CC BY
24
264
KÍMYA PROBLEML9RÍ № 3 2017 ISSN 2221 - 8688
UOT 621.892.8
HEKSEN-1, DÍTSÍIKLOPENTADÍEN УЭ DESÍLMETAKRÍLAT ÛÇLÛ BÍRG9 POLÍIMERL9RÍNÍN ALINMASI УЭ YAGLARA AÇQAR KÍMÍ T9DQÍQÍ
A.M. Hasanova1, S.B. Mammadli 2 , F.Y.aiiyev,1 В.Э. Mammadov 2
1AMEA Gdncd Bölmasi ms.azizli@mail.ru Gdncd §ahari, Heydar dliyev prospekti, 153 e-mail: ms.azizli@mail.ru 2AMEA Polimer materiallari institutu AZ 5004 Sumqayit, S.Vurgun kûç., 124; e-mail:ipoma@science.az
Heksen-1, desilmetakrilat va ditsiklopentadien asasinda щШ birga polimerlar alinmiçdur. Reaksiyalarin aparilma çaraitindan asili olaraq sintez edilan birga polimer nümunalainin çiximi, tarkibi, quruluçu va orta molekul kütlasinin qiymati müayyan edilmiçdir. Göstarilmi^dir ki, monomerlar qariçiginda ditsiklopentadienin va heksen-l-in miqdarinin yüksalmasi ûçlû birga polimerin çiximinin va orta molekul kütlasinin azalmasina sabab olur. Temperaturun 343^353 K intervalinda dayiçdirilmasi va polimerlaçma müddatinin artirilmasi prosesa kaskin çakilda tasir etmir. Sintez olunmuç щШ birga polimer nümunalari yaglara özlülük açqarlari kimi tadqiq olunmuçdur. Müayyan edilmiçdir ki, щШ birga polimerin tarkibinda ditsiklopentadien tipli manqalarin miqdarinin artmasi, onunla qatilaçdirilmiç И-12А yaginin 255 K-da kinematik özlülüyünü yüksaldir. dlda edilmiç naticalardan aydin olur ki, sintez edilmiç щШ birga polimerlarin istilik tasirlarina qarçi davamliligina göra desilmetakrilatin ditsiklopentadienla va heksen-l-la binar birga oliqomerlarindan, elaca da polidesilmetakrilatdan va polialkilmetakrilat tipli sanaye açqarindan daha yüksak istismar göstaricilarina malikdir.
Taqdim olunan maqala bu istiqamatda aparilmiç eksperimental tadqiqatlarin naticalarinin müzakirasina hasr edilmiçdir.
Açar sözfor: heksen-l, desilmetakrilat, ditsiklopentadien, ûçlû birgapolimerlar, özlülük-temperatur a§qarlari
GÍRͧ
Yaglarin tarkibinda oliqomer va birga oliqomerlardan sintetik komponent kimi istifada etmakla yüksak özlülük indeksina malik yaglar alda etmak mümkündür [1-3]. 1-Alkenlarin bir sira vinil monomerlari va ditsiklopentadienla birga oliqo- va polimerlarinin neft yaglarina açqar kimi istifada olunmasi istiqamatinda çoxsayli tadqiqatlar hayata keçirilmiçdir [4-8]. Eyni zamanda heksen-1-i asas monomer kimi istifada etmakla akrilakrilatlarla birga polimerlarinin alinmasi va yaglara özlülük açqarlari kimi istifada olunmasi da diqqat markazindadir. Malumdur ki, polimer
zancirina aromatik fraqmentlarin daxil edilmasi onlarin tasirlara qarçi davamliligini artirir, ditsiklopentadien fraqmentlarin daxil edilmasi isa alda edilan makromolekulyar birlaçmalarin sürtgü yaglarinin tarkibinda antikorroziya va depressor xassalari göstarmasina sabab olur. Bu qeyd olunanlarla alaqadar olaraq, heksen-1, desilmetakrilat va ditsiklopentadien asasinda ^lü birga polimerlarin alinmiçdur va yaglara özlülük açqarlari kimi istifada olunmuçdur. Taqdim olunan maqala bu istiqamatda aparilmiç eksperimental tadqiqatlarin naticalarina hasr edilmiçdir.
T9CRÜBÍ Hissa
Heksen-1 reaktiv çaklinda
götürülmü§dür. Açagida verilan fiziki-kimyavi
göstaricilara malikdir: Mr=84, d4f0 =0,9760
3 20
q/sm , nd =1,5120. Desilmetakrilat
laboratoriya çaraitinda, metakril turçusuna desil spirti ila tasir etmakla alinmiçdir. Onun fiziki-kimyavi göstaricilari: M=226,
nf =1,4414, d420=0,8765, qaynama
KiMYA PROBLEMLaRi № 3 2017
temperaturu - 563K/760mm.c.st.
Ditsiklopentadien iki tsiklopentadien molekulunun kondenslэ§mэ (dimerlэ§mэ) mэhsuludur (эпшэ temperaturu 3G5-3G6K, qaynama temperaturu isэ 443K).
Proses radikal inisiator (benzoil peroksid) içtiraki ilэ aparilmi§dir. №yata keçirilml§ eksperimentlэrin §эгаШэп vэ tэdqiqatlarm nэticэlэri 1 sayli cэdvэldэ tэqdim olunmuçdur.
Sintez edilmi§ ЬМэ^э^пп tэrkib vэ quruluçu ÍQ vэ NMR-spektroskopiya metodlari, element analizi vэ tэrkibэ görэ fraksiyalaçdirma ilэ tэdqiq olunmuçdur.
Oksigenin polimerlэrin termiki destruksiyasina tэsirini aradan qaldirmaq ûçûn proses azot mühitindэ aparilmi§dir. Destruksiya dэrэcэsi haqqinda, sintez edilmi§ birgэ polimerlэrlэ qatila§dirilmi§ yagin özlülüyünün dэyi§mэsinэ görэ fikir yürüdülür.
Termiki destruksiya 373K-dэ vэ yaglarda özlülük açqarinin müxtэlif qatiliginda aparilir. Нэг bir qatiliq ûçûn 373К^э zamandan asili olaraq özlülüyün azalmasi tэyin edilir. Özlülük açqarlarinin mexaniki destruksiyasi da yag mэhlulunda aparilir vэ prosesi aparmagin müxtэlif metodlari var. Ultrasэsdэn istifadэ etmэklэ mexaniki destruksiyanin tэyini geni§ yayilmiçdir vэ bu ûsul standartla§dirilmi§dir (ГОСТ 6794-75); destruksiyani aparmaq ûçûn UZDN-1 markali disperqatordan istifadэ olunur. Üsulun üstünlüyü analiz üçün çox az miqdarda шэЫШ (2G ml) tэlэb olunmasi vэ sinaq müddэtinin 15-6G dэq. tэ§kil etmэsidir. Polimer mэhlulu cihazin stэkanlna tökülür vэ lazimi müddэtэ ultrasэs tэsirinэ mэruz edilir. Mэhlulun ilkin özlülüyü ilэ sinaqdan sonraki özlüyünün müqayisэsinэ эsasэn polimerin mexaniki tэsirэ qarçi stabilliyi barэdэ mэlumat эldэ edilir.
NaTicaLaRíN MüzAKíRasí
Müэyyэn edilmiçdir ki, prosesэ tэsir edэn yüksэlmэsi üçlü birgэ polimerin çiximinin vэ эsas amillэr monomerer qariçiginin tэrkibi vэ molekul kütbsinin azalmasina sэbэb olur. inisiatorun miqdaridir (cэd.1). Monomerlэr Analoji tэsir heksen-1-in miqdarinin artiril-qariçiginda ditsiklopentadienin miqdarinin masinda da mü§ahidэ edilir.
Cadval 1.Heksen-1(M1), ditsiklopentadien (M2) vэ desilmetakrilatin (M3) üçlü birgэ
polimerlэ§mэsi.
Monomerbrin miqdari, mol Reaksiya ^raiti В^э polimerin xarakteri
M1 M2 M3 T, K т, saat inisiatorun miqdari, % Manqalarin sayi Çixim, % Orta molekul kütlэsi
m1 m2 m3
G.1G G.1G G.1G 343 4 1.G 4G 27 39 85.1 11GGG
G.15 G.G5 G.1G 343 4 1.G 45 19 35 8G.3 1GGGG
G.G5 G.G5 G.2G 343 4 1.G 2G 15 6G 95.6 125GG
G.G5 G.G5 G.2G 353 4 1.G 2G 15 6G 96.2 13GGG
G.G5 G.G5 G.2G 343 6 1.G 2G 15 6G 97.8 12GGG
G.G5 G.G5 G.2G 343 4 G.7 18 13 62 76.3 123GG
Temperaturun 343^353 K intervalinda dэyi§dirilmэsi vэ polimerlэ§mэ müddэtinin artirilmasi prosesэ kэskin §эЫЫэ tэsir etmir, inisiatorun miqdarinin 1%^эп az götürülmэsi isэ çiximin azalmasina vэ molekul kütlэsinin müэyyэn qэdэr artmasina sэbэb olur. Ona göre dэ yüksэk çixim vэ molekul kütlэ göstэricilэrin tэmin edэn reaksiya ^raiti
açagidaki kimi seçib bilэr: heksen-1:ditsiklopentadien:desilmetakrilat=G.G5:G.G5: G.2 mol, temperatur 343^353 K, prosesin davam etmэ müddэti 4-6 saat, inisiatorun miqdari monomerlэr qariçigina görэ 1.G%. Sintez edilmiç birgэ polimerlэrin quruluçu ÍQ vэ NMR-spektroskopiyasi ûsullari vэ tэrkibi element analizi vasitэsilэ öyrenilmi§dir.
266
HEKSEN-1, dítsíiklopentadíen уэ desílmetakrílat
ЭЫэ edilmi§ nэticэlэrэ эsasэn alinmi§ Ы^э polimerlэr ûçûn açagidaki ümumi formul
Bu §эЫЫэ verilэn ümumi formul sxematik xarakter daçiyir, yэni yalniz makromolekullarda müxtэlif monomer manqalarinin sayini эks etdirir, эslindэ isэ monomer manqalarinin Ы^э polimer
tэklif edilmi§dir:
zэncirindэ paylanmasi statistik xarakter daçiyir.
2 Sayli cэdvэldэ heksen-1, ditsiklopentadien vэ desilmetakrilat üçlü birgэ polimerinin bэzi göstэricilэri verilmi§dir.
Cadval 2. Heksen-1(M1), ditsiklopentadien (M2) vэ desilmetakrilatin (M3) üçlü birgэ _polimerinin bэzi göstэricilэri_
Monomerbrin miqdari, mol hissэ Brom эdэdi. qBr/100q Çixim, % Molekul kütbsi
M1 M2 M3
0.10 0.10 0.80 8.54 97.1 12500
0.10 0.20 0.70 16.38 95.2 10300
0.10 0.30 0.60 24.49 93.8 9400
0.20 0.10 0.70 8.19 86.1 8150
GH
-GH,—CH-
G4H
4H9
"GHo G"
GOOG
10
m
Burada n=32-38; m=20-25; l=30-35
n
Gэdvэldэn göründüyü kimi monomerlэr qariçiginda desilmetakrilatin miqdari 0.60-dan 0.70 mol.hissэyэ qэdэr artmasi molekul kütlэsi vэ çiximin uygun olaraq 9700-dэn 12500-э vэ 85.1%-dэn 97.1%-э kimi artmasina sэbэb olur.
Sintez olunmuç ûçlû birgэ polimer nümunэlэri neft yaglarina özlülük açqari kimi tэdqiqi, уэш onlarin yaglarin özlülük-temperatur xassэlэrinэ tэsiri müэyyэn edilmiçdir. Müqayisэ ^ün sэnaye açqarlari ilэ
yanaçi desilmetakrilatin ditsiklopentadien vэ heksen-1-lэ binar Ы^э oliqomerlэrindэn dэ istifadэ edilmiçdir. Tэdqiqatlar И-12А yaginda aparilmiç vэ эЫэ edilmiç nэticэlэr 3. sayli cэdvэldэ verilmiçdir.
И-12А yagi göstэrilэn polimer nümuMtari ilэ 373 K-dэ tэxminэn 8 mm2/s özlülük qiymэtinэ qэdэr qatila§dinlmi§dir. Nümunэlэrin hamisinin molekul kütbsi 10000-dir.
Cadval 3. И-12А yaginin heksen-1-ditsiklopentadien-desilmetakrilat üçlü birgэ oliqomeri vэ
mэlum qatilaçdirici açqarlar a özlülük-temperatur göstэricilэri
Bi^ oliqomerin göstэricilэri Qatila§dirilmi§ yagin xarakteristikasi
monomer tэrkibi, mol.hissэ 2 kinematik özlülük, mm /s özlülük
ditsiklopentadien heksen-1 373 K^ 255 K^ indeksi
- 0.20 8.26 1200 150
- 0.10 5.21 1210 152
0.10 - 8.03 1280 148
0.20 - 8.14 1350 147
0.10 0.10 8.00 1240 150
0.10 0.20. 7.79 1190 150
0.20 0.10 8.01 1320 148
Viskopleks V-2-670 7.30 1400 120
Calaq birga polimer Polidesilmetakrilat 8.23 1230 150
8.10 1200 150
Cadvaldan göründüyü kimi И-12А yaginin özlülük-temperatur xassalarini yüksaltmak qabiliyatina göra tadqiq edilan nümunalar bir-birindan kaskin §akilda farqlanmir. Eyni zamanda, qeyd etmak lazimdir ki, ûçlû birga oliqomerin tarkibinda ditsiklopentadienin qurulu§ vahidlarinin miqdarinin artmasi onunla qatila§dirilmi§ yagin 255 K-da kinematik özlülüyünü yüksaldir. Bela ki, neft yaglarinin tarkibina tsiklik fraqmentlarin daxil edilmasi onlarin özlülük-temperatur göstaricilarini pislaçdirir. Tadqiq olunan nümunalarda göstaricilarin qiymatlari norma daxilindadir. 373 K-da
Taqdim olunmu§ naticalardan aydin olur ki, sintez edilmi§ ûçlû birga oliqolimer istilik tasirlarina qar§i davamliligina göra desilmetakrilatin ditsiklopentadienla va
2
kinematik özlülüyü 8mm /s olan qatila§dirilmi§ yagin özlülük indeksinin qiymati 125-dan az, 255 K-da isa kinematik özlülüyünün qiymati 2600 mm /s-dan yüksak olmamalidir. heksen-1 -ditsiklopentadien-desilmetakrilat ü9lü birga polimerlari ila qatila§dirilmi§ yaglarin qeyd edilan göstaricilari uygun olaraq 147^148 va 1320^1350 intervallarindadir.
Tadqiq edilan nümunalarin termiki destruksiyasi, onlarin turbin "Л" yaginda 5%-li mahlullarini 473 K-da 12 saat müddatinda qizdirmaqla malum metodika üzra aparilmiçdir va alda olunan naticalar cad.4-da verilmi§dir.
heksen-1-la binar birga oliqomerlarindan, elaca da polidesilmetakrilatdan va polialkilmetakrilat tipli sanaye açqarindan daha yüksak istismar göstaricilarina malikdir.
Cadval 4. Tadqiq edilan nümunalarin termiki destruksiyasi
Birga polimerin xarakteristikasi Destruksiya naticasinda turbin "Л" yaginin özlülüyünün azalmasi
Orta molekul kütlasi Monomer qatiliqlarinin miqdari, mol.hissa
ditsiklopentadien heksen-1
heksen- -ditsiklopentadiendesilmetakrilat ü9lü birga polimeri
12500 0.10 0.10 5.6
11300 0.20 0.10 3.5
10000 0.10 0.20 5.1
Heksen-1-desilmetakrilat binar birga polimeri
10200 - 20 9.4
Desilmetakrilat ditsiklopentadien binar birga polimeri
10000 0.20 - 4.9
Polidesilmetakrilat
13000 - - 17.8
ПМА "B-2" sanaye a§qari
13000 - - 17.9
Viskopleks V-2-670
13000 - - 12.0
2б8
heksen-1, dítsíiklopentadíen уэ desílmetakrílat
Ü9IÜ birga oliqomerla qatila§dmlmi§ yag ü9ün, destruksiya naticasinda özlülüyün azalmasi 3,5^5,6% intervalinda oldugu halda, bu göstarici binar birga polimerlar va homopolimerlar ü9ün uygun olaraq, 4,9^9,5 va 17,8^17,9% intervalindadir.Bu naticalar onu göstarir ki, ditsiklopentadien qurulu§ vahidlarinin birga oliqomerin tarkibina daxil
edilmэsi alinan makromolekulyar ЬМэ^эшп istiliyin tэsirinэ qar§i stabilliyini yüksэldir. Bu hэm ditsiklopentadienin tsiklik quruluçlu olmasi, hэm dэ Ы^э polimerin tэrkibindэ yeni tip kimyэvi эlaqэnin yaranmasi ilэ baglidir ki, bu э^э dэ xэtti alifatik zэncirli polimerlэrdэki karbon-karbon rabitэsindэn daha möhkэmdir.
NЭTiCЭLЭR
1. Heksen-1, desilmetakrilat va ditsiklopentadien asasinda ûçlû birga polimerlar alinmi§dur. Reaksiyalarin aparilma çaraitindan asili olaraq sintez edilan birgapolimer nümunalainin çiximi, tarkibi, quruluçu va orta molekul kütlasinin qiymati tayin edilmi§ va göstarilmi§dir ki, monomerlar qan§iginda ditsiklopentadienin va heksen-1-in miqdarinin yüksalmasi ûçlû birga polimerin çiximinin va orta molekul kütlasinin azalmasina sabab olur. Temperaturun 343^353 K intervalinda dayiçdirilmasi va polimerlaçma mûddatinin artirilmasi prosesa kaskin çakilda tasir etmir.
2. Sintez olunmuç ûçlû birga polimer nümunalari yaglara özlülük açqarlan kimi tadqiq olunmuç va gôstarilmiçdir ki, üçlü birga
polimerin tarkibinda ditsiklopentadien quruluç vahidlarinin miqdarinin artmasi onunla qatila§dirilmi§ И-12А yaginin 255 K-da kinematik özlülüyünü yüksaldir. 373 K-da kinematik özlülüyü 8mm2/s olan qatila§dirilmi§ yagin özlülük indeksinin qiymati 147^148, 255 K-da isa kinematik özlülüyünün qiymati 1320^1350 mm /s taçkil edir.
3 Aydinla§dirilmi§dir ki, sintez edilmiç üçlü birga polimerlarin istilik tasirlarina qarçi davamliligina göra desilmetakrilatin ditsiklopentadienla va heksen-1-la binar birga oliqomerlarindan, elaca da polidesil-metakrilatdan va polialkilmetakrilat tipli sanaye açqarindan daha yüksak istismar göstaricilarina malikdir.
ЭDЭBiYYAT
1. Йанович З., Йукич А., Видович Э. Тройные сополимеры малеинового ангидрида и длинноцепных алкилметакрилатов как вязкостные присадки к минеральным маслам. // Химия и технология топлив и масел, 2009, №4, с. 33-37.
2. Ахмедов А.И., Гасанова Э.И., Мехтиева С.Т., Талышова Н.А. Термоустойчивые полимеры и получении смазочных масел. // Нефтепереработка и нефтехимия, 2014, №3, с.40-41.
3. Ахмедов А.И. Вязкостные присадки к нефтяным и синтетическим маслам на основе алкилметакрилатов. // Аз.нефт.хоз-во. 2004, №2, с.36-41.
4. Ахмедов А.И., Гасанова А.М., Талышова Н.А. Сравнительные исследования сооли-гомеров гексена-1 с а-метилстиролом и гексена-1 с дициклопентадиеном в составе
нефтяных масел. // Нефтепереработка и нефтехимия, 2014, №8, с.40-42.
5. Ахмедов А.И., Лачинова З.А., Гамидова Д.Ш. Сополимеры алкилметакрилатов с а-олефинами в качестве вязкостных присадок. // Аз.хим.ж., 2006, №4, с.117-119.
6. Ганиева Т.Ф., Фахрутдинов Р.З. Присадки к нефтяным маслам. // Нефтепереработка и нефтехимия, 2012, №8, с.38-39.
7. Исаков Э.У. Механическая деструкция масел, загущенных сополимерами децил-метакрилата с циклическими мономерами. // Нефтепереработка и нефтехимия. 2014, №1, с.35-37
8. öliyev F.Y., Mammadov В.Э., Hasanova A.M. 1-Alkenlarin birga oliqomerlarinin alinmasi va xassalarinin tadqiqi. // AMEA
Ganca Bolmasi "Xabarlar macmuasi". 2017, №1(67), s.40-45.
REFERENCES
1. Janovich Z., Jukich A., Vidovich Je. Ternary copolymers of maleic anhydride and long-chain alkylmethacrylates as viscous additives to mineral oils. Himija i tehnologija topliv i masel -Industrial Chemistry and Chemical Engineering. 2009, no.4, pp. 33-37. (in Russian).
2. Ahmedov A.I., Gasanova Je.I., Mehtieva S.T., Talyshova N.A. Termostabilized polymers for the preparation of lubricating oils. Neftepeperabotka I neftechimiya - Oil Processing and Pertochemistry. 2014, no.3, pp.40-41. (In Azerbaijan).
3. Ahmedov A.I. Viscous additives to oil and synthetic oils on the basis of alkylmethacrylates. Azerbajdzhanskoe neftjanoe hozjajstvo - Az.oil economy. 2004, no. 2, pp.36-41. (in Azerbaijan).
4. Ahmedov A.I., Gasanova A.M., Talyshova N.A. Comparative research into cooligomers of hexane-1 with a-methylstirol and hexanemethylstirtol and hexane-1 with dicyclopentadiene in the compound of petroleum oils. Neftepeperabotka I neftechimiya - Oil Processing and Pertochemistry. 2014, no. 8, pp. 40-42. (in Russian).
5. Ahmedov A.I., Lachinova Z.A., Gamidova D.Sh. Copolymers of alkylmethacrylates with a-olefins as viscous additives. Azer. Kimya jurnali - Azerbaijan Chemical Journal. 2006, no. 4, pp.117-119. (In Azerbaijan).
6. Ganieva T.F., Fahrutdinov R.Z. Additives to petroleum oils. Neftepeperabotka I neftechimiya - Oil Processing and Pertochemistry. 2012, no. 8, pp. 38-39. (in Russian).
7. Isakov Je.U. Mechanical destruction of oils densified with copolymers of decyle-methacrylate and cyclic monomers. Neftepeperabotka I neftechimiya - Oil Processing and Pertochemistry. 2014, no.1, pp.35-37. (in Russian).
8. Aliyev F.Y., Mammadov B.A., Hasanova A.M. Production and research into properties of cooligomers of 1-olefins. Ganja Department of ANAS, Kheberler mecmuesi - Collection of works. 2017, no. 1(67), pp. 40-45. (In Azerbaijan).
PRODUCTION OF TERNARY COPOLYMERS OFHEXENE-1, DICYCLOPENTADIENE AND DECYLMETHACRYLATE AND THEIR RESEARCH
AS OIL ADDITIVES
12 1 2 A.M. Hasanova , S.B. Mamedli, F. Yu. Aliyev , B.A. Mamedov
1Ganja Department of the National Academy of Sciences of Azerbaijan Heydar Aliyev, avenue 153, Ganja, Azerbaijan, e-mail:ms.azizli@mail.ru 2Institute of Polymer Materials of the National Academy of Sciences of Azerbaijan S.Vurgun Str., 124, Sumgait AZ5004, Azerbaijan Republic; ipoma@science.az
Received 29.08.2017.
The ternary copolymers on the basis of hexene-1, dicyclopentadiene and decylmethacrylate have been prepared. The yield, composition, structure and values of average molecular weights of the ternary copolymers have been revealed depending upon conditions of reaction behavior. It found that the rise in the content of dicyclopentadiene and hexene-1 in the mixture of monomers leads to the drop of yield and values of average molecular weights of the ternary copolymer. The temperature change in the range of 343^353 K and an increase of copolymerization duration has no effect on above-mentioned indices of the copolymerization.
The synthesized ternary copolymers have been analyzed as viscous additives to oils. It revealed that an increase of the content of links of dicyclopentadiene type in the composition of the ternary copolymer leads to the rise in kinematic viscosity of thickened oil I-12A at 255 K. It found that by their resistence to thermal effect the synthesized ternary copolymers exceed the
270
HEKSEN-1, DiTSilKLOPENTADiEN УЭ DESiLMETAKRiLAT
binary copolymers of decylmethacrylate with dicyclopentadiene and hexene-1, as well as with polydecylmethacrylate and industrial additives of polyalkylmethacrylate type. Keywords: hexene-1, dicyclopentadiene, decylmethacrylate, ternary copolymers, viscosty-temperature additives
ПОЛУЧЕНИЕ ТРОЙНЫХ СОПОЛИМЕРОВ ГЕКСЕНА-1, ДИЦИКЛОПЕНТАДИЕНА И ДЕЦИЛМЕТАКРИЛАТА И ИССЛЕДОВАНИЕ ИХ
В КАЧЕСТВЕ ПРИСАДОК К МАСЛАМ
1 2 12 A.M. Гасанова , С.Б. Mамедли , Ф.Ю.Алиев, Б.А. Mамедов
1 Генджинское Отделение Национальной АН Азербайджана Генджа, пр. Г.Алиева, 153, e-mail: ms.azizli@mail.ru 2Институт Полимерных Материалов Национальной АН Азербайджана AZ 5004 Сумгайыт, ул С. Вургуна, 124, e-mail:ipoma@science.az
Получены тройные сополимеры на основе гексена-1, дициклопентадиена и децилметакрилата. Выявлены выход, состав, строение и значения средних молекулярных масс тройных сополимеров в зависимости от условий проведения реакции. Показано, что повышение содержания дициклопентадиена и гексена-1 в смеси мономеров приводит к снижению выхода и значению средних молекулярных масс тройного сополимера. Изменение температуры в интервале 343^353 K и увеличение продолжительности сополимеризации не влияют на вышеуказанные показатели сополимеризации. Синтезированные тройные сополимеры исследованы в качестве вязкостных присадок к маслам. Установлено, что увеличение содержания звеньев дициклопентадиенового типа в составе тройного сополимера увеличивает кинематическую вязкость при 255 K загущенного масла И-12А. Выяснено, что синтезированные тройные сополимеры по стойкости к тепловым воздействиям превосходят бинарные сополимеры децилметакрилата с дициклопентадиеном и гексеном-1, а также полидецилметакрилат и промыщленные присадки полиалкилметакрилатного типа.
Ключевые слова: гексен-1, дициклопентадиен, децилметакрилат, тройные сополимеры, вязкостно- температурные присадки.
Redaksiyaya daxil olub 29.08.2017.
