CC BY
2383. Васкэ Е. В. Эволюция преступности несовершеннолетних в России: психолого-правовой анализ. — М.: Генезис, 2009. — 428 с.
4. Дурушев Ю. А. Факторы, влияющие на формирование личности преступника. М.: Спутник, 2010. — 43 с.
5. Ермаков В. Д. Несовершеннолетние преступники в России /В. Ермаков, Н. Крюкова; Ин-т междунар. права и экономики им. А. С. Грибоедова. — М.: ИМПЭ, 1999. — 256 с.
6. Личко А. Е. Психопатии и акцентуации характера у подростков. СПб.: Речь, 2013. — 256 с.
7. ФЗ «О полиции» N З-ФЗ от 07.02.2011
8. http s://mvd.ru/mvd/ ^ructure 1 / Centn/Glavnij _informacionno_analiticheskij _
MOTIVATSIYANING BOSHQARUVDAGI PSIXOLOGIK ROLI VA AHAMIYATI
K.B. Murotmusayev,
O'zbekitfon Respublikasi Oriental Universiteti, "Pedagogika va Psixologiya " kafedrasi, dotsenti, t.f.n.
X.M. Turopov, Jizzax Viloyati Baxmal kasb - hunar maktabi o^qituvchisi
Annotatsiya: Motivatsiya inson hayotida juda katta rol o'ynaydi. Motivatsiya boshqaruvda ham katta ahamiyatga egadir. Shaxsyaxshi lider bo'lishi uchun xodimlarga qaysi vaziyatda qanday motivatsiya berish kerakligini bilishi kerardir. Zamonaviy mehnat motivatsiyasining vazifasi kadrlar salohiyatidan eng samarali foydalaniladigan sharoitlarni yaratishdir. Motivatsiya modellarini o'rganish natijalari odamni ishlashga undovchi narsani aniq aniqlashga imkon beradi. . Menejmentning asosiy vazifalaridan biri har bir ishchi faoliyatining motivlarini aniqlash va ushbu motivlarni korxona maqsadlari bilan muvofiqlashtirishdir.
Kalit so'zlar: motivatsiya, menejment, boshqaruv, rag'batlantirish, kadrlar motivatsiyasi, mehnatni rag'batlantirish, motivatsiyalashtirish, motivatsiya jarayoni, xodimlar motivatsiyasi, zamonaviy mehnat motivatsiyasi.
Motivatsiya - murakkab tuzilma, faoliyatni harakatlantiruvchi kuchlar majmuasi bo'lib, u o'zini mayllar, maqsadlar, ideallar ko'rinishida namoyon qiladi va inson faoliyatini bevosita aniqlab, boshqarib turadi. Motivlashtirish - bu ruhiy omil bo'lib, shaxs faolligini manbai, sababi, dalili har xil turli ehtimollardadir. U xodimlarni jonli mehnat faoliyatiga rag'batlantiruvchi kuchli vositadir. Boshqa. Hech qanday boshqaruv tizimi samarali motivatsiya modeli ishlab chiqilmagan taqdirda samarali ishlamaydi, chunki motivatsiya ma'lum bir shaxsni va umuman jamoani shaxsiy va jamoaviy maqsadlariga erishishga undaydi. Motivatsiya boshqaruvda juda katta ahamiyatga
egadir. Rahbarlar har doim zamonaviy boshqaruvda motivatsion jihatlar tobora muhim ahamiyat kasb etayotganini tan olishgan. Kadrlar motivatsiyasi - bu resurslardan maqbul foydalanishni ta'minlash, mavjud inson resurslarini safarbar etishning asosiy vositasi. Motivatsiya jarayonining asosiy maqsadi mavjud mehnat resurslaridan maksimal darajada foydalanish, bu korxonaning umumiy faoliyati va rentabelligini oshirishga imkon beradi. Bozorga o'tish davrida xodimlarni boshqarish xususiyati - bu xodimning shaxsiyati rolining ortib borishi. Shunga ko'ra, motivlar va ehtiyojlar nisbati o'zgaradi, bunga motivatsiya tizimi tayanishi mumkin. Xodimlarni rag'batlantirish uchun bugungi kunda kompaniyalar mehnatga haq to'lashning moliyaviy va moliyaviy bo'lmagan usullaridan foydalanmoqdalar. Ayni paytda na menejment nazariyasi, na kadrlar menej menti amaliyoti xodimlarning motivatsion sohasining individual jihatlari va ularni boshqarishning eng samarali usullari o'rtasidagi munosabatlarning aniq tasvirini bermaydi.
Rag'batlantirishning (motivatsiya) tashkiliy usullariga quyidagilar kiradi. Tashkilot ishlarida ishtirok etish (odatda ijtimoiy); Yangi bilim va ko'nikmalarni egallash i&iqboli; Ish tarkibini boyitish (ish va kasbiy o'sish i&iqbollari bilan yanada qiziqarli ishlarni ta'minlash). Motivatsiyaning axloqiy psixologik uslublariga quyidagilar kiradi. Kasbiy g'ururni, ish uchun shaxsiy javobgarlikni shakllantirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish (ma'lum miqdordagi tavakkalchilik mavjudligi, muvaffaqiyatga erishish qobiliyati); Muammoning mavjudligi, ishda o'zingizni namoyon etish imkoniyatini beradi; E'tirof (shaxsiy va jamoat, shuningdek qimmatbaho sovg'alar, faxriy yorliqlar, faxriy yorliq va boshqalar). Maxsus xizmatlari uchun - ordenlar va medallar, nishonlar, faxriy unvonlarni berish va boshqalar bilan mukofotlash; Odamlarni samarali ishlashga ilhomlantiradigan yuqori maqsadlar (har qanday vazifada qiyinchilik elementi bo'lishi kerak); O'zaro hurmat va ishonch muhiti. Lavozimga ko'tarilish motivatsiyaning o'ziga xos murakkab usuli hisoblanadi. Biroq, bu usul ichki jihatdan cheklangan, chunki, birinchidan, tashkilotdagi yuqori lavozimli lavozimlar soni cheklangan; ikkinchidan, rag'batlantirish qayta tayyorlash xarajatlarini oshirishni talab qiladi. Boshqaruv amaliyotida, qoida tariqasida, bir vaqtning o'zida turli xil usullar va ularning kombinatsiyasidan foydalaniladi. Motivatsiyani samarali boshqarish uchun korxonalarni boshqarishda uchta usul guruhini ham qo'llash zarur. Shunday qilib, faqat kuch va moddiy motivlardan foydalanish xodimlarning ijodiy faoliyatini tashkilot maqsadlariga erishish uchun safarbar qilishga imkon bermaydi. Menejer, qo'shimcha ravishda, har bir xodim yoki guruhning mehnatda ishtirok etish darajasini baholashi kerak. Odamlarni ishi uchun mukofotlashning bir necha yo'li mavjud: 1. Xodimning turli xil shakllarda ishlash muddatidan qat'i nazar, intensiv ish uchun moddiy ish haqi va uning yanada sifatli bo'lishi. 2. Ilmiy-texnik ishlarni bajargani uchun ishlab chiqarishga joriy qilinganligi uchun bir martalik pul mukofoti (mukofotlar). 3. Xodimning imkoniyatlariga eng mos keladigan lavozim, daraja bo'yicha ko'tarilish. 4. Bo'sh vaqtni rag'batlantirish yoki xodimga ish kunini mu&aqil ravishda rejalashtirish imkoniyatini berish, bu esa samaradorlikni oshirishga olib keladi. 5. Xodimning xizmatlarini mukofotlar, minnatdorchiliklar, xatlar, matbuot, radio, televidenie orqali maqtash, tegishli shaklda maqtash, ishonch, eng yaxshi ish uchun imtiyozlar va imtiyozlar berish orqali xodimning xizmatlarini ommaviy va
shaxsiy e'tirof etish. «Ushbu mehnatni rag'batlantirishning barcha« to'plami »ommaviy bo'lishi kerak, barcha xodimlarga ma'lum va haqiqatan ham munosib. Kimni va nimani rag'batlantirish mumkin, buni qanday qilish kerak degan savolni tushunish muhimdir. Biroq, har qanday jamoada nafaqat ishda eng yaxshi natijalarga intilayotganlarni ko'rish mumkin. Shu munosabat bilan, korxonada moddiy va ma'naviy zarar etkazgan ishlarida xatolarga yo'l qo'ygan, suii^e'mol qilganlik, o'g'irlik, qalbaki ishlarni sodir etgan xodimlarni jazolash to'g'risida savol tug'iladi. Pul kabi mukofotlash usuli haqida gapirganda, uning qanchalik muhimligiga ishontirishning hojati yo'q, biznesda pul muvaffaqiyat belgisidir. Pulni rag'batlantirish shakllari har xil bo'lishi mumkin: ish haqining oshishi, mukofotlar, , kompaniya foydasida ishtirok etish. Korxonada ish haqini tashkil etish katta ahamiyatga ega. Ish haqini tashkil etish ^andartlar, tariflar tizimi, ish haqi shakllari va tizimlari va boshqalar yordamida amalga oshiriladi. Tarif tizimi bu ish haqining murakkabligi va mehnat sharoitlariga, ish haqi shakllariga va sohaning o'ziga xos xususiyatlariga qarab farqlanishini belgilaydigan ^andartlar to'plamidir.Demak inson ish-faoliyatida rag'bat katta ahamiyatga egadir.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO YIXATI:
1.Abelin E.N. Xodimlar va ularning ishi. 2013. - p.16
2. Altr R.T. Tashkilotlarda tizimli yondoshuv / R.T. Allne 2012. - 21-bet
3. Bucala A.N. Boshqaruv, psixologiya / A.N. Bupa. .: Yorot, 2010. - 152-bet.
4. Balaxin fb. Yuqori daromad / Balakin, fb Universal, 2014. - p.147.
5. Bannikov L.A. Xodimlarni boshqarish: Bilim, 2011. - p.23
7. Bavin K.P. Xodimlar motivatsiyasini boshqarish: YNET, 2010. - p.147
8. Duprinova D.V. Ishga kirish / D.V. Duprinova // Mehnat jarayonidagi odam. -2011 yil. - 118-124 bet.
IDROKNING XUSUSIYATLARI VA PATOLOGIYASI
K.B. Murotmusayev,
Oriental Universiteti, "Pedagogika va Psixologiya "
kafedrasi, dotsenti, t.f.n.
N. F. Asxo'jayev, Oriental Universiteti, 2- bosqich talabasi
Annotatsiya: Maqolada inson psixikasidagi bilish jarayonlaridan biri bo'lgan idrokning xususiyatlari va uning patologiyasi haqida so'z borgan bo'lib, unda shaxs borliqni, narsa va hodisalarni bilishda, tushunishida idrokning roli hamda shaxs buzulishida, idrok patologiyasidagi kechadigan jarayonlarni yoritib beriladi.
Kalit so^zlar: Idrok, sezgi, retseptor, ekftraretseptorlar, intraretseptorlar, proprioretseptorlar, obyekt va fon, markaziy nerv siftemasi, miya poftlog i, neyron, ijodiy hayol, illyuziya, gallyutsunatsiya, shizofreniya.
