CC BY
20
ORGANIZACIJA TEHNOLOSKOG PROCESA REMONTA SLOZENIH TEHNICKIH SISTEMA U TEHNICKOM REMONTNOM ZAVODU U CACKU
Vojkan M. Radonjic a, Marko D. Andrejic b, Igor J. Epler b a Tehnicki remontni zavod cacak, cacak, b Univerzitet odbrane u Beogradu, Vojna akademija, Centar za istrazivanja u oblasti logistike odbrane, Beograd
DOI: 10.5937/vojtehg62-4091
OBLAST: masinstvo (organizacija, ekonomija i menadzment u masinstvu) VRSTA CLANKA: strucni clanak
Sazetak:
Slozeni tehnicki sistemi (STS) od ostalih tehnickih sistema (TS) razlikuju se po konstrukciji i nameni, koja moze biti: zastita ljudi, mate-rijalnih bogatstava i teritorije. Ako zelimo da STS budu ispravni i imaju zadovoljavajuci nivo pouzdanosti i gotovosti, sistem remonta mora biti u stanju da podrzi zahteve koji proisticu iz njihove specifiCnosti. Sistem njihovog remonta mora biti programiran, a upravljanje njime zasnovano na konceptu QMS (Quality management system). Organizacija remonta STS za potrebe sistema odbrane Republike Srbije, u Tehnickom re-montnom zavodu u Cacku (TRZ), primer je organizacije u koju je im-plementiran procesni model sistema upravljanja kvalitetom (QMS).
Ovaj Clanak opisuje proces remonta STS u TRZ sa njegovim pro-cesnim sistemom upravljanja kvalitetom (QMS), koji je preduslov za efikasan i efektivan proces remonta. Proces remonta prikazan je na primeru remonta gusenicnog borbenog vozila.
Kljucne reci: radna dokumentacija, radni nalog, integrisani informacioni sistem, remontni zavod, slozeni tehnicki sistemi, remont.
Uvod
Slozeni tehnicki sistemi predstavljaju skup veceg broja modularnih celina (sistema, podsistema, sklopova), povezanih u celinu, gde su svi elementi u medusobnoj interakciji, radi izvrsavanja odredenih funkci-ja. Za sistem odbrane posebno su vazni STS pomocu kojih se ostvaruju ci-ljevi oruzane borbe (Petkovic, Kokanovic, Cirovic, 1988). Od ostalih TS razlikuju se po slozenosti konstrukcije i nameni. Njihova namena moze biti
e-mail: [email protected]
zastita ljudi, materijalnih dobara i teritorije (npr. borbena vozila, vozila za razminiranje terena, artiljerijska oruda, sistemi protiv vazduhoplovne od-brane), podmorska ispitivanja (mini podmornice), svemirska istrazivanja (vestacki sateliti) ili prevoz i obezbedenje autonomnosti rada mesovitih ekipa za remont u slozenim vremenskim i prostornim uslovima (Society of Automotive Engineers, 2002). Slozeni tehnicki sistemi koji se nalaze u opremi i naoruzanju Vojske Srbije generisu, prema sistemu remonta, spe-cificne zahteve u pogledu visokog stepena ispravnosti, pouzdanosti, goto-vosti, funkcionalne pogodnosti, pogodnosti za odrzavanje i druge specific-ne zahteve uslovljene namenom ovih sistema. Sistem remonta STS mora biti koncipiran na principima koji ce mu omoguciti maksimalnu efektivnost i efikasnost u odnosu na ispunjenje zahteva koje postavljaju korisnici STS i ostali zainteresovani subjekti, obezbedujuci pritom propisani kvalitet uslu-ga i proizvoda, u zahtevanom vremenu i po prihvatljivoj ceni.
Specificnost remonta STS u TRZ manifestuje se u doslednoj primeni teh-nologije remonta STS, u okviru organizacije koja obezbeduje materijalnu i rad-nu odgovornost i visoku dnevnu operativnost (Andrejic, 1995c, str.445-458). Radna odgovornost ogleda se kroz pracenje realizacije propisanih tehnolo-skih operacija i dokumentovanje njihove realizacije, a materijalna odgovornost kroz materijalno zaduzenje svakog dela TS u svim fazama procesa remonta.
Uvazavajuci misiju TRZ, potrebe prakse, zahteve vremena i savre-mene trendove u remontu, organizaciju tehnoloskog procesa remonta neophodno je zasnivati na razvoju i primeni adekvatnog QMS (Quality management system).
U ovom radu prikazana je organizacija tehnoloskog procesa remonta STS u TRZ u Cacku, koji se bavi najvisim nivoom remonta TS za potrebe sistema odbrane i resenja, zasnovana na teorijskim saznanjima i specificnim iskustvima zavoda, koja se primenjuju da se obezbedi visok kvalitet usluga i proizvoda.
Organizacija remonta STS u TRZ
Remont STS u TRZ predstavlja, posmatrano sa aspekta upravljanja kvalitetom, proces realizacije proizvoda i usluga. Potrebe prakse, zahtevi vremena i savremeni trendovi u realizaciji proizvoda i usluga zahtevaju da svi zaposleni postuju stroge zahteve kvaliteta i da oni budu zastuplje-ni u svim poslovnim procesima (Stanojevic, 1997), (Todorovic, 1993). U TRZ je uspostavljen, dokumentovan, primenjen i stalno odrzavan Sistem menadzmenta kvalitetom (QMS) poslovanja, radi povecanja kvaliteta usluga odrzavanja i remonta STS, zadovoljstva korisnika usluga odrza-vanja i remonta, zadovoljstva zaposlenih i ostalih zainteresovanih strana i na sve zahtevnijem trzistu. Sistem menadzmenta kvalitetom uspostavljen je u skladu sa zahtevima SRPS ISO 9001:2008.
X
O >
o (N
0¿ LJÜ 0£ ZD O O
-J <
o
X
o
LU
I— >-
Q1
£
w <
-j
O ■O
X LU I— O
o >
Procesni model QMS u TRZ
Procesni model QMS zavoda cine cetiri glavna procesa: proces upravljanja zavodom, proces upravljanja resursima, proces realizacije proizvoda i usluga i proces merenja, analiza i poboljsanja.
U okviru glavnih procesa, identifikovano je ukupno 20 poslovnih procesa za koje su propisane procedure i instrukcije. Procesi se mogu isto-vremeno dopunjavati i odvijati u vise organizacionih jedinica TRZ.
Karakteristike navedenih poslovnih procesa su:
- izvrsilac procesa (pojedinac ili grupa) odgovoran je za primenu procedura i instrukcija u vezi s tokom, vremenom, efektima, troskovima i kvalitetom,
- granicne tacke, jasni ulazi i izlazi kao predmet razmene sa okruze-njem,
- kontrolne tacke - gde se vrsi provera toka procesa i vracanje procesa u projektovane okvire. Kontrolne tacke nalaze se na pocetku, na kraju i na kriticnim mestima u toku odvijanja procesa,
- dokumentovanost - sve faze procesa pokrivene su procedurama, uputstvima i instrukcijama u skladu sa vazecim standardima i njihovim zahtevima,
- efektivnost procesa - vezivanje za izbor pravog cilja koji je planiran i doprinos njegovom dostizanju,
- efikasnost procesa - dolazenje do izabranog cilja na pravi (optima-lan) nacin, sa sto manjim utroskom resursa,
- prilagodljivost - mogucnost da se poslovni procesi prilagode zahtevima odredenih promena,
- merljivost - merenje karakteristika procesa, jer se upravlja samo onim sto se moze meriti,
- preventivne i korektivne mere - nacin otklanjanja propusta u reali-zaciji procesa.
Primena procesnog pristupa u sistemu menadzmenta kvalitetom je znacajna zbog:
- razumevanja i ispunjenja zahteva svih zainteresovanih strana (si-stem odrzavanja, korisnik usluga odrzavanja, zaposleni, drustvo),
- razmatranja procesa u smislu stvaranja dodatne vrednosti za orga-nizaciju,
- dobijanja rezultata kojima se moze uticati na efektivnost i efika-snost procesa, a time i celog poslovnog sistema,
- stalnog poboljsanja procesa zasnovanog na objektivnom merenju, pracenju i analizi ostvarenih performansi procesa.
U toku funkcionisanja poslovnog sistema stalno se vrse poboljsava-nja primenom metodologije PDCA (planiraj, uradi, proveri, deluj).
Proces remonta STS u TRZ
Organizacija tehnoloskog procesa remonta STS uslovljena je utica-jem brojnih ogranicenja, a podrazumeva: definisanje zadataka, utvrdiva-nje izvrsilaca, grupisanje zadataka, postavljanje normiranih rezultata, kre-iranje struktura, kreiranje algoritma rada i ponasanja, regulisanje nosioca informacija, izvestavanja i mesta donosenja odluka (Andrejic, Ninkovic, 2005, str.253-265).
Osnovni dokument po kojem se organizuje proces remonta STS u TRZ je Uputstvo za remont tehnickih sredstava. Uputstvo i sam tok procesa remonta prati niz potprocesa za koje su, takode, propisana odgova-rajuca uputstva, instrukcije i procedure.
Remont STS realizuje se na osnovu tehnicko-tehnoloske dokumen-tacije za remont koju cini: tehnicko-remontna dokumentacija (TRD), teh-nicka uputstva, fabricka dokumentacija, tehnolosko-operacijski postupci rada, kontrolna dokumentacija (npr. kontrolno-merni list, protokol o ispiti-vanju, dnevnik gadanja, laboratorijski izvestaji, ispitni list i dr.), a na kraju se izvrsene promene (tehnicko stanje i materijalne promene) evidentiraju u tehnickoj knjizici STS.
Prijem STS na remont i formiranje dokumentacije
Slozeni tehnicki sistem prima se u TRZ na osnovu Godisnjeg plana remonta tehnickih sredstava (GPR) po vojnim postama (VP) (Andrejic, 1995a, str.36-45). U skladu sa propisanim uputstvima, prijem vrsi prijem-na komisija sastava: referent prijemno-otpremne komisije, nadlezni teh-nolog i nadlezni kontrolor. Prijem STS na remont vrsi se uz poredenje stvarnog stanja i stanja dokumentovanog u tehnickoj knjizici tS. Prilikom prijema formira se Zapisnik o prijemu tehnickog sredstva na remont i vrsi izrada elaborata o tehnickom stanju sredstva. Kvalitetno izradeni zapisnik o prijemu tehnickog sredstva na remont i elaborat o tehnickom stanju sredstva, nuzan su preduslov za kvalitetnu defektaciju sredstva u sklo-pljenom i rasklopljenom stanju. Izradeni zapisnik o prijemu sredstva na remont povezuje se sa stavkom iz godisnjeg plana remonta (Andrejic, 1995b, str.156-165) u integrisanom (hijerarhijska, administrativna, funkci-onalna integracija) informacionom sistemu (IIS) u TRZ (slika 1).
Na taj nacin stvoreni su uslovi da se u Sektoru za tehnicku podrsku oformi radna dokumentacija, koju cine:
- radni nalog,
- podnalog (za ucesnike u procesu remonta),
- zapisnik o prijemu tehnickog sredstva na remont,
- zapisnik o kontroli kvaliteta proizvoda,
- izvestaj o tehnickom stanju sredstva,
- trebovanje tehnickog sredstva,
- tehnoloski postupak,
- prateci list.
Zapisnik o prijemu
f Radna I dokument.
Prijemno -predajna komisija
Sektor za tehnicku podrsku
/
Organizac. jedinice remonta
7-^
Slika 1 - Tok prijema tehnickog sistema na remont i formiranje radne dokumentacije Figure 1 - Thef flow of acceptance of technical systems for overhauling and the formation of workingdocuments
Zaduzenje radne dokumentacije vrsi lice iz organizacione jedinice koja je nosilac svih radova po radnom nalogu (nosilac RN - poslovoda odeljenja). Sledeci korak je dostavljanje podnaloga ostalim ucesnicima u procesu remonta. Nakon zavrsetka remonta STS, a posle potpisa nadle-znih zavrsnih kontrolora, vrsi se razduzenje radne dokumentacije, na istom mestu gde je i zaduzena. Tok formiranja i postupak sa radnom do-kumentacijom prikazan je na slici 2.
Da bi zapoceo proces remonta STS, on mora biti planiran mesecnim planom remonta ili njegovom dopunom. Samo ukoliko je sredstvo planirano da se remontuje mesecnim planom remonta, u IIS je omoguceno knjizenje trebovanja STS iz magacina neispravnih TS, kao i ostali tokovi materijala i informacija. Informatickom podrskom onemogucen je rad na vanplanskim zadacima remonta. Odobrenje za uzimanje STS u rad iz magacina odobra-va nosilac RN. Ujedno, on odobrava da sa delovima radne dokumentacije zaduzi sve ucesnike u procesu remonta tehnickog sredstva.
Sektor za tehnicku podrsku
Odgovorna lica za do-kumentaciju
1
Formiranje radne dokumentacije
radni nalog, podnalog, zapisnik o prijemu, trebovanje TS, izvestaj o tehnickom stanju TS zapisnik o kon-troli kvaliteta proizvoda
Overa radne do-kumentacije
Sektor za tehnicku p odrsku
Slika 2 - Tok radne dokumentacije u procesu remonta STS Figure 2 - The flow of working documents in the process of ovrhauling technical systems
Ukoliko se zahvati odrzavanja STS vrse na nivou srednjeg remonta, generalnog remonta ili revizije (SR, GR, REV), odgovorno lice sa radnom dokumentacijom zaduzuje nadleznog tehnologa, koji formira tehnolosko-operacijski postupak i prateci list. Formiranje tehnoloskog postupka vrsi na osnovu tehnicko-remontne dokumentacije, uz podrsku IIS. Tehnicko-tehnoloski postupci u TRZ cuvaju se u bazi podataka IIS, odakle se, po potrebi, vrsi stampanje.
Ukoliko se vrsi parcijalna opravka STS, pregled stanja prethodno vrsi komisija koju cine: tehnolog, defektator - obicno mehanicar odgovara-juce specijalnosti i nadlezni kontrolor. Na osnovu zapisnika o prijemu sredstva na remont i stanja sredstva, komisija sagledava potreban nivo i obim radova, koje nadlezni tehnolog propisuje u tehnoloskom postupku. Sve oblike tehnoloskog postupka potpisuje i odobrava nadlezni kontrolor.
X
O >
o (N
0£ LU 0£ ZD O O
-J <
o
X
o
LU
I— >-
Q1
£
w <
-j
CD >o
X LU I— O
O >
Tehnoloski postupak za procès remonta tehnickog sredstva je dokument koji definise:
- podatke o predmetu rada (identifikacioni broj sredstva, fabricki broj sredstva, naziv sredstva, registarski broj, stepen opravke, broj zapisnika o prijemu na remont, broj radnog naloga po kojem se tehnicko sredstvo remontuje, kolicina po radnom nalogu),
- redni broj tehnoloske operacije,
- sifru tehnoloske operacije,
- opis tehnoloske operacije,
- vreme za izvodenje operacije,
- radni centar koji realizuje tehnolosku operaciju,
- sifru resursa.
Prateci list je interni dokument koji je sastavni deo radne dokumen-tacije. Elementi prateceg lista su tehnoloske operacije remonta iz tehno-loskog postupka, sa dodatkom polja za unos podataka o vremenu i licu koje je realizovalo tehnolosku operaciju, i o kontroloru koji je verifikovao da je kvalitetno izvrsena propisana tehnoloska operacija remonta. Prateci list sluzi za kvalitativno i kvantitativno pracenje realizacije tehnoloskih operacija procesa remonta.
Poslovoda organizacijske jedinice vrsi meduoperacijsku kontrolu ra-dova i evidenciju o realizaciji radova za svaku tehnolosku operaciju po-sebno, u prateci list. Odgovorno lice za radnu dokumentaciju dalje kom-pletira formirane tehnoloske postupke i pratece listove sa kontrolno-mer-nim listovima. Time je radna dokumentacija spremna za predaju odelje-nju u kojem pocinje proces remonta STS. Na osnovu trebovanja vrsi izu-zimanje STS iz magacina neispravne tehnike. Potpisom trebovanja i izu-zimanjem STS iz magacina poslovoda odeljenja je odgovoran za STS u svakoj fazi remonta do njegovog zavrsetka.
Realizacija remonta manje slozenih TS
U prethodnom tekstu navedeni su prateci aspekti procesa remonta. To jeste pocetak procesa remonta, ali tek uzimanjem STS u rad dolazi do konkretizacije procesa remonta.
Pre ulaska STS u pogone remonta vrsi se njegovo spoljasnje pranje. Nakon toga pocinje proces remonta. Pocetak remonta realizuje se tehno-loskom operacijom defektacije STS u sklopljenom stanju. Defektacija STS u sklopljenom stanju organizuje se radi sticanja uvida u stanje STS, njegovu tehnicku ispravnost i kompletnost pre demontaze podsistema. Ustanovljeno pocetno stanje STS je bitno radi propisivanja pocetnog teh-noloskog postupka remonta, kao i radi sagledavanja sadrzaja i obima ra-dova za one STS koji se rade u obimu „parcijalna opravka". Konacni tehnoloski postupak izraduje se nakon demontaze podsistema i dodatnih is-
pitivanja prema kontrolno-mernim listama, odnosno nakon defektacije podsistema i sklopova.
Nakon defektacije u sklopljenom stanju organizuje se demontaza podsistema, sklopova i uredaja po organizacionim jedinicama. Prilikom demontaze poslovode upisuju koje su elemente podsistema demontirali i spisak dostavljaju nosiocu radnog naloga radi izrade medupogonske na-rudzbenice. Poslovoda, koji je izuzeo (zaduzio) STS iz magacina, i koji je materijalno odgovoran za njega, preko medupogonske narudzbenice za-duzuje ostale poslovode ucesnike u procesu remonta sa elementima podsistema koji remontuju. Time je zaokruzeno materijalno dugovanje u svakoj fazi remonta. Na slici 3 prikazan je primer ucesnika u procesu remonta STS (svaki podsistem predstavlja poseban pogon za remont).
TOP
MOTOTEH-
NICKI DEO TENKA
RADIO UREBAJ
Slika 3 - Podsistemi u procesu remonta slozenog tehnickog sredstva Figure 3 - Subsystems in a Complex technical system overhauling process
Svaki od ucesnika u procesu remonta dobija radnu dokumentaciju po kojoj remontuje podsistem STS. Nakon dobijanja podsistema u rad u svakom odeljenju organizuje se dalji rad prema tehnoloskom postupku, a sklopove i uredaje, u okviru odeljenja, po radnim centrima kako je propi-sao nadlezni tehnolog. Poslovoda odeljenja kroz knjigu evidencije evi-dentira kom radniku je dodeljen koji sklop na remont. Prilikom raspodele posla u odeljenju i propisivanja tehnoloskih postupaka vodi se racuna koji je radni centar osposobljen za realizaciju remonta, s obzirom na raspolozivi strucnu radnu snagu i opremu. Shodno tome, odreduje se radni centar, kao i vreme za koje se odredena tehnoloska operacija moze realizo-vati. Ukoliko ima potrebe, nakon rasklapanja podsistema na nize modularne celine (sastavne sklopove ili uredaje) moze se realizovati njihovo
X
O >
o (N
0£ LU 0£ ZD O O
-J <
o
X
o
LU
I— >-
Q1
£
< -j
CD >o
X LU I— O
O >
dodatno pranje. To se realizuje na mestu predvidenom za pranje, centra-lizovano na nivou TRZ. Nakon toga, pristupa se jednoj od najvaznijih teh-noloskih operacija - defektaciji. Od defektacije stanja sklopa, podsklopa ili dela zavise dalji tokovi remonta i kvalitet izvrsenih radova. Zbog toga je kontrolisu i meduoperacijski i zavrsni nadlezni kontrolor, odgovoran za kvalitet remonta celog podsistema. Zbog slozenosti defektacije i sistema koji se remontuju, pored defektatora i kontrolora u defektaciji ucestvuje i tehnolog. Tehnolog pomaze tehnolosku operaciju defektacije sa strucne strane i ucestvuje u identifikaciji sastavnih delova. U postupku defektacije vrse se predvidena merenja u skladu sa adekvatnom dokumentacijom i kontrolno-mernim listama, kako bi se ustanovilo tehnicko stanje sklopa, podsklopa ili dela i propisale dalje radnje i postupci. Tok procesa defektacije stanja sklopa, podsklopa ili dela realizuje se na osnovu propisanog uputstva za defektaciju, tehnicko-tehnoloske dokumentacije, fabricke do-kumentacije i tehnickih uputstava za konkretno tehnicko sredstvo. Kao is-pomoc procesu defektacije u bazi informacionog sistema TRZ postoje ar-hivirane, tzv. strukture 1, 2 i 3. Struktura 1 predstavlja sugestivnu listu re-zervnih delova, propisanu tehnicko-remontnom dokumentacijom ili pro-secnom potrosnjom rezervnih delova po ranije stecenim iskustvima. Struktura 2 predstavlja 100% zamenljivi materijal koji se koristi u procesu remonta tehnickog sredstva, a struktura 3 potrosni materijal. Podatke o strukturama 1, 2 i 3 azuriraju tehnolozi, a cuvaju se u bazi podataka informacionog sistema. Za manje slozene TS strukture se direktno koriste za formiranje defektacionih listi, dok se kod STS sugestivna lista koriguje shodno tehnickom stanju sredstva.
Definisane strukture koriste se i pri defektaciji TS u nivou parcijalna opravka. Na osnovu rezultata defektacije tehnolog dopunjuje tehnoloski postupak, pri cemu se uzima u obzir i zapisnik o prijemu sredstva na remont i elaborat o tehnickom stanju sredstva. Defektacionu listu potpisuje defektator, meduoperacijski kontrolor (poslovoda) i nadlezni zavrsni kontrolor. Obaveza zavrsnog kontrolora je i da u IIS izvrsi overu defektacione liste, kako bi se omogucio dalji rad sa defektacionom listom i formiranje trebovanja rezervnih delova. Postupak defektacije je slozen i dugotrajan proces koji traje i nakon ugradnje rezervnih delova i opravke tehnickog sredstva. Omogucen je i propisan nacin dopune defektacione liste na isti nacin kao kada se prvi put radi. Defektatoru je omoguceno da u defektacionu listu unese i rezervne delove ili sklopove za regeneraciju. Regeneraci-ja sklopova ili delova obicno se realizuje u drugom pogonu ili radnom cen-tru, gde je uspostavljena tehnologija regeneracije. U tom slucaju, nakon odobrenja kontrolora, putem medupogonske narudzbenice realizuje se postupak regeneracije. Bitno je napomenuti da se zavrsetkom postupka regeneracije deo ili sklop materijalno zaduzuje u magacinu, odakle se iz po-gona vrsi trebovanje i ugradnja dela ili sklopa.Takode, na osnovu uvida u
zapisnik o prijemu sredstva na remont i izvestaja o stanju akumulatora, u defeketacionu listu unose se i rezervni delovi neophodni za kompletiranje individualnih kompleta (IK) i rezervnog alata i pribora (RAP). Nakon zavr-setka procesa defektacije, nadlezni kontrolor vrsi overu tehnoloske opera-cije (defektacija sredstva) u pratecem listu i u IIS. Na osnovu formiranih trebovanja rezervnih delova, iz pogona se vrsi preuzimanje rezervnih delo-va iz odgovarajuceg magacina. Dobijanjem rezervnih delova neposredni izvrsilac remonta ima sve uslove za realizaciju tehnoloske operacije „opravka uredaja, sklopa ili dela". Nakon realizacije opravke nadlezni kon-trolor vrsi pregled radova (kvantitativni) i overu tehnoloske operacije u pratecem listu i informacionom sistemu. U ovoj fazi remonta vrse se i tehnoloske operacije meduoperacijske zastite. U zavisnosti od hemijskog sastava delova ili stepena korozije delova, primenjuju se opsti postupci galvanske zastite, koje propisuje tehnolog remonta u strucnoj saradnji sa tehnologom nadleznim za oblast zastite materijala.
Nakon izvrsene opravke i moguce provere ispravnosti uredaja, sklopa, pristupa se sklapanju. Zavrsetkom sklapanja stvoreni su uslovi da se izvrsi meduoperacijska kontrola ispravnosti sklopa, uredaja, dela. Isprav-nost se proverava prema propisanoj kontrolno-mernoj listi koju odobrava nadlezni kontrolor.
Sledeca tehnoloska operacija je bojenje tehnickog sredstva. Tehnolo-skim postupkom regulisano je gde se i kako navedena operacija realizuje. Posto je, zbog specificnosti tehnologije bojenja i ekonomicnosti, bojenje u TRZ grupisano, dostavlja se sklop ili uredaj u farbaru ciji je radni centar predviden u tehnoloskom postupku.
Realizacijom navedenih tehnoloskih operacija stvoreni su uslovi da nadlezni zavrsni kontrolor izvrsi kvalitativni prijem. Uslov za pocetak prije-ma radova jeste da je izvrsen remont sredstva, odnosno da su realizovane propisane tehnoloske operacije, azurirana radna dokumentacija, popunjen kontrolno-merni list i poziv meduoperacijskog kontrolora da se pristupi za-vrsnom prijemu sredstva. Za procese meduoperacijske kontrole i zavrsne kontrole postoje propisana uputstva po kojima se oni realizuju.
Zavrsni kontrolor vrsi prijem radova na nacin da proverava redom do-bijene rezultate merenja po kontrolno-mernoj listi. Ukoliko su rezultati po pitanju kvaliteta i kvantiteta prihvatljivi, nadlezni kontrolor popunjava kon-trolno-mernu listu i overava je. Dalje, ukoliko je postojao IK i RAP, vrsi prijem radova na njima i unosi podatke u tehnicku knjizicu STS. Nakon toga, zavrsni kontrolor u prateci list i informacioni sistem overava da je realizo-vao tehnoloske operacije zavrsne kontrole. Time su stvoreni uslovi da se moze pristupiti ugradnji sklopova u STS ili da se izvrsi predaja uredaja, sklopa u odgovarajuci magacin ispravne tehnike ili da se pristupi daljim operacijama po tehnoloskom postupku (probna voznja, poligonska ispitiva-nja, gadanja i sl.).
X
O >
o <N
C¿ W QL ZD O O
-J <
o
X
o
LU
I— >-
Q1
£
w <
-j
O ■O
X LU I— O
o >
Realizacija remonta STS
Moze se reci da se prethodno opisanim tehnoloskim operacijama reali-zuje remont manje slozenih TS ili sklopova koja dolaze na najvisi nivo odrza-vanja, a u nastavku ce biti opisane karakteristike toka remonta STS, koji se operacijski nadovezuje na prethodno opisani tok remonta manje slozenih TS.
Nakon dobijanja informacije od poslovode i kontrolora o spremnosti sklopova i uredaja za ugradnju u STS, nacelnik pogona vrsi koordinaciju aktivnosti, u vezi s ugradnjom demontiranih elemenata podsistema,_sa drugim pogonima.
Ugradnjom, kompletiranjem podsistema i predajom podsistema nad-leznom zavrsnom kontroloru, vrsi se ponistavanje medupogonske na-rudzbenice. Nadlezni kontrolor koji je primio radove remonta podsistema obavestava resornog kontrolora o realizaciji remonta podsistema.
Nakon ugradnje svih podsistema slozenog tehnickog sredstva vrsi se stacionarno integrisano ispitivanje. Stacionarno ispitivanje obavljaju svi uce-snici u remontu definisani po tehnologiji remonta, na osnovu kontrolno-mernih listi za stacionarno ispitivanje. Prijem radova po stacionarnom ispitivanju vrse svi zavrsni kontrolori. Tek nakon uspesnog stacionarnog ispitivanja STS nadlezni kontrolor odobrava da STS moze ici na probnu voznju ili poligonska ispitivanja, zavisno od tehnoloske operacije u tehnoloskom postupku.
Probna voznja ili poligonsko ispitivanje realizuju nadlezni kontrolori prema kontrolno-mernim listama uz ucesce potrebnih izvrsilaca remonta. O realizaciji tehnoloskih operacija nadlezni kontrolor izvestava naredbo-davca i predaje mu popunjenu kontrolno-mernu listu sa izvestajem o re-zultatima ispitivanja. Ukoliko ima nedostataka koji su uoceni realizacijom probne voznje ili poligonskih ispitivanja, unosi ih u kontrolni list i predaje nacelniku pogona na izvrsenje. Posle probne voznje i poligonskog ispitivanja otklanjaju se sve primedbe koje ne zahtevaju ponovno ispitivanje. Za primedbe koje zahtevaju skracena ispitivanja vrsi se njihovo otklanja-nje i u potpunosti se ponavlja probna voznja ili poligonsko ispitivanje.
Zavrsno bojenje sredstva izvrsava se u definisanom radnom centru, prema propisanom tehnoloskom postupku. Slozena tehnicka sredstva boje se maskirno po novom konceptu bojenja u skladu sa standardom SORS 8655/11. Nakon zavrsnog bojenja, na sredstvo se ugraduju nosaci za RAP i RAP STS. Vrsi se popuna i overa tehnickih knjizica sredstva. Radi se krat-korocna konzervacija sredstva, ako se ono predaje korisniku ili dugorocna konzervacija ako se sredstvo predaje u magacin ispravne tehnike, prema tehnoloskim operacijama propisanim u tehnoloskom postupku. Time je zavr-sen tehnoloski proces koji se odnosi na zavrsno kompletiranje STS.
O zavrsenosti remonta sredstva i kompletiranju STS i radne dokumen-tacije poslovoda upoznaje nacelnika pogona, koji se upoznaje sa radnom dokumentacijom, proverava specifikaciju istrebovanog materijala i defektaci-onu listu, overu realizovanih tehnoloskih operacija u pratecem listu i uvidom
na licu mesta kontrolise stanje kompletnosti tehnickog sredstva. O spremno-sti tehnickog sredstva za zavrsni prijem upoznaje nadleznog kontrolora.
Nadlezni kontrolor pregleda radnu dokumentaciju i tehnicke knjizice od svih podsistema ucesnika u remontu STS. Odobrava overu tehnicke knjizice sredstva i kompletira tehnicku knjizicu sa jednim primerkom kon-trolno-mernih listi. Potpisuje radnu dokumentaciju i zapisnik o kontroli kvaliteta proizvoda. Vrsi predaju STS u magacin ispravne tehnike. Nakon predaje tehnickog sredstva u magacin nadlezni kontrolor overava radni nalog i predaje ga odgovornom licu za radnu dokumentaciju. Isti se_raz-duzuje sa radnom dokumentacijom u sektoru za tehnicku podrsku. U sektoru za tehnicku podrsku se vrsi obracun i odjava radnog naloga remonta. Time je proces remonta slozenog tehnickog sredstva zavrsen.
U prethodnom delu objasnjen je tok procesa remonta, hronoloski ka-ko se realizuje koja tehnoloska operacija, koja je deo tehnoloskog po-stupka remonta STS. Svaki ucesnik u procesu remonta (organizaciona jedinica) ima svoj tehnoloski postupak u okviru podnaloga, po kojem se realizuju tehnoloske operacije remonta.
Iz definisanog toka procesa remonta evidentna je vazna uloga kontrolora u realizaciji i kvalitativnoj i kvantitativnoj kontroli realizacije tehno-loskih operacija. Velika i znacajna podrska procesu remonta je dobra i br-za informaticka podrska. Na osnovu softverskih modula informacionog sistema upravnim organima je omoguceno pracenje svih aspekata remonta STS u realnom vremenu.
Zakljucak
Procesni model sistema upravljanja kvalitetom (QMS) poslovanja u TRZ doprinosi unapredenju organizacije tehnoloskog procesa remonta i time povecanju uspesnosti poslovanja TRZ, odgovornosti poslovodstva i zaposlenih, optimizaciji utroska resursa i skracivanju vremena reagova-nja TRZ, sto je imperativ sistema koji Zavod podrzava.
Osnovni znacaj procesnog modela QMS u TRZ je u tome sto na osnovu informacije koju daju zaposleni u sistemu odrzavanja nosioci radnih naloga imaju mogucnost da prate tok odrzavanja, odnosno realizacije radnih naloga i da donose odluke o terminima otvaranja radnih naloga po operacijama.
Stvoreni su uslovi da se sistem odrzavanja i remonta na najvisem ni-vou, uz dobro planiranje (Andrejic, 1995a, str.36-45), maksimalno usmeri na izvrsenje svog osnovnog zadatka, a to je realizacija radnih naloga u za-datim rokovima, uz propisani kvalitet rada i racionalan utrosak resursa.
Primenom procesnog modela mogu se pratiti podaci koji se kontinui-rano menjaju, na primer, kapacitet resursa za odrzavanje, radni ucinak, pa i sposobnost i ucinak radnika. Posto su podaci o planu odrzavanja preci-zni, oni podsticu rukovodioce pogona, nosioce radnih naloga i tehnologe
na odgovornost i poboljsanje odrzavanja STS. Omogucena je, prakticno, puna kontrola stanja u sistemu odrzavanja (dnevna azurnost). Povecana je motivacija, tehnoloska disciplina i dnevna operativnost u radu, jer se u sva-kom trenutku zna ko, sta, s cim, koliko, kako i kada radi. Improvizacija je svedena na minimum, jer su sve aktivnosti jasno definisane i precizno „po-krivene" odgovarajucim „papirnim dokazima". Radna i materijalna odgovornost zastupljene su u celom logistickom lancu.
Stvorene su realne pretpostavke za sledeci korak unapredenja poslo-vanja TRZ - primena e-poslovanja (putem web-a i portala).
Literatura
Andrejic, M., 1995a, Prilog planiranju mesecnog rada radionice za tehnicko odrzavanje u zdruzenim taktickim jedinicama, Vojnotehnicki glasnik/Military Technical Courier, 43(1), str. 36-45, Beograd.
Andrejic, M., 1995b, Prilog planiranju mesecnog rada radionice za tehnicko odrzavanje u zdruzenim taktickim jedinicama (nastavak), Vojnotehnicki glasnik/Military Technical Courier, 43(2), str. 156-165, Beograd.
Andrejic, M., 1995c, Prilog definisanju i formalizaciji dnevnog planiranja i organizacije rada u radionicama zdruzenih taktickih jedinica, Vojnotehnicki glasnik/Military Technical Courier, 43(4), str. 445-458, Beograd.
Andrejic, M., Ninkovic, Z., 2005, Organizacija rada u jedinicama TSl u bor-benim dejstvima, Vojnotehnicki glasnik/Military Technical Courier, 53(3), str. 253-265, Beograd.
Petkovic, R., Kokanovic, M., Cirovic, M., 1988, Organizacija odrzavanja TMS, Centar vojnotehnickih skola KoV JNA "General armije Ivan Gosnjak", Zagreb.
Society of Automotive Engineers, 2002, A Guide to the Reliability -Centered Maintenance (RCM) Standard, Society of Automotive Engineers.
Stanojevic, P., 1997, Uticaj tehnickih faktora na organizacionu strukturu odrzavanja, doktorska disertacija, Masinski fakultet, Beograd.
Todorovic, J., 1993, Inzinjerstvo odrzavanja tehnickih sistema, JUMV, Beograd.
ORGANISATION OF THE TECHNOLOGICAL PROCESS OF OVERHAULING COMPLEX TECHNICAL SYSTEMS IN THE TECHNICAL OVERHAULING INSTITUTION IN CACAK
FIELD: Mechanical Engineering (Organization, Economics and Management in
Mechanical Engineering) ARTICLE TYPE: Professional Paper
Summary:
Complex technical systems are different in comparison with other Ttechnical systems due to their complex constructions and assignments such as protection of human resources, material resources or a territory. In order that complex technical systems work correctly and have a
satysfactory level of reliability and readiness, the maintenance and overhauling of such systems must take into consideration their specific technological and technical characteristics. The maintenance and overhauling of these systems must be programable and a QMS must be integrated in the maintenance and overhauling process through the whole system. The organization of complex technical systems maintenance in the Technical Overhauling Institution in Cacak for the Defence system of the Republic of Serbia is an example of such a system whose maintenance process is based on a process model of the QMS.
This paper describes the maintenance and the overhauling process of Complex Technical Systems with its QMS process model which is a prerequisite for an effective and efficient maintenance and overhauling process. The overhauling process is illustrated on an example of overhauling a millitary tracked vehicle.
Introduction
Complex technical systems represent groups of a number of modular units (systems, subsystems, assemblies, etc..), linked as a whole with reciprocal interactions, with the aim of realizing determined functions.
Complex technical systems have complex constructions and special assignments in comparison with other systems.
The system of maintenance and overhauling of complex systems must be based on principles which will enable them the maximum effectiveness and efficiency in order to perform requirements given by consumers of complex systems and others subjects, with a determined level of quality of products and services, in determined time and with acceptable price.
This paper describes the organisation of the process of complex systems maintenance and overhauling in the Technical Overhauling Institution, Cacak, whch deals with the highest level of system maintenance and overhauling for the defence system. It also gives the solutions based on theoretical knowledge and specific experience of the Institution and used to ensure the highest level of products and services.
Conclusion
The Quality Management System in the Technical Overhauling Institution improves the technological overhauling process organisation and increases the success of work in the Technical Overhauling Institution, rensposibility of the top management and all employees, the optimisation of resources consumption and it cuts down the reaction time of the Technical Overhauling Institution. The basic significance of the process of the Quality Management System in the Technical Overhauling Institution is that the bearers of work orders have a possibility to follow the course of maintenance and the realisation of work orders as well as to make decisions about work orders per operation according to the information given by all employees.
The conditions are created for the maintenance and overhauling system to focus on its fundamental task - realisation of work orders within set deadlines, with the required quality of work and efficient use of resources..
c5 Prerequisites have been created for the next step in improving the
business activities of the Technical Overhauling Institution - launch of ebusiness
>
0
01
X
>-
Q1 <
< -J
CD >o
X LU I—
o
o >
Key words: working documents; work order; integral information sys-
w tem; overhauling Institution; complex technical systems; overhaul.
E
O o
^ Datum prijema clanka/Paper received on: 25. 06. 2013. o Datum dostavljanja ispravki rukopisa/Manuscript corrections submitted on: 10. 08. 2013.
Datum konacnog prihvatanja clanka za objavljivanje/ Paper accepted for publishing on: 6 12. 08. 2013.
LU
