CC BY
0O'QUV FANLARI BO'YICHA JORIY, ORALIQ VA YAKUNIY NAZORATLAR UCHUN SINOV TOPSHIRIQLARINI TAYYORLASHGA KREATIV YONDOSHUV (CHET TILLARINI
O'RGANISH MISOLIDA)
1Abduxamidov Sardor Mardanaqulovich, 2Xoliqova Nilufar Shomurodovna
1Toshkent iqtisodiyot va pedagogika instituti Pedagogika fakulteti v.b., dotsenti Pedagogika
fanlari bo'yicha falsafa (PhD) doktori, 2Boshlang'ich ta'lim yo'nalishi 2-kurs sirtqi 22/35-guruh talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.11211092
Annotatsiya. Ushbu maqolada o'quv fanlaridan joriy, oraliq va yakuniy nazoratlarni tayyorlashda kreativyondashuvning ahamiyati hamda o'quv materialini mustaqil o'zlashtirish, murakkablik darajasi turlicha bo'lgan topshiriqlar, amaliy vazifalarni auditoriyada hamda auditoriyadan tashqarida ijodiy va mustaqil bajarish asosida nazariy bilim, amaliy ko 'nikma va malakalarni shakllantirishga qaratilgan tizimli faoliyat ekanligi ta'kidlangan.
Tayanch so'zlar: mustaqil ta'lim, didaktika, kreativyondashuv, mustaqil ta'lim jarayoni, innovatsion ko'nikma, interfaol metodlar, tizimli yondashuv, tafakkur, darslik, pedagogik texnologiya, didaktika, hamkorlikdagi ta'lim, ta'lim sifati samaradorligi.
Аннотация. В данной статье подчеркивается важность творческого подхода при подготовке к текущим, промежуточным и итоговым экзаменам по учебным предметам и самостоятельного освоения учебного материала, заданий разного уровня сложности, творческого и самостоятельного выполнения практических заданий в аудитории и вне занятий. аудитория, основанная на теоретических знаниях, практическом опыте. Подчеркивается, что это систематическая деятельность, направленная на формирование знаний и умений.
Ключевые слова: самостоятельное обучение, дидактика, творческий подход, самостоятельный образовательный процесс, инновационные умения, интерактивные методы, системный подход, мышление, учебник, педагогическая технология, дидактика, кооперативное обучение, эффективность качества обучения.
Annotation. In this article, the importance of a creative approach in the preparation of current, intermediate and final examinations of academic subjects and independent mastering of educational material, tasks ofdifferent levels of complexity, creative and independent performance of practical tasks in the auditorium and outside the auditorium, based on theoretical knowledge, practical experience It is emphasized that it is a systematic activity aimed at the formation of knowledge and skills.
Keywords: independent education, didactics, creative approach, independent educational process, innovative skills, interactive methods, systematic approach, thinking, textbook, pedagogical technology, didactics, cooperative education, effectiveness of educational quality.
Malakali kadrlar tayyorlashning muhim omillaridan biri - bu ta'lim sifati va samaradorligini oshirishdir. Mamlakatimiz Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Oliy Majlis va O'zbekiston xalqiga yo'llagan Murojaatnomasida ta'lim xizmatlari sifatini oshirish hamda jamiyatni rivojlantirish bo'yicha muhim vazifalarni belgilab berdi. Xususan, prezidentimiz mamlakat salohiyati bilim va tafakkurda ekanligiga urg'u berib, "Ta'lim sifatini oshirish - Yangi
O'zbekiston taraqqiyotiningyakka-yuyagona to'g'riyo'li" ekanligini ta'kidlab o'tdi. Ta'lim sifati va samaradorligini oshirishda o'qitishning zamonaviy usullari, shakl hamda vositalari, o'yin texnologiyalari, muammoli o'qitish, xususan, mustaqil ta'limning noan'anaviy metodlari ham muhim o'rin egallaydi. Mamlakatimizdagi oliy ta'lim muassasalarida talabalarning nazariy va amaliy mustaqil ta'lim olishlari uchun katta imkoniyatlar yaratilgan. Mustaqil ta'lim olishda talaba o'zi mustaqil ravishda adabiyotlar, darsliklar, gazeta va jurnallar, radio va televideniye, elektron darsliklar, o'quv qo'llanmalari, internet resurslari, Ziyonet materiallari va o'quv-uslubiy majmualardan foydalanishi nazarda tutiladi
Ijodiy nutq yondashuvi.
Ushbu yondashuvning maqsadi chet tilida fikrni shakllantirish va shakllantirish usuli va vositasi sifatida ijodiy fikrlashni rivojlantirish va takomillashtirish bilan birga chet tilidagi nutqni o'rgatishdir.
Ushbu yondashuvning standart nutqiy yondashuvdan farqi shundaki, nutq va shartli nutq mashqlarini bajarishda o'quvchining faolligini faollashtirishga yordam beradigan leksik, grammatik va nutq ko'nikmalarini rivojlantirish vositasi sifatida ijodiy fikrlash mavjud.
Bunda nafaqat ijodiy fikrlashni rivojlantirish, balki uni yanada takomillashtirish ham zarur. Natijada ijodiy nutq mahorati va uni rivojlantirish mashqlari atamasini ijodiy nutq deb hisoblashimiz mumkin. Chet tillarni o'qitishda ijodiy yondashishning tavsiya etilgan turlaridan kelib chiqqan holda nutq mahorati va malakasi tushunchalarini bevosita ushbu yondashuv doirasida aniqlash zarur. Shu munosabat bilan, maqola mualliflari ijodiy nutq mahorati tushunchasiga quyidagi ta'rifni taklif qiladilar: ijodiy nutq mahorati - bu amalga oshiriladigan avtomatlashtirilgan harakat.
leksik va grammatik materialni divergent idrok etish va ijodiy amalga oshirish orqali ijodiy munosabat sharoitida mahsuldor-reseptiv faoliyat davomida.
Ijodiy nutq malakalariga kelsak, mualliflar quyidagi ta'rifni beradilar: ijodiy nutq mahorati - bu o'quvchilarning o'zlashtirilgan leksik va grammatik bilimlar va shakllangan bilimlar asosida, topshiriqlarni bajarish uchun ijodiy sharoitlar doirasida nutq faoliyatining barcha turlarida ishtirok etishning favqulodda qobiliyati. ijodiy nutq qobiliyatlari.
Keling, standart nutqni taqqoslashga misollar keltiraylik bo'yicha darslarda qo'llash bosqichida qo'llaniladigan mashqlar chet tillari va vaziyatli topshiriq misolida nutq mashqlari:
Standart o'quv formatidagi situatsion mashq:
Sizning chiptangiz avtobusda ishlamadi. Bunday vaziyatda nima qilishingizni ingliz tilida tushuntiring.
Talabalarning javoblarining taxminiy misollari:
Men chiptani yana suyanishga harakat qilaman, haydovchidan yangi chipta sotib olaman, yangi to'xtashni kutaman va tashqariga chiqaman, turniketdan o'taman.
Vaziyatli ijodiy nutq mashqlari:
Bitta gipotetik, xayoliy holat haqida tasavvur qiling: arqonlar bulutlarga bog'langan va er yuzasiga osilgan. Bunda nima bo'lishi mumkinligini ingliz tilida tushuntiring hol.
Talabaning ingliz tilidagi taxminiy javobiga misol:
Menimcha, bu vaziyatda daraxtlar arqonlarda osmonga ko'tariladi va uylar qurish osonroq
bo'ladi
va daraxtlar kesilmagan yo'llar va atrof-muhitni tejash. Talabaning taxminiy javobining rus tiliga tarjimasi:
Menimcha, bunday vaziyatda daraxtlar arqonda o'sib, osmonga ko'tariladi va uylar va yo'llar qurish osonroq bo'ladi, daraxtlarni kesmasdan, shu bilan atrof-muhitni saqlab qolish. Yuqoridagi misolga asoslanib, biz quyidagilarni aytishimiz mumkin: standart formatdagi vaziyat mashqlari misolida uni hal qilishning favqulodda usuliga ega bo'lmagan vaziyatni hisobga olgan holda, talaba transportdan foydalangan holda, real vaziyatlarda yo'lovchi sifatida shunday holatlarga duch keladi, natijada uning javobi darhol va oddiy bo'ladi. Ushbu topshiriq bilan talaba muammoni hal qilishning g'ayrioddiy yo'lini topish juda qiyin bo'ladi, chunki na vazifaning o'zi, na uning maqsadini belgilash.
Original g'oyalarni yaratish imkoniyatiga hissa qo'shish. Hatto eng ijodiy yechim ham sayohat kartasini egishdir chipta u hali ham turniketda ishlashi uchun yoki uni biriktiring qandaydir o'ziga xos tarzda - bu odatiy holga aylanadi va ajralib turmaydi alohida o'ziga xoslik va o'ziga xoslik. Bundan tashqari, bu vazifa tez-tez sodir bo'lganda, siz to'g'ri tekislikka qayta formatlashingiz mumkin va noto'g'ri echimlar, bu juda zaiflashadi ijodiy bajarish mazmuni.
Vaziyat mutlaqo teskari - ikkinchi misol bilan ijodiy-nutq vaziyat mashqlari, unda ijodiy formatning maqsadli qo'yilishi berilgan, fantazmagorik va absurd vaziyatni o'z ichiga oladi, bu esa o'z navbatida talabani o'zining g'ayrioddiyligi bilan hayratda qoldiradi va qiziqtiradi, uning motivatsiyasini oshiradi;
chunki vaziyatning o'zi butun bir galereyani ifodalovchi cheksiz ko'p ijodiy, g'ayrioddiy yechimlar maydonidir. Mumkin bo'lgan noodatiy javoblar, ularning har biri o'ziga xos tarzda original bo'ladi.ijodiy.
Bu ishning sozlanishi turli formatda, to'g'ri yoki noto'g'ri javobni ko'rsatish maqsadiga ega emas, ularning har biri o'ziga xos tarzda noyob bo'lishi mumkin, bu esa o'z navbatida, xorijiy nutqni ishlab chiqarishni va uni bajarish uchun motivatsiyani faollashtiradi.
Nolingvistik universitetda chet tillarini o'qitishning ijodiy yondashuvini maqola mualliflari tomonidan taklif qilingan muammoli o'qitish usuli bilan taqqoslash tahlilini yakunlab, birinchisining afzalliklari va ikkinchisining kamchiliklarini ta'kidlash kerak. Muammoli o'qitish usulining kamchiliklari: o'quvchilar faoliyatini amalga oshirish natijasiga yo'naltirish vazifalar;
idrok etishning konvergent sharoitida topshiriqni bajarish, uning darajasi chet el nutqini ishlab chiqarishda ravonlik va stixiyalilik darajasini pasaytiradi;
to'g'ri va noto'g'ri javoblar nisbatida topshiriqning bajarilishini nazorat qilish mezonlari; ijodiy (ijodiy bo'lmagan) faoliyatda namoyon bo'ladigan o'rganishning kvazicreativ tabiati; qabul qilish, nazorat qilish va o'rnatish;
spetsifikatsiyaning etarli emasligi va o'rnatishda namoyon bo'ladigan o'qitish mazmunini tizimlashtirish, yuzaki hukmlar shakliga ega bo'lgan nazorat, shartlar, uslublar va vazifalar.Maqola mualliflarining fikriga ko'ra, o'rganishning ijodiy, kvazi-ijodiy xarakterida bo'lgan muammoli usulning kamchiliklariga asoslanib, mualliflar chet tilini o'qitish samaradorligini optimallashtirish uchun ijodiy yondashuvni taklif qiladilar. quyidagilardan iborat:
ishlab chiqarishni faollashtirishga hissa qo'shadigan ravonlik, moslashuvchanlik va o'ziga xoslik darajalarini nazorat qilishda talabalar faoliyatini vazifalarni bajarishning haqiqiy jarayoniga yo'naltirish.
chet tilidagi nutq va uni qabul qilish;
bilan idrok etishning turlicha sharoitlarida vazifani bajarish uchinchisining mavjudligi, ikki tomonlama ikkita nazorat elementining nisbatini buzadigan element (javobning to'g'riligi va noto'g'riligi);
tizimli boshqaruv shaklida muammoli, ijodiy xarakterdagi vazifalarni bajarishda yondashuvni konkretlashtirish va tizimlashtirish.
ularni amalga oshirish va chet tillarini o'qitish jarayonida o'qituvchi tomonidan tegishli ijodiy yo'naltirilgan uslubiy texnika va texnologiyalardan foydalanish ko'rsatkichlari;
pedagogik ijodkorlik chet tillari o'qituvchisining malakasi va uni o'zgartirish chet tillarini o'qitishda ijodiy yondoshuv tushunchalari va ularni o'qitishning ijodiy metodikasi tuzilishiga muvofiq;
maksimallashtirishga e'tibor qaratish talabaning xorijiy nutqini ishlab chiqarish va qabul
qilish;
vazifalarni bajarish maqsadining protsessual xarakterini chet tillarini o'qitish jarayonida nazorat, texnologiyalar, uslublar va munosabatlar nuqtai nazaridan tizimlashtirish.
Chet tillarini o'qitishda ko'rib chiqilgan ijodiy yondashuvni sarhisob qilar ekanmiz, nafaqat o'quv jarayonini, balki uning tizimining tarkibiy qismi sifatida pedagogik kompetentsiyani ham yaratish zarurligini ta'kidlash kerak.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. B.X.Xodjayev. Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti. "Sano-standart". Toshkent. 2017.
2. Djuraev R.X. va boshqalar. Pedagogik atamalar lug'ati. - Toshkent, Fan, 2008.
3. Z.K.Ismoilova. Pedagogikadan amaliy mashg'ulotlar. Fan nashriyoti. Toshkent. 2001.
4. Pedagogika. M.X.Toxtaxodjaeva va boshqalar. - Toshkent O'zbekiston faylasuflari milliy jamiyati, 2010.
5. Hoshimov K., C.Ochil. O'zbek pedagogikasi antologiyasi. O'quv qo'll. I-jild. - T.: O'qituvchi, 2010.
6. I.Yo'ldoshev, S. Muhamedova, Z.Xolmanova, R.Majidova, Sh.Sultonova. Mutaxassislikka kirish. T.: "Barkamol fayz media", 2018.
7. Pedagogika nazariyasi va amaliyoti. B.X.Xodjaev. - Toshkent, "Sanostandart" nashriyoti, 2017.
8. Quronov M. Milliy tarbiya - Toshkent: Ma'naviyat. 2007.
