CC BY
88>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
RAQAMLI IQTISODIYOTNI TURIZM SOHASIDA TUTGAN O'RNI VA
*
UNING XUSUSIYATLARI
#<0>
#
Qudratov Samat Sharofboy o'g'li
Samarqand Iqtisodiyot va Servis Institutining "Mehmonxona xo'jaligini tashkil etish va boshqarish'' yo'nalishi 120-guruh magistranti https://doi.org/10.5281/zenodo.6758023
Annotatsiya: Ushbu maqola raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi ko'pgina iqtisodiy faoliyat turlarining, shu jumladan turizmning ishlash modelini tubdan o'zgartish, raqamli transformatsiya milliy xavfsizlik, mahalliy kompaniyalarning jahon miqyosida raqobatbardoshligini oshirish masalalarini hal etishga qaratilgan. Ushbu tadqiqotning ahamiyati shundan iboratki, raqamli iqtisodiyotni
n n n Vl I n nn m n rr nnnrf finnt*Ai+lnri irn Amill nt*i T rr% iiifiT-m f o /^vl 11 mil m nA/Krv-rrvf Ki I on
shakllantirishning shart-sharoitlari va omillari va turizm faoliyatini axborot bilan
>
ta'minlashning hozirgi ko'rib chiqilishi uning rivojlanishi uchun eng muhim turtki hisoblangan masalalar ko'rib chiqilgan.
Kalit so'zlar: turizm industriyasi, raqamli texnologiya, avtomatlashtirish.
»
m?
Annotation: The development of the digital economy is aimed at radically
changing the performance of many types of economic activities, including tourism,
digital transformation to address national security, increasing the global
competitiveness of local companies. The significance of this study is that the current
review of the conditions and factors for the formation of the digital economy and the . . „. „ . . ... ....
provision of information on tourism activities are considered as the most important
impetus for its development.
Keywords: tourism industry, digital technology, automation.Turizm zamonaviy jamiyat faoliyatining barcha sohalariga, shu jumladan davlatning iqtisodiy, madaniy va ijtimoiy sohalariga ta'sir qiladi . Bu iqtisodiyotning asosiy tarmoqlariga katta rag'batlantiruvchi ta'sir ko'rsatib, ularni faol qayta qurishga, yangi texnologiyalarni joriy etishga, jahon bozoridagi raqobatda faol ishtirok etishga va investitsiyalarni rag'batlantirishga majbur qiladi. Turizm industriyasini hududning iqtisodiy, madaniy
J-jt
va tabiiy salohiyatidan kompleks foydalanishga asoslangan kompleks shakllantiruvchi sanoat deb hisoblash kerak.
| I *
KIRISH
Turizm sohasida raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish, barcha xizmatlar iste'molchilariga, ham maishiy xo'jaliklarga, ham davlat organlariga, ham faoliyati muayyan me'yoriy-huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadigan turizm sohasidagi firmalarga ta'sir ko'rsatadigan murakkab jarayondir.Turizm sanoatida raqamli
171 1 -
is* » J
>q )> d )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
texnologiyalarni kundalik hayotga joriy etish va yangi kasbiy kompetensiyalarni shakllantirish ushbu jarayonlarni chuqur o'rganish va tushunish zarurligini dolzarblashtiradigan muammoli maydonni tashkil qiladi. ASOSIY QISM
Zamonaviy sharoitda turistik xizmatlar iste'molchilarining xulq-atvori doimiy ravishda o'zgarib bormoqda, umidlar o'sib bormoqda, tobora ko'proq dolzarb ma'lumotlar talab qilinadi; hukumatlar va korxonalar, o'z navbatida, yangi marketing kanallarini yaratishga, biznes jarayonlarini avtomatlashtirishga va ekotizimlarni
j
shakllantirishga majbur.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi "2022-2026 yillarga mo'ljallangan yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to'g'risida"gi PF-60-son Farmoniga binoan 2022-2026 yilgacha bo'lgan davrda "Milliy iqtisodiyotni jadal rivojlantirish va yuqori o'sish sur'atlarini ta'minlash" nomli ustuvor yo'nalishi 16 ta maqsadni o'z ichiga olgan.
Turizm industriyasi davlat iqtisodiyotini rivojlantirishning asosiy tarmoqlaridan
biri bo'lib, u yuqori raqobatbardosh va shu bilan birga ma'lumotlarga boy bo'lib, iste'molchilarning xulq-atvoridagi o'zgarishlarga zudlik bilan javob berishni nazarda tutadi. Bu, ayniqsa, turizm xizmatlarini ilgari surish uchun to'g'ri keladi, chunki u marketing strategiyasi muvaffaqiyatining asosiy omili bo'lgan ommaviy raqamlashtirish davrida iste'molchilarning e'tiborini jalb qilmoqda. Bugungi kunga kelib turizm sanoati raqamli texnologiyalarni joriy etishga to'liq e'tibor qaratildi, aksariyat biznes jarayonlar raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishning yangi paradigmasiga muvofiq qayta qurildi.
Raqamli iqtisodiyot sharoitida axborot-kommunikatsiya muhiti,
P j>
avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari va platformalariga yangi talablar shakllantirilmoqda. Yagona axborot makonini shakllantirish jamiyatning davlatning ijtimoiy-iqtisodiy sohalariga yo'naltirilgan sifatli va aniq axborot olishga bo'lgan talablarini hisobga olgan holda amalga oshirilmoqda.
Turizm industriyasini axborot bilan ta'minlash turizm faoliyati to'g'risidagi ma'lumotlar bazasi va uni qayta ishlashga mo'ljallangan, tarmoqning samarali faoliyatini ta'minlaydigan ixtisoslashtirilgan axborot texnologiyalarining
J-jt
yig'indisidir.
Raqamlashtirish vositalaridan foydalanish mijozga real vaqt rejimida turistik korxona va mehmonxonani mustaqil tanlash, turistik mahsulot haqida kerakli ma'lumotlarni topish, xizmatlar narxlarini solishtirish va xarid qilish imkoniyatini beradi. Xizmatlardan foydalanish kechayu kunduz bo'lishi muhimdir.
Turizm industriyasiga raqamli texnologiyalarni joriy etish tranzaksiya xarajatlarini kamaytirish hamda raqamli xizmatlar va platformalardan
; >;> >
>q ] - )> >
-^OTIœr^- „1 > j
u>,* ^ t<ns
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
foydalanuvchilaming xabardorligini oshirish orqali turizm mahsulotining barcha tarkibiy qismlariga ta'sir
Turizm sanoatining raqamli ekotizimi ochiq axborot texnologiyalari infratuzilmasi bo'lib, iste'mol, muvofiqlashtirish va biznes sektorlari o'rtasidagi
»
hamkorlik uchun asos bo'ladi. Raqamli iqtisodiyotning har qanday tarmog'i kabi turizm sanoati ham bilim iqtisodiyotiga asoslanadi. Turizmning raqamli ekotizimida bilim tashuvchisi semantik yadro bo'lishi kerak, uni qo'llab-quvvatlash va
_ „ „ , „ Ж
rivojlantirish eng muhim va ilm-fanni talab qiladigan jarayondir. Mintaqaviy turizmni
raqamlashtirish salohiyati bevosita muayyan sub'ektning moliyaviy va texnologik
рщ> imkoniyatlariga bog'liq. Bizning fikrimizcha, turizm industriyasini raqamli
imkoniyatlariga bog'liq. Bizning fïkrimizcha, turizm industriyasini raqamli o'zgartirish uchun ba'zi asosiy vositalarni alohida ta'kidlash lozim.
Mintaqaviy turizmni raqamlashtirish salohiyati bevosita muayyan sub'ektning moliyaviy va texnologik imkoniyatlariga bog'liq. Bizning fikrimizcha, turizm industriyasini raqamli o'zgartirish uchun ba'zi asosiy vositalarni alohida ta'kidlash lozim.
»
Qoidaga ko'ra, turistik xizmatlar iste'molchilari xaridni rejalashtirish va amalga oshirishda bir nechta ma'lumot manbalariga tayanadilar, bu esa mijoz bilan uzluksiz va uzluksiz ma'lumot almashish uchun turli xil aloqa kanallarini yagona tizimga birlashtirish zarurligini ko'rsatadi.
Yagona turistik axborot maydoni - bu turizm bozorining barcha ishtirokchilari o'rtasida axborot o'zaro aloqasi, turistik mahsulotni shakllantirish, shuningdek, uni keyinchalik reklama qilish va sotish maqsadida yaratiladigan, ko'chiriladigan va iste'mol qilinadigan kommunikatsiyalar majmui yakuniy iste'molchi.
Potentsial iste'molchilar bilan muloqot qilishning markaziy platformalaridan biri
bu veb-saytdir. Veb-sayt yaratish sohasidagi tendentsiyalar juda tez o'zgarib turadi, shuning uchun veb-dizaynerlar uchun ba'zan "modadan xabardor bo'lish" juda qiyin. Iste'molchilar esa, o'z navbatida, turistik tashkilotlarning saytlari imkon qadar ma'lumotli, sodda va harakat qilish uchun qulay bo'lishini kutishadi.
Turizm industriyasini raqamli transformatsiya qilishning asosiy vositalari Axborotning mavjudligini oshirishga qaratilgan texnologiya bu chatbotlar va
* U ularni shakllantiruvchi sun'iy intellektdir. Chatbotlar inson aralashuvisiz doimiy
1 )> <T> J>
ravishda ma'lumotlarni saralash va iste'molchilar so'rovlariga tezkor javob berish
imkonini beradi. 24/7 sayohat boti iste'molchilarning vaqtini tejashga, sayohatlarini
boshidan oxirigacha tashkil etishga yoki tanlash uchun variantlarni taklif qilishga
yordam beradi. Haqiqiy hayot tajribasini virtual haqiqat bilan to'ldirilgan raqamli
iwé
bilan birlashtirish tendentsiyasi tobora kuchayib bormoqda. Ko'p miqdordagi sayohat Ж tajribasiga ega bo'lgan iste'molchi o'zi qiziqqan narsaning bir qismiga aylanib,
ulardan ko'proq narsani olishga intiladi. Odamlar taassurotlarni sotib olishga tayyor,
>q ] i )> >
^——-и- ^ >
- ~ И H>¥
WiW к/
>q )> q )> :>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
shuning uchun ularga hissiyotlar va his-tuyg'ular bilan birgalikda ma'lumot taklif
#
qilish kerak.
Virtual haqiqat sayyohning mehmonxona, muzey yoki sayyohlik maskani bo'lishidan qat'i nazar, u tashrif buyurishni xohlagan joyda mavjudligi effektini yaratishga imkon beradi. Kengaytirilgan haqiqat - bu virtual haqiqatga o'xshash texnologiya bo'lib, u insonning real idrok etuvchi dunyosini oshirishni o'z ichiga oladi. Uning asosiy afzalligi - foydalanuvchilar uchun nisbatan arzonligi. Agar
!
sayyohning telefoni yoki plansheti doimiy ravishda internet tarmog'iga ulangan va
Pi)
maxsus dasturiy ta'minotga ega bo'lsa, real vaqt rejimida o'zi turgan joy haqida
ko'proq ma'lumot olish imkoniyatiga ega bo'ladi. Smartfon va planshetlarning keng qo'llanilishi marketologlar va turizm korxonalari rahbarlariga o'z mahsulot va xizmatlarini ilgari surish uchun cheksiz imkoniyatlarni ochib beradi. Gadjetlar bir
»
vaqtning o'zida bir nechta aloqa kanallarini o'z ichiga oladi, ular orqali siz potentsial va haqiqiy mijozlar bilan ma'lumot almashishingiz mumkin. Asosiy nuqta shundaki, bu holda geolokatsiya, kunning vaqti, yoshi, jinsi va foydalanuvchining moddiy farovonligi to'siqlari o'chiriladi.
Raqamli muhitda turizmni rivojlantirishni hududiy rejalashtirish jarayoni modeli (mualliflar tomonidan ishlab chiqilgan) Raqamli texnologiyalar hamma joyda joriy
»
m?
etilayotganiga qaramay, ular maksimal natija bermayapti, chunki ish ko'pincha tartibsiz va tizimsiz olib borilmoqda. Raqamli iqtisodiyotda turizmni rivojlantirishni yanada samarali hududiy rejalashtirish uchun biz rejalashtirish jarayonini tizimli qilish bo'yicha kompleks chora-tadbirlar ishlab chiqdik.
XULOSA:
Tadqiqot natijalari mintaqaviy turizmni rivojlantirishni rejalashtirish jarayoniga raqamli iqtisodiyot vositalarini joriy etish muhimligi va zarurligini tasdiqlaydi.
Raqamli texnologiyalarni keng joriy etish sharoitida turizm faoliyati texnologik jihatdan takomillashtirilmoqda, bozorning barcha ishtirokchilarini birlashtira oladigan turizm industriyasining raqamli ekotizimini yaratishga urinishlar olib borilmoqda. Raqamli iqtisodiyot turizm korxonalarining potentsial yangi shaküarini yaratish imkoniyatini yaratadi. Kadrlar infratuzilmasi sohasida ham jiddiy o'zgarishlar bo'ladi. Ijtimoiy hayotimiz va sayyohlik faoliyatimiz tobora texno logik J-jt tus olmoqda, jahon turizmi sohasida yangi yagona axborot makonini shakllantirmoqda, axborot bilan ta'minlash va turizmni boshqarish tizimi ishlab chiqilmoqda
j > 0- \ >
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi "2022-2026 yillarga mo'ljallangan yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to'g'risida"gi PF-60-son Farmoni.
-I
a >
is* » J
>>
* : > >>
#<b>
J>
;>q >
i }> M>i
>
+H )>
! >5> fete
! 3>s*
<:>q )> < >4>
m
m
Pi J>
>
i >i>
>
Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6
2. Raximov Z.O. Turizm sohasida mehmonxonalar xo'jaligini rivojlantirishning ijtimoiyiqtisodiy muammolari.// Monografiya. - Samarqand: SamISI, 2021. 212 bet. Builders of The Future ISSN: 2181-2705 https://kelajakbunyodkori.uz/ 227
3. Raximov Z.O., Ibadullaev N.E., Xaitboev R. Turopereuting.// Darslik. -Toshkent: «Innovatsion rivojlanish nashriyot-matbaa uyi», 2021, 396 bet.
4. Raximov Z.O., Ismailov N.I. Rivojlanayotgan raqamli iqtisodiyotda raqamlashayotgan turizmning ahamiyati./ Berdaq nomidagi Qoraqalpoq davlat universitetining Axborotnomasi. Nukus 2020 yil 3-son (ISSN 2010-9075). 42-45 bet.
5. Raximov Z.O. Raqamli iqtisodiyotda raqamlashayotgan turizmning yangi turlarining rivojlanishi./ SamISIda o'tkazilgan «Turizmda innovatsion-investitsiya jarayonlarini rivojlantirish istiqbollari» mavzusida xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konfrensiyasi. (2020 yil, 3-iyun) - Samarqand: SamISI, 2020.
>> *: |5 }>>
q
Mt<\')>
L*
j*4>
M
* 11>
q
u
21
3>
q
>
q
> > *
>
q
^ >
q > >
q
