок пластик хусусиятларини унга куйилган огирлик юки натижасида тери тукимаси структураларини мураккаб узгаришга олиб келиши билан характерланади. Чунки, тери тукимаси толали тукима материал булиб, унинг деформацияланиш харакати структура элементларининг кайсики уз навбатида материалнинг структура хусусиятига боглик булиб, бир - бирига нисбатан харакатчанлиги билан аникланади.

Тери тукимаси деформацияси асосий конуниятларини, унинг структураси хусусиятларини тушунмай туриб хамда ва тери тукимаси структурасини ишлов бериш жараёнларида уни шаклланиш йулларини хисобга олмай урганиб булмайди.

Маълумки, тери организмни коплаб турувчи, хилма-хил структураларидан бири булиб, яшаш шароити ва мухити унинг тузилишига бевосита таъсир курсатади.

Тери тукимаси структураси шунингдек хайвоннинг жинси ва ёши каби омиллар билан хам фарк килади. Муйна тери тукимаси структураси шаклланишига ишлов бериш жараёнлари мухим таъсир курсатади. Технологик жараёнларнинг алохида жараёнлари ва операциялари муйна ярим махсулотига ишлов беришда аник максад ва вазифаларни бажаради.

Ишлов бериш жараёни - тери тукимаси структураси ва хажмий шаклланишида унинг кайишкок пластик ва мустахкам хоссаларини белгилайди. Технологик жараёнларнинг макбул параметрларини танлаш, муйна ярим махсулотининг сифатига боглик булиб, унинг хажм жихатдан шаклланишига олиб келади.

Шундай килиб, табиий муйнадан буюмларни яратиш усуллари ва шакллари мустахкамлиги кийимлар ассортиментларидан ва эксплуатация шароитларига боглик булиб, муйна хоссалари хом ашёнинг калинлиги, ишлов бериш усуллари ёрдамида аникланади. Махсулотнинг хажмли шаклланишини олишнинг икки хил усул билан:

-буюмнинг конструкциясини лойихалашда унинг таркибини алохида булакларга ажратишб (алохида деталлар, улар уланганда керакли шакл хосил килади) ёки витачкалардан фойдаланган холда, чоклардан, тахламалардан, конструкциянинг алохида булимлари хажмли шакл олиш имконини берувчи;

-мато улчамини узгартириб деталнинг алохида кисмларига ва натижада материалнинг деформацион хусусиятидан фойдаланилиш усули билан амалга ошириш мумкин.

Материалнинг фазовий шаклини хосил килиш хусусияти шаклланиш хусусияти деб номланса, шаклбаркарорлик эса махсулотдан фойдаланиш шароитида берилган шаклни саклаб колиш хусусиятидир.

Материалнинг шаклланиши унинг механик хусусиятлари, турли хил деформацияларга кобилияти: юпкалаш, эгилувчанлик, чузиш ва сикиш билан белгиланади.

Юпкалаш - бу материалнинг калинлиги буйлаб сикилиши булиб, материални юпкалашда унинг структураси сикилади. ^ар бир нарсада юпкалаш фазовий шаклни шакллантириш хусусиятига таъсир килмайди, чунки бошка геометрик улчамларга караганда, материалларнинг калинлиги жуда кичик, аммо юпкалаш пайтида материалнинг тузилишини кайта тиклаш туфайли материалга хос фазовий шаклни кабул килиш осонрок булади [7].

Эгилиш - бу деформациянинг асосий тури хисобланиб, махсулотларда баъзи шакл элементларини яратиш ва кисмларнинг четларини букишдан иборат. Аммо, хажмли шаклни яратишда, эгилиш шаклни факат ёйиладиган сиртларини олиш имконини беради (цилиндрни, конусни). Бундай шакл етарлича мустахкамликка эга эмас, чунки эгилиш пайтда материалнинг тузилишини структурасини мустахкамлайдиган богланишлар йук. Кийим деталларининг шаклини шакллантириш

пайтида букилган жой материалнинг боища турдаги деформациялари билан уйгун булиши керак [7].

Кийим-кечак, пойабзал, чарм-атторлик буюмлари деталларини фазовий шаклларини хосил килишда деталларнинг алохида кисмларида чузилиш деформацияси ва материалнинг сикилиши жуда катта ахамиятга эга. Материални чузишда ва сикишда хосил буладиган деформациялар анизатроп тузилишга эга булиб, у хусусиятлари ва турли йуналиш кийматлари билан фарк килади.

Материалларда хажмли шаклларни саклаб колиш усулларидан бири, бу нам иссиклик билан ишлов беришда уларни деформацияланишидир. Муйна шакллантирилганда чармни намлаш чекланади. Конвектив ва иссикликнинг биргаликдаги таъсирида куритиш жараёнида намликни йукотиш муйнани шаклланишига олиб келади.

Шаклнинг дастлабки холатини саклаш ва алохида деталларга каттиклик бериш учун котирмалар кулланилади. Муйна буюмларида шаклбаркарорликни таъминловчи котирма сифатида енгил каттик материаллардан фойдаланилади. Кейинги йилларда утказилган утказилган тадкикотлар шуни курсатадики, муйна буюмларида котирма сифатида коллаген таркибли материаллар (КТМ) ни куллаш мумкин экан [8]. Кийим пакетларини лойихалашда пакетларни шаклбаркарорлиги кандай комплекс хоссаларга эга булиши керак ва буни кандай воситалар билан амалга ошириш мумкин деган конструкторлар олдида мураккаб муаммолар пайдо булмокда.

Муйнадан тайёрланган кийимлар узининг юкори эскиришга чидамлилиги билан ажралиб туради ва хизмат килиш муддати унинг дастлабки шаклини саклаган холатига караб аникланади. Муйна кийимларидан асосий материал сифатида ва конструктив-декоратив элемент турлари сифатида фойдаланиш мумкин.

Айтиш мумкинки, хажмли шакл элементларининг мустахкамлиги ипли бириктириш ва бичиш усулларидан фойдаланган холда олиниши шакллантирилганга нисбатан юкори булади, аммо юкорида келтирганидек, ярим тайёр махсулотнинг яхлитлигини бузиш зарурияти улар истикболларини пасайтиради. Бундан ташкари ипли бириктириш ва бичиш усулларида ишлаб чикарилган безаклар буюмнинг мехнат сарфини оширади. Шу сабабли хажмли безак элементларини тайёрлаш усулларини ишлаб чикишда элементларни хажмли шакллари мустахкалигига алохида эътибор каратиш зарур.

Коллаген таркибли материалларнинг энг мухим хусусиятлари уларнинг узок муддатга чидамлилиги ва ишлаш ишончлилиги хусусиятларидир [9]. Улар нафакат табиий кимёвий ва тола тузилиши, балки материалнинг мураккаб макро тузилиш табиати билан хам белгиланади.

Коллаген таркибли материаллар капилляр-говакли материаллардир, шунинг учун улар турли хил моддаларни буг ёки суюк холатда сингдиришга кодир. Вазиятга караб, коллаген таркибли материаллар сурилган моддаларни ушлаб туриши ёки атроф мухитга чикариши мумкин. Бу жараён биринчи навбатда толаларнинг кимёвий таркиби ва супрамолекуляр тузилишига боглик.

Коллаген таркибли материалларнинг хусусиятларини тахлил килиб, ушбу материаллар етарли даражада эгилувчанлик, юкори гигроскопиклик, юмшоклик, яхши иссиклик изоляцион хусусиятлар (толалар) каби котирмалик материаллар учун зарур булган бир катор хусусиятларга эга деб айта оламиз.

Коллаген таркибли котирмалик материаллар алохида катлам шаклида хам, терига суртиладиган аралашма шаклида хам ишлатилиши мумкин. Махаллий равишда кулланиладиган ва колипларга суртиладиган аралашмани куллаш афзалрокдир, чунки бу технологик операциялар сонини камайтиради.

Муйнали кийимлардан декоратив безакларнинг функционал тузилишини куриш функцияларини куйидагича тасвирлаш мумкин (1-расм). Функцияларнинг асосий

йуналиши - муйнали буюмларни х,ажмли декоратив безатиш - одамларни атроф-мухит омилларидан химоя килиш ва истеъмолчилар талабларига жавоб бериш.

Муйнали буюмларнинг хажмли декоратив безаклари маълум бир тарзда тартибга солинган элементлардан иборат булиб, уларнинг асослари хар хил булган геометрик шакллардаги кобиклардан иборат. Аралашма шаклида ишлатиладиган коллаген таркибли материаллар энг мураккаб фазовий шаклларни урнатишга имкон берганлиги сабабли, хажмли декоратив эффектга, ярим тайёр муйнали буюмнинг яхлитлигини бузмасдан, махсулотнинг баркарорлигини ва кайта тикланишини саклаб туришда жуда кам микдордаги операциялар бажарилади.

Устки муйна

Коллаген таркибли материал

Астар

1-расм. Безак тузилишининг таркибий цисмлари

Коллаген таркибли материалларни кулаб табиий коракул муйнасидан турли хилдаги кийимлар тайёрлаш технологияси ишлаб чикилди. Бундай кийимларнинг х,аво утказувчанлиги анча юкори булиши билан бир каторда енгил ва эстетик куриниши жуда яхши.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Меха и мода. Осень-зима 2004-2005 г., 2005-2006 г.

2. Ходжаева М.Т. Разработка метода автоматизированного проектирования форм головных уборов из натурального меха:Дисс.к.т.н.-М: МГАЛП,1996.-136с.

3. Терская Л.А. Технология раскроя и пошива меховой одежды. Учебное пособие для студентов ВУЗов, -М.: Издательский центр «Академия», 2004.-272 с.

4. Есина Г.Ф., Санкин Л.Б. Отделка меха. М.: Легпромбытиздат, 1994-208 с.

5. Международный центр дизайна «САГА». «Разработка новой продукции в области работы с мехом норки лисы» Каталог SAGA FURS of SCANDINAVIYA, 200018 с.

6. Токторбаева Э.И., Лопасова Л.В., «Особенности изготовления скроев изделий из пушно-мехового полуфабриката», Учебное пособие. М.: 2001-51с.

7. Бузов Б.А., Алыменкова Н.Д. Материаловедение в производстве изделий легкой промышленности (швейное производство): Учебник для студ. высш. учеб. заведений. - М.: Издательский центр «Академия», 2004. - 448 с.

8. Зарецкая Г.П. Разработка метода проектирования и способа изготовления формованных деталей одежды.: дисс., к.т.н., МГАЛП, 1994 -175 с.

9. Зарецкая Г.П. Разработка методологических основ проектирования и изготовления формованныхколлагенсодержащих деталей.: дисс., д.т.н., МГУДТ, 2006-351 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.