CC BY
16Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
MUSIQIY IDROKKA TA'SIR ETUVCHI TRANSFORMATSION TENDENSIYALARNI SHAKLLANTIRISHDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALARNING SAMARADORLIGI
A.Sultonov
Farg'ona davlat universiteti Musiqiy ta'lim va madaniyat kafedrasi o'qituvchisi
ANNOTATSIYA
^МЬи maqolada musiqiy 1^окка вШуеМ &а№/огтМ8юп tendensiyalarni shakllanishida innovatsion texnalogiyalarning taHm tizimidagi оУт va ahamiyati oУganilgan
КаШ80(11аг: innovatsiya, musiqiy ta'lm, ЛКТ, malaka, ta'lm, integratsiya.
ЭФФЕКТИВНОСТЬ ИННОВАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ФОРМИРОВАНИИ ТРАНСФОРМАЦИОННЫХ ТЕНДЕНЦИЙ, ВЛИЯЮЩИХ НА МУЗЫКАЛЬНОЕ ВОСПРИЯТИЕ
A.Султанов
Преподаватель кафедры музыкального образования и культуры Ферганского
В этой статье исследуется роль и значение инновационных технологий в системе образования в формировании трансформационных тенденций, влияющих на музыкальное восприятие
Ключевые слова: инновации, музыкальное образование, ИКТ, квалификация, образование, интеграция.
THE EFFECTIVENESS OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN THE FORMATION OF TRANSFORMATIONAL TRENDS AFFECTING
MUSICAL PERCEPTION
A.Sultanov
Teacher of the Department of musical education and culture of Fergana State University
This article examines the role and importance of innovative technologies in the educational system in the formation of transformational trends affecting musical perception
государственного университета
АННОТАЦИЯ
ABSTRACT
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
Keywords: Innovation, Music Education, ICT, qualification, education, integration.
KIRISH
Musiqa, texnologiya, internet. Zamonaviy hayotimiz bilan sinonimga aylangan uchta so'z. Vaqt - shu davr avlodi uchun juda ham unumdor va muvafaqqiyatli bo'ldi, chunki biz mislsiz ma'lumot asrida yashayapmiz. Bizdan oldin hech qanday avlod bu kabi tajribaga ega bo'lmagan. Kechagi orzu bugungi haqiqatga aylandi. Texnologiya va mtemetning ta'siri musiqa ta'limida ham sezildi. Smart telefonlar, planshetlar, kompyuterlar, va shunga o'xshash taraqqiyot texnalogiyalari ham tez o'zgarmoqda. Dastlabki texnik qurilmalarning oldingi shakli va imkoniyatlari bilan hozirgi imkoniyatlari orasida farq juda katta. Endi yer sayyorasining istalgan nuqtasidan simsiz ulanishlar orqali istalgan vaqtda va internetga ulangan har qanday joydan yozib olingan musiqiy kompozitsiyaga qabul qilish mumkin. Ushbu qurilmalar uchun mo'ljallangan dasturlar har kimga musiqani oddiy yoki murakkab usullar bilan o'rganish, yaratish yoki ijro etish imkoniyatini beradi. Ushbu dasturlarning aksariyati bepul yoki arzon, ba'zilari egallangan bilim darajasiga ko'ra sodda yoki murakkablikda vazifa bajaradi. Endi odamlar o'zlarining geografik hududlari yoki eshitib voyaga yetgan musiqiy janrlari bilan cheklanib qolmaydilar. Bugun siz insoniyat tarixida qayd etilgan deyarli har qanday asardan bahramand bo'lish erkinligiga egasiz.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Onlayn dunyo hamma joyda odamlarning musiqiy tajribalariga ta'sir ko'rsatdi. Internetda mavjud bo'lgan manbalar tufayli shaxslar musiqaning barcha jihatlari to'g'risida norasmiy ravishda ilgari mumkin bo'lmagan usullar bilan yaqindan tanishishlari mumkin boldi.
Har qanday musiqani elektron shaklda o'rganishda nisbatan cheklovlar mavjud bo lishiga qaramay, musiqiy ta'limni chuqur tushunishni ta'minlaydigan, o'qitish va o'rganishni ozida jam eta olgan xorijiy onlayn musiqa dasturlarini mahalliy uslub va imkoniyatlarimizga boglagan holda targib etishligimiz kelajak avlodlar talim-tarbiyasida muhim rol oynaydi. Tugmani bosish bilan musiqiy o'quvning son-sanoqsiz imkoniyatlari olamiga kirib
315
Internet (lotincha: inter -aro va net - tarmoq) -standart internet protokoli (I) orqali ma'lumot almashuvchi kompyuter tarmoqlarining
butunjahon va omma uchun ochiq to'plamidir. Bu ma'lumotlarning asosiy tashuvchi protokoli TCP/IP dir. TCP/IP o'zaro bog'liq protokollar yig'indisi bo'lib, internetda ma'lumot tarqalishida asosiy o'rin
egallaydi. Internet tarmog'ini minglab akademik, davlat, tijorat va xonadon tarmoqlari tashkil etadi.
Innovatsiya (ing . innovationas -kiritilgan yangilik, ixtiro)
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
borishlik bilan yangi olam va tafakkurlarga kirib boriladi.
So'nggi o'n yilliklarda musiqa texnologiyasining jadal rivojlanishi bugungi kunda odamlarning musiqa bilan o'zaro munosabatlari va zavqlanishini keskin o'zgartirdi. Raqamli musiqa formatlarining ulkan moslashuvchanligi va mavjud ma'lumotlarning ko'pligi tufayli odamlarning musiqaga kirish imkoniyati o'zgardi. Masalan, o'quv videolari yozib olinadi, unda asosan taniqli musiqachilar ishtirok etadilar, ular ishlash va amaliyot bo'yicha ba'zi ko'rsatmalarni tavsiya qilishadi. Internet undan foydalana oladigan musiqa o'rganuvchilar uchun yangi o'quv muhitini taqdim etdi. Bu esa internet orqali musiqiy ta'limi norasmiy ta'lim sohasida yanada kengayadi. Shu bilan bir qatorda, musiqani o'qitish va o'rganish uchun pedagogik jihatdan foydali, amaliy va samarali echimlarni ishlab chiqiladi.
Musiqa talimini samarali tashkil etishda o'qituvchilar uchun turli texnologik vositalar tushunchasi o'qitish va o'rganishning ko'plab omillarini o'z ichiga oluvchi dasturiy taminotlar bazasini yaratish ijobiy muvaffaqqiyatlar taqdim etadi.
Elektron dasturning dolzarbligi va zarurati.
Bu o'rinda davlatimiz tomonidan o'tgan qisqa vaqtlar davomida 2017-2021 yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha «Harakatlar strategiyasi»da «Oliy ta'lim muassasasalari faoliyatining sifati hamda samaradorligini oshirish, ilmiy tadqiqot va innovatsion faoliyatni rag'batlantirish, ilmiy va innovatsiya yutuqlarni amaliyotga joriy etishning samarali mexanizmlarini yaratish»1 to'liq kafolatlantirilganligi bu o'z navbatida ta'lim sohasidagi eksperimental va innovatsion faoliyat ta'limni modernizatsiya qilish hamda yangi ta'lim
Innovatsiya (ing . innovationas - kiritilgan yangilik, ixtiro)
1) texnika va texnologiya avlodlarini almashtirishni ta'minlash uchun iqtisodiyotga sarflangan mablag'lar;
2) ilmiy-texnika yutuklari va ilg'or tajribalarga asoslangan texnika, texnologiya, boshqarish va mehnatni tashkil etish kabi sohalardagi yangiliklar, shuningdek, ularning turli sohalar va faoliyat doiralarida qo'llanilishi.
1 Y3ÖeKHCTOH Pecnyö^HKacn npe3ugeHTHHHHr 2017 hhïï 7 ^eBpaggaru «Y36eKHCTOH Pecny6^HKacuHH aHaga pHBO^^aHTHpnm 6ynHHa X,apaKaraap CTpaTeruacu Tyrpucuga»™ n®-4947-coH ®apMOHH // Y36eKHCTOH Pecny6^HKacH KpHyH xy^^araap Tyn^aMH. - T., 2017 - E.37.
316
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
texnologiyalari va resurslarini ishlab chiqishga, ularni sinovdan o'tkazishga, ta'lim jarayoniga joriy etishga qaratil2 gan muhim masala bo'ldi. Davlatimiz tomonidan ilgari surilayotgan ta'limni yangi bosqichga ko'tarishda jahon standartlariga to'liq javob beradigan raqobatbardosh ta'lim strukturasini yaratishni malakali pedagoglar oldiga muhim vazifalar sifatida qo'ymoqda.
Bu o'rinda O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoev tomonidan imzolangan 2017 yil 29 noyabr sanasidagi "O'zbekiston Respublikasi innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish to'g'risida"gi PF-5264-son farmoni mazmunidan kelib chiqib "...ta'lim tizimida innovatsiyalarni, shu jumladan o'qitishning zamonaviy, interaktiv va ijodiy uslublarini joriy etish orqali targ'ib qilishga ko'maklashish, raqamli texnologiyalardan keng foydalanishni nazarda tutuvchi innovatsion o'quv dasturlarini ishlab chiqishni ta'minlash"3, shuningdek yangi tahrirdagi "Ta'lim to'g'risidagi qonun"da belgilangan "ta'lim tashkilotlarida innovatsion faoliyatni qo'llab-quvvatlash va o'quv dasturlarini innovatsion texnologiyalarni qo'llagan holda amalga oshirish"4 mezonlarini va shuningdek mazkur faoliyatga tegishli boshqa me'yoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalarni amalga oshirishda ushbu "Musiqiy ta'limda innavatsion yondashuv" nomli amaliy tadqiqot ishi muayyan darajada xizmat qiladi.
Elektron dasturning respublika fan va texnologiyalari rivojlanishining ustuvor
yo'nalishlariga mosligi. Dissertatsiya tadqiqoti fan va texnologiyalarni rivojlantirishning I. "Demokratik va huquqiy jamiyatni ma'naviy-axloqiy va madaniy rivojlantirish, innovatsion iqtisodiyotni
shakllantirish" ustuvor yo'nalishi doirasida bajarilgan.
Milliy musiqamizni innovatsion ta'lim texnalogiyalari orqali o'rganishda faqat nazariy va tarixiy fanlar bilan cheklangan, amaliy tadqiqot natijalarini yuzasidan amalga oshirilgan xorijiy hamda mahalliy tadqiqotlar solishtirildi, tahlil etildi. Musiqiy ta'limda innovatsion texnalogiyalarni targ'ib etishda AKT qurilmalaidan foydalanish masalalari yuzasidan
Innovatsiya (ing
. innovationas — kiritilgan yangilik, ixtiro) — 1) texnika va texnologiya avlodlarini almashtirishni
ta'minlash uchun iqtisodiyotga sarflangan mablag'lar; 2) ilmiy-texnika yutuklari va ilg'or tajribalarga asoslangan texnika, texnologiya, boshqarish va mehnatni tashkil etish kabi sohalardagi yangiliklar,
shuningdek, ularning turli sohalar va faoliyat doiralarida qo'llanilishi.
(uz.wikipedia.org)
2 https://lex.uz "TaMHM TyrpucHgara yPK" - 637. 23.09.2020
3 "Y36eKHCTOH Pecnyö^HRacH ннновaцнон puBO^aHum Ba3Hp^HrHHH TamKun этнm Typpucuga" Y36eKHCTOH Pecnyö^HRacH npe3ugeHTH ffl. MHP3HEEB TomKeHT m., 2017 nun 29 Hoa6pb, n®-5264-coH
4 https://lex.uz "TarnuM TyrpucHgara yPK" - 637. 23.09.2020
317
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
Bershadskiy A.M., Kraevskiy I.G5, Bolat Ye.S., Buxarkin M.Yu6, Karpenko O.M., Abramova A.V7, Usmonov M8, Begimkulov U.Sh9, Taylakov N.I10, Xamidov V.S., Adashboev Sh.M., Sobirova D.A11, olib borilayotgan darslar sifat samaradorigini oshirishda turli pedagogik texnalogiyalarni joriy etish masalasi yuzasidan Coliev N, Umarov A12, Gulboev T13, Saidaxmedov N14, Abdullaeva Sh15, Ishmuxamedov R., Yuldashev M16, Parpiev A17, Yuldoshev J.T., Yuldosheva F., Yuldosheva G18, Raximov O.D19 kabi turli soha olimlari tomonidan oliy ta'lim, umumiy o'rta ta'lim muassasalari o'quvchi-talabalarida ijtimoiy faollikni rivojlantirish muammosi yuzasidan tadqiqotlar olib borilgan. Muammoning ikkinchi tarafi shundaki, bugungi kunda milliy musiqa merosimizni targ'ib etuvchi, interaktiv tarzda o'rganishni taklif etuvchi, shu bilan bir qatora ijodiy, kasbiy faoliyatga rag'batlantiruvchi musiqiy pedagogik mexanizmlarini takomillashtirish masalasi yetarlicha tadqiq etilmagan.
Elektron dasturning maqsadi: OTMning DTSdagi musiqiy ta'lim yo'nalishi bakalaviriant bosqichi o'quv dasturiga mos holda nazariy va amaliy jihatdan innovatsion yondashuv bo'yicha "Musiqa o'qitish nazariyasi va maktab repertuari" fani laboratoriya mashg'ulotlarini samarali tashkil etish yuzasidan o'quv elektron darslik milliy musiqamizni o'zida mujaasam etgani holda turli yoshdagi foydalanuvchilari uchun musiqiy ta'limga innovatsion yondashuv bo'lib yordam beradi. Hamda internet tizimining o'quv bazasidagi mavjud innovatsion g'oyalarni
5 Бершадский А.М., Краевский И.Г. Дистанционное образование на базе новых ИТ. - Пенза: «Образование», 1997. -С. 55
6 Болат Е.С., Бухаркин М.Ю. Современные педагогические и информационные технологии в системе образования. - М.: «Академия», 2008. -С. 364
7 Карпенко О.М., Абрамова А.В. Обзор средств организации электронного обучения и перспективы их развития. // «Дистанционное и виртуальное обучение», 2015, №2. -С. 4-24.
8 Усмонов М. Интерактив электрон укув курслар - укитиш фаолиятининг янги воситаси сифатида. // «Халк таълими» журнали, 2011, 6-сон. -22-23-б.
9 Бегимкулов У.Ш. Педагогик таълимда замонавий ахборот технологияларини жорий этишнинг илмий-назарий асослари: монография. - Т.: «Фан», 2007.
10 Тайлаков Н.И. Электрон дарслик яратишга куйиладиган талаблар. // «Халк таълими» журнали, 2005, 2-сон. -17-20-б.
11 Хамидов В.С., Адашбоев Ш.М., Собирова Д.А. Таълимда мультимедиа тизимлари ва масофавий укитиш методлари. - Т.: БИММ, 2015. -35-б
12 Солиев Н., Умаров А. «Мусина саводи алифбоси»ни укитиш буйича укув-услубий кулланма. - Т., 2003. 17-б.
13 Гулбоев Т. Янги педагогик технологиялар ва уларни таълим жараёнига татбик этиш. - Навоий, 2001.
14 Саидахмедов Н. Янги педагогик технологиялар. - Т.: «Молия», 2003.
15 Абдуллаева Ш.А. Педагогика. - Т.: «Фан ва техноло-гиялар», 2013. -67-б.
16 Ишмухамедов Р., Юлдашев М. Таълим ва тарбияда инновацион педагогик технологиялар. - Т.: «Нихол», 2013.
17 Парпиев А. ва бошк. Электрон университет. Масофавий таълим технологиялари. -Т.: УзМЭ давлат илмий нашриёти 2008. -196-б.
18 Йулдошев Ж.Т., Йулдошева Ф., Йулдошева Г. Интер-фаол таълим сифат кафолати. (Болага дустона муноса-батдаги таълим). - Т., 2008. -11-б
19 Рахимов О.Д. ва бошк,алар. Таълим сифати ва инновацион технологиялар. - Т.: «Фан ва технология» нашриёти, 2015.
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
ta'lim jarayoniga tadbiq etish orqali musiqiy savodxonlik darajasini rivojlanishiga ko'maklashishdan iborat.
Tadqiqot vazifalari:
■ Tadqiq etilayotgan mavzu dolzarbligini asoslab berish va fan bo'yicha nazariy va amaliy mashg'ulotlarni innovatsion yondashuv asosida tashkil etish.
■ Bo'lajak musiqa fani o'qituvchilarini AKT resurslari bilan ta'minlash asnosida pedagogik kompetetntligini shakllantirish.
■ Talabalarda milliy g'urur va iftixor, moddiy va ma'naviy merosga qadriyatli munosabat, shukronalik tuyg'ularini shakllantirish;
■ Unda Davlat ta'lim standartlari talablari asosida talabalar tomonidan bilim, ko'nikma va malaka hamda kompetensiyalarning to'liq o'zlashtirilishiga erishish kabi vazifalar ustuvorlik kasb etadi.
■ Ta'lim muhiti va undagi kompyuterlashtirilgan musiqa ta'limida ishlatilishi mumkin bo'lgan dasturiy mahsulotni tasniflash; o'qituvchi, kompyuter va talabaning vazifalarini aniqlash; ta'lim jarayonida bir turdagi yoki boshqa kompyuter dasturlarini ishlatishda paydo bo'lgan kompyuter, kompyuter va talaba; musiqa ta'limida kompyuter texnologiyalarini qo'llash shakllarining xilma-xilligini ko'rsatish; musiqa ta'limini Kompyuterlashtirishni rivojlantirishning ayrim istiqbollarini aniqlashdan iborat bo'ladi.
Tadqiqotning usullari. Innavitsion ta'lim dasturlari orqali interfaol o'zini-o'zi o'qitish metodlari, ma'lumotlarni tahlil etish, qiyoslash, pedagogik ta'lim texnalogilari, didaktik faoliyat turlaridan keng foydalanilgan.
Kompyuterlashtirilgan musiqa ta'limi muammolarini o'rganish uchun ko'plab dasturiy mahsulotning katta miqdori ishlatilgan;; umumiy tizimlar nazariyasi metodikasida o'qituvchi va talaba, kompyuter va talaba o'rtasida musiqa o'qitish jarayonida o'zaro hamkorligi; musiqa ta'limida kompyuterlardan amaliy foydalanish usullari va har tomonlama ko'rib chiqilgan.; musiqani o'rgatishga mo'ljallangan dasturiy mahsulot javob berishi lozim bo'lgan talablar aniqlanadi; kompyuter texnologiyalarini o'rgatishni rivojlantirishning asosiy tendensiyalari keltirib chiqariladi. Kompyuter texnologiyalari yordamida musiqani o'rganishda masofaviy ta'lim, o'z-o'zini tarbiyalash kabi shakllarni ham qamrab olinganligi o'rganilatgan tadqiqotimizning dadil qadamlaridan yana biridir.
Elektron dastur natijalarining ishonchliligi: Tadqiqot materiali oliy ta'lim muassasalarining 5111100 - musiqa-ta'lim yo'nalishining "Maktab repertuari" fanini o'qitishda kompyuterdan foydalanishning metodologik asosi bo'lib xizmat qilishi, umumta'lim maktabi musiqa madaniyati darslarida keng foydalanishligi mumkinligi
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947
AST Fnrtnr = 1 7
¿'=11 r Ol
m
333P
0* ¥
(ptttt1 ~-
y
\ CKJU ^ *— —S riSET
r- r ~ 7
t — ( •
belgilab berilgan DTS asosida tadbiq etilganligi Oliy va o'rta ta'lim vazirining 2020 yil 6-oktabr kungi "O'quv-uslubiy xujjatlarni tasdiqlash, kelishuvga kiritish hamda o'quv adabiyotlarini nashr etishga tavsiya berish to'g'risida"gi 522-sonli buyrug'i asosida mualliflik guvohnomasi olinganligi tadqiqotda bayon etilgan musiqa ta'limini Kompyuterlashtirishni
rivojlantirishning ilmiy bashorat qilingan istiqbollari musiqa o'qitish uchun mo'ljallangan samarali kompyuter dasturlari orqali musiqa ta'limini o'rganish uchun qo'llanma bo'lib xizmat qilishi mumkin.
Farg'ona davlat universiteti musiqiy talim va madaniyat kafedrasi o'qituvchisi A.Sultonov hamda Namangan davlat universiteti pedagogika fanlari doktori E.Tajiboyevlar tomonidan tavsiya etilayotgan "Musiqiy darsligida innovatsion ta'lim" elektron darsligi musiqa sirlarini o'rganish ishtiyoqida bo'lgan oliy ta'lim bakalavr talabalari va umumta'lim maktabi o'quvchilari ommasi uchun mo'ljallangan. -Ilova
1) Auto Play dasturida yaratilgan mazkur elektron axborot ta'lim dasturining o'ziga xos jihatari shundan iboratki, hozirgi kunda amalda qo'llanilayotgan umumta'lim maktabi musiqa madaniyati darsligining maktab repertuari asosida interfaol uslublar, pedagogikaning ilg'or yutuqlari, ta'lim texnologiyalarining innovatsion yutuqlaridan keng foydalangan holda bir qator fanlar bilan integratsiyalashuv jarayonini o'zida mujassam etgani bilan qimmatlidir.
"Musiqiy ta'limga innovatsion yondashuv" elektron darslik asosan quyidagilardan tarkib topgan. Bosh sahifa, -bosh sahifasining o'ng tomonida ko'rsatib o'tilgan bloklar o'qituvchining dars va darsdan tashqari faoliyatida uchrashi mumkin bo'lgan, darslikda keltirilgan zaruriy manbaalar
to'plamlaridan tarkib topgan), "O'zbek milliy cholg'ulari", "Maktab repertuari: musiqiy alifbo", "Maqom san'ati", "Opera, xor vokal", "O'zbek bastakorlari", hamda "Maktab repertuari: tinglash va kuylash" bo'limlari tarkibida o'zbek milliy
Ch
arsioiï
IM DA
Oadanbä-oadaoi inwrlsol o'ym metoO'
"MUSIQIY TA'LIMGA INNOVATSION YONDASHUV
'Maktah repertuar musiqiy la 'limga innovatsion yondashuv" nomli elektron la 'lim rexursi umumla 'lim maklablari musiqa madaniyati fanini samarali tashkil etish uchun mo ïjallangan
y Musiqiy ta'limga f innovatsion yondashi
l.Qire'i O.Ai
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
cholg'ularining tarixiy kelib chiqishi, o'lchami, sadolanishi, repertuarlari ijrosi bilan tanishish, musiqiy tovushlar, nota yo'li, takt, musiqiy tovushlarning harfiy yozilishi, 6-7 sinf uchun mo'ljallangan o'n ikki maqom, Shashmaqom va Farona-Toshkent maqom yo'llari, asarlardan namunalar hamda xalq hofizlari hayoti va ijod yo'li haqida qisqacha ma'lumotlar, opera, vokal, xor kabi janrlarda faoliyat yuritgan yurtimiz va jahon musiqa olamida ijod qilgan kampozitorlar hayoti va ijodi bilan yaqindan tanishish, o'zbek musiqa madaniyatini rivojlanishiga xissa qo'shgan bastakorlar hayoti va ijodini o'rganish, 2-7 sinflarda musiqa fanini o'rganishda darsliklarda keltirilgan repertuar asarlarning ijrosi va asar namunalarini asosida darslarni yanada samarali tashkil yetish uchun mo'ljallangan bo'lib, uning yordamida o'quvchi va talabalarni nazariy va amaliy bilim ko'nikmalarini rivojlantirishlari uchun hizmat qiladi .
Aytaylik birgina "O'zbek milliy cholg'ulari" bo'limida o'zbek milliy cholg'ularining kelib chiqishi, uning sadolanishi, cholg'uga doir ijrolar namunalarini tinglash va ijro yetilish mahoratlarini video taqdimot orqali ko'rish bilan bir qatorda rus, ingliz va o'zbek tillarida o'rganish orqali yanada yaqinroq tanishishingiz mumkin.
Bo'limda o'zbek xalq cholg'ularidan dutor, qashqar rubob, soz, doira, ud, chang, g'ijjak, nay, karnay kabi cholg'ular haqida, ularning ijro namunalari, pardalarining sadolanishi va boshqa imkoniyatlari haqida ma'lumotlar beriladi.
Elektron ta'lim dasturida musiqa darsliklardagi tinglash va kuylash uchun ko'plab asarlar tavsiya etilgan bo'lib, unda asosan Vatan, mustaqillik, diyorimiz tabiati, mehnatkash o'zbek xalqi hayotini, baxtli bolalikning go'zal orzularini madh yetuvchi qo'shiqlar bilan birga qardosh xalqlarning milliy musiqalari ham joy olgan. Bu qo'shiqlar o'quvchilarda Vatanga muhabbat, uning kelajagiga sodiqlik, mehnatsevarlik, millatlararo totuvlik tuyg'ularini tarkib topdirish bilan birga go'zallik va ezgulikka intilish xislarini tarbiyalashda muhim ahamiyat kasb yetadi. Qo'shiq repertuariga kirgan asarlar o'quvchilarning musiqiy qobiliyatlarini tarbiyalash va rivojlantirishning negizi bo'lib xizmat qiladi. Chunki maktab dasturi nafaqat
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
o'quvchilarning qiziqishi va ehtiyojlarini, balki ularning muntazam ravishda rivojlanishlari xususiyatlarini ham hisobga olgan holda tuzilgan.
"Musiqiy ta'limda innovatsion yondashuv" elektron darsligida hamkorlik pedagogikasining ulug'vor usullar keltirib o'tilgan bo'lib, unda har bir o'quvchi o'zini shaxs deb his qilishi, ayni chog'da o'qituvchining unga e'tiborini sezishi va e'tirofini istashligi haqida atroflicha fikrlar bildirilgan. Shunga ko'ra:
- o'quvchi har bir darsda o'z mehnatining munosib bahosini olishga harakat qiladi.
- o'ziga mos masalani tanlaydi.
- o'z ijodini hurmat va bahoga sazavor bo'lishini istaydi.
Bolaning darsdagi faolligi, ruhiy holati va kayfiyati oldin ko'p hollarda qanday bo'lgan va alohida hollarda qanday o'zgarishlar ro'y bermoqda, degan nuqtai nazar bilan muloqot masofasini tobora yaqinlashtirib borish maqsadga muvofiq ekanligi elektron dasturning interfaol ta'lim metodlarida tavsiya etilgan.
An'anaviy ta'limda musiqa darslarining besh bosqichli mezoni mavjud bo'lib, bir xillik uslub va tizimi ta'lim jarayoniga chuqur o'rnashib olgan edi; tashkiliy qism, uy topshirig'ini so'rash -biror asar matnini yodlash, kuylash kabilar), yangi asarni o'qituvchi ijrosida tinglash, uni o'rganish, uy topshirig'i.
Endilikda bunday "andoza" va bir xil qobiliyatdagi usul o'rniga musiqa darslarida yangi pedagogik texnologiyalar asosida o'quvchilarda nafosat tuyg'ularini tarkib toptirish, interfaol dars mazmuniga rang baranglik, shaklga har xillik baxsh etuvchi, o'quvchilar ijodkorligi asosidagi ta'limga asoslanadi.
Bundan tashqari elektron darslikda 6-7 sinf dasrligida tavsiya etilgan mumtoz ashulularni o'rganish va o'zlashtirishda bir qator ilg'or pedagogik yutuqlarni ham o'zida mujassam etgan. Zero, mumtoz ashulalar o'zining salobati, keng qamrovligi va purmanoligi bilan ham qimmatlidir. Elektron dasturda "O'n ikki maqom", "Shashmaqom", "Xorazm maqomlari", "Toshkent va Farg'ona musiqa yo'llar" bo'limlari orqali xalq orasida keng tarqalgan va
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor
VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7
ommalashgan "Ushshoq'lar, "Feruz'lar, "Bayot'lar, "Suvora"lar, "Chorgoh"larni tinglash va o'rganish bo'yicha tavsiyalar keltirilgan.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi «O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida»gi PF-4947-son Farmoni // O'zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlar to'plami. - T., 2017 - B.37.
2. https://lex.uz "Ta'lim to'g'risidagi O'RQ" - 637. 23.09.2020
3. Karpenko O.M., Abramova A.V. Obzor sredstv organizatsii elektronnogo obucheniya i perspektivti ix razvitiya. // «Distansionnoe i virtualnoe obuchenie», 2015, №2. -S. 4-24.
4. Usmonov M. Interaktiv elektron ukuv kurslar - ukitish faoliyatining yangi vositasi sifatida. // «Xalk ta'limi» jurnali, 2011, 6-son. -22-23-b.
5. Begimkulov U.Sh. Pedagogik ta'limda zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etishning ilmiy-nazariy asoslari: monografiya. - T.: «Fan», 2007.
6. Taylakov N.I. Elektron darslik yaratishga kuyiladigan talablar. // «Xalk ta'limi» jurnali, 2005, 2-son. -17-20-b.
7. Xamidov V.S., Adashboev Sh.M., Sobirova D.A. Ta'limda multimedia tizimlari va masofaviy ukitish metodlari. - T.: BIMM, 2015. -35-b
8. Soliev N., Umarov A. «Musiqa savodi alifbosi»ni o'qitish bo'yicha o'quv-uslubiy qo'llanma. - T., 2003. 17-b.
9. Gulboev T. Yangi pedagogik texnologiyalar va ularni ta'lim jarayoniga tatbiq etish. - Navoiy, 2001.
10. Saidaxmedov N. Yangi pedagogik texnologiyalar. - T.: «Moliya», 2003.
11. Abdullaeva Sh.A. Pedagogika. - T.: «Fan va texnolo-giyalar», 2013. -67-b.
12. Ishmuxamedov R., Yuldashev M. Ta'lim va tarbiyada innovatsion pedagogik texnologiyalar. - T.: «Nixol», 2013.
13. Parpiev A. va boshk. Elektron universitet. Masofaviy ta'lim texnologiyalari. -T.: UzME davlat ilmiy nashriyoti 2008. -196-b.
14. Yuldoshev J.T., Yuldosheva F., Yuldosheva G. Inter-faol ta'lim sifat kafolati. (Bolaga dustona munosa-batdagi ta'lim). - T., 2008. -11-b
15. Raximov O.D. va boshk,alar. Ta'lim sifati va innovatsion texnologiyalar. - T.: «Fan va texnologiya» nashriyoti, 2015.
