CC BY
2scientific activity, training a researcher who can effectively prevent and solve problems in professional life outside of which he exists.
Research activity extends to all types of human activity and performs important functions in the development of cognitive processes, learning, assimilation of social experience, development of society and personality.
The successful solution of this problem is facilitated by adherence to well-known pedagogical principles, the scientific essence of which includes the basic laws, concepts, categories on which research activities are based, the development and implementation of an integrated approach covering all types of classroom and out-of-school education. Consistency is about planning content to develop research skills, with each new knowledge building on previous knowledge.
Key words: competence, learning process, research, abilities, research environment, information support, scientific and methodological support.
Сведения об авторе:
Азизов Абдулатиф Абдухалимович - доктор педагогических наук, профессор кафедры технологии и методики её обучения ГОУ "Худжанского государственного университета имени академика Б. Гафурова ". Таирова Мавлуда Муллоджоновна преподаватель кафедры технологии и методики её обучения ГОУ "Худжанского государственного университета имени академика Б. Гафурова ".
About the authors:
Azizov Abdulatif Abduhalimovich, Doctor of Pedagogical Sciences, Professor of the Department of Technology and Methods of its Teaching attached of the faculty of fine arts and technology under "Khujand State University named after academician Bobojon Gafurov ".
Tairova Mavluda Mullojonovna- Teacher of Technology and the Methods of its Teaching of "Khujand State University named after academician Bobojon Gafurov". Address: Khujand city, street of Kamoly Khujandy.
МЕТОДИ ГУЗАРОНИДАНИ КОР^ОИ МУСТАЦИЛОНА ОИД БА АРЗЁБИИ ОБЪЕКТИВОНАИ ДОНИШИ ХОНАНДАГОН ЗИМНИ ОМУЗИШИ БАЪЗЕ ФУНКСИЯНОИ Ч,АДВАЛХ,ОИ ЭЛЕКТРОНЙ
Назаров А.П.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Тибки стандартной давлатии тансилоти фанни технологияи иттилоотй, барномаи таълимй ва китобнои дарсии нашршуда, дар муассисанои тансилоти миёнаи умумй чадвалнои электронй омузонида мешаванд. Омузиши чадвалнои электронй дар муассисанои тансилоти миёнаи умумй ва дар амал татби; намудани донишнои ба он вобастабуда, накши бениноят мунимро мебозанд. Айни замон чадвалнои электронй нам дар шакли барноманои алонида ва нам дар таркиби бастанои оффисй сохта шудаанд. Номгуйи бастанои оффисй зиёд буда, дар муассисанои тансилоти миёнаи умумй бастаи оффисии Microsoft office таълим дода мешаванд [2, сан. 117]. Бастаи оффисии OpenOffice.org низ яке аз бентарин бастанои оффисй буда, аз руйи имконияташон аз бастаи оффисии Microsoft office неч мондание надорад. Номгуйи функсиянои математикию омории дар таркиби чадвалнои электронии нарду бастаи оффисии номбаршуда буда ва тарзи корашон якхела мебошанд. Бинобар ин дар маколаи мазкур баъзе аз функсиянои математикй ва омории барномаи чадвали электронии Excel (минбаъд ЧЭ Excel), методи таълими онно ва арзёбии объективонаи дониши хонандагон оид ба ин функсияно мавриди омузиш карор дода мешаванд.
Номгуйи функсиянои дар таркиби ЧЭ Excel буда ва истифодашаванда бениноят зиёданд. Онно гурунбандй карда шудаанд. Гурунбандй намудани функсияно кори истифодабарандагонро хело сабук мегардонад. Функсиянои математикй ва оморй яке аз ду гуруни ин функсияно ба нисоб мераванд. Дар чараёни таълими функсиянои математикии ЧЭ Excel дар доираи фанни технологияи иттилоотй (информатика) бояд донишнои азхудкардаи хонандагонро аз дарснои математика ба инобат гирифт. Пайдарнамии функсиянои
омухташавандаро ба инобат гирифта, робитадои байнифанниро ташкил карда, методологияеро коркард намудан зарур аст, ки хонандагон дангоми омузиши функсиядои математикию омории Ч,Э Excel ба душворидо дучор нагарданд. Ин чо як мушкилй даст ва онро бояд бартараф кард. Функсиядои асосии дар курси математика омухташаванда ва бештари ондо, аз кабили функсиядои тригонометрй, логарифмй, нишондидандагй ва амсоли индо дар курси алгебраи синфи 10 таълим дода мешаванд, вале Ч,Э Excel ва функсиядои дар он буда, дар доираи фанни технологияи иттилоотии синфи 7-ум [6] таълим дода мешаванд. Ин худ аз он гуводй медидад, ки методология ва пайдардамии омузиши функсиядои математикию омории Ч,Э Excel -ро бояд коркард намуд. Хонандагон дар чараёни таълими фанни математика дар синфдои 5 ва 6 мафдумдои бакияи аз таксим, кисми бутуни таксим, кимати мутлак, яклухткунй, миёнаи арифметикй ва амсоли индоро меомузанд. Баъдан мафдумдои ададдои сода, ба зарбкунандадои сода чудо кардан, калонтарин таксимкунандаи умумй ва хурдтарин каратии умумиро омухта, содиби донишдои муайян мегарданд. Вале таълими мафдумдои номбаршуда дар ин синфдо на дамчун функсия, балки дамчун амалдои математикй омузонида мешаванд. Бинобар ин, зимни таълими функсиядои Ч,Э Excel дар доираи фанни технологияи иттилоотй, бояд функсиядои ба ин амалдо вобастабударо ба хонандагон омузонд. Функсиядои ABS, ОСТАТ, ЦЕЛОЕ, ЧАСТНОЕ, ОТБР, НОД, НОК ва амсоли индо будаи Ч,Э Excel ин амалдоро иваз мекунанд ва омузонидани ондоро дар зинаи аввал ба хонандагон мувофики максад медисобем. Инчунин, дар ин зина омузонидани функсиядои КОРЕНЬ, СУММ ва ПРОИЗВЕД мувофики максад аст, зеро функсияи решаи квадратиро дар курси алгебраи ин зинаи тадсилот меомузанд.
Дар дарсдои назариявй омузгори фаннй фунсиядои номбаршударо омузонида, тарзи кори ондо ва аргументдои ондоро ба хонандагон мефадмонад. Ин функсиядо кадом натичаро бармегардонанд, бояд дуруст таълим дод! Дар доираи омузиши функсиядо мисолу масъаладои гуногунро дар дарсдои назариявй, амалй ва лаборатории технологияи иттилоотй бо хонандагон дал кардан зарур аст. Минбаъд хонандагон мустакилона ин функсиядоро бояд дар амал татбик карда тавонанд. То кадом дарача хонандагон функсиядои номбаршударо азхуд кардаанд, омузгори фаннй бо роди гузаронидани кори мустакилона муайян карда метавонад.
Масъалаи зеринро мавриди омузиш карор медидем: "Кимати катащои U1 ва U2-u вараци цадвали Excel мувофицан ба vvv ва www баробаранд. Дар катаки U3 формулаи =ABS(U2-U1)+qqq ва дар катаки U4 формулаи =OCTAT(U1;U3) дохил карда шудаанд. Кимати катаки U4 -ро маълум кунед".
Шарди далли масъала: бар ивази тагйирёбандадои vvv, www ва qqq ададдои гуногун гузошта мешаванд. Хонандагон бояд бо функсиядои ABS ва ОСТАТ шинос бошанд, ки мувофикан кимати мутлак ва бакия аз таксимро бармегардонанд. ^оидаи дигар, донистани вобастагии формулаи дар катаки чадвал дохил кардашуда аз дигар катакдо ва ё киматдо мебошад. Барои ёфтани кимати катаки U4 дар навбати аввал кимати катаки U3 -ро ёфтан зарур аст, зеро формулаи дар катаки U4 дохилкардашуда аз кимати катаки U3 вобаста аст.
Бо максади таъмини объективият зимни арзёбии дониши хонандагон ба далли масъалаи гузошташуда, омузгори фаннй бояд ба дар як хонанда дар шакли инфиродй масъаларо пешнидод кунад, яъне бояд киматдои гуногуни тагйирёбандадои vvv, www ва qqq -ро пешнидод кунад. Ин аз як тараф кори задматталаб буда, инчунин вакти зиёдеро талаб мекунад, аз чумла дангоми тайёр намудани мадракдои когазй ё электронй. Аз тарафи дигар, тафтиши кордои аз тарафи дар як хонанда ичро кардашуда, низ кори задматталаб аст, яъне мушкилидои зиёдеро ба миён меорад. Барои далли ин мушкилй ба омузгори фанни информатика ёрии компютерй зарур аст. Ёрии компютерй дар навбати худ бо истифода аз барномадои компютерй амалй карда мешавад. Дар ин макола бо истифода аз функсиядои коркарди ченакдои вакт ва тригонометрй ва бо истифода аз забони барномасозии насли нави C++ Builder, ки ба бастаи забондои барномасозии RAD Studio 10.2 дохил аст, барномаи компютериро дар речаи визуалй месозем. Тарзи сохтани ин барномадоро мо пештар дар кордои худ омухта будем [масалан, 3-5]. Маколаи мазкур бошад, давоми мантикии он кордост.
Сатрнои зеринро ба матни барнома дохил мекунем.
Word ruz,moh,sol,st,daq,son,mson; DecodeDate(Date(),ruz,moh,sol);
DecodeTime(Time(),st,daq,son,mson); long int ms=GetTickCount();
Дар доираи салониятнои мавзуии фан оид ба чадвалнои электронй кимати тагйирёбанданои vvv, www ва qqq ададнои накикии дилхон шуда метавонанд, вале бо сабаби он ки дар ин масъала функсияи бакия аз таксими ОСТАТ истифода шудааст, пас онноро ададнои натуралй интихоб мекунем. Барои муайян намудани кимати тагйирёбандаи vvv ба матни барнома сатрнои зеринро илова мекунем:
double vvv;
vvv = 1739 * abs(cos(float(daq+st+mson)) + cos(float(son+ruz+mson)) - cosfloat(ms)) -sin(float(mson)) + cos(float(moh+son))) + 307;
while (vvv>2958) vvv=vvv/2.3; vvv=int(vvv);
Ба намин монанд кимати тагйирёбанданои www ва qqq -ро муайян мекунем.
Як лоинаи навро барои барнома дар забони барномасозии C++ Builder сохта, дар он шарти масъалаи мазкурро инъикос мекунем. Ба шакли муколамагии ин лоина як тугмаи амриро илова карда, дар протседураи он сатрнои барномаи сархати болоро якчоя бо матни барноманои муайянкунии кимати тагйирёбанданои www ва qqq дохил мекунем. Ба ин тугмаи амрй номи матнии "Супориш"-ро мегузорем. Бо пахши ин тугма шарти масъала дар шакли муколамагй инъикос мегардад (Расми 1). Акнун хонанда шарти масъаларо ба дафтараш менависад ва онро нал мекунад. Пас аз нал карданаш чавоби ёфтаашро ба чузъи идоракунии майдони матнй, ки рости нишонаи "Ч,авоб:" истодааст (Расми 1), дастй дохил мекунад. Тавре дар корнои пештараамон [3-5] кайд карда будем, бо пахши тугмаи амрии "Супориш" ба нар як хонанда доданои дохилшаванда дар шакли инфиродй пешнинод карда мешавад. Ин объективияти арзёбии дониш ва салониятноро таъмин намуда, сатну сифати таълими фанни информатикаро баланд мебардорад._
Супориш
Кори контроли аз фанни технологиями иггилооти оид 6а татоини функсиянои EXCEL g -44 ■ 55
1. К^имати катак^ои U1 ва 112-и вараки чадвали Excel муво-фикан ба 2123 ва 1300 баробаранд. Дар катаки U3 форму-лай =ABS(U2-Ul)+27 ва дар катаки U4 формулаи =0СТАТ( U1;U3) дохил карда шудаанд. Кимати катаки U4-po маъ-лум кунед. ifaBo6>
Расми 1
радами дуюм тарики худкор тафтиш намудани чавоби дохилкардаи хонанда мебошад, ки барои ин боз як тугмаи амрии дигар зарур аст ва онро мо дар корнои пештараамон омухта будем [3-5]. Хонандагон дар чараёни налли масъала дар дарси санчишй метавонанд аз барномаи Ч,Э Excel ё дигар истифода баранд. Ин чо вобастагии байнинамдигарии назария ва амалия ба вучуд омада, ба саволи "Хонанда чиро медонад ва чй кор карда метавонад?" чавоб дода метавонем.
АДАБИЁТ
1. Нугмонов М. Теоретико-методологические основы методики обучения математике как науки. - Душанбе, 2011. - 290 с.
2. Назаров А.П. Методикаи таълими информатика (китоби дарсй). - Душанбе, 2019. - 462 с.
3. Назаров А.П. Технологияи компютерии гузаронидани кори хаттй оид ба налли системаи муодиланои хаттии дуномаълума // Паёми Донишгони давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав (мачаллаи илмй). Силсилаи илмнои гуманитарй ва иктисодй. № 1/4 (57) - 2018. Сан. 133 - 138.
4. Назаров А.П. Арзёбии салониятно ва таъмини объективияти санчиши дониши хонандагон зимни гузаронидани кори хаттй оид ба налли муодиланои квадрата // Паёми Донишгони миллии Точикистон (мачаллаи илмй). 2019. №6. С. 181 - 188.
5. Назаров А.П. Технологиям таъмини объективияти санчиши дониши хонандагон оиди косила бо истифода аз технологиям компютерии хозиразамон // Паёми Донишгохи миллии Точикистон, бахши илмхои табий -2017. №1/5. Сах. 103-108.
6. Ф. С. Комилов, Д. С. Шарапов, З. Ф. Рахмонов. Технологияи иттилоотй. Китоби дарсй барои синфи 7. - Душанбе, 2014. - 200 с.
МЕТОДЫ ПРОВЕДЕНИЯ САМОСТОЯТЕЛЬНЫХ РАБОТ ДЛЯ ОБЪЕКТИВНОЙ ПРОВЕРКИ ЗНАНИЙ УЧАЩИХСЯ ПРИ ИЗУЧЕНИИ НЕКОТОРЫХ ФУНКЦИЙ
ЭЛЕКТРОННЫХ ТАБЛИЦ
Настоящая статья посвящено методу обучения некоторых математических и статистических функций электронных таблиц. Разработано методология, с применением которого реализуется последовательность обучения этих функций на практике. В целях обеспечения объективной проверки знаний, упрощения работы и облегчения труд учителя информатики разработано компьютерная программа на языке программирования C+ + Builder. Используя созданный метод и созданную программу в процессе обучения предмета информатики обеспечивает большое облегчение в труде учителя информатики и обеспечивает объективный контроль знаний и предметных компетенций. Активизируется самостоятельная деятельность учащихся, повышается уровень и качество знаний учащихся по изучаемым функциям электронных таблиц.
Ключевые слова: метод, функция, электронная таблица, информатика, объективность, проверка, проверочная работа, знания, программирования.
THE METHODS OF CONDUCTING INDEPENDENT WORK OF OBJECTIVELY TEST OF THE STUDENTS' KNOWLEDGE IN TEACHING OF SOME FUNCTIONS OF
SPREADSHEETS
This article is devoted to the method of teaching some mathematical and statistical functions of spreadsheets. A methodology has been developed using which the training sequence of these functions is implemented in practice. In order to provide an objective test of knowledge, simplify work and facilitate the work of an informatics teacher, a computer program has been developed in the programming language C ++ Builder. Using the created method and the created program in the process of teaching the subject of computer science, it provides great relief in the work of a computer science teacher and provides objective control of knowledge and subject competencies. The independent activity of students is activated, the level and quality of students' knowledge on the studied functions of spreadsheets is increased.
Keywords: method, function, spreadsheet, computer science, objectivity, verification, verification work, knowledge, programming.
Сведения об авторе:
Назаров Ахтам Пулатович, кандидат педагогических наук, доцент кафедры информационных и коммуникатсионных технологий ТГПУ имени С. Айни. Тел.: (+992) 919624444; (+992) 935166101; E-mail: ahtam 69@mail.ru;
About the author:
Nazarov Ahtam Pulotovich- Candidate of Pedagogical sciences, Associate Professor of the Department of Information and Communication Technologies, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini. Tel.: (+992) 9196244-44; (+992) 935166101; E-mail: ahtam_69@mail.ru;
