Научная статья на тему 'ФАЗОВЫЕ РАВНОВЕСИЯ СИСТЕМЫ MG,CA//SO4,СO3-H2O ПРИ 25ОС'

ФАЗОВЫЕ РАВНОВЕСИЯ СИСТЕМЫ MG,CA//SO4,СO3-H2O ПРИ 25ОС Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

CC BY
33
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МЕТОД ТРАНСЛЯЦИИ / ФАЗОВЫЕ РАВНОВЕСИЯ / КОМПОНЕНТЫ / ДИАГРАММА / ГЕОМЕТРИЧЕСКИЕ ОБРАЗЫ / НОНВАРИАНТНЫЕ ТОЧКИ / МОНОВАРИАНТНЫЕ КРИВЫЕ / ДИВАРИАНТНЫЕ ПОЛЯ

Аннотация научной статьи по химическим наукам, автор научной работы — Солиев Л., Умаралии С., Джабборзода Б.

Методом трансляции исследованы фазовые равновесия системы Mg,Ca//SO4,СO3-H2O при 25оС. Установлено, что для неё характерно наличие 3 нонвариантных точек, 7 моновариантных кривых и 5 дивариантных полей. Построена замкнутая фазовая диаграмма исследованной системы.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PHASE EQUILIBRIUM OF SYSTEM MG,CA//SO4,СO3-H2O AT 25ОС

Method of translation a phase is investigational equilibrium of the system Mg,Ca//SO4,СO3-H2O at 25оС. It is set that for her the presence of 3 нонвариантных points, 7 monovarlant curves and 5 bivariant fields, is characteristic. The reserved phase diagram of the investigational system is built.

Текст научной работы на тему «ФАЗОВЫЕ РАВНОВЕСИЯ СИСТЕМЫ MG,CA//SO4,СO3-H2O ПРИ 25ОС»

ХИМИЧЕСКИЕ НАУКИ / ИЛМ^ОИ ХИМИЯ

МУВОЗИНАТ^ОИ ФАЗАГИИ СИСТЕМАИ М&Са// 804,С0З - Н2О ДАР ^АРОРАТИ 25оС

Солиев Л., Умаралии С., Цабборзода Б.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Системаи чоркомпонентаи М§,Са//804,С0з-Н20 яке аз чузъх,ои таркибии системаи панчкомпонентаи К,М§,Са //Б04,С03 - Н2О мебошад. Донистани конуниятх,ои мувозинатх,ои фазагии ин системаро идоракунанда барои дарёфти шароитх,ои оптималии коркарди ашёи минералии табий ва партовх,ои саноатии аз сулфатх,о ва карбонатх,ои калий, магний ва калсий ташкилёфта хеле мух,им мебошад. Аз адабиёти мавчуда [1] бармеояд, ки ин система бо усули хдлшавандагй нопурра омухта шудааст ва бинобар ин далелх,ои ба даст овардашуда имконияти сохтани диаграммаи х,олатии онро намедихдд. Барои муайян намудани мувозинатх,ои фазагии системаи М§,Са//Б04,С03-Н20 дар хдрорати 25оС мо аз усули транслятсия [2,3] истифода кардаем.

Усули транслятсия мувофик ба принсипи мутобикат [4] ва коидаи фазах,ои Гиббс [5] имконияти дар як диаграмма чойгир намудани элементх,ои геометрии системах,ои п ва п + 1 компонентаро фарохдм меоварад. Х,ангоми зиёдшавии компонентнокии система аз п то п+1 элементх,ои геометрии ин система андозаи худро ба як ченак зиёд намуда, ба сатх,и п +1 компонентнокй интикол (транслятсия) мешаванд, ки ин имконият медихдд сохтори система дар ин сатх, пешгуи карда шавад.

Барои муайян намудани мувозинатх,ои фазагии системаи Mg,Ca//S04,С03-H20 бо ёрии усули транслятсия донистани мувозинатх,ои фазагии системах,ои секомпонентаи онро ташкилдихднда зарур аст. Адабиёти мавчуда [6] нишон медихдд, ки ин системах,ои секомпонентаи системаи чоркомпонентаи овардашударо ташкилдихднда нисбатан хуб омухта шудаанд.Системаи чоркомпонентаи тахдикшаванда аз системах,ои секомпонентаи: CaS04-MgS04-H20; CaC0з-MgC0з-H20; CaS04-CaC0з-H20; MgS04-MgC0з-H20; ташкил ёфтааст, ки аз он^о системами CaS04-MgS04-H20; MgS04-MgC03-H20; CaS04-CaC03-H20 бо усули хдлшавандагй [6] нисбатан хуб омухта шудаанд. Тах,лили адабиёт нишон дод, ки системаи CaC03-MgC03-H20 дар хдрорати 250С омухта нашудааст. Бинобар ин далелх,ои мувозинатх,ои фазагии системаи CaCO3-MgC03-H20-ро барои хдрорати 170С [6] истифода намудем. Нуктахои нонвариантй, бо фазахои сахти дар мувозинатбудаи ситемаи мазкур,барои сатхи секомпонентагй, дар чадвали 1 оварда шудааст.

Нуктах,ои нонвариантй бо фазах,ои сахти дар мувозинат будаи системаи

М&Са//8О4,СРз-Н2О дар ^арорати 250С

Нуктахои Фазахои сахти дар Нуктахои Фазахои сахти дар

нонвариантй мувозинат буда нонвариантй мувозинат буда

Системаи CaS04-CaC0з-H20 Системаи CaC0з-MgC0з-H20

Е? Гп + Кал Е1 Дол+Кал

Е? Маг+Дол

Системаи CaS04-MgS04-H20 Системаи MgS04-M gC0з-H20

Е| Эпс+Гп Е^ Эпс+ Маг

Дар чадвал ва минбаъд ишорахои овардашуда чунин маъно доранд: Е-ишораи нуктаи нонвариантй буда, дарачааш нишондихандаи компонентнокии система ва индексаш нишондихандаи раками тартибии нукта аст. Фазахои сахт чунини ишора шудаанд: Эпс-эпсомит MgSO4• 7Н20; Гп-гипс CaSO4• 2Н20;Маг- магнезит MgCO3; Дол- доломит MgCO3 СаС0з; Кал- калсит СаС0з.

Дар асоси далелхои чадвали 1. Диаграммаи схемагии мувозинатхои фазагии системаи

М§,Са//804,С03-Н20 барои харорати 25 С, дар сатхи секомпонентаги, дар шакли призмаи кушода, сохта шудааст (расми 1.)

Са804

1 1 1 Гп ! 1 1 Кал

1 1 У

............ Дол

А 1 1

1 Эпс ! 1 1 1 1 1 Маг

Н;0

СаСОз

МёСОз

Са804

СаСОз

Н;0

Н20

М§804

М§С0з

Н;0

Расми 1. Диаграммаи мувозинатх,ои фазагии системаи М£,Са/^04,С03-Н20 барои х,арорати 25 0С дар сатх,и секомпонентаги

Транслятсияи нуктахои нонвариантии сатхи секомпонента ба сатхи чоркомпонента чунин нуктахои нонвариантии сатхи чоркомпонентаро ба вучуд меоварад:

Е I+Е|_Е|=Гп+Кал+Дол

Е |+Е|_Е|=Эш+Дол+Маг

Е | +Дол Е|=Гп±Эпс+Дол

Дар хамин асос диаграммаи сарбастаи схемагии [7] мувозинатхои фазагии системаи М&Са//804,С03-Н20, барои харорати 25оС, сохта шудаст (расми 2.).

Расми 2. Диаграммаи схемагии мувозинатх,ои фазагии системаи Mg,Ca//S04,С03-Н20 дар х,арорати 25 оС, ки бо усули транслятсия сохта шудааст

Чи хеле, ки аз сохтори диаграмма (расми 2) маълум мегардад аз 7 хатти моновариантие, ки майдонхои кристализатсияи фазахои сахтро махдуд кардаанд, 5-тояш дар натичаи транслятсияи нуктахои нонвариантии сатхи секомпонентаги ба сатхи чоркомпонентагИ хосил шуда, дар диаграмма бо хатхои пунктирИ ифода шудаанд. Фазахои сахти мувозинатии

ба онхо хос ба фазахои сахти мувозинатии нуктахои нонвариантии транслятсияшуда мувофиканд. 2 хатти моновариантии дигар аз байни нуктахои нонвариантии сатхи чоркомпонента гузашта бо хатхои гафси сиёх ишора шудаанд. Барои онхо чунин фазахои сахти мувозинатИ хос мебошанд:

Е^Гп+Дол; Е| =Дол+Эпс. -

Дар чадвали 2 номгуй ва контури майдонх,ои дивариантии системам омухташуда оварда шудаааст.

Ч,адвали 2.

Номгуй ва контури майдонх,ои диварианти системаи М^,Са/^04,С03-Н20 барои

х,арорати 250С

Фазахои сахти дар мувозинат будаи майдонхои дивариантИ Контури майдонхо дар диаграмма ( расми 2) Фазахои сахти дар мувозинат будаи майдонхои дивариантИ Контури майдонхо дар диаграмма ( расми 2)

Гп Е|

Кал -Е?-Са€- 1 1 «Е*-Е|- —

Х,амин тавр, маротибаи аввал бо истифода аз усули тарнслятсия, мувозинатхои фазагии системаи Mg,Ca//S04,С03-H20 дар харорати 25оС муайн карда шуда шуда, диаграммаи схемагии сарбастаи он сохта шудааст. Барои вай дар харорати 25оС 3 нуктаи нонвариантИ, 7 хатти моновариантИ ва 5 майдони дивариантИ хос мебошад.

АДАБИЁТ

1. Справочник экспериментальных данных по растворимости многокомпонентных водно - солевых систем. СПб: Химиздат, 2004г, т.2., кн. 1 -2. 1248с.

2. Солиев Л. Прогнозирование строения диаграмм фазовых равновесий многокомпонентных водно -солевых систем методом трансляции. М:, 1987, 28с. Деп. В ВИНИТИ АН СССР 20.12.87 г, № 8990 - В 87.

3. Солиев Л. Прогнозирование фазовых равновесий в многокомпонентной системе морского типа методом трансляции (книга 1). Душанбе. ТГПУ, 2000, 247с.

4. Горощенко Я.Г. Массцентрический метод изображения многокомпонентных систем. - Киев. «Наукова думка», 1982, 264 с.

5. Аносов В.Я., Озерова М.И., Фиалков Ю.Я. Основы физико- химического анализа.-М. «Наука».-1976.506 с.

6. Справочник экспериментальных данных по растворимости многокомпонентных водно - солевых систем. СПб: Химиздат, 2003, т.1, кн. 1 -2. 1152с.

7. Солиев Л. Схематические диаграммы фозовых равновесий многокопоненых систем.журн. неорган химии АН СССР. 1988, Т.33,№5, с.1305-1310.

ФАЗОВЫЕ РАВНОВЕСИЯ СИСТЕМЫ Mg,Ca//SO4,CO3-H2O ПРИ 25оС

Методом трансляции исследованы фазовые равновесия системы Mg,Ca//SO4,CO3-H2O при 25оС. Установлено, что для неё характерно наличие 3 нонвариантных точек, 7 моновариантных кривых и 5 дивариантных полей. Построена замкнутая фазовая диаграмма исследованной системы.

Ключевые слова: метод трансляции, фазовые равновесия, компоненты, диаграмма, геометрические образы, нонвариантные точки, моновариантные кривые, дивариантные поля.

PHASE EQUILIBRIUM OF SYSTEM Mg,Ca//SO4,CO3-H2O AT 25оС

Method of translation a phase is investigational equilibrium of the system Mg,Ca//SO4,CO 3-H2O at 25оС. It is set that for her the presence of 3 нонвариантных points, 7 monovarlant curves and 5 bivariant fields, is characteristic. The reserved phase diagram of the investigational system is built.

Key words: translation method, phase balances, system, connected diagram, component's , nonvariats points, lines of monovariants, squaires of divariants.

Сведения об авторах:

Солиев Л.-доктор химических наук, профессор кафедры общей и неорганической химии Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни. E-mail: Soliev.Lutfullo@yandex. com.

Умаралии С.- аспирант кафедры общей и неорганической химии Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни.

Джабборзода Б.- аспирант кафедры общей и неорганической химии Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни.

About authors:

Soliev Lutfullo, Doctor of Chemical Sciences, Professor of Department of "General and Inorganic Chemistry ". Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni, Dushanbe, Tajikistan. E-mail: soliev.lutfullo@yandex.com.

Umarali Safarali, aspirant Department of "General and inorganic Chemistry" at Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni, Dushanbe, Tajikistan.

Jabborzoda Barnogul, aspirant Department of "General and inorganic Chemistry" at Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni, Dushanbe, Tajikistan.

МУАЙЯНСОЗИИ МУВОЗИНАТ^ОИ ФАЗАГИИ СИСТЕМАИ nahco3-khco3-ca(hco3)2-h2o дар ^АРОРАТИ 00С

Солиев Л., Низомов И., Мусоцонова Ц., Синои Г.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Системаи чоркомпанентаи иборат аз намакхои гидрокарбонатии натрий, калий ва калсий яке аз кисмхои таркибии системаи панчкомпонентаи №,К,Са/^04НС03-Н20 ба хисоб рафта, конуниятхои халшавандагй ва мувозинатхои фазагии дар он чой дошта, шароитхои оптималии коркарди маъданхои полимерии табий ва партовхои мураккаби техникй, аз он чумла партовхои моеъи саноати истехсоли алюминийро муайян мекунанд [1]. Х,амзамон тахлилили адабиёти мавчуда [2] шаходат медихад, ки системаи чоркомпонентаи №НС03-КНС03-Са(НС03)2-Н20 умуман омухта нашудааст.

Дар ин кор натичаи омузиши системаи чоркомпонентаи ^НСО^КНСО^Са^НСО^-Н^ дар харорати 00С бо ёрии усули транслятсия мавриди мухокима карор дорад. Истифодабарии усули транслятсия дар омузиши системахои бисёркомпонента, мутоби; ба коидаи фазахои Гиббс ва принсипхои асосии тахлили физико-химиявй, [3] аз он чумла принсипи мутобикат [4], ки имконияти дар як диаграмма чойгир намудани элементхои геометрии сатхи n ва n+1-ро дар назар дорад, асоснок кунонида

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.