CC BY
4INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© Q.P. Nurdinov1H_
1Andijon davlat universiteti, Andijon, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: mazkur maqola O'rta Osiyo xalqlarining boy musiqa merosi va ularning o'zaro integratsiyasi masalalariga bag'ishlanadi. Unda hududiy xalqlar musiqasining umumiy va o'ziga xos jihatlari, musiqiy an'analar o'zaro ta'sirini kuchaytirgan omillar va tarixiy bosqichlar tahlil qilinadi. Tadqiqotda musiqiy janrlar va uslublarning uyg'unlashuv jarayoni, etnomusiqashunoslik yondashuvlari asosida ko'rib chiqiladi. Shuningdek, maqolada madaniyatlararo aloqalar natijasida paydo bo'lgan musiqiy yangiliklar va ularning xalq an'analari bilan o'zaro bog'liqligi yoritiladi. Natijada, O'rta Osiyo musiqa madaniyati rivojida integratsiyaning o'rni va ahamiyati ko'rsatiladi.
MAQSAD: ushbu maqolaning maqsadi O'rta Osiyo xalqlarining musiqa madaniyatidagi o'zaro integratsiyaning mohiyatini va ahamiyatini ilmiy asosda tadqiq etish, musiqiy an'analar, janrlar va uslublarning o'zaro ta'sirini tahlil qilish hamda bu jarayonning madaniy rivojlanishdagi o'rnini aniqlashdan iborat.
MATERIALLAR VA METODLAR: ushbu tadqiqotda O'rta Osiyo xalqlarining musiqa madaniyatini o'rganishda zamonaviy va klassik etnomusiqashunoslik yondashuvlari qo'llanildi. Tadqiqotning asosiy metodlari sifatida tarixiy tahlil, qiyosiy-tahliliy metod va musiqashunoslikka oid adabiyotlar bilan ishlash usullari tanlandi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: o'rta Osiyo xalqlarining musiqa madaniyatini o'rganish jarayoni shuni ko'rsatadiki, bu hududdagi musiqiy integratsiya asosan tarixiy, madaniy va ijtimoiy omillar ta'sirida rivojlangan. Savdo yo'llari, xususan, Buyuk Ipak yo'li orqali xalqlar o'rtasida madaniy almashinuvlar yuz bergan va bu, o'z navbatida, musiqiy an'analar, janrlar va ijrochilik uslublarining o'zaro boyishiga olib kelgan. Musiqaning umumiy muloqot vositasi sifatidagi roli O'rta Osiyo xalqlari o'rtasidagi birligini ta' minlashga xizmat qilgan.
XULOSA: O'rta Osiyo xalqlarining musiqa madaniyati o'zaro boy tarixiy va madaniy integratsiyaning yorqin namunasidir. Tadqiqot davomida aniqlanishicha, bu hudud xalqlari o'rtasidagi musiqiy aloqalar asosan tarixiy omillar, xususan, Buyuk Ipak yo'li orqali amalga oshgan savdo va madaniy almashinuvlar ta'sirida shakllangan. Musiqiy janrlar va ijrochilik uslublarining o'zaro ta'sirlanishi natijasida boyib borgan madaniy meros xalqlarning o'ziga
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №9
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
xos milliy musiqasini saqlab qolish bilan birga, yangi musiqiy shakllar yaratishga ham imkon bergan.
Kalit so'zlar: o'rta Osiyo, musiqa madaniyati, integratsiya, etnomusiqashunoslik, musiqiy janrlar, madaniyatlararo aloqa, musiqiy meros.
Iqtibos uchun: Nurdinov Q.P. O'rta Osiyo xalqari musiqa madaniyatining o'zaro integeratsiyasi. // Inter education & global study. 2024. №9. B.320-326.
ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ МУЗЫКАЛЬНОЙ КУЛЬТУРЫ НАРОДОВ ЦЕНТРАЛЬНОЙ
АЗИИ_
© К.П. Нурдинов1И
Андижанский государственный университет, Андижан, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: данная статья посвящена богатому музыкальному наследию народов Центральной Азии и их взаимной интеграции. Анализируются общие и специфические стороны музыки региональных народов, факторы, усилившие взаимодействие музыкальных традиций, исторических этапов. В исследовании рассматривается процесс гармонии музыкальных жанров и стилей на основе этномузыкологических подходов. Также в статье освещаются музыкальные новации, возникшие в результате межкультурных контактов и их взаимосвязи с народными традициями. В результате показаны роль и значение интеграции в развитии музыкальной культуры Центральной Азии.
ЦЕЛЬ: целью данной статьи является на научной основе исследовать сущность и значение взаимной интеграции в музыкальной культуре народов Центральной Азии, проанализировать взаимодействие музыкальных традиций, жанров и стилей, определить место этот процесс в культурном развитии.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в работе использованы современные и классические этномузыкологические подходы к изучению музыкальной культуры народов Центральной Азии. В качестве основных методов исследования были выбраны исторический анализ, сравнительно-аналитический метод и методы работы с музыковедческой литературой.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: процесс изучения музыкальной культуры народов Центральной Азии показывает, что музыкальная интеграция в этой области развивалась преимущественно под влиянием исторических, культурных и социальных факторов. Культурные обмены происходили между народами по торговым путям, в частности по Великому Шелковому пути, а это, в свою очередь, приводило к взаимному обогащению музыкальных традиций, жанров и стилей исполнения. Роль музыки как общего средства общения служила обеспечению единства народов Средней Азии.
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 9
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №9
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: музыкальная культура народов Центральной Азии является ярким примером богатой исторической и культурной интеграции. В ходе исследования было установлено, что музыкальные связи между народами этого региона в основном формировались под влиянием исторических факторов, в частности, торговых и культурных обменов, осуществлявшихся по Великому Шелковому пути. Культурное наследие, обогатившееся в результате взаимодействия музыкальных жанров и стилей исполнения, позволило сохранить уникальную национальную музыку народов, а также создать новые музыкальные формы.
Ключевые слова: центральная Азия, музыкальная культура, интеграция, этномузыковедение, музыкальные жанры, межкультурная коммуникация, музыкальное наследие.
Для цитирования: Нурдинов К.П. Взаимодействие музыкальной культуры народов Центральной Азии. // Inter education & global study. 2024. №9. С. 320326.
INTERACTION OF MUSIC CULTURE OF CENTRAL ASIAN PEOPLE_
© Patidinovich N. Qamardin1®
1Andijan State University, Andijan, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: this article is devoted to the rich musical heritage of the peoples of Central Asia and their mutual integration. It analyzes the general and specific aspects of the music of regional peoples, the factors that strengthened the interaction of musical traditions, and historical stages. The study examines the process of harmony of musical genres and styles based on ethnomusicological approaches. Also, the article highlights the musical innovations that have emerged as a result of intercultural contacts and their interrelationship with folk traditions. As a result, the role and importance of integration in the development of Central Asian music culture is shown.
PURPOSE: the purpose of this article is to research the essence and importance of mutual integration in the music culture of the peoples of Central Asia on a scientific basis, to analyze the interaction of musical traditions, genres and styles, and to determine the place of this process in cultural development. .
MATERIALS AND METHODS: In this study, modern and classical ethnomusicological approaches were used to study the music culture of the peoples of Central Asia. Historical analysis, comparative-analytical method and methods of working with musicology literature were selected as the main research methods.
DISCUSSION AND RESULTS: the process of studying the music culture of the peoples of Central Asia shows that musical integration in this area has developed mainly under the influence of historical, cultural and social factors. Cultural exchanges took place
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 9
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
between nations through trade routes, particularly the Great Silk Road, and this, in turn, led to the mutual enrichment of musical traditions, genres, and performance styles. The role of music as a common means of communication served to ensure unity among the peoples of Central Asia.
CONCLUSION: The musical culture of the peoples of Central Asia is a bright example of rich historical and cultural integration. During the research, it was found that the musical relations between the peoples of this region were mainly formed under the influence of historical factors, in particular, the trade and cultural exchanges carried out through the Great Silk Road. The cultural heritage, enriched as a result of the interaction of musical genres and performance styles, allowed to preserve the unique national music of the peoples, as well as to create new musical forms.
Key words: Central Asia, music culture, integration, ethnomusicology, musical genres, intercultural communication, musical heritage.
O'rta Osiyo xalqlarining musiqa madaniyati azaldan o'ziga xos va boy merosga ega bo'lib, bu hududning tarixiy va madaniy o'zaro aloqalari ko'p asrlik an'analar bilan boyigan. Ushbu hududda yashovchi turli xalqlarning musiqa san'ati ularning turmush tarzi, d iniy e'tiqodlari va tarixiy rivojlanish omillari bilan chambarchas bog'liq holda shakllangan. Musiqa, xalqlarning o'z madaniyatini ifoda etuvchi va boshqalarga tanituvchi muhim vosita bo'lib, ko'plab an'anaviy janrlar va ijrochilik uslublarini yaratishga sabab bo'lgan.
O'rta Osiyo xalqlari o'rtasida yuz bergan tarixiy jarayonlar, xususan, savdo yo'llari, madaniy aloqalar va migratsiya oqibatida musiqiy an'analar o'zaro ta'sirlanib, integratsiyaning ko'p qirrali manzarasini shakllantirgan[4, 89]. Musiqaning til, din va boshqa ijtimoiy farqlardan mustasno bo'lgan umumiy muloqot vositasi sifatidagi roli bu madaniy bog'liqlikni yanada kuchaytirgan. Shu bois, O'rta Osiyo xalqlarining musiqa madaniyati nafaqat o'z milliy xususiyatlarini, balki o'zaro integratsiyaning samarasini ham aks ettiradi.
Mazkur maqola O'rta Osiyo xalqlarining musiqiy madaniyatidagi o'zaro integratsiyaning ahamiyatini, rivojlanish bosqichlarini hamda bu jarayonning zamonaviy musiqiy san'atga ta'sirini chuqur o'rganishni maqsad qilgan.
Ushbu tadqiqotda O'rta Osiyo xalqlarining musiqa madaniyatini o'rganishda zamonaviy va klassik etnomusiqashunoslik yondashuvlari qo'llanildi. Tadqiqotning asosiy metodlari sifatida tarixiy tahlil, qiyosiy-tahliliy metod va musiqashunoslikka oid adabiyotlar bilan ishlash usullari tanlandi.
Birinchidan, tarixiy tahlil orqali O'rta Osiyo xalqlarining musiqiy an'analari va ularning rivojlanish jarayonlari o'rganildi. Bu usul yordamida turli davrlarning musiqiy madaniyatidagi o'zgarishlar, savdo yo'llari va madaniy almashinuvlarning musiqiy integratsiyaga ta'siri tahlil qilindi.
For citation: Patidinovich N. Qamardin. (2024) 'Interaction of music culture of central Asian people', Inter education & global study, (9), pp. 320-326. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Ikkinchidan, qiyosiy-tahliliy metoddan foydalanib, O'rta Osiyo xalqlarining musiqa madaniyatidagi umumiy va o'ziga xos jihatlar o'rganildi. Ushbu metod orqali musiqiy janrlar va ijrochilik uslublarining uyg'unlashuv jarayoni, turli xalqlarning musiqiy an'analari o'rtasidagi bog'liqlik tahlil qilindi.
Shuningdek, musiqashunoslikka oid ilmiy adabiyotlar, etnografik ma'lumotlar va xalq musiqasiga oid tadqiqotlar o'rganilib, musiqiy merosning zamonaviy global jarayonlarga ta'siri ko'rsatildi. Intervyu va xalq musiqasi namunalarini tinglash orqali amaliy ma teriallar tahlil qilinib, musiqiy janrlarning integratsiyadagi roli va o'ziga xosliklari chuqur o'rganildi.
Bu metodlar tadqiqot natijalarini aniq va ishonchli qilish, O'rta Osiyo xalqlarining musiqiy integratsiyasini keng ko'lamda va chuqur tahlil qilish imkonini beradi.
O'rta Osiyo xalqlarining musiqa madaniyati bo'yicha olib borilgan tadqiqotlar muhim ilmiy manbalarni tashkil qiladi. Etnomusiqashunoslik sohasida taniqli olimlar tomonidan yozilgan asarlar O'rta Osiyo musiqasining turli xil janrlari, ijrochilik uslublari va an'analarini keng tahlil etgan. Ayniqsa, A. Z. Matyakubov[3, 78] va boshqa musiqashunoslarning ishlari O'rta Osiyo musiqiy an'analarining shakllanishi, tarixi va rivojlanish omillarini yoritib beradi.
Bundan tashqari, O'rta Osiyo xalqlari musiqiy merosining o'zaro integratsiyasi masalalari bo'yicha tadqiqotlar madaniyatlararo ta'sirni ko'rsatishga qaratilgan. Xorijiy va mahalliy tadqiqotchilar savdo yo'llari, xususan, Buyuk Ipak yo'li orqali madaniy aloqalarning musiqiy yangiliklarga ta'sirini tahlil qilgan. Ushbu tadqiqotlar musiqiy janrlar va ijrochilik uslublarining o'zaro boyish jarayonini, madaniy almashinuvlarning qamrovini ochib beradi.
Shuningdek, zamonaviy yondashuvlar musiqaning xalq madaniyati va milliy o'zlikni saqlab qolishdagi o'rnini ta'kidlaydi. R. S. Shukurov[7, 21] kabi olimlar O'rta Osiyo musiqa madaniyati integratsiyasining zamonaviy global musiqiy maydondagi ahamiyatini alohida tahlil qiladilar. Bu asarlar O'rta Osiyo xalqlarining musiqiy aloqalari, musiqiy janrlarning bir -biriga ta'sirini va umumiy musiqiy merosning shakllanish jarayonini chuqur anglash imkonini beradi.
O'rta Osiyo xalqlarining musiqa madaniyatini o'rganish jarayoni shuni ko'rsatadiki, bu hududdagi musiqiy integratsiya asosan tarixiy, madaniy va ijtimoiy omillar ta'sirida rivojlangan. Savdo yo'llari, xususan, Buyuk Ipak yo'li orqali xalqlar o'rtasida madaniy almashinuvlar yuz bergan va bu, o'z navbatida, musiqiy an'analar, janrlar va ijrochilik uslublarining o'zaro boyishiga olib kelgan[2, 251]. Musiqaning umumiy muloqot vositasi sifatidagi roli O'rta Osiyo xalqlari o'rtasidagi birligini ta'minlashga xizmat qilgan.
Shuningdek, musiqiy janrlar va uslublarning uyg'unlashuv jarayoni bu xalqlarning musiqiy merosini yanada boyitgan. Misol uchun, O'rta Osiyo xalq musiqasida ishlatiladigan ritmlar, ohanglar va cholg'u asboblari ko'pincha o'zaro bog'liq bo'lib, bir xalqning musiqiy an'anasi boshqa xalqlarning musiqasiga sezilarli ta'sir ko'rsatgan. Etnomusiqashunoslik tadqiqotlari ko'rsatganidek, bu jarayon faqat musiqiy merosni saqlab qolish bilan cheklanmay, balki yangi musiqiy shakllarni yaratishda ham asosiy omil bo'lgan[ 6, 64].
Muhokama jarayonida zamonaviy tendensiyalar ham e'tiborga olinadi. O'rta Osiyo xalqlarining musiqiy integratsiyasi globalizatsiya sharoitida yangicha ko'rinish olmoqda.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Musiqa san'ati orqali xalqlar o'rtasidagi aloqalar saqlanib qolayotgani va rivojlanayotgani ta'kidlanadi. Zamonaviy musiqiy ijodda an'anaviy elementlarning uyg'unligi O'rta Osiyo musiqiy madaniyatining o'ziga xosligini saqlab qolish bilan birga, uning global maydondagi ahamiyatini oshirmoqda. Shu bois, O'rta Osiyo xalqlarining musiqiy integratsiyasi madaniy identifikatsiya va xalq an'analarini zamon talablariga mos ravishda rivojlantirishda muhim omil hisoblanadi.
O'rta osiyo xalqari musiqa madaniyati ingeratsiyasining istiqbollari :
O'rta Osiyo xalqlarining musiqa madaniyatini o'rganish kelgusida ko'plab istiqbolli yo'nalishlarni ochib beradi. Avvalo, madaniy integratsiya jarayonlarini chuqur o'rganish nafaqat milliy musiqiy merosni saqlab qolish, balki uni zamonaviy musiqiy tendensiyalarga integratsiya qilish imkoniyatini beradi. Bu esa xalqaro musiqiy maydonda O'rta Osiyo musiqasining nufuzini oshirishga xizmat qiladi.
Bundan tashqari, musiqiy merosni raqamlashtirish va ilmiy arxivlar yaratish orqali musiqiy an'analarni kelgusi avlodlarga yetkazish uchun zamonaviy texnologiyalardan foydalanish istiqbollari mavjud. Bu jarayon milliy musiqani global musiqiy platformalarda targ'ib qilish va jahon miqyosida ommalashtirishga yordam beradi.
Shuningdek, O'rta Osiyo xalqlarining musiqiy merosi asosida yangi ijodiy loyihalar va musiqiy tajribalarni yaratish mumkin. Musiqa san'atining turli yo'nalishlari o'rtasida hamkorlik qilish, xalqaro musiqiy festivallar va konsertlar tashkil etish orqali mintaqaning boy musiqiy an'analari yanada keng ommaga tanitilishi mumkin. Bu nafaqat musiqiy madaniyatni rivojlantirish, balki mintaqaviy madaniy aloqalarni mustahkamlashga ham ijobiy ta'sir ko'rsatadi[1, 47].
O'rta Osiyo musiqa madaniyatining istiqbollari, shuningdek, musiqashunoslik sohasida yangi ilmiy tadqiqotlar olib borish va xalq musiqasining o'ziga xosligini saqlab qolish orqali ko'plab madaniy loyihalar yaratishga qaratilgan. Shu bilan birga, musiqiy o' quv dasturlarini boyitish va yangi pedagogik metodlarni joriy etish orqali musiqiy ta'limni takomillashtirish imkoniyatlari ham mavjud.
O'rta Osiyo xalqlarining musiqa madaniyati o'zaro boy tarixiy va madaniy integratsiyaning yorqin namunasidir. Tadqiqot davomida aniqlanishicha, bu hudud xalqlari o'rtasidagi musiqiy aloqalar asosan tarixiy omillar, xususan, Buyuk Ipak yo'li orqali amalga oshgan savdo va madaniy almashinuvlar ta'sirida shakllangan. Musiqiy janrlar va ijrochilik uslublarining o'zaro ta'sirlanishi natijasida boyib borgan madaniy meros xalqlarning o'ziga xos milliy musiqasini saqlab qolish bilan birga, yangi musiqiy shakllar yaratishga ham imkon bergan.
Shuningdek, integratsiya jarayoni xalqlar o'rtasidagi musiqiy uyg'unlikni ta'minlab, madaniyatlararo aloqalarni mustahkamlagan. Tadqiqot natijalari O'rta Osiyo xalqlarining musiqiy madaniyati global miqyosda ham o'zining ahamiyatini saqlab qolganini ko'rsa tdi. Zamonaviy musiqiy yo'nalishlarda an'anaviy elementlarning mavjudligi bu boy merosning hali ham yashovchan va ijodiy ilhom manbai ekanligini tasdiqlaydi.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Xulosa o'rnida, O'rta Osiyo xalqlarining musiqiy madaniyati nafaqat tarixiy va madaniy o'tmishning guvohi, balki bugungi kunda ham xalqlarni bog'laydigan kuchli madaniy resurs sifatida dolzarb ahamiyat kasb etadi, degan xulosaga kelish mumkin.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Abdullayeva, Z. M. O'rta Osiyo xalqlarining milliy musiqiy asboblari. Toshkent: Adolat, 2013.
2. Ivanov, P. N. O'rta Osiyo musiqa madaniyati etnomusiqashunoslik tadqiqotlari. Moskva: Nauka, 1998.
3. Matyakubov, A. Z. O'rta Osiyo xalqlari musiqasi tarixi va rivojlanish jarayonlari. Toshkent: Fan nashriyoti, 2010.
4. Mahmudov, O. T. Musiqiy etnografiya va an'analar tahlili. Toshkent: Sharq nashriyoti, 2012.
5. Karimov, B. X. Buyuk Ipak yo'li va O'rta Osiyo musiqiy an'analari. Toshkent: Yangi asr avlodi, 2018.
6. Yunusov, S. E. O'zaro musiqiy integratsiya va madaniy almashinuvlar. Toshkent: Ilmiy tadqiqotlar markazi, 2017.
7. Shukurov, R. S. O'rta Osiyo musiqa madaniyatining globalizatsiya sharoitida rivojlanishi. Toshkent: O'zbekiston Madaniyat nashriyoti, 2015.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
^Qamardin Patidinovich Nurdinov, Andijon davlat universiteti o'qituvchisi, [Камардин Патидинович Нурдинов, Преподаватель Андижанского государственного университета], [Qamardin P. Nurdinov, Teacher of Andijan State University]; manzil: O'zbekiston, Andijon sh., Universitet ko'chasi, 129-uy [адрес: Узбекистан, Андижанский район, ул. Университетская, 129], [address: Uzbekistan, Andijan district, University street, 129].
