Научная статья на тему 'ОПРЕДЕЛЕНИЕ ФАЗОВЫХ РАВНОВЕСИЙ СИСТЕМЫ NAНСO3-КНCO3-СА(НСО3)2-H2O ПРИ 00С'

ОПРЕДЕЛЕНИЕ ФАЗОВЫХ РАВНОВЕСИЙ СИСТЕМЫ NAНСO3-КНCO3-СА(НСО3)2-H2O ПРИ 00С Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

CC BY
119
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МЕТОД ТРАНСЛЯЦИИ / МОНОВАРИАНТНЫЕ КРИВЫЕ / ДИВАРИАНТНЫЕ ПОЛЯ / НОНВАРИАНТНЫЕ ТОЧКИ / ДИАГРАММА / НАТРИЙ / КАЛИЙ / КАЛЬЦИЙ / ГИДРОКАРБОНАТЫ / ФАЗОВЫЕ РАВНОВЕСИЯ

Аннотация научной статьи по химическим наукам, автор научной работы — Солиев Л., Низомов И., Мусочонова Ҷ., Сино Г.

Методом трансляции исследованы фазовые равновесия системы NaНСO3-КНCO3-Са(НСО3)2-H2O при 00С. Установлено, что для исследованной системы при 00С характерно наличие 3 дивариантных полей, 3 моновариантных кривых и 1 нонвариантная точка. На основание полученных данных впервые построена её фазовая диаграмма.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PHASE BALANCTS OF NA2SO4-NA2CO3-NAF-H2O SISTEM IN 00C

Translation method explored phase balance of system NaНСO3-КНCO3-Са(НСО3)2-H2O at 00С. It is established that for it presence 1 invariant points, 3 monovariant curves and 3 divariant fields is characteristic. On the basis of the received data the closed schematic phase diagramme of the investigated system is constructed.

Текст научной работы на тему «ОПРЕДЕЛЕНИЕ ФАЗОВЫХ РАВНОВЕСИЙ СИСТЕМЫ NAНСO3-КНCO3-СА(НСО3)2-H2O ПРИ 00С»

ФАЗОВЫЕ РАВНОВЕСИЯ СИСТЕМЫ Mg,Ca//SO4,CO3-H2O ПРИ 25оС

Методом трансляции исследованы фазовые равновесия системы Mg,Ca//SO4,CO3-H2O при 25оС. Установлено, что для неё характерно наличие 3 нонвариантных точек, 7 моновариантных кривых и 5 дивариантных полей. Построена замкнутая фазовая диаграмма исследованной системы.

Ключевые слова: метод трансляции, фазовые равновесия, компоненты, диаграмма, геометрические образы, нонвариантные точки, моновариантные кривые, дивариантные поля.

PHASE EQUILIBRIUM OF SYSTEM Mg,Ca//SO4,CO3-H2O AT 25оС

Method of translation a phase is investigational equilibrium of the system Mg,Ca//SO4,CO 3-H2O at 25оС. It is set that for her the presence of 3 нонвариантных points, 7 monovarlant curves and 5 bivariant fields, is characteristic. The reserved phase diagram of the investigational system is built.

Key words: translation method, phase balances, system, connected diagram, component's , nonvariats points, lines of monovariants, squaires of divariants.

Сведения об авторах:

Солиев Л.-доктор химических наук, профессор кафедры общей и неорганической химии Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни. E-mail: Soliev.Lutfullo@yandex. com.

Умаралии С.- аспирант кафедры общей и неорганической химии Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни.

Джабборзода Б.- аспирант кафедры общей и неорганической химии Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни.

About authors:

Soliev Lutfullo, Doctor of Chemical Sciences, Professor of Department of "General and Inorganic Chemistry ". Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni, Dushanbe, Tajikistan. E-mail: soliev.lutfullo@yandex.com.

Umarali Safarali, aspirant Department of "General and inorganic Chemistry" at Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni, Dushanbe, Tajikistan.

Jabborzoda Barnogul, aspirant Department of "General and inorganic Chemistry" at Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni, Dushanbe, Tajikistan.

МУАЙЯНСОЗИИ МУВОЗИНАТ^ОИ ФАЗАГИИ СИСТЕМАИ nahco3-khco3-ca(hco3)2-h2o дар ^АРОРАТИ 00С

Солиев Л., Низомов И., Мусоцонова Ц., Синои Г.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Системаи чоркомпанентаи иборат аз намакх,ои гидрокарбонатии натрий, калий ва калсий яке аз к;исмх,ои таркибии системаи панчкомпонентаи №,К,Са/^04;НС03-Н20 ба х,исоб рафта, к;онуниятх,ои хдлшавандагй ва мувозинатх,ои фазагии дар он чой дошта, шароитх,ои оптималии коркарди маъданх,ои полимерии табий ва партовх,ои мураккаби техникй, аз он чумла партовх,ои моеъи саноати истех,соли алюминийро муайян мекунанд [1]. Х,амзамон тах,лилили адабиёти мавчуда [2] шах,одат медихдд, ки системаи чоркомпонентаи №НС03-КНС03-Са(НС03)2-Н20 умуман омухта нашудааст.

Дар ин кор натичаи омузиши системаи чоркомпонентаи №НС03-КНС03-Са(НС03)2-Н20 дар хдрорати 00С бо ёрии усули транслятсия мавриди мух,окима карор дорад. Истифодабарии усули транслятсия дар омузиши системах,ои бисёркомпонента, мутоби; ба коидаи фазах,ои Гиббс ва принсипх,ои асосии тах,лили физико-химиявй, [3] аз он чумла принсипи мутобикат [4], ки имконияти дар як диаграмма чойгир намудани элементх,ои геометрии сатх,и n ва n+1-ро дар назар дорад, асоснок кунонида

шудааст. Истифодаи усули транслятсия, барои муаянсозии мувозинатхои фазагии системаи бисёркомпонента, муфасал дар корхои [5.6] баён шудааст.

Барои муаянсозии мувозинатхои фазагии сиситемаи №НС0з-КНС0з-Са(НС0з)2-Н20 дар харорати 00С бо ёрии усули транслятсия, ки далелхои мувозинатхои фазагии системахои секомпонентаи онро ташкилдиханда истифода кардан зарур аст. Тахлили адабиётхои мавчуа [7] шаходат медихад, ки аз ин 3 система: №НС0з-КНС0з-Н20; NaНС03-Са(НС03)2-H20 ва КНС0з-Са(НС0з)2-Н20, системаи NaНС0з-КНC0з-Са(НС0з)2-H20 ташкил ёфтааст. Аз системахои секомпонента дар харорати 00С, танхо системаи NaНСO3-КНCO3-H2O бо усули халшавандагй омухта шуда, барои он як нуктаи нонварианти бо фазахои сахти мувозинатй NaНСO3+КНCO3 муаян карда шудааст. Ду системаи секомпонентаи дигар умуман омухта нашудааст. Агар онхоро хам хамчун системаи эвтоники кабул намоем он гох барои хар як кадоме аз онхо яктоги нуктаи нонварианти бо фазахои сахти мувозинатии №НСОз+Са(НСОз)2 (барои системаи N^03^(^03)2-^0) ва КНСОз+Са(НСОз)2 (барои системаи КНС0з-Са(НС0з)2-Н20) хос буданошон мумкин. Х,аминтавр барои системаи чоркомпонентаи №НС0з-КНС0з-Са(НС0з)2-Н20 дар харорати

00С

ва сатхи

секомпонентагй чунин нуктахои нонварианти бо фазахои сахти дахлдоштанашон хос мебошад.

Ч,адвали 1

Мувозинатхои фазагии нуктахои нонвариантии системаи NaНС03-КНC03- Са(НС0з)2-Н20 дар харорати 00С (сатхи секомпонентагй)_

Номгуи системахо Нуктахои нонвариантй Фазахои сахти дар мувозинатбуда

Системаи NaНС0з-КНC0з-H20 Е Нх+ Кс

Системаи NaНС0з-Са(НС0з)2-H20 Е3 Нх + СаГ

Системаи КНС0з-Са(НС0з)2-Н20 ш Кс + Саг

Дар чадваи 1 ва минбаъд Е ишораи - нуктаи нонвариантй буда, индексаш раками тартибй ва дарачааш компонентнокии системаро ифода мекунад. Аломатхои шартии дар чадвал овардашуда чунин маъно доранд: Нх (нахколит) - №НС0з; Кс (калисинит) - КНС0з ва СаГ- гидрокарбонати калсий.

Дар асоси далелхои чадвали 1 шакли кушодаи диаграммаи системаи №НС0з-КНС0з-Са(НС0з)2-Н20 дар харорати 00С (сатхи секомпонентагй) сохта шудааст, ки чунин намуд дорад (расми 1).

Н20

Н2О 2КНСОз Н2О

Расми 1. Шакли кушодаи диаграммаи системаи №НС0з-КНС0з-Са(НС0з)2-Н20 дар харорати 00С (сатхи секомпонентагй).

Х,ангоми ба системахои секомпонента илова намудани компоненти чорум элементхои геометрии онхо андозаи худро ба як ченак зиёд намуда, ба сатхи п+1 компонента транслятсия (интикол) мешаванд ва сабаби пайдошавии элементхои геометрии сатхи чоркомпонента мегарданд [5-6]. Аз он чумла транслятсияхои нуктахои нонвариантии сатхи

секомпонента ба_сатхи чоркомпонента ба таври математики чунин ифада карда мешавад:

= Нх + кс + саг >

Е Дар

+ Е

хамин

ЕЩ асос

диаграммаи схемагии [8] мувозинатхои фазагии системаи

№НС03-КНС03-Са(НС03)2-Н20 барои харорати 0 С сохта шудааст, ки чунин намудро дорад: Расми 2

2КаНСО_- 1 Са(НСОз);

Расми 2. Диаграммаи мувозинатхои фазагии системаи №НС03-КНС03-Са(НС03)2-Н20 дар харорати 00С, ки бо усули транслятсия сохта шудааст.

Чи хеле, ки аз расми 2 бармеояд, системаи омухташуда дар харорати 00С аз 3 хати моновариантИ, 3 майдони дивариантИ ва 1 нуктаи нонвариантИ иборат мебошад. Хатхои моновариантИ дар мувозинат будани ду фазаи сахтро бо махлули сери худ, майдонхои дивариантИ дар мувозинат будани як фазаи сахтро бо махлули сери худ ва нуктаи нонвариантИ дар мувозинат будани се фазаи сахтро бо махлули сери худро ифода мекунанд.

Номгуй ва контури майдонхои дивариантии диаграммаи мувозинатхои фазагии системаи №НС03-КНС03-Са(НС03)2-Н20, дар харорати 00С , дар дадвали 2 оварда шудааст.

Ч,адвали 2.

Номгуй ва контури майдонхои дивариантии системаи №НС03-КНС03-Са(НС03)2-Н20 дар харорати 00С

Р/т Фазахои сахти дар мувозинат будаи майдонхо Контури майдонхо дар диаграмма (рас 2.)

Калима^ои калидй: усули трансляция- хатхои моновариантИ -майдонхои дивариантИ -нуктахои нонвариантИ -диаграмма- натрий - калий -калсий- гидрокарбонат - мувозинатхои фазагИ.

АДАБИЁТ

1. Мирсаидов У. М. Проблемы экологии и комплексная переработка минерального сырья и отходов производства / ИсматдиновМ.Э., Сафиев Х.С. - Д. Дониш, 1999. - 53 с.

2. Справочник экспериментальных данных по растворимости многокомпонентных водно-солевых систем. Т. II. Кн. 1-2-СПб.: Химиздат, 2004. - 1247с.

3. Акосов В. Я, Озерова М. И, Фиалнов Ю. Я. Основи физико-химического анализа. М., наука, 1976, 503 с.

4. Горощенко Я.Г. Массцентрический метод изображения многокомпонентных систеем. -Киев, Наукова думка, 1982, 264 с.

5. Солиев Л. Прогнозирование строения диаграмм фазовых равновесий многокомпонентных водно-солевых систем методом трансляции./ Л. Солиев - М.:Деп. В ВИНИТИ АН СССР 20.12.87 г. №8990-В87. 1987.- 28 с

6. Солиев Л. Прогнозирование фазовых равновесий в многокомпонентной системе морского типа методом трансляции (кн. 1). /Л. Солиев - Д.: ТГПУ, 2000. - 247 с.

7. Справочник экспериментальных данных по растворимости многокомпонентных водно-солевых систем т.1., кн. 1-2./ под. Ред. Н. Е. Шестаков, Ю. В. Букша, Е. В. Коноплев, Р Х. Сабиров. -СПб.: Химиздат, 2003. - 1151 с.- (справочные материалы).

8. Солиев Л. Схематические диаграммы фазовых равновесий многокомпонентных систем / Л. Солиев // Ж. неорган. Химии. Т. 33.-1988.- № 5 - с- 1305-1310.

ОПРЕДЕЛЕНИЕ ФАЗОВЫХ РАВНОВЕСИЙ СИСТЕМЫ NAНС0з-КНC0з-СА(НС0з)2-H20 ПРИ 00С

Методом трансляции исследованы фазовые равновесия системы ^НС03-КНС03-Са(НСО,3)2-Нр при 00С. Установлено, что для исследованной системы при 00С характерно наличие 3 дивариантных полей, 3 моновариантных кривых и 1 нонвариантная точка. На основание полученных данных впервые построена её фазовая диаграмма.

Ключевые слова: метод трансляции - моновариантные кривые - дивариантные поля -нонвариантные точки - диаграмма - натрий - калий -кальций - гидрокарбонаты -фазовые равновесия.

PHASE BALANCTS OF Na2S04-Na2C03-NaF-H20 SISTEM IN 00C

Translation method exploredphase balance of system NaHCO3-KHCO3-Са(НСО3)2-HP at 00С. It is established that for it presence 1 invariant points, 3 monovariant curves and 3 divariant fields is characteristic. Pn the basis of the received data the closed schematic phase diagramme of the investigated system is constructed.

Key word: Method translations - lines - points - diagram - sodium- potassium- calcium- bicarbonate -phase balances.

Сведения об авторах:

Солиев Л., доктор химических наук, профессор, профессор кафедры «Общая и неорганическая химия» Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни, Тел. +992-918-98-53-03 E-mail - Soliev.Lutfullo@yandex.com

Низомов И., кандидат химических наук, дотсент кафедры «Общая и неорганическая химия» Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни, Тел. +992-93507-55-58 E-mail - Isokhon@mail.ru

Мусоцонова Ц., кандидат химических наук, дотсент кафедры «Общая и неорганическая химия» Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни, Тел. +992-91825-56-12 E-mail - musojonova-j@mail.ru

Сино Г., аспирант первого курса кафедры «Общая и неорганическая химия» Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни. Тел. +992-900-12-13-70.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.