Научная статья на тему 'O‘ZBЕKISTONDA O‘SADIGAN DORIVOR GENTIANA OLIVIERI GRISEB. NING ELЕMЕNTLAR TARKIBINI O‘RGANISH'

O‘ZBЕKISTONDA O‘SADIGAN DORIVOR GENTIANA OLIVIERI GRISEB. NING ELЕMЕNTLAR TARKIBINI O‘RGANISH Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
1
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Dorivor Gentiana Olivieri Griseb yer ustki qismi / makro-i mikroelementlar / induktiv ravishda bog‘langan mass-spektrometriya / zaharli og‘ir metallar / Medicinal Gentiana Olivieri Griseb aboveground part / macro-and microelements / inductively coupled mass spectrometry / toxic heavy metals

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Toshtemirova Charos Toshtemirovna, Normaxamatov Nodirali Soxobataliyevich

Tadqiqotlar natijasida dorivor Gentiana Olivieri Griseb. Yer ustki qismida 61 ta elementlar aniqlangan. O‘rganilayotgan xomashyolar tarkibidagi zaharli og‘ir metallar (As, Pb, Cd) Jahon Sog‘liqni saqlash tashkiloti, RF ning XIV Davlat farmakopeyasi, dorivor o‘simlik xomashyosi va ular asosida tayyorlangan preparatlar, o‘simlik asosidagi biologik faol qo‘shimchalar uchun SanPin 1.10.7 tomonidan qabul qilingan ruxsat etilgan me’yorlar chegarasida ekanligi aniqlandi. Shuningdek Hg element aniqlanmadi.Olingan natijalar xomashyolarning kimyoviy tavsifi va ularni keyinchalik standartlash uchun qo‘llaniladi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE MEDICINE GENTIANA OLIVIERI GRISEB, GROWING IN UZBEKISTAN. 'S ELEMENT STUDY

As a result of the research, the medicinal plant Gentiana Olivieri Griseb. Sixty-one elements have been identified in the aboveground part. It has been established that the toxic heavy metals (As, Pb, Cd) in the studied raw materials are within the permissible limits for medicinal plant raw materials and preparations based on them, as well as biologically active additives based on them, adopted by SanPiN 1.10.7 for the World Health Organization, the XIV State Pharmacopoeia of the Russian Federation. The Hg element was also not detected. The results obtained will be used for the chemical characteristics of the raw materials and their subsequent standardization

Текст научной работы на тему «O‘ZBЕKISTONDA O‘SADIGAN DORIVOR GENTIANA OLIVIERI GRISEB. NING ELЕMЕNTLAR TARKIBINI O‘RGANISH»

IF = 7.921

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz

THE MEDICINE GENTIANA OLIVIERI GRISEB, GROWING IN UZBEKISTAN. S ELEMENT STUDY

Toshtemirova Charos Toshtemirovna Normakhamatov Nodirali Sohobataliyevich

Tashkent Pharmaceutical Institute, Oybek Street, 45, Tashkent, 100015 (Uzbekistan) *e-mail: toshtemirovac@gmail.com https://doi.org/10.5281/zenodo.13932920

ARTICLE INFO

Received: 08th October 2024 Accepted: 14th October 2024 Online: 15th October 2024

KEYWORDS Medicinal Gentiana Olivieri Griseb aboveground part, macro-and microelements, inductively coupled mass spectrometry, toxic heavy metals.

ABSTRACT

As a result of the research, the medicinal plant Gentiana Olivieri Griseb. Sixty-one elements have been identified in the aboveground part. It has been established that the toxic heavy metals (As, Pb, Cd) in the studied raw materials are within the permissible limits for medicinal plant raw materials and preparations based on them, as well as biologically active additives based on them, adopted by SanPiN 1.10.7 for the World Health Organization, the XIV State Pharmacopoeia of the Russian Federation. The Hg element was also not detected. The results obtained will be used for the chemical characteristics of the raw materials and their subsequent standardization.

ЛЕКАРСТВО GENTIANA OLIVIERI GRISEB, РАСТУЩЕЕ В УЗБЕКИСТАНЕ.

ИЗУЧИТЬ ЭЛЕМЕНТНЫЙ СОСТАВ

Тоштемирова Чарос Тоштемировна Нормахаматов Нодирали Сохобаталиевич

Ташкентский фармацевтический институт, ул. Ойбека, 45, Ташкент, 100015

(Узбекистан) *e-mail: toshtemirovac@gmail.com https://doi.org/10.5281/zenodo.13932920

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 08th October 2024 Accepted: 14th October 2024 Online: 15th October 2024

KEYWORDS Лекарственная надземная часть Gentiana Olivieri Griseb, макро-и

микроэлементы, индуктивно связанная масс-спектрометрия,

В результате проведенных исследований были получены лекарственные растения Gentiana Olivieri Griseb. В надземной части обнаружены 61 элемент. Определено, что токсичные тяжелые металлы (Лэ,, Pb, Cd) в исследуемом сырье находятся в пределах допустимых норм, принятых Всемирной организацией здравоохранения, XIV Государственной фармакопеей РФ, для лекарственного растительного сырья и препаратов на их основе, биологически активных добавок на растительной основе СанПин 1.10.7. Также

ядовитые металлы.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz

тяжелые не обнаружен элемент Нд. Полученные результаты будут использованы для химической характеристики сырья и их последующей стандартизации.

OZBEKISTONDA OSADIGAN DORIVOR GENTIANA OLIVIERI GRISEB. NING

ELEMENTLAR TARKIBINI ORGANISH

Toshtemirova Charos Toshtemirovna Normaxamatov Nodirali Soxobataliyevich

Toshkent farmatsevtika instituti, Oybek ko'chasi, 45 uy., Toshkent, 100015 (O'zbekiston)

*e-mail: toshtemirovac@gmail.com https://doi.org/10.5281/zenodo.13932920

ARTICLE INFO

Received: 08th October 2024 Accepted: 14th October 2024 Online: 15th October 2024

KEYWORDS Dorivor Gentiana Olivieri Griseb yer ustki qismi, makro-i mikroelementlar, induktiv ravishda bog'langan mass-spektrometriya, zaharli og'ir metallar.

ABSTRACT

Tadqiqotlar natijasida dorivor Gentiana Olivieri Griseb. Yer ustki qismida 61 ta elementlar aniqlangan. O'rganilayotgan xomashyolar tarkibidagi zaharli og'ir metallar (As, Pb, Cd) Jahon Sog'liqni saqlash tashkiloti, RF ning XIV Davlat farmakopeyasi, dorivor o'simlikxomashyosi va ular asosida tayyorlangan preparatlar, o'simlik asosidagi biologik faol qo'shimchalar uchun SanPin 1.10.7 tomonidan qabul qilingan ruxsat etilgan me'yorlar chegarasida ekanligi aniqlandi. Shuningdek Hg element aniqlanmadi.Olingan natijalar xomashyolarning kimyoviy tavsifi va ularni keyinchalikstandartlash uchun qo'llaniladi.

Tadqiqotning dolzarbligi: Dori vositalarining turlari va sonining tobora ko'payib borishi natijasida ularning tahlil usullari ham takomillashtirish dolzarb muammoga aylanmoqda. Element tahlili usuli aynan zamonaviy tahlil usullariga kirib, hozirgi vaqtda asosan alternativ usul sifatida, hamda ilmiy tekshirish usullari sifatida keng foydalanilmoqda[1,2].

Oxirgi yillarda adabiyotlarda o'simliklardan olingan preparatlarning element tahlili amalga oshirilishi uchramoqda. [3,4]. Bu o'simliklarda uchraydigan makro va mikro elementlarning organik bog'langan holidagiga va organizm tomonidan oson o'zlashtirilishiga bog'liq. Ayni paytda dorivor preparatlarda va boshqa preparatlarda kadmiy va qo'rg'oshin kabi ta'siri og'ir metallarning bor yo'qligini tekshirish talab qilinadi. [5].

Tadqiqot maqsadi: dorivor Gentiana Olivieri Griseb. yer ustki qismida elementlar tarkibini o'rganish.

Materiallar va usullar. Mineralizatsiya eritmani Perkin Elmer firmasining ISP-MS (Nexion 2000) induktiv bog'langan plazmali mass-spektrometrda (yoki shunga o'xshash hollarda), namunalarning tarkibidagi makro va mikro elementlari miqdoriy jixatdan tahlili o'tkazildi. Aniqlash jarayonida namunaning massasi va suyultirish qiymatlari kiritildi va pribor o'zi olingan natijalarni qayta hisoblab aniqlik darajasi undan chetlanish (RSD) qiymatlarini hisoblab berdi.

Makroelementlardan eng ko'p miqdorda K, P, Na, Mg, Ca, Fe elementlari saqlanishi aniqlandi. Mikro elementlardan bor, marganets mutloq ustunlikni ko'rsatgan bo'lsada Zn, Co,

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz

IF = 7.921

Ti, Cu, Sr, Ba, Rb elementlari ham e'tiborga molik darajadagi konsentratsiyaga ega ekanligi aniqlandi. Eng kam miqdorda terbiy, indiy, lyutetsiy elementlari saqlanganligini ko'rish mumkin[6,7].

1-jadvaldan ko'rinib turibdiki, o'simlik tarkibida hayot uchun kerakli elementlar, xususan temir (170g/t), rux (33,0 g/t), kaliy (12000g/t), natriy (660g/t), magniy (2400 g/t), kalsiy (7500 g/t), va bu narsa o'rganilayotgan o'simlikning qimmatli biologik ahamiyatga ega ekanligini ko'rsatadi.

1-Jadval. Gentiana Olivieri Griseb. o'simligining yer ustki qismining element tarkibi

№ Element Miqdori g/t № Element Miqdori g/t

1. Alyuminiy 850 2. Molibden 2,90

3. Kaliy 12000 4. Niobiy 0,014

5. Kalsiy 7500 6. Neodim 0,220

7. Magniy 2400 8. Nikel 2,90

9. Natriy 660 10. Qo'rg'oshin 1,30

11. Fosfor 5900 12. Prazeodim 0,070

13. Kumush 0,100 14. Rubidiy 0,940

15. Oltin 0,012 16. Surma 0,10

17. Bor 46,0 18. Selen 050

19. Bariy 42,0 20. Samariy 0,058

21. Berilliy 0,019 22. Qalay 0,10

23. Vismut 0,01 24. Stronsiy 40,0

25. Kadmiy 0,005 26. Tantal 0,08

27. Seriy 0,10 28. Terbiy 0,005

29. Kobalt 0,430 30. Toriy 0,069

31. Xrom 1,10 32. Titan 5,80

33. Seziy 0,064 34. Talliy 0,015

35. Mis 4,70 36. Tuliy 0,01

37. Dispoziy 0,034 38. Uran 0,072

39. Erbiy 0,01 40. Vanadiy 0,700

41. Evropiy 0,022 42. Volfram 0,01

43. Temir 170 44. Ittriy 0,190

45. Galliy 0,380 46. Itterbiy 0,01

47. Gadoliniy 0,050 48. Skandiy 0,220

49. Gafniy 0,04 50. Indiy 0,005

51. Golmiy 0,006 52. Rux 33,0

53. Lantan 0,300 54. Sirkoniy 0,120

55. Litiy 1,30 56. Tellur 0,50

57. Lyutetsiy 0,01 58. Reniy 0,05

59. Marganets 34,0 60. Platina 0,05

61. Mishyak 1,90

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz

IF = 7.921

Foydali mikro- va makro-elementlar bilan bir qatorda preparatda toksik og'ir metallar — kadmiy (0,005 g/t), qo'rg'oshin (1,30 g/t) mavjud bo'lib va simob esa umuman aniqlanmadi bunda sanitariya me'yorlarida ruxsat etilgan o'simlik asosida olingan preparatlarga qo'yilgan talablardan oshib ketmadi.

Xulosa: tadqiqot natijasida, ilk bor Jizzax viloyati Baxmal tumani tog'li hududlaridan terib olingan o'simlikning mikro va makro-elementlari O'zbekiston Fanlar Akademiyasi qoshidagi Bioorganik kimyo ilmiy tekshirish institutida tahlil qilinganida, tahlil natijasida 61 mineral elementlar mavjudligi aniqlandi.

References:

1. Дьякова Н.А. ИЗУЧЕНИЕ ЭЛЕМЕНТНОГО СОСТАВА ПОЛЫНИ ГОРЬКОЙ ЕСТЕСТВЕННОГО ФИТОЦЕНОЗА ВОРОНЕЖСКОЙ ОБЛАСТИ// Ульяновский медико-биологический журнал. -2022.-№ 3. С. 156-165. DOI 10.34014/2227-1848-2022-3-156-165

2. Определение элементного состава почв, грунтов и донных отложений атомно-эмиссионным и масс-спектральным методами анализа. Отраслевая методика III категории точности. - Москва, 2009.

3. Государственная фармакопея Российской Федерации XIII изд. М., 2016. [Электронное издание]. URL: https://www.rosminzdrav.ru/poleznye-resursy/gosudarstvennaya-farmakopeya-rossiyskoy-federatsii-xiii-izdaniya, доступ свободный (18.11.2018).

4. D.K.Pulatova, A.I.Mamasoliev, F.F.Urmanova, Sh.B.Murotov STUDY OF FREE AMINO ACIDS AND ELEMENTAL COMPOSITION OF COMMON BARLEY GRAINS AND ITS DRY EXTRACTZ/Химия растительного сырья.-2023. -№1. С. 233-238.

5. Количественный химический анализ почв. Методика выполнения измерений содержания металлов в твердых объектах методом спектрометрии с индуктивно-связанной плазмой. ПНДФ 16.1:2.3:3.11-98. - М.: 1998.

6. 8.World Health Organization et al. National policy on traditional medicine and regulation of herbal medicines: Report of a WHO global survey. Geneva, 2005. 168 p.

7. ОФС 1.5.3.0009.15. Определение содержания тяжелых металлов и мышьяка в лекарственном растительном сырье и лекарственных растительных препаратах. Государственная фармакопея Российской Федерации XIV изд. [Электронный ресурс]. URL: http://resource.rucml.ru/feml/pharmacopia/14 2/HTML/555/index.html.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.