Научная статья на тему 'НАСЛЕДОВАНИЕ МАССЫ 1000 ЗЕРЕН В ГИБРИДАХ F1 ТВЕРДОЙ ПШЕНИЦЫ'

НАСЛЕДОВАНИЕ МАССЫ 1000 ЗЕРЕН В ГИБРИДАХ F1 ТВЕРДОЙ ПШЕНИЦЫ Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
35
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
богара / твердая пшеница / масса 1000 зерен / гибрид / доминирование / наследственность.

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Мавланов Жавохир Сарвар Угли

В статье представлены результаты генетического анализа массы 1000 зерен 39 гибридов F1 твердой пшеницы для богарных районов.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству , автор научной работы — Мавланов Жавохир Сарвар Угли

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «НАСЛЕДОВАНИЕ МАССЫ 1000 ЗЕРЕН В ГИБРИДАХ F1 ТВЕРДОЙ ПШЕНИЦЫ»

УДК : 633.112.1:631.52

НАСЛЕДОВАНИЕ МАССЫ 1000 ЗЕРЕН В ГИБРИДАХ F1 ТВЕРДОЙ

ПШЕНИЦЫ

Мавланов Жавохир Сарвар угли

Научно-исследовательского института богарного земледелия

В статье представлены результаты генетического анализа массы 1000 зерен 39 гибридов F1 твердой пшеницы для богарных районов.

Ключевые слова: богара, твердая пшеница, масса 1000 зерен, гибрид, доминирование, наследственность.

INHERITANCE OF THE MASS OF 1000 GRAINS IN F1 HYBRIDS OF

DURUM WHEAT

The article presents the results of a genetic analysis of the mass of1000 grains of 39 durum wheat F1 hybrids for rainfed areas.

Keywords: rainfed, durum wheat, weight of1000 grains, hybrid, dominance, heredity.

КАТТЩ БУГДОЙ F1 ДУРАГАЙЛАРИДА 1000 ДОНА ДОН ВАЗНИНИНГ

ИРСИЙЛАНИШИ

Мацолада лалмикор майдонлар учун цаттиц бугдойнинг 39 та F1 дурагайларининг 1000 дона дон вазнининг ирсийланиши тахлил натижалари келтирилган.

Калит сузлар: лалмикорлик, цаттиц бугдой, 1000 дона дон вазни, дурагай, доминантлик, ирсийланиш.

Хрзирги вак;тда республикамизнинг замонавий кишлок; хужалиги бугдой селекционерларидан юкори хрсилли ва ташки му^ит нокулай омилларига

nugaMgu Syrgofi HaBgapu aparumHu TagaS Kugagu. fflyHuHr ynyH SyryHru KyHga Syrgofi cege^uacuga acocufi fiyHagumgapgaH Supu xocuggopguKHu omupumgup.

A.H. HocaTOBCKHH TatKuggamuna, TaSuufi mapourga xapoparnuHr w^opu KyTapuguS KeTumu ycuMguKHuHr penpogyKTuB opraHgapura Tatcup Kypcaragu, ryggam nafiTuga TyguK ypyrgaHMacguKra oguS Kegagu. Arap 6y xogaT goHHHHr Tygumum gaBpuga pyfi Sepca, goHHuHr TygumMafi nyn Sygumu Ky3aragagu. 1000 goHa goH Ba3Hu KaMafiumu xucoSura xocuggopguK Ba goH cu^ara KecKuH TymuS KeTagu [1].

TagKHKOTHHHr Marçcagu - ^OH Ba gyKKaKgu экннgap ugMufi-TagKuKoT uHCTuTyTu Faggaopog ugMufi-Ta^puSa cтaнцнacнga KyproKHuguK MuHTaKagapga KumnoK xy^aguru ugMufi-TagKuKoTgapu xagKapo MapKa3u (ICARDA) Ba YcuMnuKmyHocnuK ugMufi-TagKuKoT uHcraTyragaH KegTupugraH KarraK SyrgofiHuHr aHru HaB HaMyHagapuHu gaga mapornuga Saxogam xaMga KuMMarau xy^aguK Segrugapra эгa SygraH HaB HaMyHagapHu aHuKgaS, ygapHu Maxaggufi HaBgap SugaH gyparafigam ygap acocuga KuMMarau xy^aguK Segrugapra эгa SomgaHrun MaHSagapHu aparum xucoSgaHagu.

MaTepuaggap Ba MeToggap. HgMufi-TagKuKoTgap ^oh Ba gyKKaKgu экннgap ugMufi-TagKuKoT uHcTmyra Faggaopog ugMufi-Ta^puSa cтaнцнacннннг MapKa3ufi Ta^puSa xy^aguru gagMuKop MafigoHuHuHr Kup-agupguK MuHTaKacuga oguS Sopuggu. .HagMuKopguKga KarraK SyrgofiHuHr TamKu MyxuT HoKygafi oMuggapura nugaMgu xaMga KuMMarau xy^aguK Segrugapra эгa Ba xocuggop SomgaHrun MaHSagapHu aparam MaKcaguga oguS Sopuggu. Ta^puSa Ky3aryBgapu, Taxguggap ByryHurra^oK ycuMguKmyHocguK uHcTmyra (BHP, 1984) [2] xaMga Faggaopog ugMufi-Ta^puSa cтaнцнacн ToMoHugaH KaSyg KuguHraH ycgySufi KyggaHMa (2004) [3] Syfiuna ypraHuggu. AHgo3a HaB cu^araga «.HeyKypyM-3» HaBugaH ^ofigagaHuggu. Ta^puSagapgaH oguHraH Hara^agapHuHr MareMaraK Taxgugu B.A.^ocnexoB (1985) ycgySu acocuga aMagra omupuggu [4].

Устунлик даражаси (hp) олинган дурагайларда ирсийланишнинг курсаткичлари F. Petr, K. Frey (1966) ишларида келтирилган формуласидан фойдаланилди [5].

hp= Fi - MP P - MP

hp - ирсийланиш характерининг курсаткичи;

Fi - биринчи авлод дурагайи белгиларининг уртача курсаткичи;

MP - ота-она белгиларининг уртача курсаткичи;

P- энг яхши ота-она белгиларининг уртача курсаткичи;

Агар ирсийланиш характери курсаткичи куйидагича булса;

hp = 0 булса ота-она ва биринчи авлод дурагайига белгиларига мос келади;

hp = 0 дан +1 гача булса ижобий белгининг ота ёки она томонга огиши;

hp = 0 дан -1 гача булса салбий белгининг ота ёки она томонга огиши;

hp = +1 булса ижобий белгининг тулик доминантлиги кузатилади;

hp = +1 дан ката булса гетерозис (юкори доминантлик) кузатилади;

hp = -1 булса салбий белгининг тули; доминантлиги кузатилади;

hp = -1 дан кичик булса депрессия кузатилади.

Натижалар ва уларнинг тахлили. Лалмикорликда катти; бугдойнинг биринчи авлодда дурагай комбинацияларини 1000 дона дон вазни буйича тахлил килинганда 8 тасида юкори даражада доминантлик холати кузатилди. 26 та дурагай комбинациясида кисман доминантлик кузатилган булса, 5 та дурагай комбинацияларида салбий доминантлик хрлати борлиги кайд этилди (жадвал). F1 дурагайларни 1000 дона дон вазни буйича тахлиллар олиб борилганда Леукурум-3 х Omrabi5, Леукурум-3 х Korifla/Aeg, Леукурум-3 х Sebatel, Ёкут-2014 х K-762 (Афг) комбинацияларида юкори доминантлик яьни гетерозис ходисаси кузатилди.

жадвал

Каттик буFдой Fi дурагайларида бошокдаги дон сонининг

ирсийланиши (Галлаорол 2021 й)

№ Дурагай комбинациялар 1000 дона дон вазни, (гр) hp

Она усимлик ? F1 Ота усимлик S

1 Леукурум-3 х Omrabi5 32,5 34,4 33,4 2,33

2 Леукурум-3 х Korifla/Aeg 33,5 35,6 33,0 9,40

3 Леукурум-3 х Younes 32,4 32,6 34,7 -0,83

4 Леукурум-3 х Plc/ruff 31,8 35,6 34,0 2,45

5 Леукурум-3 х Sebatel 34,8 41,0 37,2 4,17

6 Леукурум-3 х K-762 (Афг) 31,8 33,2 30,6 3,33

7 Марварид х Omrabi5 34,9 38,1 37,6 1,37

8 Марварид х Icasyr1/3Bcr 35,2 36,4 36,2 1,40

9 Марварид х Sebatel 35,0 34,8 35,8 -1,50

10 Марварид х Icajoudy 36,8 40,8 40,0 1,50

11 Марварид х Amedakull/Tdic 35,6 36,6 36,9 0,54

12 Ёцут-2014 х K-1592 (Хин) 28,7 35,0 29,7 11,6

13 Ёцут-2014 х K-762 (Афг) 30,3 32,3 31,1 4,00

14 Ёкут-2014 х Joric 69 29,8 31,7 32,8 0,27

15 Ёкут-2014 х Atlast 1 29,3 32,4 33,6 0,44

16 Mrb3/Mna1 х Жаво^ир 32,4 31,3 29,1 0,33

17 Mrb3/Mna1 х Леукурум-3 32,0 32,6 30,3 1,71

18 Mrb3/Mna1 х Ёкут-2014 30,4 29,8 27,8 0,54

Леукурум-3 х Omrabi5 F1 дурагайида (hp=2,33 ) 1000 дона дон вазни оналик шаклида 32,5 г, F1 дурагайида 34,4 г ва оталик шаклида 33,4 г эканлиги тахлили килиниб, F1 дурагай комбинациясида гетерозис (юкрри доминантлик) кузатилди.

Марварид х Sebatel F1 дурагай комбинациясининг 1000 дона дон вазни

оналик шаклида 35,0 г, F1 дурагайда 34,8 г ва оталик шаклида 35,8 г эканлиги

тахлили килинди. Марварид х Sebatel F1 дурагайида (hp=-1,50) депрессия

ходисаси кузатилди.

Ёкут-2014 х Joric 69 F1 дурагайнинг 1000 дона дон вазни оналик шаклида

29,8 г, F1 дурагада 31,7 г ва оталик шаклида 32,8 г эканлиги тахлил килиниб,

Ёкут-2014 х Joric F1 дурагайида (hp=0,27) ижобий белгининг ота ёки она

томонга огиши кузатилди.

Хулоса. Тажриба натижаларидан келиб чикиб шуни хулоса килиш

мумкинки, бугунги кунда лалми майдонларда етиштириладиган бошокли дон

экинлари навларининг махсулдорлик курсаткичлари, жумладан 1000 дона дон

вазни мухим ахамиятга эга хисобланади.

Юкорида келтирилган 1000 дона дон вазни ирсийланиши юкори

курсаткичларга эга булган катиик бугдой F1 дурагайларини лалми ерларда

каттик бугдой селекцияси ва уругчилиги лабораториясининг селекция

жараёнида боскичма-боскич урганиш натижасида каттик бугдойнинг кимматли

хужалик белгиларга эга хамда юкори хосилли янги навлари яратилади.

АДАБИЁТЛАР:

1. Пшеница [Текст]: Биология / А. И. Носатовский. - Москва: Сельхозгиз, 1950 (тип. "Кр. пролетарий"). - 408 с

2. Международный классификатор СЭВ. Ленинград ВИР,1984 й

3. Омонов А.О. ва бошкалар. "Донли экинлар селекцияси ва бошлангич уругчилиги буйича" услубий кулланма. Fаллаорол, 2004й.

4. Доспехов Б.А., Методика полевого опыта. 1985. Москва Агропромиздат. 351с.

5. Petr F., Frey K. Jenoypical cerralation, dominance and heritability of quantitative characters in dats // Crop Sciens, 1966, 63, p. 59-262.

6. Покровская М. Н. и др. ИСХОДНЫЙ МАТЕРИАЛ ТВЕРДОЙ ПШЕНИЦЫ ДЛЯ СЕЛЕКЦИИ НА УСТОЙЧИВОСТЬ К АБИОТИЧЕСКИМ СТРЕССАМ //АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ОБЩЕСТВА, НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ. - 2022. - С. 104-107.

7. Покровская М. Н., Мавланов Ж. С. МОРФОФИЗИОЛОГИЧЕСКИЕ ОЦЕНКИ ЗЕРНОВЫХ КУЛЬТУР В БОГАРНЫХ УСЛОВИЯХ //АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ СОВРЕМЕННОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ. - 2022. - С. 51-55.

8. Xolbazarovich K. K., Sarvarogli M. J., Nikolaevna P. M. Drought and heat tolerance of durum wheat varieties for rainfed conditions of Uzbekistan //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - Т. 10. - №. 5. - С. 599-603.

9. Dilmurodovich D. S. et al. SELECTION OF NEW LINES OF EARLY MATURING AND PRODUCTIVE WINTER BREAD WHEAT FOR RAINFED AREAS //Conference Zone. - 2022. - С. 45-54.

10. Dilmurodov S. D. et al. SELECTION OF BREAD WHEAT LINES SUITABLE FOR RAINFED AREAS WITH LOW RAIN IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN //Моя профессиональная карьера. - 2021. - Т. 1. - №. 20. - С. 90-96.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.