Научная статья на тему 'Нұр-Сұлтан қаласы азиялық этностың ұл студенттерінің антропометриялық зерттеуі'

Нұр-Сұлтан қаласы азиялық этностың ұл студенттерінің антропометриялық зерттеуі Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
13
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Антропометриялық көрсеткіштер / студенттер / Кетле индекі / Пинье индексі / Anthropometric indicators / students / Quetelet index / Pignet index

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Жаннат Муслимовна Базарбаева, Зура Беркутовна Есимсиитова, Сымбат Оспан, Перизат Тлеубекқызы

Мақсаты. Бірінші және төртінші курс студенттерінің антропометриялық көрсеткіштерін зерттеу. Антропометриялық индекстері Кетле және Пинье бойынша 1 курс және 4 курс студенттерінің даму көрсеткіштерін салыстыру және бағалау. Зерттеу әдістері. Антропометриялық құрал-саймандары: бой өлшеу биіктік өлшегішпен, дене салмағын электронды еден таразыларымен, кеуде, бел және жамбас шеңбері сантиметрлік таспамен өлшенді. Өлшеу нәтижелері бойынша орташа арифметикалық шамалар (M), орташа қателер (m) есептелді. Нәтижесі. Нұр-сұлтан қаласы бірінші курс 17-18 жастағы ұлдар соңғы төртінші курс 20-21 жастағы студенттерінің бойы, салмағы, кеуде шеңбері, белі және жамбас шенбері салыстырма түрінде зерттелді. Жүргізілген өлшеулер негізінде Кетле индексі, Пинье индексі есептелді. Қорытынды. Бірінші курс 17-18 жастағы ұлдар соңғы төртінші курс ұлдарынан бойы, салмағы, кеуде шеңбері, белі және жамбас шенбері бойынша сенімді түрде кіші болды. Орта мектепті бітіргеннен кейін ұлдар ересек күйге жетпейді және одан әрі өседі. Кетле және Пинье индексі бойынша студенттер соңғы төртінші курста салмағын қосып мықтылығын көрсетті.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Жаннат Муслимовна Базарбаева, Зура Беркутовна Есимсиитова, Сымбат Оспан, Перизат Тлеубекқызы

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Anthropometric study of young male students of asian ethnicity in the city of Nur-Sultan

Тhe Purpose. of the research is the Comparative study of anthropometric indicators ofthefirst and fourth year students. Comparison and assessment of development indicators of 1st and 4th year students in Quetelet and Pignet indices. Research methods. Anthropometric instruments: height was measured with a height meter, body weight was measured with electronic bathroom scales, chest, waist and hips were measured with a centimeter tape. According to the measurement results, the arithmetic mean values (M) and the mean errors (m) were calculated. Results. Freshmen 17-18 years old in Nur-Sultan were compared in height, weight, chest circumference, waist and hips with students of the last fourth year at the age of 20-21 years. Based on the measurements, the Quetelet and Pignet indices were calculated. Conclusions. First-year boys aged 17-18 were significantly smaller than fourth-year boys in height, weight, chest circumference, waist and hip circumference. After graduating from high school, boys do not reach their final body size and continue to grow. According to the Quetelet and Pignet index, in the last fourth year, students gained weight and were characterized by a strong physique.

Текст научной работы на тему «Нұр-Сұлтан қаласы азиялық этностың ұл студенттерінің антропометриялық зерттеуі»

DOI 10.54500/2790-1203.110.4.2021.21-28 ЕТАМБ 76.33.31

Н¥Р-С¥ЛТАН КАЛАСЫ АЗИЯЛЬЩ ЭТНОСТЫЦ ¥Л СТУДЕНТТЕР1Н1Ц АНТРОПОМЕТРИЯЛЫК ЗЕРТТЕУ1

Ж.М. Базарбаева1, З.Б. Есимсиитова2, С.Н Оспан1, П. Тлеубеккызы3

1Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия ¥лттык Университетг, Казакстан Республикасы, 010000, Нур-Султан к;., Сатбаев кeшесi, 2

2эл-Фараби атындагы Казак ¥лттык Университетi, Казакстан Республикасы, Алматы к., 050040 эл-Фараби дангылы, 71

3«Астана Медицина Университетг» КеАК, Казакстан Республикасы, Нур-Султан к., Бейбггшшк кeшесi, 49А

1Базарбаева Жаннат Муслимовна - биология гылымдарыньщ кандидаты, Л.Н. атындагы Еуразия улттык университетшщ жалпы биология жэне геномика кафедрасынын доцентг Гумилев, Нур-Султан каласы, Омарова 60. Индекс 010000, телефон нем1р1 87013358279.

2Есимсиитова Зура Беркутовна - эл-Фараби атындагы Каз¥У биоалуантYрлiлiк жэне биоресурстар кафедрасынын доцентг, эл-Фараби дацгылы, 71, индекс 050040 \ A15E3B4. 87013869214.

1Оспан Сымбат- Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия улттык университетiнiн 4-курс студентi, Нур-Султан каласы, Омарова 60. Индекс 010000

3Тлеубеккызы Перизат - магистр, КеАК «Астана медицина университета», Гистология жэне цитология кафедрасынын ага окытушысы, Нур-Султан каласы, Бейбггшшк 49А, Индекс 010000, телефон нeмiрi: 87781168892

Максаты. БГршшГ жэне тeртiншi курс студенттерiнiн антропометриялык кeрсеткiштерiн зерттеу. Антропометриялык индекстерi Кетле жэне Пинье бойынша 1 курс жэне 4 курс студенттершщ даму кeрсеткiштерiн салыстыру жэне багалау.

Зерттеу эдктерь Антропометриялык курал-саймандары: бой eлшеу бшкпк eлшегiшпен, дене салмагын электронды еден таразыларымен, кеуде, бел жэне жамбас шенберi сантиметрлiк таспамен eлшендi. влшеу нэтижелерi бойынша орташа арифметикалык шамалар (M), орташа кателер (m) есептелдi.

Нэтижесь Нур-султан каласы бГршшГ курс 17-18 жастагы улдар соцгы тeртiншi курс 20-21 жастагы студенттершщ бойы, салмагы, кеуде шенберi, белi жэне жамбас шенберi салыстырма тYрiнде зерттелдi. ЖYргiзiлген eлшеулер негiзiнде Кетле индека, Пинье индексi есептелдi.

Корытынды. БГршшГ курс 17-18 жастагы улдар соцгы тeртiншi курс улдарынан бойы, салмагы, кеуде шецбер^ белi жэне жамбас шенберi бойынша сенiмдi тYPде кгшГ болды. Орта мектептi бтргеннен кейiн улдар ересек кYЙге жетпейдi жэне одан эрГ eседi. Кетле жэне Пинье индека бойынша студенттер соцгы тeртiншi курста салмагын косып мыктылыгын кeрсететтi.

ТYЙiн свздер: антропометриялык кeрсеткiштер, студенттер, Кетле индекг, Пинье индексг

ANTHROPOMETRIC STUDY OF YOUNG MALE STUDENTS OF ASIAN ETHNICITY IN THE CITY OF NUR-SULTAN

Zh. Bazarbayeva1, Z. Yessimsiitova2, S. Ospan1, P. Tleubekkyzy3

1L.N. Gumilyov Eurasian National University, Republic of Kazakhstan 010000, Nur-Sultan city, Satbaev st.,2

2Al-Farabi Kazakh National University, Republic of Kazakhstan, Almaty, 050040 Al-Farabi Ave.,71

3NcJSC "Astana Medical University", Republic of Kazakhstan 010000, Nur-Sultan city, Beibitshilik st., 49A

1 Zhannat Bazarbayeva - candidate of biological sciences, Associate professor of Department of General Biology and genomics, Eurasian National University named after L.N. Gumilyov, Nur-Sultan city, Satbaev st. 2, Index 010000, phone number 87013358279

2 Zura Yessimsiitova - Associate professor of Biodiversity and Bioresources Department, Al-Farabi Kazakh National University, Ave. al-Farabi 71, Index 050040\A15E3B4. 87013869214.

1 Symbat Ospan - student of Eurasian National University named after L.N. Gumilyov, Nur-Sultan city, Omarova 60. Index 010000

3 Perizat Tleubekkyzy - master degree, Senior tutor of the department of Histology and cytology of NcJSC "Astana Medical University", Nur-Sultan city, Beibitshilik 49A, Index010000, phone number: 87781168892

^e Purpose. of the research is the Comparative study of anthropometric indicators ofthefirst and fourth year students. Comparison and assessment of development indicators of 1st and 4th year students in Quetelet and Pignet indices.

Research methods. Anthropometric instruments: height was measured with a height meter, body weight was measured with electronic bathroom scales, chest, waist and hips were measured with a centimeter tape. According to the measurement results, the arithmetic mean values (M) and the mean errors (m) were calculated.

Results. Freshmen 17-18 years old in Nur-Sultan were compared in height, weight, chest circumference, waist and hips with students of the last fourth year at the age of 20-21 years. Based on the measurements, the Quetelet and Pignet indices were calculated.

Conclusions. First-year boys aged 17-18 were significantly smaller than fourth-year boys in height, weight, chest circumference, waist and hip circumference. After graduating from high school, boys do not reach their final body size and continue to grow. According to the Quetelet and Pignet index, in the last fourth year, students gained weight and were characterized by a strong physique.

Key words: anthropometric indicators, students, Quetelet index, Pignet index.

АНТРОПОМЕТРИЧЕСКОЕ ИССЛЕДОВАНИЕ ЮНОШЕЙ СТУДЕНТОВ АЗИАТСКОЙ НАЦИОНАЛЬНОСТИ ГОРОДА НУР-СУЛТАН

Базарбаева Ж.М1., Есимсиитова З.Б2., Оспан С.Н1, Тлеубеккызы П.3

1Евразийский Национальный университет им. Л.Н. Гумилева, Республика Казахстан 010000, г. Нур-Султан, ул. Сатбаева, 2

2Казахский Национальный университет имени аль-Фараби, Республика Казахстан, Алматы, 050040 пр. аль-Фараби, 71

3НАО «Медицинский университет Астана», Республика Казахстан, 010000, НурСултан, ул. Бейбитшилик 49а.

Назарбаева Жаннат Муслимовна - кандидат биологических наук, доцент кафедры общей биологии и геномики Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева, город Нур-Султан, Омарова 60. Индекс 010000, тел. 87013358279

2Есимсиитова Зура Беркутовна - доцент кафедры биоразнообразия и биоресурсов, Казахский национальный университет им. Аль-Фараби, пр. Аль-Фараби 71, индекс 050040, тел. 87013869214.

1Оспан Сымбат - студент 4 курса Евразийского Национального Университета имtyb Л.Н.Гумилева

3Тлеубеккызы Перизат - магистр, старший преподаватель кафедры гистологии и цитологии НАО «Медицинский университет Астана», г.Нур-Султан, Бейбитшилик 49А, Индекс 010000, тел. 87781168892

Цель. Сравнительное изучение антропометрических показателей студентов первого и четвертого курсов. Сравнение и оценка показателей развития студентов 1 и 4 курсов по индекам Кетле и Пинье.

Методы исследования. Антропометрические инструменты: рост измерялся ростметром, вес тела измерялся электронными напольными весами, окружность груди, талии и бедер измерялась сантиметровой лентой. По результатам измерений были рассчитаны средние арифметические значения (M), средние ошибки (m).

Результаты. Первокурсников 17-18 лет в Нур-Султане сравнили по росту, весу, окружности груди, талии и бедер со студентами последнего четвертого курса в возрасте 20-21 года. На основании измерений были рассчитаны индекы Кетле и Пинье.

Выводы. Юноши-первокурсники в возрасте 17-18 лет были значительно меньше юношей-четверокурсников по росту, весу, окружности груди, талии и окружности бедер. После окончания средней школы мальчики не достигают конечных размеров тела и продолжают расти. Согласно индексу Кетле и Пинье., на последнем четвертом курсе студенты прибавляли в весе и характеризовались крепким телосложением.

Ключевые слова: антропометрические показатели, студенты, индекс Кетле, индекс Пинье.

Author of the correspondence: Bazarbayeva Zhannat Muslimovna - Candidate of Biological Sciences, Associate Professor of General Biology and Genomics, LN Gumilyov Eurasian National University. Nur-Sultan city, Omarova 60. Postal code 010000, telephone number 87013358279; e-mail: bazarbayeva@inbox. ru

Recieved: 27.07.2021 Accepted: 25.11.2021

Bibliographic reference: Нур-Султан каласы азияльщ этностыц ул студентгерiнiн антропометриялык; зертгеуi/Базарбаева Ж.М., Есимсиитова З.Б., Оспан С.Н., Тлеубеккызы П.//Астана медицинальщ журналы. -2021. - № 4 (110). - С. 21-28.

Kipicne

^аз1рг1 кезде студенттердщ денсаулык жагдайын бакылауы зерттеушшерде Yлкен кызыгушылык тудырады. Бул акпарат оку процесш гигиеналык тургыдан дурыс уйымдастыру, дербес сабактар процесшде жеке акыл-ой жэне физикалык белсендшкп жоспарлау жэне калыпка келт1ру Yшiн кажет [1-4]. Университетте окытудыц бастапкы бешмделу кезещнде жасeспiрiм студенттердщ морфофункционалды жагдайын жан-жакты багалау бойынша зерттеулер жеткшказ. Жогары оку орныныц бiрiншi курсына, эдетте, жалпы бiлiм беретiн мектепт бiтiргеннен кейiн 17-18 жас аралыгындагы студенттер кабылданады. Осы жас кезещнде студенттердщ басым кeпшiлiгi есу процестерш негiзiнен аяктайды, уакыт ете физикалык даму керсетюштершщ басым кeпшiлiгi ересек адамныц кeрсеткiш мэндерiне жакындайды [5-7]. Тeртiншi курста 20-21 жастагы ул балалардыц физикалык кeрсеткiштерi эрi карай дамиды. Тeрт жыл студенттiк eмiрдiц аралыгында ул балалардыц антропометриялык кeрсеткiштерiнiц eзгеруiн зерттеу eте мацызды. Артык салмак немесе дене салмагыныц жетюпеушшп салдарынан Yйлесiмдi емес физикалык даму оку кезещнде студенттердщ денсаулыгына эсер етуi мYмкiн [8-11].

Зерттеудщ максаты

Бiрiншi жэне тeртiншi курс студенттершщ антропометриялык кeрсеткiштерiн зерттеу, атап айтканда 1 курс студенттерiн 4 курс студенттерiмен салыстыру болды. Нур -султан каласыныц студенттершщ даму кeрсеткiштерi калай eзгеретiнiн аныктау. Антропометриялык индекстер Кетле, Пинье бойынша 1 курс жэне 4 курс студенттершщ даму кeрсеткiштерiн салыстыру жэне багалау.

Зерттеу эдicтepi жэне нысаны: Нур-султан каласыныц бiрiншi жэне тeртiншi курс ул балалар студенттер^ Студенттер екi топка бeлiндi: 1 топ - бiрiншi курстыц 17-18 жастагы ул балалар; 2 топ - тeртiншi курстыц 20-21 жастагы ул балалар. Барлыгы 60 бала.

Антропометриялык курал-саймандары: бой eлшеу биiктiк eлшегiшпен, дене салмагын электронды еден таразыларымен, кеуде, бел жэне жамбас шецберi сантиметрлiк таспамен eлшендi. Элшеу нэтижелерi бойынша орташа арифметикалык шамалар (M), орташа кателер (m), есептелдi. ЖYргiзiлген eлшеулер непзшде индекстер есептелдi: Кетле индексi, Пинье индекса

Кетле - дене салмагыныц индекс (ДСИ) — адам массасыныц жэне оныц бойыныц сэйкестiк дэрежесш багалауга жэне сол аркылы массаныц жеткiлiксiз, калыпты немесе артык екендшн жанама багалауга мYмкiндiк беретiн шама. Дене массасы индексi келесi формула бойынша аныкталады: m/h2 (m — дене массасы, килограмм, h — дене бойы, метр). Мысалы, адам массасы = 85 кг, бойы = 164 см. Ягни, бул жагдайда дене массасыныц индекса ДМИ = 85 : (1,64x1,64) = 29,7.

Пинье индека бой узындыгынан дене салмагын жэне кеуде шецбершщ кeлемiн алганга тец. Индекс аз болган сайын, организм элсiз болады деп есептелдi. Пинье индексi = бойы (см) - Салмагы (кг) - кеуде шецберi (см). Мысалы, бойы 175 см, салмагы - 60 кг, кеуде шецберь85 см. Пинье Индека = 175-60-85 = 10 (калыпты)

Зерттеу нэтижeлepi мен оларды талдау

Зерттеудщ нэтижесшде орта есеппен ул балалардыц келеа антропометриялык кeрсеткiштерi алынды: дене узындыгы, салмагы, кеуде шецбер^ бел кeлемi, жамбас шецберi (кесте 1).

Кесте 1 - Студенттердщ антропометриялык керсетюштер^ см.

Ыр1нш1 курс Тертшш1 курс

дене узындыгы 177,91±1,57 183±1,95

салмагы 74,25±3,37 88,42±1,53

кеуде шецбер1 96,5±3,67 105,38±1,84

бел келем1 83,08±3,29 90,84±1 ,74

жамбас шецбер1 98, 9±3,12 102 ±2,06

Осы кесте бойынша 1 курс пен 4 курс студенттершщ езгерютерш байкауга болады. Ер балалардьщ орташа бойы 4 курс студентершде 5,09 см. узын екенiн керуге болады. Кеуде келемi 4 курс студенттершде 1 курс студенттерiнен 8,88 см Yлкен екенiн, бел келемi 4 курс студенттерiнде 1 курс студенттершен 7,76 см. Yлкен, ендi жанбас келемi бойынша ер балаларда 4 курс студенттершде 1 курс студенттершен 3,1 см. Yлкен болды.

Осылайша, зерттелген студенттер тобыныц антропометриялык елшеулершщ нэтижелерiн талдау 17-18 жастагы ул балаларда физикалык дамуы элi толы; аякталмаганын жэне 20-21жас;а дешн жалгасатынын керсетедi.

ЖYргiзiлген елшеулер непзшде индекстер есептелдi: Кетле индексi, Пинье индекса

Ер балаларда 17-18 жастагы ягни, 1 курс студенттерiнде дене салмагыныц жеткiлiксiздiгi 2 балада, дене салмагыныц калыптылыгы 13 балада, дене салмагыныц артыктыгы 15 балада керiндi (кесте 2).

Кесте 2 - Кетле индекс бойынша ер балалардыц 17-18 жастагы салмак керсеткiштерi.

Ер балаларда 17-18 жас Саны

16 жэне одан кем Массаныц айкын дефицит 0

16 - 18,5 Дене массасыныц жеткшказдт 2

18,5 - 25 К|алыпты 13

25 - 30 Дене массасыныц артыктыгы 15

30 - 35 Ыршш1 дэрежел сем1зд1к 0

35 - 40 Ешнш1 дэрежел1 сем1зд1к 0

40 жэне одан кеб1рек Yшiншi дэрежел1 сем1зд1к 0

Ер балаларда 20-21 жастагы ягни, 4 курс студенттершде дене салмагыныц жеткшказдш жок, дене салмагыныц калыптылыгы 4 балада, дене салмагыныц артыктыгы 26 балада кершдь Бул жаста 1 курс студенттерiмен салыстырганда езгерiстердiц барын керуге болады. Сэйкесiнше дене салмагыныц артыкшылыгы 4 курс студенттерiнде аны; байкалады (кестеЗ).

Кесте 3 - Кетле индекс бойынша ер балалардыц 19-21 жастагы салмак керсетюштерь

Ер балаларда 20-21 жас Саны

16 жэне одан кем Массаныц айкын дефицит 0

16 - 18,5 Дене массасыныц жеткшказдш 0

18,5 - 25 Калыпты 4

25 - 30 Дене массасыныц артыктыгы 26

30 - 35 Бiрiншi дэрежелi семiздiк 0

35 - 40 Екiншi дэрежелi семiздiк 0

40 жэне одан кебiрек Yшiншi дэрежелi семiздiк 0

Келесi сурет бойынша ер балаларда бiрiншi курс арасында артык салмак жартысын алды. Ал калыпты салмак 42% , салмак жет1спеушшп 8% курады. (сурет 1).

Ер балаларда 17-18 жас

■ салмак жепспеушшп

■ калыпты салмак

■ артык салмак

Сурет 1 - Ер балалардыц 17-18 жастагы салмак керсетюшь

Зерттеу жYргiзу барысында Кетле индекс тертiншi курс ер балаларында артык салмак балалардыц жартысында жогары екенiн 85% , ал калыпты салмак 15% . Ер балалардыц калыпты салмакка караганда , артык салмактыц Yлкен екенiн керуге болады (сурет 2).

Ер бaлaлaр 19-21 жac

кaлыпты caлмaк aprarç caлмaк

Cypeт 2 - Ep бaлaлapдьщ 19-21 жacтaFы caлмaк кepceткimi.

Cтyдeнттepдщ жacтapы Yлкeйгeн ca^rn caлмaктapы cэйкeciнme коcылaтынын бaйкayFa болaды. Бipiнmi кypc пeн тepтiнmi ^pc apacындa ep бaлaлapдa кaлыпты caлмaккa кapaFaндa apтык caлмaккa жaкындayын бaйкayFa болaды.

Пиньe индeкci бойынma бipiнmi кypc ул бaлa cтyдeнтгepiндe жapтыcы мыкты eкeнiн, жaкcы 8%, 17% eтe нamap, 25% оpтama, 8% жaкcы eкeнiн кepyгe болaды (cypeт 3).

Ер бaлaлaр 17-18 жac

■ мыкты 10-nan EÍmi

■ 10-20 жакот

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

■ 21-25 оpтaшa

3б жоFapы - eтe namap

Cypeт 3 - Ep бaлaлapдьщ 17-18 жacтaFы caлмaк кepceткimi.

Aл, тepтiнmi кypc ул бaлa cтyдeнттepдщ Пиньe индeкci 100 % мыктылы^ын кepceттi. Бул дeнeнщ aныктaлFaн eлmeмдepiнiц улFaюынa бaйлaныcты оныц жeкe мэндepiнiц meкapaлapы ap тYpлi болaтындыFын кepceтeдi. Бул зepтгeлгeн топтa бойы жоFapы жэнe дeнe caлмaFы жоFapы cтyдeнтгep бacым болды (cypeт 4).

10 нан шш1 - мыкты

■ 10-20 жаксы

■ 21-25 орташа

■ 26-35 нашар

Сурет 4 - Ер балалардьщ 19-21 жастагы салмак керсетюшь

Корытынды

Нур-Султан каласы б1ршш1 курс 17-18 жастагы улдар соцгы тертшш1 курс улдарынан бойы, салмагы, кеуде шецбер1, бел1 жэне жамбас шенбер1 бойынша сешмд1 турде юш1 болды. Бул орта мектепт бтргеннен кешн улдар ересек куйге жетпейтшш жэне одан эр1 есуд1 жалгастыратынын керсетедь Кетле индекс бойынша студенттердщ жастары улкейген сайын салмактары сэйкеснше косылатынын байкауга болады. Б1ршш1 курс пен тертшш1 курс арасында ер балаларда калыпты салмакка караганда артык салмакка жакындауын байкауга болады. Пинье индекс бойынша. б1ршш1 курс студенттердщ 50% мъщтылыгын керсетп. Ал, тертшш1 курс студенттершде барлыгы мыкты екенш керуге болады.

Эдебиеттер mÍ3ÍMÍ

1. Айзман Р.И. Здоровье и безопасность - ключевые задачи образования в современных условиях./ Здоровьесберегающее образование. - 2011. - № 6 (18). - С. 48-52.

Ajzman R.I. Zdorov'e i bezopasnost' - kljuchevye zadachi obrazovanija v sovremennyh uslovijah./ Zdorov'esberegajushhee obrazovanie. - 2011. - № 6 (18). - S. 48-52.

2. Айзман Р.И. Здоровье педагогов и обучающихся - ключевая задача современной школы// Вестник Новосибирского государственного педагогического университета. - 2012. - № 3. - С. 24-35.

Ajzman R.I. Zdorov'e pedagogov i obuchajushhihsja - kljuchevaja zadacha sovremennoj shkoly// Vestnik Novosibirskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta. - 2012. - № 3. - S. 24-35.

3. Морфофункциональные особенности студентов педагогического вуза./Лебедев А. В., Рубанович В. Б., Айзман Н. И., Айзман Р. И.//Вестник Новосибирского государственного педагогического университета. -2014. - № 1. - С. 128-141.

Morfofunkcional'nye osobennosti studentovpedagogicheskogo vuza./Lebedev A. V., Rubanovich V. B., Ajzman N. I., Ajzman R. I.//Vestnik Novosibirskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta. - 2014. - № 1. - S. 128-141.

4. Баевский Р.М. Проблема оценки и прогнозирования функционального организма и ее развитие в космической медицине.//Успехи физиологических наук. - 2006. - Т. 37 (3). - С. 42-57.

Baevskij R.M. Problema ocenki i prognozirovanija funkcional'nogo organizma i ee razvitie v kosmicheskoj medicine.//Uspehi fiziologicheskih nauk. - 2006. - T. 37 (3). - S. 42-57.

5. Методика комплексной оценки физического и психического здоровья, физической подготовленности студентов высших и средних профессиональных учебных заведений./Айзман Р.И., Айзман Н.И., Лебедев А.В., Рубанович В.Б. - Новосибирск: РИФ Новосибирск, 2009. - 100 с.

Metodika kompleksnoj ocenki fizicheskogo i psihicheskogo zdorovja, fizicheskoj podgotovlennosti studentov vysshih i srednih professional'nyh uchebnyh zavedenij./Ajzman R.I., Ajzman N.I., Lebedev A.V., Rubanovich V.B. -Novosibirsk: RIF Novosibirsk, 2009. - 100 s.

6. Будук-оол Л.К. Особенности морфофункционального статуса студентов тувинской национальности/Фундаментальные исследования. - 2007. - № 7. - С. 17-20.

Buduk-ool L.K. Osobennosti morfofunkcional'nogo statusa studentov tuvinskoj nacional'nosti//Fundamental'nye issledovanija. - 2007. - № 7. - S. 17-20.

7. Морфофункциональные и психологические резервы курсантов военного училища в начальный период обучения./Чокотов Е.Н., Григорчак Ю.В., Никулина О.С. и др.//Вестник Новосибирского государственного педагогического университета. - 2015. - № 3.- С. 102-111.

Morfofunkcional'nye i psihologicheskie rezervy kursantov voennogo uchilishha v nachal'nyj period obuchenija./Chokotov E.N., Grigorchak Ju.V., Nikulina O.S. i dr.//Vestnik Novosibirskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta. - 2015. - № 3.-S. 102-111.

8. Калмакова Ж.А. Влияние социально-гигиенических факторов на состояние здоровья студентов высшего учебного заведения Республики Казахстан/Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. - 2014. - Т. 8 (1). - С. 49-51.

Kalmakova Zh.A. Vlijanie social'no-gigienicheskih faktorov na sostojanie zdorovja studentov vysshego uchebnogo zavedenija Respubliki Kazahstan//Mezhdunarodnyj zhurnalprikladnyh i fundamental'nyh issledovanij. -2014. - T. 8 (1). - S. 49-51.

9. Фомин Н.А., Вавилов Ю.Н. Физиологические основы двигательной активности// Физкультура и спорт. -М., 1991. - 224 с.

Fomin N.A., Vavilov Ju. N. Fiziologicheskie osnovy dvigatel'noj aktivnosti //Fizkul'tura i sport. -M., 1991. - 224 s.

10. Interventions for weight loss and weight gain prevention among youth: Current issues./ Fulton J.E., McGuire M.T., Caspersen C.J., & Dietz W.H.// Sports Medicine. - 2001. - Vol. 31. - P. 153-165.

11. Weight Perceptions and Weight-related Socio-cultural and Behavioral Factors in Chinese Adolescents./Xie B, Chou C.P., Spruijt-Metz D/ et al.//Prev Med. - 2006. - Vol. 42 (3). - P. 229-234.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.