CC BY
0QURITILGAN SHIRIN QALAMPIR MAXSULOTLARDAN OZIQ-OVQATDA FOYDALANISH UCHUN KUKUN
TAYYORLASH
1Islamov Soxib Yaxshibekovich, 2Nortojiyev Bobosher Sheraliyevich, 3Maxmurov Doston
Menglibek o'g'li
1Toshkent davlat agrar universiteti professori, 2Toshkent davlat agrar universiteti dotsenti,
3Toshkent davlat agrar universiteti assistenti https://doi.org/10.5281/zenodo.13955122
Annotatsiya. Ilmiy maqolada shirin qalmpirning quritilgandan maxsulotlaridan oziq-ovqat sanoati uchun kun tayyorlash texnologiyasi ishlab chiqilgan. Bunda shirin qalampirning turli nav va duragaylarini quritilgan maxsulotlaridan kukun tayyorlash va sifatli kukun chiqishida quritilgan maxsulotlarni tarkibidagi qoldiq namlikning ta'siri tahlil etilib taqqoslanib o'rganilgan. Bunda turli shirin qalampirning nav va duragaylarining quritilgan maxsulotlaridan namlik miqdoriga bog'liq rashda kukun maxsulotlari olinganligi aniqlangan.
Kalit so'zlar: nav, duragay, shirin qalampir, quriq maxsulot, kukun, savat,harorat, namlik, tayyor quriq maxsulot, vazn.
Аннотация. В научной статье разработана технология приготовления сушеного сладкого перца для пищевой промышленности. При этом проанализировано и сопоставлено влияние остаточной влажности сушеных продуктов на производство порошка из сушеных продуктов разных сортов и гибридов перца сладкого и качественного порошка. Установлено, что порошкообразная продукция получена из сушеной продукции различных сортов и гибридов перца сладкого в сыпи в зависимости от количества влаги.
Ключевые слова: сорт, гибрид, перец сладкий, сухой продукт, порошок, корзина, температура, влажность, готовый сухой продукт, масса.
Abstract: In the scientific article, the technology ofpreparation of dried sweet pepper for the food industry is developed. In this, the effect of residual moisture content of dried products on the production of powder from dried products of different varieties and hybrids of sweet pepper and quality powder was analyzed and compared. It was determined that powder products were obtained from the dried products of various varieties and hybrids of sweet pepper in a rash depending on the amount of moisture.
Keywords: variety, hybrid, sweet pepper, dry product, powder, basket, temperature, humidity, finished dry product, weight.
Kirish
Hozirgi kunda sabzavot turlaridan shirin qalampirning iuritilgan mahsulotlariga ehtiyoj ortib bormoqda. Qalampir tomatdoshlar (Solanaceae) oilasiga mansub bulib, madaniy xolda (Capsicum annuum L.) turi ekiladi. Shirin kalampirning asli kelib chiqish vatani Janubiy Amerikaning Boliviya xududi xisoblanadi. U yerda taxminan miloddan avvalgi 6000 yillarda ustirilgan eng kadimgi madaniy turlardan biri xisoblanadi, Xozirgi vaktda kalampir dunyoda 1,7 mln. gektar maydonda ekilib, 25 mln. tonna yalpi xosil olinadi. Asosan, Xitoy, Meksika, Turkiya, AQSH, Ispaniyada 70% dan ortiq xosil yetishtiriladi. Ushbu yetishtirilgan yalpi hosilni katta hajmi qayta ishlash sanoatida foydalaniladi. Respublikamiz tuproq-ilim sharoitida ham shirin qalampir yaxshi o'sib rivojlanadi. Yetishtirilgan maxsulotning ko'p qismi qayta ishlanib
standart talablariga javob bermaydigan texnik shkastlangan qismi quritilib kukun xolat qayta ishlash korxonalariga jo'natiladi.
Tadqiqotning obekti sifatida shirin qalampirning "Dar Tashkent" navi va "Reyna F1", "Chelsi F1" duragaylari tanlab olingan.
Tadqiqotning predmeti. Shirin qalampirning nav va duragaylarini quritish uskunasida quritishda qo'llaniladigan texnologik jarayonida quritish uskunasidagi havo harorati va shamol oqimining aylanishi va turli konsentratsiyali ishchi eritmalar hamda maydalash uskunasi hisoblanadi.
Tadqiqotning usullari. Tadqiqotlarda nok mevalarini GOST 13340.1-7 standarti, sabzavot turlarini quritish, quritilgan shirin qalampir navlarini organoleptik baholash koeffitsiyentlarini aniqlashda YE.P.Shirokov va V.I.Polegayevlarning uslubi bo'yicha tahlil etilgan.
Tadqiqot natijalari: Tajribalarimiz davomida xom-ashyoni quritishdan oldin shirin qalampir tarkibidagi namlik foizi va quriq moddalar miqdori aniqlandi. Mahsulotlarni quritishga tayyorlash jarayonida ularni o'lchamlari aniqlandi. Xar-bir nav va duragaylarda sof holatda jami 10 kg dan har bir savatga 5 kg dan maxsulotlar quritish uskunasini maxsus savatlariga joylashtirildi. Mahsulotlarni quritish uskunasiga joylashtirishda kunning ikkinchi yarimida tashqaridagi harorat avgust oyining 25 sanasida 26-28 0S ni tashkil etgan bo'lsa, uskuna ichidagi harorat mahsulotga qo'yilgan vaqtda 40-42 0S ni tashkil etdi.
Quritilgan mahsulotlarni laboratoriya sharoitida tarkibidagi qoldiq namlik miqdori nav va duragaylar aro taqqoslanib tahlil etildi. Quritilgan mahsulotlardan oziq-ovqat kukuni tayyorlashda quritilgan mahsulotlar tarkibidagi qoldiq namlik miqdoriga bog'liq ravshda ularni turli o'lchamlarda mayda kukun holatga kelganligi kuzatildi. Aytish joizki shirin qalampirning quritilgan mahsulotlaridan oziq-ovqat kukuni tayyorlashda mahsulot tarkibidagi qoldiq namlik muhim ekanligi tajribalarimiz davomida kuzatildi.
Quritilgan mahsulotlarni tarkibidagi qoldiq suv miqdori 17,5 % dan past ko'rsatkichda bo'lganda kukun holatga aylantirishda qiyinchilik tug'dirmasligi aniqlandi. Quritilgan mahsulot tarkibidagi qoldiq namlik miqdori 22-24 % dan yuqori ko'rsatkichda bo'lganda mahsulotni kukun xolatga keltirishda tayyor mahsulot chiqishi uning sifati past ya'ni maydalangan kukun yirik ko'rinishda bo'lganligi hamda maydalash davomida maydalagich uskunasiga qisman yopishib qolish g'olatlari kuzatildi (1-rasm).
maxsulotlarini tarkibidagi qoldiq namlik 17,5 % maxsulotlarini tarkibidagi qoldiq namlik 20 %
a)
1-rasm a) shirin qalampirning quritilgan
b)
b) shirin qalampirning quritilgan
bo'lganda kun holati
bo'lganda kun holati
Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki quritilgan mahsulotlar tarkibidagi turli qoldiq namlik miqdoriga bog'liq ravshda ulardan olinadigan kukun maxsulotning sifati turlicha bo'lishi tajribalarimizda kuzatildi.
Tajribalarimiz davomida shirin qalampirning nav va duragaylarining quritilgan maxsulotlaridan 10 kg maxsulot olini ularni laboratoriya sharoitida kukun xolatga keltirish uchun qayta ishlov berildi. Bunda tajribalarimizda o'rganilayotgan shirin qalampirning nav va duragaylarida tayyor maxsulot chiqish ko'rsatkichlari turlicha bo'laganligi aniqlandi (1-jadval).
1-jadval
Quritilgan shirin qalmpirni quritilgan mahsulotlaridan kukun olishda tayyor maxsulot
chiqish ko'rsatkichlari (2024 y)
Nav va duragaylar Quritilgan mahsulot tarkibidagi qoldiq namlik, % Quritilgan mahsulot miqdori, kg Urug' va meva bandi chiqim miqdori, kg Tayyor kukun mahsulot chiqimi, kg
Dar Tashkent 17,5 10 2,4 7,4
"Chelsi F1 18,2 10 2,8 7,1
"Reyna F1", 18,4 10 2,2 7,6
Jadval ma'lumotlarida qayd etilganic ek shirin qalampirning turli nav va duragaylarining
quritilgan mahsulotlaridan turli miqdorda kukun maxsulot chiqishi aniqlandi. Bunda eng yuqori ko'rsatkich "Reyna F1" duragayining quritilgan mahsulotlaridan 7,6 kg tayyor kukun olinganligi kuzatildi.
Xulosa
Shirin qalmpirning quritilgandan mahsulotlaridan oziq-ovqat sanoati uchun kun tayyorlash texnologiyasi ishlab chiqilgan. Bunda shirin qalampirning turli nav va duragaylarini quritilgan mahsulotlaridan kukun tayyorlash va sifatli kukun chiqishida quritilgan mahsulotlarni tarkibidagi qoldiq namlikning ta'siri tahlil etilib taqqoslanib o'rganilgan. Bunda turli shirin qalampirning nav va duragaylarining quritilgan mahsulotlaridan namlik miqdoriga bog'liq ravishda kukun mahsulotlari olish mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. 1 Dikiy, S.P. Sortoobrazsi persa s sitoplazmaticheskoy mujskoy sterilnostyu / S.P. Dikiy, B.C. Anisenko // Trudi po prikladnoy botanike, genetike i seleksii t. 50. — 1973. vip. 2. — s.32 — 33.
2. 2 Dudkin, S. Polivnoy rejim i urojay sladkogo persa v usloviyax stepnoy chasti Krima Tekst. / S.Dudkin, R. Nedbal // Ovoshevodstvo i baxchevodstvo. 1978. - № 23. - s.34 - 35.
3. Axmedov Sh.Q., Nortojiyev. B.SH. "TABIIY SHAROITDA MAXSUS QURITISH USKUNASIDA BAQLAJON QURITISH" Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi Xalqaro elektron jurnal. 11 son 1-tuplam -S.2-30.
4. GOST 13340.1-7 OVOSHI SUSHENIYE Metodi opredeleniya massi netto, formi i razmera chastits, krupnosti pomola, defektov po vneshnemu vidu, sootnosheniya komponentov, organolepticheskix pokazateley i razvarivayemosti
