Научная статья на тему 'РАҚОБАТБАРДОШЛИК ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН ИҚТИСОДИЁТИНИНГ БАРҚАРОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШДА МУҲИМ ОМИЛ'

РАҚОБАТБАРДОШЛИК ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН ИҚТИСОДИЁТИНИНГ БАРҚАРОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШДА МУҲИМ ОМИЛ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
5
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Барқарор иқтисодий ўсиш / рақобатбардошлик / самарали рақобат / барқарор иқтисодиётни ривожлантириш / либераллаштириш / таркибий ўзгаришлар / етакчи тармоқларни модеринизациялаш ва диверсификациялаш / ҳалол рақобат / ташқи рақобат / талаб / тармоқлараро алоқалар.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Хидоятов Р., Холмурзаев У.

Мазкур мақолада “Тараққиёт стратегияси”да белгилаб берилган вазифалар ижросини таъминлаш бўйича иқтисодиёт тармоқлари учун самарали рақобат муҳитини шакллантириш ҳамда маҳсулотлар ва хизматлар кўрсатиш бозорларида монополияни босқичма-босқич камайтириш, ички ва ташқи бозорларда миллий товарларнинг рақобатбардошлигини таъминлаш ва миллий иқтисодиётнинг рақобатбардошлигини ошириш масалалари қараб чиқилмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «РАҚОБАТБАРДОШЛИК ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН ИҚТИСОДИЁТИНИНГ БАРҚАРОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШДА МУҲИМ ОМИЛ»

Хидоятов Р.

Жиззах политехника институты "Ицтисодиёт ва менежмент" кафедраси доценти,

ицтисод фанлари номзоди Холмурзаев У. ЖизПИ Сервис факультети Профессионал таълим йуналиши, 552-23 гурух талабаси

РАЦОБАТБАРДОШЛИК - ЯНГИ УЗБЕКИСТОН

щтисодиётининг барцарорлигини таъминлашда

МУХИМ ОМИЛ

Аннотация. Мазкур мацолада "Тарацциёт стратегияси "да белгилаб берилган вазифалар ижросини таъминлаш буйича ицтисодиёт тармоцлари учун самарали рацобат мууитини шакллантириш уамда маусулотлар ва хизматлар курсатиш бозорларида монополияни босцичма-босцич камайтириш, ички ва ташци бозорларда миллий товарларнинг рацобатбардошлигини таъминлаш ва миллий ицтисодиётнинг рацобатбардошлигини ошириш масалалари цараб чицилмоцда.

Калит сузлар. Барцарор ицтисодий усиш, рацобатбардошлик, самарали рацобат, барцарор ицтисодиётни ривожлантириш, либераллаштириш, таркибий узгаришлар, етакчи тармоцларни модеринизациялаш ва диверсификациялаш, уалол рацобат, ташци рацобат, талаб, тармоцлараро алоцалар.

Khidoyatov R., candidate of economic sciences

associate professor "Economics and Management" Department Jizzakh Polytechnic Institute Kholmurzaev U. student of group 552-23 Service faculty of JizPI Professional education course

COMPETITIVENESS IS AN IMPORTANT FACTOR IN ENSURING

THE SUSTAINABILITY OF THE NEW INDEPENDENT ECONOMY

Annotation. This article considers the issues of creating an effective competitive environment for economic sectors to ensure the implementation of the tasks set in the "Development Strategy" and gradually reducing monopoly in the markets ofproducts and services, ensuring the competitiveness of national goods in domestic and foreign markets, and increasing the competitiveness of the national economy.

Key words. Sustainable economic growth, competitiveness, effective competition, sustainable economic development, liberalization, structural changes, modernization and diversification of leading industries, fair competition, external competition, demand, industry connections.

Маълумки, ракобатбардошлик мохиятан товар ишлаб чикарувчиларнинг минимал рентабелликни таъминловчи нархда ташки бозорда сотиш учун ишлаб чикаришга булган кобилияти хисобланади.

Баркарор иктисодиётни ривожлантириш ва либераллаштиришнинг асосида албатта таркибий узгаришларни чукурлаштириш, миллий иктисодиётнинг етакчи тармокларини модеринизациялаш ва диверсификация килиш хисобидан унинг ракобатбардошлигини ошириш масаласи туради.

Жахон бозорида бекарорлик хукум сураётган бир пайтда мамлакатимизнинг баркарор иктисодий усишини таъминлашда иктисодиётнинг ракобатбардошлигини таминлаш масаласи устувор ахамиятига эга.

Иктисодиётнинг ракобатбардошлиги турли шакл ва даражаларда намоён булади. Яъни булар ишлаб чикарилаётган махсулотларнинг ракобатбардошлигини; мамлакат корхоналарининг

ракобатбардошлиги;мамлакат иктисодиёти тармокларининг

ракобатбардошлиги, мамлакат иктисодиёти

ракобатбардошлиги;мамлакатларнинг ракобатбардошлиги.

Бази олимлар ракобатбардошликнинг охирги икки шаклини бирлаштириб таърифлайди хамда ходимларнинг ракобатбардошлигини хам кушади.

Махсулотнинг ракобарбардошлиги унинг сифат ва нархига кура бошка ишлаб чикарувчиларнинг махсулотидан устунлиги билан белгиланади.

Корхоналарнинг ракобатбардошлиги устунликларини бир катор омиллар белгилаб беради. Буни икки гурухга ажратиш мумкин: 1)миллий компанияларнинг ривожланиш даражаси; 2) макроиктисодий бизнес мухитининг сифати. Х,ар йили Швейцарияда булиб утадиган Жахон иктисодий форумининг иштирокчилари марузаларида фирмалар даражасидаги ракобатбардошлик куйдаги турларда асосий омил билан бевосита боглик эканлигини таъкидлайди: ресурслар (корхона махсулот ишлаб чикаришни йулга куйиш учун ресурсларнинг аввало мавжудлиги, хажми ва сифати); ташки ракобат; талаб; тармоклараро алокалар.

Миллий иктисодиётнинг ракобатбардошлиги—халол ракобат шароитида жахон бозори талабларини кондирувчи, иктисодий усиш ва турмуш сифатини оширишни таъминлайдиган товарларни ишлаб чикариш ва хизмат курсатиш, урта ва узок муддатга иктисодий усишнинг юкори суратларини таъминлаб туриш кобилиятидир.

Миллий иктисодиётнинг ракобатбардошлиги масаласи доимо иктисодчи олимлар диккат марказида булиб келган. Масалан буни М.Портернинг изланишларида куришимиз мумкин.

М.Портер мамлакат иктисодиётнинг ракобатбардошлигиунинг ресурслар билан яхши таъминланганлигига боглик эканлигини, ракобат устунлигини шакллантириш билан хам таъминлаб туриш мумкинлигини курсатиб беради ва унга мамлакатфирмаларининг ракобатдошлигини таъминлаш оркали эришилади, деган фикрни илгари суради.

Ракобатдошликни шакллантириш ва ривожлантиришнинг М.Портер концепциясига кура, мамлакатнинг ракобат жихатдан устунликлари "Миллий ромб"ни ташкил этувчи туртта унсурдан иборат. Булар эса куйидагилардан иборат:

1. Мехнат, материал, билим, пул, инфратузилма ресурслари билан таъминланиш мамлакатнинг ракобатдошлигига ижобий таъсир курсатади. Бу ресурсларнинг айримлари олдиндан мавжуд булса, айримлари янгитдан яратилади ва ривожлантирилади.

2. Мамлакатда ишлаб чикарилаётган махсулотларга ички ва ташки бозорлардаги талабнинг хажми, таркиби ва унинг узгариши миллий иктисодиётнинг ракобатбардошлигига бевосита таъсир курсатади. Бу махсулотларга талаб хажмининг ошиши миллий иктисодиётнинг ракобатбардошлигини оширади ва аксинча.

3. Ракобатдош хамкор ташкилотларнинг мавжудлиги мураккаб махсулотларни ишлаб чикаришни йулга куйиш, киммат ресурсларни мамлакат ичидан топиш, махсулот етказиб берувчилар фаолиятини мувофиклаштириш, колаверса янгиликларни жорий килишга кумаклашиш имконини беради. Минглаб бутловчи кисмларни талаб этувчи автомобилларни ишлаб чикаришда ракобатдош булиш шу кисмларнинг аксариятининг мамлакатда ишлаб чикарилишини йулга куймасдан мумкин булмаганидек, кимёкий толалар, тугмалар, сифатли буёклар ишлаб чикарувчи корхоналар мамлакатда мавжуд булмаса, биргина пахта хом ашёсининг му-куллиги куйлак ишлаб чикаришда ракобатдошликни таъминлаш учун етарли булмайди.

4. Фирмани бошкаришда ракобатнинг хусусиятлари эътиборга олинади. Бунда турлича стратегия ва максадлар ишлаб чикилади. Ички бозорда кескин ракобатнинг мавжудлиги фирмаларни уз фаолиятини такомиллаштиришга, ишлаб чикаришни кенгайтириш учун ташки бозорларга чикишга ундайди. Кучли ички ракобат мухитида тобланган фирмалар ташк бозорда хам муваффакиятга осорок эришади. Шу сабабли хукуматнинг мамлакат ичида эркин ракобат мухитини яратиш, монополияга карши курашиш каби чора-тадбирлар мухим ахамиятга эга.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ишлаб чикарилаётган махсулотларнинг материал ва энергия сарфи юкори даражада сакланиб колаётганлигини узининг чикишларида бот-бот

такларламокда. Чунки, мамлакатимизда ишлаб чикарилаётган махсулот бирлигига тугри келадиган истемол килинган энаргия ресурслари ва хомашё материаллари микдори ривожланган давлатлардаги шундай курсаткичлардан анча юкорилигича колмокда.

Маълумки, Президентимиз томонидан 2022 йил 28 январдаги "20222026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги ПФ-60-сон Фармон имзоланди.Бунга кура, 2022 йилдан бошлаб боскдчма-боскдч тадбиркорликка оид барча мажбурий талабларни ягона электрон реестрга киритиш тартиби жорий этилади хамда такрорланувчи ва уз ахамиятини йукотган мажбурий талаблар кайта куриб чикилиб, ягона реестр 2025 йил 1 июлдан бошлаб тулик ишга туширилади;

2022 йил 1 апрелга кадар тадбиркорлик субъектларида масофавий (онлайн) фаолият курсатиш имкониятларининг мавжудлигидан хамда уларнинг ихтисослашувидан келиб чикиб, лицензия ва бошка рухсат этувчи хужжатларни олиш тартиб-таомиллари соддалаштирилади;

Мамлакатимизда капитал харакатини боскичма-боскич эркинлаштириш хамда йирик корхоналарни ва улардаги улушларни (акцияларни), шу жумладан фонд биржаси оркали хусусийлаштириш. "Янги Узбекистон — ракобатбардош махсулотлар юрти" гояси асосида 200 та экспортчини очик танлов асосида саралаб, уларни етакчи экспортёрларга айлантириш ва хар томонлама куллаб-кувватлаш.

Милий иктисодиётнинг ракобатбардошлигини ошириш учун бугунги кунда барча сохаларда кенг куламли ислохотлар олиб борилгани каби йул -транспорт инфратузулмасини янада ривожлантириш, иктисодиёт, ижтимоий соха, бошкарув тизимига ахборот-коммуникация техналогияларини жорий этиш хам мухим ахамият касб этади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати: l.O'zbekiston Республикаси Президентининг Фармони, 28.01.2022 йилдаги ПФ-60-сон 2022 — 2026-йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси.

2.Узбекистон Республикаси Президентининг "Ракобат мухитини янада ривожлантриш ва иктисодиётдаги давлат иштирокини кискартириш бойича кушимча чора-тадбирлар тугрисида "2020-йил 6-июлдаги ПФ-6019-сонли фармони.

3.Узбекистон иктисодиётининг ракобатбардошлигини ошириш муаммолари: назария ва амалиёт /Муалифлар жамоаси: Р.О.Алимов, А.Ф.Расулов, А.М.^одиров ва бошкалар / С.С.Гуломов тахрири остида-Тошкент, 2006-йил 440-бет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.