Научная статья на тему 'ҲОЗИРГИ ДАВРДА ИШЧИ КУЧИНИ ТАКРОР ИШЛАБ ЧИҚАРИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ'

ҲОЗИРГИ ДАВРДА ИШЧИ КУЧИНИ ТАКРОР ИШЛАБ ЧИҚАРИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
532
26
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ишчи кучи / ишчи кучини такрор ишлаб чиқариш фазалари / ишлаб чиқариш / тақсимот / айирбошлаш / истеъмол. / рабочая сила / фазы воспроизводства рабочей силы / производство / распределение / обмен / потребление.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Мамарахимов Бекзод Эркинович

Ушбу мақолада жамиятнинг асосий ишлаб чиқарувчи кучи бўлган ишчи кучининг хусусиятлари, уни такрор ишлаб чиқариш ҳамда унинг қиймати билан боғлиқ муаммолар баён қилинади. Унда ишчи кучини такрор ишлаб чиқариш фазалари: ишлаб чиқариш, тақсимот, айирбошлаш ва истеъмол жараёнларининг амал қилиши тўғрисидаги маълумотлар батафсил ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОСОБЕННОСТИ ВОСПРОИЗВОДСТВА РАБОЧЕЙ СИЛЫ В НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ

В данной статье описываются характеристики рабочей силы, которая является основной производительной силой общества, ее воспроизводство и проблемы, связанные с ее стоимостью. Подробно описываются этапы воспроизводства рабочей силы: производство, распределение, обмен и функционирование процессов потребления

Текст научной работы на тему «ҲОЗИРГИ ДАВРДА ИШЧИ КУЧИНИ ТАКРОР ИШЛАБ ЧИҚАРИШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ»

Мамарахимов Бекзод Эркинович,

Тошкент давлат иктисодиёт университети доценти

^ОЗИРГИ ДАВРДА ИШЧИ КУЧИНИ ТАКРОР ИШЛАБ ЧИКАРИШНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

УДК: 331

МАМАРАХИМОВ Б.Э. ЦОЗИРГИ ДАВРДА ИШЧИ КУЧИНИ ТАКРОР ИШЛАБ ЧИ^АРИШНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

Ушбу маколада жамиятнинг асосий ишлаб чикарувчи кучи булган ишчи кучининг хусусиятлари, уни такрор ишлаб чикариш х,амда унинг киймати билан боFлик муаммолар баён килинади. Унда ишчи кучини такрор ишлаб чикариш фазалари: ишлаб чикариш, таксимот, айирбошлаш ва истеъ-мол жараёнларининг амал килиши туFрисидаги маълумотлар батафсил ёритилган.

Таянч иборалар: ишчи кучи, ишчи кучини такрор ишлаб чикариш фазалари, ишлаб чикариш, таксимот, айирбошлаш, истеъмол.

МАМАРАХИМОВ Б.Э. ОСОБЕННОСТИ ВОСПРОИЗВОДСТВА РАБОЧЕЙ СИЛЫ В НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ

В данной статье описываются характеристики рабочей силы, которая является основной производительной силой общества, ее воспроизводство и проблемы, связанные с ее стоимостью. Подробно описываются этапы воспроизводства рабочей силы: производство, распределение, обмен и функционирование процессов потребления

Ключевые слова: рабочая сила, фазы воспроизводства рабочей силы, производство, распределение, обмен, потребление.

MAMARAKHIMOV B.E. FEATURES OF LABOR FORCE REPRODUCTION NOWADAYS

This article describes the characteristics of the labor force, which is the main productive force of society, its reproduction and problems related to its cost. The phases of labor reproduction are described in detail: production, distribution, exchange, and functioning of consumption processes.

Keywords: labor force, phases of labor reproduction: production, distribution, exchange, consumption.

Кириш. Иктисодиётнинг барча сохаларида, шунингдек, ишлаб чикариш ва хизмат курсатишнинг хамма фазаларида ишчи кучи энг фаол омил хисобланади. Чунки, бошка хамма омиллар ишчи кучи ёрдамида харакатга келти-рилади, уларнинг кийматлари саклаб колиниб, янги махсулотга утказилади. Шунинг учун хам иктисодий ривожланишнинг барча даврларида ишчи кучи иктисодий ривожланишнинг асосий омилларидан бири булиб келган. Илмий ва тех-никавий тараккиётнинг технологик боскичида инсон омилининг усиб бораётган роли, ишлаб чикариш натижаларининг мехнатдан фойда-ланишнинг сифати, мотивацияси ва табиатига бевосита боFликлиги, хусусан, алохида ишчига боFликлигидан далолат беради. Ушбу муам-мони урганишнинг ахамияти хар бир жамият-нинг одамлар, уларнинг билимлари, тажриба-лари, кобилиятлари ва интеллектуал салохиятлари каби ресурсларининг доимий киймати билан боFл и к. Янги махсулот, янги киймат шу ишлаб чикариш ва хизмат курсатиш жараёнида ишчи кучи томонидан яратилади. Шу сабабли мамла-кат микёсида ишчи кучининг таркиби ва сифати жихатидан ишчи кучи бозорини урганиш мухим ахамиятга эгадир.

Мавзуга оид адабиётларнинг танцидий тацлили. Бозор иктисодиётининг замонавий шароитларини хисобга олган холда ишчи кучини такрор ишлаб чикариш масалалари Самуэлсон П., Брю Л. [2], Беккер Г. [3], Жонсон Г., Минцер Ж., Шулз Т., Блауг М., Фишер И., Мескон М. ва бошка хорижий иктисодчи олимлар асарларида ёритишга харакат килинган. МДХ иктисодчи олимларидан Гончарова А., Волгин Н., Буланов В., Андреев С.Й., Коноваленко Д.А. [4], Летиш И.С. [5], Куренной А.М. [6], Живалева Е. А. Горбуля Н.Й. [7], Микулский К. [8], Маер В.Ф., Зукова С.В. [9], Кокин Ю. [10], Травин В.В., Дятлов В.А. [11], Белова В.П. [12] ва бошк,алар адабиётларида ишчи кучини такрор ишлаб чикаришнинг турли жихатларини урганишган.

Мамлакатимиздаги айрим иктисодчиларгина ишчи кучини такрор ишлаб чикариш тутрисидаги фикрларини билдириб утишган. Лекин улар томонидан кенгрок ёритишга харакат килинмаган. Факатгина ишчи кучини такрор ишлаб чикариш тушунчасигагина таъриф бериб утилган. Жумла-дан:

Х.П.Абулкосимовнинг таъкидлашича, ишчи кучини такрор хосил килиш - инсоннинг жис-

моний кучлари ва аклий кобилиятларини узлук-сиз кайта тиклаш ва таъминлаб туриш, уларнинг мехнат малакасини муттасил янгилаб ва оши-риб бориш, умумий билим ва касбий даражаси усишини таъминлаш, ёш ишчилар авлодини етиш-тириш демакдир. Ишчи кучини такрор ишлаб чикариш - бу инсоннинг аклий ва жисмоний кобилиятларининг узлуксиз равишда тикланиб бориши, доимий равишда унинг билим, малака савиясининг кутарилиб, янгиланиб боришидир

[13].

Б.Ходиев ва Ш.Шодмоновларнинг фикрича, ишчи кучини такрор ишлаб чикариш - инсоннинг жисмоний ва аклий кобилиятларини узлуксиз кайта тиклаши, сак,лаши, яъни унинг овкатланиши, кийиниши, дам олиши ва маданий хордик чикариши, уларнинг касбий малакаси ва таълим даражасини доимий янгилаш ва такомиллашти-риш тушунилади. Такрор ишлаб чикариш жараёнида факатгина ишлаб чикаришнинг моддий-ашёвий омилларигина эмас, балки шахсий омили, яъни ишчи кучи хам такрор ишлаб чикарилади

[14].

Тадцицот методологияси. Мавзуни тадкик килишда индукция, дедукция, илмий абстракция, анализ хамда синтез сингари илмий тадк,ик,от усулларидан фойдаланилди. Ушбу тадк,ик,от усул-лари мавзуни урганиш ва тахлил килиш илмий хулоса чикариш ва таклифларни такдим этишда катта ахамият касб этади.

Тацлил ва натижалар. Ишчи кучи - бу инсоннинг мехнатга булган аклий ва жисмоний кобилиятларининг йиFиндиси булиб хисобланади. Яъни ишчи кучи ресурслари таркибига кирувчи шахслар хам аклий жихатдан, хам жисмоний жихатдан кандайдир кобилиятга эга булиши лозим. Агар ушбу кобилиятларнинг бирортаси етарлича булмаса (аклий ёки жисмоний жихатдан) у ишчи кучи ресурслари таркибига киритилмайди.

Ишчи кучини такрор ишлаб чикариш шахс учун узи ва оила аъзолари эхтиёжларининг кондирилиши, уй-жой ва бошка шарт-шароитларининг таъминланиши билан ботликдир. Уларнинг яхши яшаши ва камол топиши, дам олиши, хордик чикариши учун керак буладиган эхтиёжларининг маълум бир кисмини кондириши учун етарли даражадаги шарт-шароитга эга булиши керак булади.

Ишчи кучини такрор ишлаб чикариш тушун-часини ифодалаганда икки томонлама ёшда-шиш мумкин. Биринчидан, ишчининг мехнат

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 3(135)

1-расм. Ишчи кучини такрор ишлаб чикариш фазалари1.

кобилиятини кайта тиклаши, яъни унинг овкатланиши, кийиниши, дам олиши ва маданий х,ордик, чикариши тушунилади. Бу эса ишчи учун оила, уй-жой ва бошка шарт-шароитлар ярати-лиши билан бс^ливдир. Иккинчидан, ишчи ва хиз-матчиларнинг хозирги авлоди маълум вакт утиши билан карийди. Уларнинг уринларини босадиган уринбосарлар хам тайёрланиши лозим булади. Бунинг учун эса ишчининг оиласи, фарзандлари ёки шогирди булиши лозим, уларнинг усиб-улFайиши, укиши, замон талабига жавоб бера-диган ишчи кучи сифатида камол топиши учун хам шарт-шароит булиши зарур.

Ушбу холатда ишчи кучи такрор ишлаб чикаришнинг биринчи жихатига тухталадиган булсак, унга таъсир килувчи бирламчи омил сифатида уларнинг даромад даражаси сифатида белги-лаш уринлидир. Чунки, хар кандай ишчи узининг жисмоний кобилиятини тиклаши, керагича энергия туплаши учун кераклича калорияли озик-овкат махсулотлари истеъмол килиши ва етарли дам (хордик) олиши учун шарт-шароитлар билан таъминланган булиши зарур. Бу эса ахолининг турмуш тарзи билан ифодаланади. Турмуш тарзи инсон хаёт фаолиятининг турли жихатларини камраб олади, яъни:

- мехнат, уни ташкил этишнинг ижтимоий шакллари;

- турмуш ва буш вактдан фойдаланиш шак-ллари;

- сиёсий ва ижтимоий хаётда иштирок этиш;

- моддий ва маънавий эхтиёжларни кондириш шакллари;

- кишиларнинг кундалик хаётдаги хулк-атвори меъёрлари ва коидалари.

Бундан ташкари, ишчи ва хизматчилар-нинг хозирги авлоди маълум вакт утиши билан

карийди. Уларнинг уринларини босадиган уринбосарлар хам тайёрланиши лозим булади. Бунинг учун эса ишчининг оиласи, фарзандлари булиши лозим, уларнинг усиб-улFайиши, укиши, замон талабига жавоб берадиган ишчи кучи сифатида камол топиши учун хам шарт-шароит булиши зарур.

Ишчи кучини такрор ишлаб чикариш ижтимоий такрор ишлаб чикариш жараёнининг ажралмас кисми булиб, у ижтимоий махсулот ва иктисодий муносабатларни такрор ишлаб чикаришни уз ичига олади. Иктисодий муносабатларни такрор ишлаб чикаришнинг мохияти шундан иборатки, ходим ёлланма мехнат билан такрор ишлаб чикариш жараёнига киради ва уни ёлланма мехнат билан тарк етади. Бошкача килиб айтганда, у ишлаб чикариш воситалари-нинг эгаси булиб колмайди, балки кейинги такрор ишлаб чикариш циклларида ишлаш кобилиятини, ишчи кучини сотишда давом етади. Ишчи кучини такрор ишлаб чикаришнинг яна бир хусусияти шундаки: бошка барча товарлардан фаркли уларок, уни факат мехнат омилини сотишдан олинган хусусий даромад асосида талаб даража-сида такрор ишлаб чикариб булмайди.

Ишчи кучи ёки мехнат кобилияти хар кандай товар каби туртта фаза оркали такрор ишлаб чикарилади (1-расм).

Ишчи кучини ишлаб чикариш (шаклланти-риш) жараёни, яъни ишчини тайёрлаш мактаб-гача таълим муассасасида бошланиб, урта мак-таб, академик лицей, касб-хунар коллежи, олий укув юрти, кайта тайёрлаш ва малака ошириш институти, иш жойларидаги стажировкалар ва бошкаларда давом этади.

Ишчи кучини таксимлаш ва айирбошлаш жараёни ишчи кучи бозорида ижтимоий шери-клик институтининг уч субъектлари - иш берувчи, ишчи ва давлат иштирокида, шунингдек, тутридан-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 3(135)

2-расм. Ишчи кучини такрор ишлаб чикариш куриниши1.

Ишчи кучини такрор ишлаб чикариш фазалари

Ишлаб чикариш (шаклланиши)

Тацсимот

Ишчи кучининг тасарруф этилиши (ташувчиси)

Индивидуал ишчи кучи

ч >

Ишчи кучининг малакаси ошиши

Истеъмол (фойдаланиш)

Бирламчи (эгалланиши)

К,айта так,симланиши

Дастлабки к,иймат

Ишчилар туркумланиши: тармок, жих,атидан, худудий жихатдан, ишлаб чицарилиш жих,атидан

Бандлик (ишсизлик), ишлаб чик,ариш самарадорлиги, мех,нат унумдорлиги

тyFри тадбиркорлик объектида (ишга ёллаш, бошка ишга утказиш, ишдан бушатиш, ишчи кучини алмашиш киймати ва хоказо) келишиб олинади.

Ишчи кучининг истеъмоли (фойдаланиш) бевосита иш жойида, муайян ижтимоий зарурий махсулотлар, хизматлар, ярим тайёр махсулотлар ва бошкаларни ишлаб чикариш билан бирга олиб бориладиган мехнат жараёнида амалга ошири-лади. Шунинг учун мехнат жараёни ишчи кучини такрор ишлаб чикаришнинг туртинчи боскичи -ундан фойдаланиш фазасидагина амалга ошади.

Ижтимоий мехнатда банд булганлар ишчи кучини такрор ишлаб чикаришнинг барча боскичларини босиб утади. Ишчи кучини такрор ишлаб чикариш эса ишсизларни яъни потенциал ишлаш кобилиятининг шаклини узгартиради: таксимот, товар айирбошлаш, фойдаланиш боскичлари йук булиб, ишчи кучини касбга тай-ёрлаш ва шакллантириш боскичларини куллаб-кувватлаш режимида, туликсиз шаклда амалга оширилади.

Замонавий бозор иктисодиёти шароитида такрор ишлаб чикариш фазалари буйича ишчи кучини такрор ишлаб чикариш бир катор сал-бий хусусиятларга эга булиши мумкин. Жумладан,

Ишлаб чикариш фазаси:

1. Демографик узгаришларнинг кескинлашуви, мех,натга лаёкатли гурух,ларнинг кискариши ва нафака ёшидаги шахслар улушининг ошиши нати-жасида мех,натга лаёкатсиз ах,олининг демографик юкининг усиб бориши.

2. Иктисодиётни эркинлаштириш х,амда давлат-нинг асосий ижтимоий кафолатлари уртасидаги зиддиятнинг вужудга келиши ва усиб бориши.

3. Ишчи кучи бозорида ишчи кучи кийматининг пастлиги. Ишчи кучини такрор ишлаб чикариш харажатларидан кура кам даромадга эга булиши, унинг келгуси авлодлар учун ишчи кучини такрор ишлаб чикаришнинг мух,им сох,аси сифатида уй хужаликларининг ижтимоий-иктисодий ах,волини сезиларли даражада ёмонлаштиради.

Таксимлаш фазаси:

1. Ишчи кучи ресурслари даражасига кура минтакаларни фарклаш, ишчи кучи ортикча булган ва ишчи кучи такчил булган худудларнинг шаклланиши. Ушбу худудларда биридан иккинчи-сига утиш имкониятининг мавжуд эмаслиги нати-жасида ёки улар тyFрисидаги маълумотларнинг мавжуд эмаслиги хисобига институционал ишсиз-ликнинг вужудга келишига сабаб булади.

2. Ишчи кучини такрор ишлаб чикаришда малака даражасининг етишмаслиги. Бу эса, ишчи кучи такрор ишлаб чикариш учун етарлича касб-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 3(135)

112 МЕХНАТ БОЗОРИ ВА ИЖТИМОИЙ ХИМОЯ / РЫНОК ТРУДА И СОЦИАЛЬНАЯ ЗАЩИТА

3-расм. Ишчи кучини такрор ишлаб чикариш турлари1.

ИШЧИ КУЧИНИ ТАКРОР ИШЛАБ ЧИКАРИШ

' > Оддий Кенг маънода ■ Тор маънода

Узгармас х,олатдаги ме^натга булган ялпи цобилиятларнинг сак/шниб цолиши

f \ Ишчи кучи сони

узгармайди

Мехнат кобилияти узгармайди

Х,удудда, жамиятда ме^натга булган ялпи цобилиятларнинг ривожланиши

Интенсив

Мехнат цобилиятлари ривожланиши ва мивдори

Экстенсив

Мех,нат к,обилияти узгармай ишчк кучи миедори ошади

Х,удудда, жамиятда мех,натга булган ялпи цобилиятларнинг к,иск,ариши

Ме^натга цобилиятли ишчи кучи камаяди

ч_у

Ишчининг мехнат к,обилияти пасаяди

малакага эга булмаганлиги сабабли бошка касб учун тайёрлов ёки кайта тайёрловдан утишга маж-бур булади.

3. Ишчи кучини такрор ишлаб чикаришнинг киймат курсаткичларининг тизимлаштирилиши. Бу эса, ишчи кучи такрор ишлаб чикариш учун етарлича кийматликка эга булмаганлиги сабабли бошка сохага утиб кетишига олиб келади. Бу эса унинг уша сохада яна мутахассис сифатида шак-лланиши учун маълум вакт талаб этади.

Айирбошлаш фазаси:

1. Ишлаб чикарувчилар монополиясининг ошиши, паст малакали мехнатни такрор ишлаб чикаришнинг раFбатлантирилмаслиги. Ишлаб чикарувчилар томонидан купрок юкори малакали ишчи кучига талабнинг вужудга келиши натижа-сида паст малакали ишчи кучининг четда колиши.

2. Ишчи кучи бозорида монопсониянинг шак-лланиш тенденцияси. Ушбу монопсониянинг вужудга келиши ишчи кучи бозорига хам, уму-ман иктисодиётнинг ривожланишига хам салбий таъсир курсатади.

3. Давлатлараро бандликка кумаклашувчи таш-килотларнинг эквивалент эмаслиги. Мамлакат-дан хар кандай касб-мутахассислигидан катъий

назар юкори малакали ва малакасиз ишчи кучи окимининг четга чикиб кетиши.

Истеъмол фазаси:

1. Истеъмол фазасининг асосий хусусияти -ишчи кучининг касбий малака даражаси билан сохалар тузилиши уртасидаги зиддиятдир.

2. Иш билан бандликда устун соханинг вужудга келиши. Бунинг натижасида ишчи кучининг катта кисми уша сохани узлаштиришга харакат килиши ва бошка сохаларга нисбатан таклифнинг камайиб кетишини курсатади. Бу эса айрим сохаларда ишчи кучининг етишмаслиги ва айрим сохаларда ишчи кучининг ортикча эканлигини курсатади. Натижада, ишчи кучи етишмаётган касблар (мута-хассисликлар) бошка касб (мутахассислик) эга тегишли ишчи кучи истеъмолини амалга оши-ришга мажбур булади.

Тадцицот натижаларининг му^окамаси. Ушбу муаммоларни хал этиш масалалари бугунги куннинг асосий масалаларидан бири булиб хисобланади. Президентимиз айтганларидек, " ... асосий ишчи кучи яшайдиган ва иш уринлари яратилаётган худудларимиз уртасида тафовут мав-жуд. Бунинг ечими - ички миграцияни эркинлаш-тиришдан иборат" [1].

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 3(135)

Ишчи кучининг вужудга келиш шакллари такрор ишлаб чикариш жараёнида куйидагича намоён булади:

• мехнат килиш кобилияти (ишчи кучининг шаклланиши). Мехнат кобилиятларининг такрор ишлаб чикилиши уларнинг шаклланиши, таксимланиши, айирбошланиши ва истеъмол килинишидан иборат;

• ишлаб чикариш омили (ишчи кучи билан ишлаб чикариш воситалари бирлашиши). Ишчи кучининг ишлаб чикариш воситалари билан бир-лашиш хусусияти ишлаб чикариш воситаларида мулкчилик шаклининг алмашиниши (давлат, хусусий) билан узгаради. Бозор иктисодиётида ишчи кучи билан ишлаб чикариш воситалари уЙFунлиги ишчи кучининг олди-соттиси оркали содир булади;

• ишчи кучи (ишлаб чикариш жараёнида фойдаланиладиган мехнат кобилияти) - у ишчи-нинг товар ва хизматларни купайтириш натижа-сида моддийлашади;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

• капитал (иш хаки шаклида уз эгасига даро-мад келтирадиган ишчи кучи киймати сифатида). Мехнат кобилияти ишчи уз кобилиятини ишлаб чик,ариш воситалари эгасига иш хаки эвазига сот-ганда инсон капиталига айланади.

Ишчи кучини такрор ишлаб чикариш куринишлари 3-расмда тасвирланган.

Ишчи кучи нафакат табиий тарзда, балки киймат шаклида хам такрор ишлаб чикарилади. Ишлаб чикарилган махсулотлар ишчи кучи кийматини хам уз ичига олади. Уни ишлаб чикарилган махсулот харажатларига утказишда ижтимоий ишлаб чикариш талабларига мувофик хисобга олинади.

Ишчи кучи киймати моддий шакл (ишчи-нинг махсулотнинг истеъмол кийматини яра-

тишда сарфлаган мехнати) ва ишчи кучи нархи билан биргаликда ишлаб чикариш харажат-лари таркибига киритилади. Замонавий бозор иктисодиётида улар бир-бирига тyFри келмайди, чунки ишчи кучининг моддий шакли ишлаб чикариш харажатларини тулик камраб олмайди. Махсулотлар паст сифатсиз ва жахон бозорида ракобатбардош эмас. Ишчи кучининг мавжуд малакасида ишлаб чикариш талаблари жамиятни каноатлантирмайди. Ишнинг мураккаблиги ва ишчиларнинг малакаси уртасидаги фарк 15-20% га етади (ишнинг мураккаблиги 3,6 разрядга, ишчи-лар малакаси - 3,0 разрядга тенг). Мутахассислар учун бу фарк 30-35% га етади. Масалан: ишчиларнинг аксарияти замонавий технология билан ишлай олмайди. Баъзи тармокларда технологи-янинг мураккаблиги ва ишчиларнинг малакаси уртасидаги фарк ортиб бормокда, бу механиза-циялашган мехнатни кул мехнати билан алмашти-риш ва хосилдорликни камайтиришга олиб келди.

Хулоса ва таклифлар.

Ишчи кучи нархи ишчи кучи эгасининг бутун такрор ишлаб чикариш жараёнини таъминлашга асосланган булиши керак. Тадкикотлар шуни курсатадики, куп холларда ички иктисодий фан ишчи кучидан самарали фойдаланиш муаммо-ларини хал килиш билан шугулланган, лекин алохида ишчи кучини шакллантиришни эъти-бордан четда колдирган. Замонавий мехнат иктисодиётида ишчи кучини такрор ишлаб чикаришнинг асосий ролини химоя килиб, ишчи кучининг сифат даражасини шакллантиришни куриб чикиш долзарб деб хисоблайман.

Ишчи кучининг маълум сифат даражаси «истеъмол саватчаси» деб аталувчи асосий инсон эхтиёжларини кондирувчи товарлар ва хизматлар мажмуини таъминлашга мулжалланган.

OoMfla.naHM.nraH aAaÔMëmap pyft^aTu:

1. Y36eKUCTOH Pecny6-nuKacu npe3ugeHTU LUaBKaT Mup3uëeBHMHr O-nuM Maxnucra Mypo-xaaTHOMacu (24.01.2020) // «Xa^K cy3u» ra3eTacu, 2020 Mi/m 25 geKa6pb.

2. McConnell, R., & Brue, L. (n.d.). Economics. T. 2.1. Moscow: Znanie, pp.1-340.

3. Gary S. Becker G., 83, Nobel Winner Who Applied Economics to Everyday Life, Dies // The New York Times / D. Baquet — Manhattan, New York City: The New York Times Company, A.G. Sulzberger, 2014.

4. Andreev, S.Y., & Konovalenko, D.A. (2015). Problems of unemployment and employment of the population. Modern science: theoretical and practical view. Collection of articles of the International Scientific and Practical Conference. Ufa: 2015, pp. 5-8.

5. Andreev, S.Y., & Letish, I.S. (2015). Institutional Aspects of Labor Market Regulation in the Agrarian Sector of the Economy. Economy and Society, № 5-1 (18), 89-92.

6. Kurennoy, A.M. (2014). Labor Law. Textbook, Moscow: Yurist, pp.1 -315.

7. Zhivaleva, Y.A., & Gorbulya, N.Y. (2016). Problems and Prospects of State Employment Policy in the Russian Federation. Young Scientist, №8.8, 10-12. Retrieved 2018, from https://moluch. ru/archive/112/28850/

8. Mikulsky, K. (1997). Formation of a new model of employment. The Economist, N 3.

9. Mayer, V.F., & Zhukova, S.V. (1995) Problems of State Regulation of Social Development and the Standard of Living of the Population. Moscow State University Bulletin. Economy series, N 1, 40-50.

10. Kokin, Y. (1996). Salary as the cost of labor and distribution according to work. Man and Labor, N 10.

11. Travin, V.V., & Dyatlov, V.A. (1995). Fundamentals of personnel management. Moscow: Delo, pp.1-407.

12. Belova, V.P. (1992). The mechanism of reimbursement of costs for the reproduction of labor in the transition to market relations. Moscow: Scythians, pp.1-25.

13. Ик,тисодиёт / Х.П.Абулк,осимов, М.Х. Абулк,осимов -Т.: Ноширлик ётдуси, 2015. - 448 б.

14. Xodiyev B., Shodmonov Sh. Iqtisodiyot nazariyasi (darslik). - T.: «Barkamol fayz media» nashriyoti, 2017.

15. Mamarakhimov B. Ишчи кучи бозорида рак,обат мух,итини шакллантиришнинг асосий йуналишлари. // Архив научных исследований. - 2020. - Т. 1. - №. 4..

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.