CC BY
0UDK:371.0
PEDAGOGIK YANGILIK SIFATIDA TA'LIM MUASSASALARIDA O'QITISHNING INTERAKTIV TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH KO'RSATGICHLARI
Taylakova Dilnoza Norbkovna p.f.f.d., dostent
TShPYaMO'MM "Pedagogika, psixologiya va boshlang'ich ta'lim metodikasi" kafedrasi mudiri E-mail:dilnozataYlakova@gmail.com
Annotatsiya. Maqolada darslarni o'tkazishning interaktiv shakllari va metodlari, ularni qo'llash mahorati, interaktiv ta'limning umumiy natijalari va ta'siri muhokama qilinadi. Shuningdek, muallif interfaol ta'lim texnologiyalaridan foydalangan holda o'qitish o'quv jarayonining odatiy mantig'idan farq qilishi bo'yicha tavsiyalar berib o'tgan.
Aннотация. В статье рассматриваются интерактивные формы и методы проведения занятий, навыки их применения, общие результаты и влияние интерактивного обучения. Автор также дал рекомендации, как обучение с использованием интерактивных образовательных технологий отличается от привычной логики учебного процесса.
Abstract. The article discusses interactive forms and methods of conducting classes, the skills of their application, the overall results and the impact of interactive learning. The author also gave recommendations on how learning using interactive educational technologies differs from the usual logic of the educational process.
Kalit so'zlar. Interaktiv o'rganish metodlari, interaktiv usullar, interfaol o'qitish, intelektual, kompleks, kognitiv faoliyat, interaktiv texnologiyalar, natija.
Ключевые слова. интерактивные методы обучения, интерактивные методы, интерактивное обучение, интеллектуальная, комплексная, познавательная деятельность, интерактивные технологии, результат.
Key words. Interactive teaching methods, interactive methods, interactive learning, intellectual, complex, cognitive activity, interactive technologies, result.
Hozirgi ta'lim tizimida ro'y berayotgan o'zgarishlar quyidagilarga bog'liq ta'limning innovatsion shaxsiy rivojlanayotgan paradigmasi tomon harakat qilish, hayotning barcha sohalarida ijodiy faoliyat uchun insonning intellektual ijodiy salohiyatidan foydalanish zarurati. Ta'lim sohasini kompleks o'zgartirishning eng muhim elementlaridan biri bu kompetentsiyaga asoslangan yondashuv va kredit tizimining majburiy haqiqati bilan ikki bosqichli o'quv tizimiga o'tishdir. Federal davlat ta'lim standartlarini, me'yoriy-huquqiy hujjatlarni tahlil qilish hozircha ta'lim tizimining bunday o'tishi ta'lim jarayoniga qo'yiladigan talablarning o'zgarishiga olib keladi. Ushbu o'zgarishlardan biri bilim oluvchilarni o'qitish jarayonida interfaol o'qitish usullaridan foydalanish talabi deb hisoblanishi mumkin.
Interfaol o'qitish usullari eng muhim vositalardan biridir - ta'lim oluvchilarning intelektual salohiyatini oshirish. Endi o'qituvchiga o'z intizomi sohasida shunchaki malakali bo'lish, auditoriyada nazariy bilimlarni berish etarli emas. Zamonaviy o'quv jarayoniga biroz boshqacha yondashish kerak.
Interaktiv usullar (ingl. o'zaro ta'sir-o'zaro ta'sir, do'stning ta'siri do'st) - o'quvchilarning bir-biri bilan o'zaro munosabatlariga asoslangan o'qitish usullaridir . Interfaol ta'lim - bu kognitiv faoliyatni tashkil etishning maxsus shakli, talabalarning birgalikdagi faoliyati shaklida amalga oshiriladigan bilish usuli. Barcha ishtirokchilar bir-biri bilan o'zaro aloqada bo'lib, ma'lumot almashadilar, muammolarni birgalikda hal qilish, vaziyatlarni modellashtirish, boshqalarning xatti-harakatlarini va o'zlarining xatti-harakatlarini baholash, muammoni hal qilish bo'yicha ishbilarmonlik hamkorligining haqiqiy muhitiga aylanadi. Maqsadlardan biri qulay o'quv sharoitlarini yaratishdir, bunda talaba o'z muvaffaqiyatini, intellektual qobiliyatini his qiladi, bu esa o'quv jarayonini o'zi samarali qiladi.
O'quv jarayoni shunday tashkil etilganki, deyarli barcha talabalar bilish jarayonida ishtirok etadilar, ular bilgan va o'ylagan narsalarini tushunish va aks ettirish imkoniyatiga ega bo'ladilar. Interfaol usullarning o'ziga xos xususiyati - bu o'zaro ta'sir subyektlarining o'zaro yo'naltirilgan faolligining yuqori darajasi, ishtirokchilarning hissiy, ma'naviy birligidan iborat.
Interaktiv faoliyat beshta asosiy elementga qaratilgan:
- ijobiy o'zaro bog'liqlik;
- shaxsiy javobgarlik;
- o'zaro ta'sirni rag'batlantirish;
- hamkorlik ko'nikmalari;
- guruh ishi.
Darslarni o'tkazishning an'anaviy shakllari bilan taqqoslaganda, interfaol o'qitishda o'qituvchi va ta'lim oluvchilarning o'zaro ta'siri o'zgaradi: o'qituvchining faoliyati bilim oluvchilarning faoliyatiga yo'l ochadi va o'qituvchining vazifasi ularning tashabbuslarini tan olish. Interaktiv - bu biror narsa (masalan, kompyuter) yoki kimdir (odam) bilan muloqot qilish yoki suhbat rejimida bo'lish qobiliyatini anglatadi. Shuning uchun interaktiv o'rganish, birinchi navbatda, dialogni o'rganishdir, uning doirasida o'zaro ta'sir amalga oshiriladi. Muloqot jarayonida ta'lim oluvchilar tanqidiy fikrlashni, qaror qabul qilishni o'rganadilar- vaziyatni tahlil qilish va tegishli ma'lumotlarga asoslangan muammolar, muqobil fikrlarni tortish, o'ylangan qarorlar qabul qilish, dis-kursiyalarda ishtirok etish, boshqa odamlar bilan muloqot qilish. Buning uchun sinfda juftlik va guruh ishlari tashkil etiladi, tadqiqot loyihalari, rolli o'yinlar qo'llaniladi, hujjatlar va turli xil ma'lumot manbalari bilan ish olib boriladi, ijodiy ishlar qo'llaniladi.
Bilim oluvchi o'quv jarayonining to'liq ishtirokchisiga aylanadi, uning tajribasi o'quv bilimlarining asosiy manbai bo'lib xizmat qiladi. O'qituvchi tayyor bilimlarni bermaydi, lekin ishtirokchilarni mustaqil izlashga undaydi va ishda yordamchi vazifasini bajaradi.
Birinchidan, darslarni o'tkazishning interaktiv shakllari:
- bilim oluvchilarning qiziqishini uyg'otadi;
- o'quv jarayonida har kimning faol ishtirokini rag'batlantirish;
- har bir shaxsning his-tuyg'ulariga murojaat qilish;
- o'quv materialini samarali o'zlashtirishga hissa qo'shish;
- bilim oluvchilarga ko'p qirrali ta'sir ko'rsatish;
- fikr-mulohazalarni amalga oshirish (tinglovchilarning javobi):
- o'quvchi-talabalarning fikrlari va munosabatlarini shakllantirish;
Qurilish va Ta 'lim ilmiy jurnali 3-jild, 4-son https://jurnal.qurilishtalim.uz
79
- hayotiy ko'nikmalarni shakllantirish;
- xulq-atvorni o'zgartirishga yordam berish.
Interfaol ta'lim texnologiyalaridan foydalangan holda o'qitish o'quv jarayonining odatiy mantig'idan farq qiladi: nazariyadan amaliyotga emas, balki yangi tajribani shakllantirishdan dastur orqali uning nazariy tushunchasiga qadar. T.S. Panina va L. N. Vavilova quyidagi umumiy natijalarni va interaktiv o'rganish effektlari:
- interfaol o'qitish usullari jarayonni kuchaytirishga imkon beradi;
- interfaol ta'lim g'ayrioddiy fikrlash qobiliyatini shakllantiradi;
- muammoli vaziyatni, undan chiqish yo'llarini ko'radi;
- o'z pozitsiyalarini, hayotiy qadriyatlarini asoslash;
- boshqa nuqtayi nazarni tinglash qobiliyati, hamkorlik qilish qobiliyati, sheriklik aloqasiga kirish, shu bilan birga raqiblariga nisbatan bag'rikenglik va xayrixohlikni namoyon etish kabi xususiyatlarni rivojlantiradi.
Interfaol o'qitish usullari sizga usullarni o'tkazishga imkon beradi faoliyatni tashkil etish, faoliyatning yangi tajribasini olish, uni tashkil etish, rivojlantirish, tajribalar, interfaol faoliyat nafaqat bilim, ko'nikma, ko'nikma, faoliyat va aloqa usullarini oshirishni, balki o'quvchilarning yangi imkoniyatlarini ochib berishni ham ta'minlaydi. Ta'lim jarayoni ishtirokchilarini tajriba to'plash, qadriyatlarni anglash va qabul qilish uchun individual va jamoaviy faoliyatning mazmunli tajribasiga kiritish orqali kompetensiyalarni shakllantirish va takomillashtirish uchun zarur shartdir.
Interaktiv ta'lim texnologiyalaridan foydalanish bilimlarni o'zlashtirish va olingan bilim, ko'nikma va malakalarni turli vaziyatlarda yanada moslashuvchan va insonparvarroq qo'llash qobiliyatidan foydalaniladi.
Muayyan o'quvchi-talaba uchun natija: ta'lim mazmuni bilan o'zaro aloqada faol rivojlanish tajribasi atrof-muhit; shaxsiy aks ettirishni rivojlantirish; o'quv o'zaro ta'sirining yangi tajribasini, tajribalarini o'zlashtirish; bag'rikenglikni rivojlantiriradi.
O'quv mikro guruhi uchun natija: kichik guruhda aloqa va o'zaro ta'sir o'tkazish ko'nikmalarini rivojlantirish; guruhning qiymatga yo'naltirilgan birligini shakllantirish; vaziyatga qarab ijtimoiy rollarning moslashuvchan o'zgarishini rag'batlantirish; qo'shma faoliyatning axloqiy me'yorlari va qoidalarini qabul qilish; guruhni aks ettirish jarayonida tahlil va introspektsiya ko'nikmalarini rivojlantirish; nizolarni hal qilish qobiliyatini, murosaga kelish qobiliyatini rivojlantirishdan iborat.
"O'qituvchi guruh" tizimi uchun natija: o'quv jarayonini tashkil etishga nostandart munosabat; o'quv materialining ko'p o'lchovli rivojlanishi; shaxslararo o'zaro munosabatlarga motivatsion tayyorgarlikni shakllantirish nafaqat ta'limda, balki darsdan tashqari vaziyatlarda ham.
Hozirgi vaqtda juda ko'p sonli interaktivlar ishlab chiqilgan texnologiyalar, ular orasida juft yoki uchlikda ishlash texnologiyasi, Akvarium texnologiyasi, Braun harakati texnologiyasi; Qaror daraxti texnologiyasi, Karusel texnologiyasi; Miya hujumi texnologiyasi va boshqalar. Ularning barchasi nafaqat ma'lum miqdordagi bilimlarni etkazishga qaratilgan, ammo ular talabalar o'rtasida hissiy aloqalarni o'rnatishga hissa qo'shadilar: muloqot qobiliyatlari va ko'nikmalarini rivojlantirish: o'quvchi-talabalarni keraksiz ma'lumotlar bilan ta'minlash, ularsiz
birgalikdagi faoliyatni amalga oshirish mumkin emas; ular jamoada ishlashga, boshqalarning fikrlarini tinglashga o'rgatishadi.
Kasbiy kompetensiyalarni shakllantirishga samoprezentatsiya texnologiyasi ham yordam beradi o'z-o'zini namoyish qilish texnologiyasining mohiyati maxsus vositalar yordamida tinglovchining ongiga muhim va zarur ma'lumotlarni yetkazish, o'z pozitsiyasini, fikrini asosli ravishda bayon qilishdan iborat. Amaliy muammolarni hal qilishda bilimlarni tushunish, o'zlashtirish va ijodiy qo'llash. Samaradorlik o'quvchilarni nafaqat olish jarayoniga, balki to'g'ridan to'g'ri ("bu erda va hozir") bilimlardan foydalanish jarayoniga faolroq kiritish orqali ta'minlanadi. Agar interfaol ta'limning shakllari va usullari muntazam ravishda qo'llanilsa, o'quvchi-talabalar ma'lumotni o'zlashtirishda samarali yondashuvlarni shakllantiradilar, noto'g'ri taxmin qilish qo'rquvi yo'qoladi (chunki xato salbiy baholashga olib kelmaydi) va o'qituvchi bilan ishonchli munosabatlar o'rnatiladi.
Interaktiv ta'lim ishtirokchilarning motivatsiyasi va faolligini oshiradi muhokama qilinayotgan muammolarni hal qilish, bu ishtirokchilarning keyingi qidiruv faoliyatiga hissiy turtki beradi, ularni aniq harakatlarga undaydi, o'quv jarayoni yanada mazmunli bo'ladi. O'z-o'zini taqdim etish texnologiyasidan foydalanish bo'lajak mutaxassisning tovarlarini ishga joylashish paytida tanlov tanlovidan o'tish bosqichida omma oldida nutq so'zlash va o'zi haqida matn yozishga yaroqsizligi bilan belgilanadi. Shu munosabat bilan uni oliy ta'lim amaliyotiga joriy etish talabalarga quyidagilarga yordam berishi kerak:
- taqdimotni qurishning umumiy va o'ziga xos tamoyillarini o'rganish;
- nutq uchun materiallarni tayyorlash algoritmini o'zlashtirish;
- axborotni samarali taqdim etish vositalari va usullarini boshqarish; ommaviy xabarning afzalliklari, nuanslari va murakkabliklarini aniqlash;
- taqdimot uchun tayyorlangan materiallarning sifatini tahlil qilish.
Muallifning pozitsiyasini yetkazish vazifasini qo'ygan ommaviy nutqlarni uch turga bo'lish mumkin: taqdimotning yakuniy natijasi, shaxsiy qiziqish darajasi. xabarning kengligi. Yakuniy natijaga ko'ra, ma'lumot beruvchi (sharh xarakteriga ega) va targ'ib qiluvchi (e'tiborni xabarning g'olib tomonlariga yo'naltiradi) ajratishda yordam beradi.
Xabarlarning kengligi bo'yicha taqdimotlar umumiy va diskret bo'lishi mumkin. Umumiy ma'lumotlar xilma-xilligi va xilma-xilligi bilan ajralib turadi, chunki ular muhokama mavzusi to'g'risida yaxlit g'oyani shakllantirishga qaratilgan. Diskret taqdimotlar savolning faqat ta'lim oluvchi tomonidan belgilangan aniq maqsadga erishishga qaratilgan qismini yoritadi.
Shuni esda tutish kerakki, yozma taqdimotlar nafaqat "hayot-ta'riflar" (rezyumelar), balki tinglovchilarga taqdim etilgan har qanday hujjatlarni ham o'z ichiga oladi: hisobotlar, tezislar, hisobotlar, bildirishnomalar, xatlar va boshqalar. ularni tayyorlash ma'lum bir mahoratni talab qiladi, bu sizga cheklangan vaqt sharoitida ma'lumotni yo'naltirishga, asosiy fikrlarni tartibga solish va dalillarni tanlashning eng yaxshi tartibiga erishishga imkon beradi tomoshabinlar bilan o'zaro tushunish uchun. Taqdimot ikkita muhim jihatni o'z ichiga oladi: tarkib va qayta ishlash jarayoni. Birgalikda ular natijani - maqsadga erishish sifatini aniqlaydilar. Ularning har biri alohida-alohida sub-tovarlar texnologiyasi va amalda ommaviy nutqni amalga oshirishdir.
Interfaol texnologiyalar axborot texnologiyalari, masofaviy ta'lim, internet-resurslardan foydalanish, shuningdek, elektron darsliklar va ma'lumotnomalar, elektron daftarlar, onlayn
ishlash va boshqalar bilan chambarchas bog'liq. Zamonaviy kompyuter telekommunikatsiyalarining rivojlanish darajasi ishtirokchilarga haqiqiy sherik bilan interaktiv muloqotga (yozma yoki og'zaki) kirishga imkon beradi, shuningdek, faol almashinuvni amalga oshirishga imkon beradi. Xabarlar - Real vaqt rejimida foydalanuvchi va axborot tizimi tomonidan o'quv jarayoni ishtirokchilarining o'zaro munosabatlari uchun yangi imkoniyatlar videokonferensiya shaklida interaktiv darslarni taqdim etadi. Videokonferensiya -bu ta'lim jarayonining barcha subyektlariga bir-birlarini ko'rish va eshitish, ma'lumotlar almashish va ularni interaktiv ravishda birgalikda qayta ishlashga imkon beradigan, tanish kompyuterning imkoniyatlaridan foydalangan holda, masofadan turib aloqani haqiqiy jonli muloqotga imkon qadar yaqinlashtiradigan texnologiyadir. Videokonferensiyani tayyorlash va amalga oshirish uni o'tkazish maqsadiga bog'liq, u mo'ljallangan auditoriyadan iborat. Videokonferensiyani muvaffaqiyatli tashkil etish uchun texnik, tashkiliy, mazmunli AC-pektlarni hisobga olish kerak. Shu bilan birga, videokonferensiya shaklida o'quv jarayonini tashkil etish o'qituvchining psixologik pedagogik, uslubiy tayyorgarligi va uning axborot madaniyati darajasiga qo'shimcha talablar qo'yadi. Videokonferensiya sharoitida amalga oshiriladigan interaktiv muloqot pedagogik faoliyatning sifat jihatidan yangi darajasiga o'tishni ta'minlaydi, uning didaktik, axborot, uslubiy va texnologik imkoniyatlarini sezilarli darajada oshiradi.
Shunday qilib, interfaol o'qitish usullarini joriy etish zamonaviy ta'lim muassasalari o'quvchi- talabalarni tayyorlashni takomillashtirishning muhim yo'nalishlaridan biri va kompetensiyaga asoslangan yondashuvni samarali amalga oshirishning zaruriy shartidir.
ADABIYOTLAR
1. Tarasova I. M. Interfaol o'qitish usullari tabiiy fanlarni o'qitishda kasbiy kompetensiyalarni shakllantirish vositasi sifatida / / xalqaro eksperimental ta'lim jurnali. - 2015.
2. Кукушкин В. С. Теория и методика обучения - Ростов н !.: Феникс. 200 - 474 c Панина T. С.
3. Interfaol metodlar: mohiyati va qo'llanilishi / Metodik ko'llanma. Tuzuvchilar: Ro'zieva D., Usmonboeva M., Xolikova Z. - T.: Nizomiy nomidagi TDPU nashriyoti, 2013. - 136-bet.
