Научная статья на тему 'O‘QUVCHILARNI KASBGA YO‘NALTIRISHNING IJTIMOIYPSIXOLOGIK XUSUSIYATLAR'

O‘QUVCHILARNI KASBGA YO‘NALTIRISHNING IJTIMOIYPSIXOLOGIK XUSUSIYATLAR Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

CC BY
76
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
O‘smirlik davri / psixoemotsional holat / kognitiv xususiyat / fiziologik rivojlanish / J.Piaje

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Xudoyberdieva Kizlarxon Okmirzaevna

Mazkur ishda o‘quvchilarni kasbga yo‘naltirishning ijtimoiypsixologik xususiyatlari va hozirgi paytda kasb tanlash jarayonida o‘quvchi yoshlarda kuzatiladigan turli xildagi yosh xususiyatlari bilan bog‘liq jihatlar haqida hamda kelajakda o‘zlari sevgan kasbni egallash bilan bog‘liq ko‘nikmalarni shakllantirishga doir omillar haqida so‘z boradi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «O‘QUVCHILARNI KASBGA YO‘NALTIRISHNING IJTIMOIYPSIXOLOGIK XUSUSIYATLAR»

и множественными разрывами смыслов и онтологий у субъекта возникает шизофренический когнитивный хаос, с которым он справиться не может из-за отсутствия у него необходимого эшбиевского разнообразия. Как известно, одна из интерпретаций закона Р.Эшби, гласит: разнообразие управляющей системы должно быть не меньше разнообразия управляемого объекта. Умение специалиста преобразовывать неопределенную или абсурдную информацию в упорядоченную несет ему новый смысл и приводит к выделению энергии и волны интереса, нацеленной на решение проблем.

ЛИТЕРАТУРА:

1. Гиренок Ф.И. Антропологическая катастрофа (odinblago.ru)

2. Хохлова Л.П. Гетерогенез абсурдных структур индивидуального сознания.2020 г. ,4 стр. -Ж.Вестник интегративной психологии вып.20 2020

3. Хохлова Л.П. Трансмодальная субъектная аналитика состояний субъекта, средств познания и объекта. -Материалы VIII Российского философского Конгресса «Философия в полицентричном мире», М.,2022

4. Хохлова Л.П. Развитие операций внутренней речи как основы трансмодального интеллекта.- Сборник статей Международной научно-практической конференции "ПСИХОЛОГИЯ XXI ВЕКА" , 09 сентября 2021г (онлайн конференция), Узбекистан ,Бухара,2021г.

O'QUVCHILARNI KASBGA YO'NALTIRISHNING IJTIMOIY-PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI

Xudoyberdieva Kizlarxon Okmirzaevna

Sirg'ali tibbiyot kolleji katta o'qituvchisi

Annotatsiya: Mazkur ishda o'quvchilarni kasbga yo'naltirishning ijtimoiy-psixologik xususiyatlari va hozirgi paytda kasb tanlash jarayonida o'quvchi yoshlarda kuzatiladigan turli xildagi yosh xususiyatlari bilan bog'liq jihatlar haqida hamda kelajakda o'zlari sevgan kasbni egallash bilan bog'liq ko'nikmalarni shakllantirishga doir omillar haqida so'z boradi.

Kalit so'zlar: O'smirlik davri, psixoemotsional holat, kognitiv xususiyat, fiziologik rivojlanish, J.Piaje.

Аннотatsiя: В данной работе рассмотрены социально-психологические особенности ориентatsiи студентов на профессию и аспекты, связанные с различными возрастными особенностями, наблюдаемыми у студентов в процессе выбора профессии в настоящее время, а также взгляд, связанный с занятием профессия, которую они любят в будущем, обсуждаются факторы, связанные с формированием навыков.

Ключевые слова: Подростковый возраст, психоэмоциональное состояние, когнитивная характеристика, физиологическое развитие, Ж. Пиаже.

Abtfract: In this work, the socio-psychological features of guiding tfudents to the profession and the aspects related to the various age characteritfics observed in the indents in the process of choosing a profession at the present time, and the view related to the occupation of the profession they love in the future the factors related to the formation of skills are discussed.

Key words: Adolescence, psychoemotional tfate, cognitive characteritfic, physiological development, J. Piaget.

Yangi ming yillikda insoniyat faoliyatining ko'plab sohalarida ro'y berayotgan o'zgarishlar ta'limni tashkil etish va sifatiga yangi talablarni qo'ydi. Zamonaviy universitet bitiruvchisi nafaqat maxsus bilim, ko'nikma va ko'nikmalarga ega bo'lishi, balki yutuqlar va muvaffaqiyatlarga ehtiyoj sezishi kerak. Unda bilim to'plashga qiziqish uyg'otish kerak, uzluksiz o'z-o'zini tarbiyalash, chunki doimiy rivojlanayotgan kasbiy ta'lim tizimi malakali mutaxassis tayyorlashning mazmuni, shakllari va usullarining zamonaviy &andartlarga mos kelishini talab qiladi. Ushbu o'zgarishlar munosabati bilan bugungi kunda kasbiy motivatsiya muammosi alohida ahamiyatga ega.

Yoshga bog'liq psixologik davrlashtirishni hisobga oladigan bo'lsak, 17 yosh o'smirlik yoki yoshlik davrining boshlanishi ekanligini ko'rish mumkin, bu odatda oliy o'quv yurtiga kirishga to'g'ri keladi. Talaba bo'lib, shaxs faol ravishda bilimlarni, amaliy kasbiy ko'nikmalarni egallaydi, bu esa shaxsning ichki psixologik resurslarini amalga oshirishni talab qiladi.

O'smirlik davri - bu fiziologik va psixoemotsional rivojlanishning tarkibiy qismlari o'rtasidagi rivojlanish davri. O'smirlik davridagi etakchi faoliyat ta'lim va kasbiy faoliyatdir. Kasbiy o'zini o'zi belgilashga psixologik tayyorlik namoyon bo'ladi:

1) kognitiv psixik jarayonlarni shakllantirishda;

2) shaxsning yo'nalishi, motivlari, e'tiqodlari, ideallari tuzilishini rivojlantirish;

3) individuallik shakllanishini ta'minlaydigan o'z qobiliyatlari, moyilliklari, qiziqishlarini bilish;

4) o'z faoliyatiga tanqidiy munosabat, aks ettirish.

Talabalarning shaxslararo muloqoti o'ziga xos xususiyatga ega - guruhning qadriyat yo'nalishlari nuqtai nazaridan o'z «men» ni amalga oshirish i&agidir. Talabalik davrining asosiy ijtimoiy xususiyati ma'lum bir ijtimoiy guruhga mansub bo'lishga intilishdir. Psixik jarayonlar, hissiy-irodaviy holatlar, o'quvchi yoshidagi shaxsiy xususiyatlar yuqori tashkiliy darajaga ko'tariladi, ong va o'z-o'zini anglash rivojlanadi. Ushbu xususiyatlarni hisobga olgan holda, biz talabalarning shaxslararo muloqotining bir nechta funktsiyalarini ajratib ko'rsatishimiz mumkin:

1) ijtimoiy hayot normalarini o'zlashtirish;

2) bilim, ma'lumot va ijtimoiy hayot tajribasini o'zlashtirish;

3) boshqa odamlarni yanada samarali tushunishga imkon beruvchi his- tuyg'ular almashinuvi;

4) shaxsni jamiyatda amalga oshirish.

Talabalik yillarida psixologik jarayonlar eng jadal davom etadi va qiyinchiliklarni engish uchun ko'p imkoniyatlar ochadi, o'z ichki dunyosini shakllantirishning yakuniy

bosqichi sodir bo'ladi, o'ziga xos individuallik, o'ziga xos shaxsiyat, faoliyat uslubining sifat jihatidan sakrashi sodir bo'ladi. Kognitiv jarayonlar ixtiyoriy o'zini o'zi boshqarish darajasini oshirish orqali yanada samarali natija beradi. J. Piagetning ta'kidlashicha, «o'smirlik mantig'i murakkab izchil tizim bo'lib, bola mantig'idan farq qiladi, u kattalar mantig'ining mohiyatini va ilmiy tafakkurning elementar shakllarining asosini tashkil qiladi».

Talabaning kasbiy rivojlanishining o'ziga xos xususiyati maxsus qobiliyatlarni, kognitiv mexanizmlarni rivojlantirishda namoyon bo'ladi va yakka tartibda shakllanadi va introspektsiya va mulohazalarning paydo bo'lishi va qabul qilinishi uchun zarur shart bo'lib xizmat qiladi. U tomonidan o'quvchining harakatlari, hissiy holatlari, fikrlashlari tahlil qilinadi. Introspektsiya kelajakdagi oila, ijtimoiy tuzum, axloqiy va axloqiy qadriyatlarning ideallarini yaratishda namoyon bo'ladi.

Shu shaklda biz talabalik yoshining o'ziga xos ijtimoiy-psixologik xususiyatlariga ega ekanligini va oliy ta'lim muassasasida samarali ta'lim jarayonini qurish uchun talabalik yoshining xususiyatlarini, yangi psixologik shakllanishlarni, muloqot xususiyatlarini hisobga olish zarurligini ko'ramiz:

bu professional o'zini o'zi belgilash va o'z u^ida faol ishlash, yangi narsalarni o'rganish vaqti;

talabalik yillari o'z-o'zini aniqlash uchun inqiroz davridir;

yoshlar uzoq i^iqbollarni belgilab, hayot rejalarini tuzadilar;

talabalik yillarida muloqot, jumladan, guruhdagi shaxslararo muloqot kabi ijtimoiy-psixologik hodisa amalga oshiriladi;

universitetda muvaffaqiyatli ta'lim faoliyati uchun individual shaxsiy xususiyatlarni hisobga olish kerak: temperament, xarakter, qobiliyat.

Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, mutaxassisning har qanday kasbiy faoliyatdagi samarali faoliyatining asosi - bu muloqotning semantik to'liqligi, o'zaro munosabatlarda tajovuzkorlikning yo'qligi, shaxslararo aloqalarning xayrixohligi kabilarda namoyon bo'ladi. Universitetda o'quv jarayonini talabalik yoshining ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda to'g'ri tashkil etish kommunikativ kompetentsiyani shakllantirish imkonini beradi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

1. Абульханова-Славская К.А. Стратегия жизни. М.: Мысль, 1991. 155 с.

2. Ананьев Б.Г. К психофизиологии студенческого возраста // Современные психолого-педагогические проблемы высшей школы. 1974. Вып. 2. Л.: ЛГУ. С. 3-15.

3. Афанасьева Т.М. Семья. М.: Просвещение, 1988. 286 с.

4. Выготский Л.С. Проблемы развития психики // Выготский Л.С. Собр. соч.: в 6 т. М., 1983. Т. 3. 368 с

5. https://cyberleninka.ru/article/n7

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.