CC BY
583
Safarova G.H.
Buxoro shahar 11-DMTT tarbiyachisi
MTT DA BOLALARGA EKOLOGIK TARBIYA BERISHNING SHAKLLARI VA USULLARI
Annotatsiya. Bugungi o'g'il-qizlarning voyaga yetishi, jamiyatimiz hayoti, butun Yer yuzi taqdiri uchun mas'uliyatli vazifadir. Shuning uchun ham ularning har birida tabiatga muhabbat, barcha tirik mavjudotlarga hurmat, tabiatdagi xatti-harakatlari oqibatlarini oldindan ko'ra bilish tuyg'ularini tarbiyalash juda muhimdir. Maqolada MTTda bolalarga ekologik ta'lim berishning usullari haqida so'z boradi.
Kalit so'zlar: tarbiya, ekologiya, ekologik bilim, usul, vosita, tarbiya shakllari, ekologik madaniyat.
Safarova G.H. educator
11th state preschool organization of education of the city of Bukhara
FORMS AND METHODS OF ECOLOGICAL EDUCATION OF CHILDREN IN PRESCHOOL EDUCATIONAL ORGANIZATIONS
Annotation. The growing up of modern boys and girls is a responsible task for the life of our society and the fate of the entire Earth. That is why it is very important to instill in each of them a love for nature, respect for all living beings, foreseeing the consequences of their actions in nature. The article talks about the methods of providing environmental education for children in preschools.
Keywords: education, ecology, ecological knowledge, method, means, forms of education, ecological culture.
Ekologiya nima?
Ekologiya - bu tirik organizmlarning bir-biri bilan va atrof-muhit bilan aloqalarini o'rganadigan fan.
E'tibor qilsak, bugungi kunda ba'zida oddiy xatti-harakatlar me'yorlarini e'tiborsiz qoldirib, biz plastik butilka, stakanlarni tashlab yuborishimiz mumkin. ko'pchilik shunday qiladi va bularning barchasi bolalar oldida sodir bo'ladi. Lekin biz maktabgacha yoshdagi bolalarda ekologik xulq-atvor madaniyatini tarbiyalash, ularning ekologik ongini uyg'otishimiz kerak.
Bolalar xulq-atvorida ekologik madaniyat, ekologik bilimlar, amaliy ko'nikmalar, estetik tajribalar asosida shakllanadi. Maktabgacha yoshdagi bola tirik mavjudotlarga hamdard bo'lishni o'rganishi kerak: jonli mavjudot xafa bo'ladi, uni sevish kerak, hayvonlarga ozor berish mumkin emas, tabiat yaratgan
narsalarni yo'q qilishga haqqimiz yo'q. Biz bolalar ongiga o'zimizni o'rab turgan olam, barchamiz yashaydigan ulkan uy kabi tuyg'uni uyg'otishimiz kerak.
Ekologik ta'limning asosiy shakllari:
• To'g'ridan-to'g'ri ta'lim faoliyati-Faoliyat bolalarni tabiat bilan tanishtirish ishlarini tashkil etishning yetakchi shaklidir.
• Ekskursiyalar
• Ekologik bayramlar va hordiq
• Kundalik hayotda bolalarni tabiat bilan tanishtirish
Bugungi kunda yurtimizda maktabgacha ta'lim sohasiga alohida e'tibor qaratilmoqda. Jumladan "Ilk qadam" davlat o'quv dasturi, Maktabgacha ta'lim davlat ta'lim standarti, Maktabgacha ta'lim konsepsiyalarining ishlab chiqilishi va tadbiq qilinishi umumiy pedagogik jarayonning muhim qismidir.
Har qanday jarayonda bo'lgani kabi tarbiyachilar ham o'zlarida mavjud bo'lgan barcha ta'lim usullari va usullaridan foydalanishga harakat qilishadi.
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ekologik ta'lim berishning bir necha shakllari mavjuda. Bular: Vizual, amaliy, og'zaki
Vizual usul - yuz marta aytishdan ko'ra, bir marta ko'rsatgan ma'qul, ayniqsa, bolalar va ularning tabiat bilan munosabatlari haqida. Ekologik ta'limda vizual usullar: kuzatishlar, rasmlarni ko'rish, modellarni namoyish qilish, slayd-shou. Vizual usullar - bolalarning bilim faoliyati imkoniyatlariga to'liq mos keladi, ularga tabiat to'g'risida jonli, aniq g'oyalarni shakllantirishga imkon beradi.
Amaliy usul - o'yinlar, tajribalar, modellashtirish. Ushbu usullardan foydalanish o'qituvchiga alohida ob'ektlar va tabiat hodisalari o'rtasidagi aloqalar va munosabatlarni o'rnatish orqali fikrlarni aniqlashtirish va chuqurlashtirish, tizimga olgan bilimlarini kiritish imkonini beradi.
Amaliy usullar bolalarni ekologik madaniyatga to'liq qo'shilishi uchun juda muhimdir.
1. Modellashtirish. Modellashtirish usuli boshlang'ich va ikkinchi darajali bolalar uchun juda mos keladi. Bu sxemalar, belgilar, figuralar yoki tasvirlar yordamida haqiqiy narsalarni (hodisalarni) almashtirish. Simulyatsiya bolalarga o'rganilayotgan obyekt to'g'risida umumiy tushuncha berishga yordam beradi.
2. Tajribalar va tajribalar. Ekologik ta'limdagi tajriba - bu o'rganilayotgan obyektni maxsus yaratilgan sharoitlarda kuzatish. Tajribaning maqsadi va maqsadi bo'lishi kerak. Tajriba jarayoni, shuningdek texnologiyalar va vositalarni o'ylab ko'rish kerak. Tajribaning o'zi mantiqiy ravishda og'zaki yoki yozma ravishda to'ldiriladi.
3. Atrof-muhit o'yinlari. Didaktik, mobil, ish stoli yoki og'zaki - o'yin, bu materialni bilish, bilish va mustahkamlashdir. O'yin ekologik tarbiya usuli sifatida bolalar bog'chasi o'qituvchilari tomonidan keng qo'llaniladi, chunki o'yin maktabgachayoshdagi etakchi faoliyatdir.
Og'zaki usul - hikoyalar, badiiy asarlar, suhbatlar, og'zaki usullar bolalarda tabiatga nisbatan emotsional ijobiy munosabatni shakllantirishga yordam beradi.
Og'zaki usullar deganda biz suhbatlar, hikoyalar, o'qiganlaringizni yoki ko'rganlaringizni tahlil qilishni tushunamiz. Og'zaki usullarni deyarli har doim vizual usullar qo'llab-quvvatlaydi. Suhbat har doim har qanday o'yin, tajriba, kuzatishdan oldin turadi. Boshqa har qanday usul suhbatga hamroh bo'ladi.
Og'zaki usullardan biri bu badiiy adabiyotni o'qish. Bu yoki o'quv dasturi tomonidan tavsiya etilgan maxsus ekologik adabiyotlar yoki mumtoz yozuvchilarning asarlari bo'lishi mumkin. Hozirda ko'plab mualliflar tabiat, hayvonot dunyosi, atrof-muhitni muhofaza qilish muammolariga e'tibor bergan holda o'z kitobllarini nashr qildirishyapti.
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolalarga ekologik bilimlarni berishda o'yinlarning ahamiyati beqiyosdir. Didaktik o'yinlar jarayonida bolalar tabiat hodisalari, o'simliklar, hayvonlar to'g'risida o'z fikrlarini aniqlaydilar, birlashtiradilar, ko'rib chiqadilar.
Didaktik o'yinlar bolalarga tabiat obyektlari bilan ishlashga imkon beradi, ularni taqqoslaydi, individual tashqi belgilaridagi o'zgarishlarni qayd etadi.
Tajriba- Bu maxsus tashkil etilgan sharoitda olib boriladigan kuzatuv. Tajriba nafaqat bolalarda tabiatga bo'lgan qiziqishni shakllantirishga yordam beradi, balki kuzatuvchanlikni, aqliy faoliyatini rivojlantiradi. Har bir eksperimentda kuzatilgan hodisaning sababi aniqlanadi, bolalar hukmlarga, xulosalarga olib boriladi.
Ekskursiya- asosiy faoliyat turlaridan biri va maktabgacha yoshdagi bolalarni ekologik tarbiyalash bo'yicha ishlarni tashkil etishning maxsus shakli. Ekskursiyalarning afzalligi shundaki, ular bolalarni tabiiy sharoitda tabiat obyektlari va hodisalari bilan tanishtirishga imkon beradi. Ekskursiyalarda bolalar o'simliklar, hayvonlar va shu bilan birga ularning yashash sharoitlari bilan tanishadilar, bu esa tabiatdagi munosabatlar to'g'risida birlamchi g'oyalarni shakllantirishga yordam beradi. Bolalarni estetik tarbiyalashda, ularning tabiat hodisalari va ob'ektlariga estetik munosabatini shakllantirishda ekskursiyalarning o'rni katta.
Adabiyotlar ro'yxati:
1. "Ilk qadam" davlat o'quv dasturi. T. 2022 yil
2. Rajabova, L. C., & To'Xtayeva, M. H. (2021). Maktabgacha ta'lim muassasalarida tabiat burchagini tashkil qilishning ahamiyati. Scientific progress, 2(7), 1224-1229.
3. Khamidovna, R. I. (2022). Methods of Ecological Education in the Process of Familiarizing Preschoolers with the Nature of our Country. EUROPEAN JOURNAL OF INNOVATION IN NONFORMAL EDUCATION, 2(2), 245-249.
4. Rajabova, L. C., & Muxtorova, M. A. Q. (2021). MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARDA TABIATDA ODDIY TAJRIBALARNI O'TKAZISHGA O'RGATISH. Scientific progress, 2(7), 1218-1223.
