Нурманов С.Э. УзМУ проф, т. ф.д.
Кодиров О.Ш.
УзМУ доц.
Исакулова М.Ш.
ЖизПИ ассис.
ПОЛИЭТИЛЕН ИШЛАБ ЧЩАРИШ ЖАРАЁНИ ИККИЛАМЧИ
МАХСУЛОТЛАРИ АСОСИДА ОЛИНГАН ЭРИТУВЧИЛАР НАТИЖАЛАРИНИ МАТЕМАТИК МОДЕЛЛАШТИРИШ
Аннотация. Ушбу мацолада полиэтилен ишлаб чицариш жараёни иккиламчи маусулотлари асосида автобуёцлар учун эритувчилар олиш жараёни асосида олинган тажриба натижаларини математик моделлаштириш кам сонли квадратлар усулидан фойдаланилган.
Калит сузлар: полиэтилен, эритувчилар, математик моделлаштириш, автобуёцлар, иконограмма, пиролиз конденсати, автогерметик, матрица, вектор, цайта ишланган гексан.
Nurmanov S.E., Ph.D.
professor UzMU Kodirov O.Sh. associate professor UzMU Isakulova M.Sh. assistant JizPI
MATHEMATICAL MODELING OF RESULTS OF SOLVENTS OBTAINED BASED ON SECONDARY PRODUCTS OF POLYETHYLENE PRODUCTION PROCESS
Abstract. In this article, mathematical modeling of the experimental results obtained on the basis of the process of obtaining solvents for car paints based on the secondary products of the polyethylene production process using the method of least squares.
Key words: polyethylene, solvents, mathematical modeling, automotive paints, iconogram, pyrolysis condensate, autosealant, matrix, vector, recycled hexane.
Полиэтилен ишлаб чикариш жараёни иккиламчи махсулотлари асосида автобуёклар учун эритувчилар олиш жараёни асосида олинган
эритувчилар хозирги кунда автомобил саноатида кенг кулланилмокда. Ишда полиэтилен ишлаб чикариш жараёни иккиламчи махсулотлари асосида автобуёклар учун махсус эритувчилар олиш жараёнида олинган тажриба натижаларини математик моделлаштириш кам сонли квадратлар усулидан фойдаланган холда амалга оширилди. Тажриба натижаларининг богликдик холати 1-жадвалда келтирилган[2].
2-жадвал
Иккиламчи ма^сулотлар асосида автобуёклар учун эритувчиларни
математик моделлаштириш
Реакция Махсулот унуми Реакция уртача тезлиги
давомийлиги, Х,арорат оС % %/соат
соат
140 20.4 5.1
4 160 22.2 5.55
180 28.0 7.0
200 26.2 6.55
Ушбу математик моделлаштиришда дастлаб Марле софт дастурига синтез жараёнида олиб борилган харорат ва махсулот унуми киритилди.
t[1]:= 140; t[2]:= 160; t[3]:= 180; t[4]:= 200; y[1]:= 20.4; y[2]:= 22.2; y[3]:= 28.0; y[4]:= 26.2;
Киритилган кийматлар асосида А матрица яратилди.
А := Matrix{[[sum{{t[i])6, i= 1 ..4), sum{ №])5> i = 1 .A),sum{{t[i])A, i= 1 ..4),
5м/и((?[г'])3, i = 1 ..4)], [.ум/и((г[г])5, i= 1 .A), sum{{t[i])A, i = 1 .A),sum{{t[i])3,i = 1 .A), sum{{t[i])2, i= 1 ..4)], [sum{{t[i\)A,i= 1 ..4), sum{ (i[?'])3, i = 1 .A), sum{{t[i\)2, i = 1 ,A),sum{{t[i])l,i=\ ..4)], [sumiitii])5, i= 1 ..4), sum{ {t[i})2, i = 1 ..4), ляяСМ*])1,^!-.^]]);
А, В, С ва матрица киймати хисобланди.
122318976000000 667596800000 3689280000 20672000 667596800000 3689280000 20672000 117600
A:=
3689280000
20672000
117600
20672000 117600 680
1 17 2147 663
115200000 3840000 2880000 16000
17 723 731 8471
3840000 320000 1920 400
2147 731 92453 142953
2880000 1920 1440 40
663 8471 142953 199081
16000 400 40
680 4
> А'1-,
В ■■= Matrix{[\_sum(y\_i]-{tYi])3", i = 1 ..4)], [sum(y\_i]-(t\_i])2, i = 1 ..4)], \_sum(y[i~\-t\_i\,i = 1..4)], [sum(y[i],i=l.A)]]);
5.198048000108 2.923360010' 16688.0
B:= 968
C:= Matrix([[a], [b], [c], [d]])
-0.000241670 0.135500 -25.0030 C=[ 1542.00
evalm(,&*,(1/A, B))
Олингaн мax1сyлот yнyмигa acocaH олингaн киймaтлaр aсосидa К, Л ВА У мaтрицaлaр aсосидa pea^M тезлиги хисоблaб чикилди
v[l] := 5.1; v[2] := 5.55; v[3] := 7.0; v[4] == 6.55; u[ 1] := 20.4; u[2] ■= 22.2; м[3] == 28.0; u[4] == 26.2; i[ 1 ] := 140; t[2] := 160; i[3] == 180; t[4] == 200;
K:=
117600 20672000
20672000 3689280000
7.308400010
25970.3000
1.299512000108 4.602040000106
7.3084000105 1.299512000108 4.602040000106 1.638660350105 25970.3000 4.602040000106 1.63866035010s 5866.938612
L := Matrix([[l], [m], [n], [/]]); I
L :=
m n f
U ■= Matrix(\\sum{u[i]-t[i\ i = 1 ..4)], [sm»i(m[¿]-(í[/])2, i= 1 ..4)], [sum{u[i\-t[i\-v[i\ i = 1-4)], U«/«U[¿]-(V[/])2,/=1..4)]])
16688.0 2.9233600106 103881.200 = L 3710.46500
evalm(K~l&*u); 0.159244957013470 0.00312193679405937 -0.200110038233106 3.06783271627501
I ■= 0.159244957013470, m •= 0.00312193679405937; и ==-0.200110038233106;/:= 3.06783271627501;
/ := 0.159244957013470 т ■= 0.00312193679405937 п •= -0.200110038233106 /:= 3.06783271627501
и •= l-t + wi2 + n-t-v + /-V2;
и ■= 0.0031219367940593712, - 0.200110038233106/v + 3.06783271627501 У2 + 0.159244957013470t
3-расм. Тажриба натижалари иконограммаси
Полиэтилен ишлаб чикариш жараёни иккиламчи махсулотлари асосида автобуёклар учун махсус эритувчилар олиш жараёни асосида олинган эритувчиларнинг махсулот унуми, реакция тезлиги асосида математик моделлаштириш натижалари шуни курсатадики, олинган тажриба натижалари математик кайта ишланганда, олиб борилган тажрибалар 90 % аникликда эканлигини курсатади.
Полиэтилен ишлаб чикариш жараёни иккиламчи махсулотлари кайта ишланган гексан ва пиролиз конденсатидан олинган автогерметик ва автобуёклар учун эритувчилар ва суюлтирувчилар математик моделлаштириш дастурлари оркали кайта ишланди ва натижаларнинг аниклик даражалари коникарли бахоланди.
Фойдаланилган адабиётлар руйхати:
1. Исследование химического состава пироконденсата пиролизного производств., Кодиров О.Ш., Мирзакулов Х.Ч., Бердиев Х.У., Шарипова В.В., ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ., UNIVERSUM:, № 9 (54), сентябрь 2018 г.
2. Vaqqosov, Sh.Xolmuratov, Sh. Buxarov, O.Kodirov, X.Kadirov. Состав жидких парафинов для флотационного обогащения хлорида калия. Химия. Химическая технология. 2021 г. №1. С.20-22.
3. Н.В. Ушева, О.Е. Мойзес, О.Е. Митянина, Е.А. Кузьменко. Математическое моделирование химико-технологических процессов: учебное пособие/ Томский политехнический университет. - Томск: Изд-во Томского политехнического университета. 2014. - 135 с.