CC BY
60
UOT 54.057.65.018.2:665.753.4
MATLAB-7 PROQRAMININ K0M9YÍ ÍL9 SÍNTETÍK NEFT TUR§ULARININ ALINMA PROSESÍNÍN OPTÍMALLA§DIRILMASI
E.B.Zeynalov, F.M.Valiyeva, Z.Z.Agamaliyev, L.M.9fandiyeva, L.H.Nuriyev
Azdrbaycan MEA Y.Mdmmdddliyev adina Neft Kimya Proseshri institutu zaur_agamaliyev@hotmail.com Redaksiyaya daxil olmujdur 02.09.2014
Maqalada MATLAB-7 proqraminin genij imkanlan va kimyavi texnoloji proseslarin avtomatlajdirilmij idara etma sistemlarinin yaradilmasinda rolu tasvir olunmujdur. Proqraminin kömayila sintetik neft tur-¡jularinin neft karbohidrogenlardan katalitik oksidlajma yolu ila alinmasi prosesinin optimallajdirilmasi masalasina baxilmijdir. Alinan naticalarin vizuallajdinlmasi Matlab mühitinda hayata kegirilmijdir.
Agar sözlzr: Matlab, riyazi modelÍ3§dirm3, optimalla§dirma, dizel fraksiyasi, katalitik oksidh§m3, sintetik neft tur§ulari.
Giri§
Elmi-texniki inqilab insan faaliyyatinin bütün sahalarinda avtomatla§dirilmi§ idaraetma sistemlari va hesablama texnikasindan istifada etmak zaruratini yaratmi§dir. Hal-hazirda infor-masiya texnologiyalarinin an samarali va mü-kammal tatbiq sahalarindan biri kimi verilan ba-zalar konsepsiyalan ila qurulmu§ Avtomatla§di-nlmi§ informasiya idaraetma sistemlaridir (AÜS).
AiiS-nin i§lanmasi asasan ta§kilati struk-turlarin modella§dirilmasi, dalillarin va biliklarin konkret tasviri üsullari, sistemin riyazi modelinin ta§kili, istifada?i interfeysinin yaradilmasi va §a-baka arxitekturalarinin se9ilmasi ila alaqadardir. Mövcud sistemlarin i§ini ara§dirmaq maqsadila mahz avtomatla§dirilmi§ paylanmi§ dalillar ban-kinin i§lanmasi ila alaqadar olaraq ümumilikda SAN, CASE, Lotus Domino sistemlarinin ya-radilma texnologiyalarina baxilmi§dir.
Kimya texnologiyasina aid bazi riyazi masalalarin daqiq hallini klassik üsullarla tap-maq mümkün olmur va yaxud 9oxlu vaxt aparir. Bu halda öyranilan obyektlarin riyazi modelinin qurulmasi va tadqiqi, adadi naticalarin alinmasi praktiki ahamiyyat kasb edir. Müasir elm va tex-nikanin nailiyyatlarinin daha geni§ tatbiq olun-dugu, naticalarin praktiki ahamiyyat da§idigi bir vaxtda bu tip masalalarin hallinda kompüterdan istifada etmakla yana§i, yeni hesablama üsulla-rinin i§lanmasi, mövcud üsullarin daha da tak-milla§dirilmasi zarurati meydana 9ixan aparila-caq hesablama texnikasi vasitalarinin imkan-larina uygun olmalidir. Son on illiklar arzinda hesablama texnikasi vasitalarinin si9rayi§ xa-rakterli inki§afi, sirf riyazi xarakterli masalalarin halli ü9ün kompüter riyaziyyati sistemlarinin
(Mathcad, MATLAB, Mathematica) meydana galmasi, yeni üsullarin i§lanmasi ila yana§i möv-cud üsullarin müqayisasi indiya qadar istifadasi 9atin olan üsullarin tatbiqi ü9ün geni§ imkanlar yaratmi§dir. MATLAB (ingiliscd "Matrix Laboratory" sözünün qisaldilmi§ formasi) proqraminin özünamaxsus funksiyalari var ki, modella§-dirma masalalarinin hallinda onlarin tatbiqi isti-fada9inin i§ini olduqca asanla§dirir [1, 2].
Statistik hesabatlar ü9ün StatGraphies va S-Plus, cabr masalalarinin halli ü9ün Derive, Maple va MuPAD sistemlari, Mathcad universal riyazi sistemi, analitik hesabatlar ü9ün Mathematica sistemi va MATLAB matris sistemi geni§ tatbiq olunur. Bu sistemlarin hamisi Windows amaliyyat sistemina alavadir va har birinin xüsusi proqramla§dirma dili vardir [3].
Yalniz MATLAB mühitinda riyazi masalalarin halli ü9ün qrafik tasvirli obyektlar yara-dilmi§dir. Bu obyektlardan istifada edarak qo-yulan masalanin hall alqoritmini ardicilliqla (monitorda vizual olaraq nazarat etmakla) daxil etmak olar. MATLAB sisteminda simvol va ada-di ifadalarin, elementar va xüsusi riyazi funk-siyalarin 9evrilmasi, adadi va simvol §aklinda verilan tanliklarin halli, xatti cabr masalalari, qrafiklarin qurulmasi va s. kimi masalalari hall etmak mümkündür. Bu sistemin üstünlüklarin-dan biri da qurulmu§ qrafikin har hansi bir his-sasinda mous-un sol düymasini basili saxlamaq-la qrafiki firlatmaqla sathin görünmayan tara-fina baxmaq mümkündür [4].
Sistemin nüvasina ma§in dilinda tartib olunmu§, sistemin operatorlarinin yerina yetiril-masini hayata ke9iran hazir proqramlar daxildir. Aydindir ki, asas elementar funksiyalar, riyazi
ifadalarin a9ilmasi qaydalari va s. sistemin nüva-sinda yerla§ir. Bütün sistemlarda nüvaya daxil edilan proqramlar C va ya C++ dilinda yazilir.
Kompüter riyaziyyati sistemlarina daxil olan proqramlar vasitasila riyazi-iqtisadi masa-lalarin müayyan üsullarla hallini realla§dirmaq mümkündür. Kompüter riyaziyyati sistemlari-nin har birinin proqramla§dirma dillari da vardir ki, bu dillarda hesabatlar aparmaq ü9ün proqramlar tartib oluna bilar [5].
Kimyavi proseslarin modella§dirilmasi va proqnozla§dirilmasi ücün müasir informasiya texnologiyalarinin imkanlarini maksimum naza-ra almaqla qeyri-xattiliyi, qeyri-stasionarligi va dinamikliyi ila ifada olunan masalalar ü9ün kompleks tahlil sistemini qurmaq lazimdir. Kompleks tahlil ü9ün an yax§i modelin (adek-vatliq manasinda) se9ilmasi taklif olunur. Bu marhalada alinan modellarin statistik va proq-noz xüsusiyyatlari avvalki modellarin xüsusiy-yatlari ila müqayisa edilir, naticada an böyük adekvat modellar va uygun proqnoz se9ilir.
Maqalada MATLAB-7 proqraminin kö-mayi ila sintetik neft tur§ularinin katalitik ok-sidla§ma yolu ila alinmasi prosesinin optimal-la§dirilmasi masalasina baxilmi§dir.
Eksperimental hissa
Malumdur ki, neft va neft fraksiyala-rindan ayrilmi§ tabii neft tur§ulari (TNT) kimya sanayesinin müxtalif mahsullarini almaq ü9ün qiymatli ilkin xammal hesab olunur. Lakin neftin tarkibinda tabii neft tur§ularinin miqdari a§agidir va maksimum 3%-a 9atir (Azarbaycan neftla-rinda TNT-nin miqdari 2%-dan 9ox olmur).
Tadqiqat9ilar TNT-nin mahdudlugunun ara-dan qaldirilmasi ü9ün neft karbohidrogenlarinin maye fazada katalitik oksidla§masi hesabina bu tur§ulari avaz eda bilan sintetik neft tur§ularinin (SNT) alinmasini taklif etmi§lar [8, 9]. TNT va SNT-in prinsipial farqi ondan ibaratdir ki, TNT neftin tarkibinda uzun süran geoloji marhalalar-
Proqnoz keyfiyyati kafi qiymatlandirilirsa, bu halda prosedur ba§a 9atir. Rahat interaktiv §a-kilda bir ne9a masalanin emalinin va tahlilinin inteqrasiya olunmasi ü9ün MATLAB proqrami-nin "graphical user interface" (GUi) güclü qra-fik interfeysi istifada olunur [6, 7].
9sas proqram qrafik va adadi informasi-yalarin daxil edilmasi ü9ün giri§ sahalari va asas parametrlarin dayi§dirilmasi, modullarin emalinin 9agiri§ düymalari, pancaralar va sahalar vasi-tasila qrafik interfeysini yaradir. Düymaya basma va ya parametrlarin daxil edilmasi zama-ni, uygun olaraq, hadisalarin emalinin funksiyasi geri (aks 9agiri§ funksiyasi, Callback) 9agirilir.
Sonda naticalarin interpretasiyasi va vizualla§dirilmasinin 9ox mürakkab masalalari-ni MATLAB mühitinda hayata ke9irmak daha alveri§lidir, yüksak resurslar (masalan, sürata göra) talab edan masalalarin optimalla§diril-masini MEX (MATLAB Extension) funksiyasi kodunun fraqmenti ila realla§dirmaq olur:
da formala§ir, SNT isa bir ne9a saat müdda-tinda, laboratoriya §araitinda alinir. Eyni za-manda SNT va töramalarindan istifada tacrübasi göstarir ki, onlar TNT-nin 9ox gözal avazedici-laridir va praktiki olaraq kimya sanayesinin bütün sahalarinda va material§ünasliqda istifada olunurlar.
Son illarda nanotexnologiyalarin mey-dana galmasi naticasinda SNT-nin alinma pro-sesina yenidan baxilmi§ va takmilla§dirilmi§dir [10]. Oksidla§ma prosesinda yeni katalitik sis-temlardan istifada edilmakla yüksak 9iximla SNT-nin alinmasina nail olunmu§dur. SNT-nin alinma prosesi böyük praktiki ahamiyyat da§i-digindan, müasir kompüter proqramlarinin is-tifadasi ila onun optimalla§masi aktual prob-lemlardan biridir.
Yax§i malumdur ki, kimya texnologi-yasinda modella§dirilmi§ kompüter sistemla-rinin istifadasi hal-hazirda kimya sanayesinin
proqressiv istiqamatlarina aiddir.
Verilan modellar proqnozverma xüsu-siyyatina malikdir, bu da mahsulun maksimal çiximi ila az itkilarla optimal prosesi aparmaga imkan verir va prosesin texniki iqtisadi göstaricilarini yaxçilaçdirir.
Taqdim edilan içda eksperimental da-lillarin statistik naticalarinin tahlili va SNT-nin alinmasinin optimallaçma prosesi masalasi-
nin halli verilmiçdir.
Tadqiqat obyekti kimi Azarbaycan neft-lari qariçiginin 216-3 600C temperaturda qay-nayan fraksiyasi seçilmiçdir. Oksidlaçma prosesindan avval fraksiya aromatiksizlaçdi-rilmiç va parafinsizlaçdirilmiçdir.
Cadval l-da aromatiksizlaçmadan va pa-rafinsizlaçmadan avval va sonra fraksiyanin fiziki-kimyavi göstaricilari taqdim edilmiçdir.
Cadval 1. Azarbaycan neftlari qariçiginin dizel fraksiyasinin aromatik va w-parafin karbohidrogenlarindan tamizlanmadan avval va sonra fiziki-kimyavi göstaricilari_
Göstaricilar Xammal Aromatiksizlaçmadan va parafinsizlaçmadan sonra
Orta molekulyar kütlasi, M 246.7 234.7
Nisbi sixliq, kq/m3 846.5 833.0
§üasindirma amsali 1.4695 1.4620
Donma temperaturu, 0C -35 -52
Qaynama temperaturu, 0C 216-360 220-350
Kükürdün miqdari, % 0.16-0.2 -
Aromatik karbohidrogenlarin miqdari, % -18-20 0.8
Parafin karbohidrogenlarinin miqdari, % 36-38 5-6
Naften-izoparafin karbohidrogenlarinin miqdari, % 42-44 93-94
Aromatik va и-parafin karbohidrogenlari ayrildiqdan sonra naften-izoparafin karbohidro-genlari qariçigi havanin oksigeni ila maye fa-zada katalitik sistemlarin içtiraki ila oksidlaç-dirilmiçdir.
Oksidlaçma prosesinda katalizator kimi tabii neft turçularinin susuzlaçdirilmiç Cr va
Mn (TNT-Cr, TNT-Mn) duzlari qariçigi (3:1 nisbatinda) götürülmüsdür. Proses zamani har bir saatdan bir nümunalar götürülmüs, onlarin turçu adadlari va çiximi hesablanmiç-dir. Tacrübalarin naticalari cadval 2-da taqdim edilmiçdir.
Cadval 2. Naften-izoparafin konsentratinin katalitik oksidlaçma reaksiyasinin naticalari (katalizator - TNT-Cr:TNT-Mn=3:l). ONT - sintetik oksitursulardir_
Reaksiya müddati, saat Oksidatin turçu adadi, mq KOH/q Turçunun çiximi, % Turçu adadi, mq KOH/q
ONT SNT ONT SNT
1 13 - 2.4 110.5 102.8
2 19.4 - 3.8 115.0 105.7
3 31.4 - 7.8 122.5 111.0
4 43.8 6.5 12.7 129.0 116.9
5 56.8 8.0 20.0 132.4 117.4
5.5 65 8.9 23.3 115.7 125.7
6 67 13.6 23.6 133.9 128.0
7 73.6 20.0 23.5 144.0 128.9
Qeyd etmak lazimdir ki, verilan prosesin üzarinda modelin quruluçunun çatinliyi oksidlaçma prosesinin mürakkab va çox marçrutlu olmasindadir. Prosesin mexanizmi mürakkab oldugu üçün onun statistik riyazi modeli qu-rulmuçdur. Bela quruluçun asasinda eksperi-mentin riyazi planlaçma metodu durur [ll].
Model "qara qutu" prinsipi üzarinda qurulur va giriç-çixiç parametrlararasi analitik alaqa yaradilir.
Bu üsulla alinan riyazi prosesin tasviri yalniz prosesi aparmaq ^ün optimal çartlari tayin etmak deyil, ham da optimal idara va tan-zimlama sistemini yaratmaqdan ibaratdir.
Har bir paralel tacrübalar seriyasi ^ün cavab funksiyalara açagidaki formul üzra orta riyazi hesablama aparilmiçdir: — 1 k
k j=1
burada YJ - orta qiymat, Y!}. - malum kamiy-
yatlar, k - eyni §artlarda ke9irilmi§ paralel tacrübalarin sayidir.
Ardinca har bir paralel tacrübalar seriyasi
ü9un S2j dispersiyanin qiymatlari hesab-
lanmi§dir:
Sj = ~
j k -
TT -
11=1
Y, )2.
Tacrübalarin barpa olunmasini yoxlamaq ü9ün dispersiyanin an yüksak qiymati ila hesablanmi§ Gh qiymatlari arasinda alaqa tapil-mi§dir:
Codvol 3. Paralel tacrübalarin barpa edilmasi
=
max S 2
N
T S
j=i
Bu alaqa Koxren kriteriyasinin hesabla-ma manasi adlanir. 9gar Gh<Gc olarsa (Gc -dispersiyanin cadval qiymati), tacrübalar barpa edilan hesab olunurlar, dispersiyanin qiymatlari isa hamcinsdir. Bela olan halda sabit tasirli model aparilan ara§dirma ü9ün daha maqsada-uygundur.
Noticolor vo onlarin müzakirosi
Alinan naticalar cadval 3-da verilmi§dir.
Tacrübalarin seriya №-si Y, asas komponentin 9iximi fj sarbastlik daracasi Yj 9ixi§ parametrlarinin qiymati S/ dispersiyanin qiymati
1-ci tacrüba 2-ci tacrüba 3-cü tacrüba 4-cü tacrüba
1 84.1 83.3 85.4 - 2 84.26 1.70
2 90.2 89.5 89.8 90.4 3 89.97 2.97
3 77.3 75.2 76.9 - 2 76.46 3.27
k
Alinan naticalardan sonra eksperimental cavablari tasvir edan tam faktor eksperiment
TFE-23' (Y,±AYl=ri ±1.2, burada p=0.95, f=2,
2
^ =0.5) va §akil 1-daki kimi görünan 3 faktor ü9ün Boks-Benkinin plani qurulmu§dur.
0
" • ' ' ' ^ " -1 -1
§ok. 1. Boks-Benkinin 3 faktorlu plani
Prosesin asili olmayan dayi§anlari kimi x1 - reaksiyanin davamliligi, x2 - oksidatin tur§u adadi, x3 - ONT-nin 9iximi va 9ixi§ dayi§anlari, Y1 - SNT, Y2 - ONT-nin tur§u adadi, Y3 - SNT-nin tur§u adadi qabul edilmi§dir. Bu zaman statistik modelin görünü§ü a§agidaki kimi olacaq:
Yj=YJ(x1, X2, X3),
burada j=1, 3.
Statistik modelin prosesini ta§kil etmaz-dan avval tacrübalarin hayata ke9irilmasina amin olmaq vacibdir. Bu maqsadla öyranilan dayman sahada tasiredici faktorlarin bir ne9a paralel tacrübasi aparilmi§dir: §akil 1-da olan nöqtalar eksperimental kodla§dirilmi§ nöqtalar-dir va onlarin asasinda 3D fazada Boks-Benkin plani qurulmu§dur.
Bütün hesabatlar maqalada statistik analiz va dalillarin vizualla§masi ü9ün i§lanan MATLAB-7 proqraminin istifadasi ila aparil-mi§dir.
Ümumi statistik va qrafik vasitalardan alava proqramda kimyavi tadqiqatlar aparmaq, texniki masalalarin halli, eksperimentin plan-la§dirilmasi va prosesin analizi ü9ün xüsusi modullar mövcuddur.
Hesabatin aparilmasi a§agidaki marha-lalarla hayata ke9irilmi§dir:
1) ilkin dalillarin daxil edilmasi;
2) 9ixi§ parametrlarinin daxil edilmasi;
3) qiri§-9ixi§ parametrlarina qoyulan qada-galarin daxil edilmasi;
4) proqramin yax§ila§dirilmasi.
Bu deyilanlari nazara alaraq, SNT-nin 9iximini - Y1, tur§u adadini - Y3, va ONT-nin
turçu adadini - Y2 tasvir edan reqressiya tan-liklarini açagidaki kimi ifada etmak olar:
Yi=-15.46-3.83 xi+1 .95 x2-6.24 x3-0.28x x2+ +2.78х1хз-0.0276 х2хз-0.392 хз2 , (1)
Y2=0.01-8.54xi+11.34 x2-37.7 x3-2.22 xix2+ +18.04xrx3-0.265 x2 x3-2.164 x32, (2)
Y3=0.01-25.75 x1+11.88 x2-28.87 x3-1.94 x1 x2+ +5.88 X1 X3+0.41 X2 X3-1.048 X32. (3)
Codvol 4. Eksperimental va hesablanma yolu ila alinan naticalarin müqayisasi
Turçunun çiximi, % Turçu adadi, mq KOH/q
ONT ONT SNT SNT ONT ONT SNT SNT
eks hes eks hes eks hes eks hes
- 0.003 2.4 2.23 110.5 112.1 102.8 101.7
- 0.005 3.8 3.75 115.0 114.8 105.7 106.3
- 0.004 7.8 7.41 122.5 121.2 111.0 111.2
6.5 6.3 12.7 12.63 129.0 128.0 116.9 115.7
8.0 8.1 20.0 19.1 132.4 132.1 117.4 117.1
8.9 8.93 23.3 23.63 115.7 114.9 125.7 123.1
13.6 13.9 23.6 23.9 133.9 132.8 133.9 132.4
20.0 19.8 23.5 23.8 144.0 143.5 128.9 128.1
Reqressiya amsallari cüt korrelyasiya va tacrübi akslari tasvir edan amsallarin hesabati, reqressiya amsallarinin ahamiyyatinin qiymat-landirilmasi, çoxhadli korrelyasiya amsallari tacrübanin approksimasiya sahvi ila tasdiqlanir.
Quruluç statistik modelin hesabat nati-calari va eksperimental dalillarda yaxin oxçarliq cadval 4-da gôstarilmiçdir.
Reqressiya tanliklari (1)-(3) eksperiment aparmaq ûçûn verilan çartlari ila cavab funk-siyanin manasini avvaldan göstarmaya imkan ve-rir, ham da cavabin sathi formasi haqqinda in-formasiya verir. Texnoloji prosesin optimal reji-mini seçmak ûçûn bu sathlarin tadqiqi vacibdir.
Optimallaçma prosesinin, xatti proqram-laçmanin halli ûçûn MATLAB-7 proqraminin Optimizing Performance modulnun MATLAB Compiler istifada edilmiçdir. Bu proqramin tarkibina xatti proqramlaçdirma masalalarini hall edan müasir alqoritmlar daxildir. Optimallaçma kriteriyasi kimi (Fmax=/(x1, x2, x3) prosesin göstaricilarina açagidaki mahdudlaçdiricilar da-xil olmaqla (1 saat<x1<7 saat; 13 mq KOHq <x2<73.6 mq KOH/q; 0.0001%<x3<20%) funk-sionalin maksimumu gôtûrûlmûçdûr.
Cavab sathinin konfiqurasiyasinin tadqiqi ûçûn tanlik (1) kanonik formasina gatirilir. Sathin ^-markazin koordinantlari açagidaki gös-taricilara malik olan tanliklar sisteminin halli ila tapilir [(1)-(3) tanliklari]:
5X ! dYl _
dX2
3.83-0.28*X2+2.78*X=0 1.95-0.28*X1-0.0276*X3=0
(4)
6.24+2.78*X-0.0276*X2-0.784*X=0
burada X = (0.3117-0.0217-0.1012)
Tanlik (4)-dan gôrûndûyû kimi, amsallarin göstaricilari mûxtalif içaralara malikdir, yani cavab sathi hiperbolik parabolik "yahar" sathinin markazinda "minimaks" formada olur (çakil 2).
§ak. 2. Optimallaçdirma fazasi - "yahar"li hiperbola paraboloidi.
Belalikla, optimallaçma prosesinin halli göstardi ki, SNT-nin an yûksak çiximi Y;=23.9 kûtla%, x1=7 saat, x2=43.76 mq KOH/q va x3=7.947% olduqda alinmiçdir.
Notico
Optimallaçma masalalarinin halli ûçûn xatti proqramlaçma masalalarinin hallinda mûa-sir alqoritmlari aks etdiran MATLAB proqra-mindan istifada edilmiçdir. Bûtûn hesabatlar içda statistik analiz va dalillarin vizuallaçmasi
ü9ün i§lanan MATLAB-7 proqraminin istifa-dasi ila aparilmi§dir. Bu zaman a§agidaki pa-rametrlar öyranilmi§dir:
- Cr va Mn duzlarinin müxtalif nisbatlarda götürülmü§ qari§igi va oksidatin 91x1ml arasin-daki asililiq;
- SNT va ONT-nin 9iximinin Mn va Cr duzlarinin müxtalif nisbatlarda qari§igindan asiligi;
- oksidatin, SNT va ONT-nin 9iximinin reaksiya müddatindan asiligi (katalizator TNT-Cr:TNT-Mn=3:1);
- oksidla§ma prosesi zamani alinan SNT va ONT qari§iginin 9iximinin temperaturdan asiligi.
Optimalla§ma masalalarinin halli SNT-nin an 90X 9iximli olan profilini müayyanla§dir-mi§dir.
8dabiyyat siyahisi
1. Волин Ю.М., Островский Г.М. Три этапа компьютерного моделирования химико-технологических систем // Теоретические основы химической технологии. 2006. Т. 40. № 3. С. 302-312.
2. Куцевич И.В. Система моделирования и оптимизации в нефтехимии // Информационные технологии. 2003. № 5. C. 116-120.
3. Лазарев Ю. Моделирование процессов и систем в MATLAB. С-Пб.: Питер; Киев: Издательская группа BHV. 2005. 512 с.
4. Aghamaliyev Z.Z., Abbasov V.M., Zeynalov E.B., Friedrich J.F., Veliyeva F.M. Review of kinetic modeling and optimization of hydrocarbon oxidation // ERDÖL ERDGAS KOHLE. Germany, Jg. 2013. 129. Heft 2, PETROCHEMIE. S. 79-82.
5. Тагы-заде Ф.Н., Аскерова Э.Н., Агамалыев З.З. Программы расчета технологических процессов. Определение фазового состояния топливного сырья // Проблемы энергетики. 2003. № 5. С. 85-93.
6. Kravtsov A.V., Moskvin V.S., Pleshkova O.E., Usheva N.V. Mathematical model for multi component petrochemical processes // Reaction Kinetics and Catalysis Letters. 1986. V. 30. No 2. P. 215-219.
7. Zeynalov E.B., Abbasov V.M., Ofandiyeva L.M., Nuriyev L.H., Agamaliyev Z.Z., Oliyeva A.Z., Nasi-bova Q.Q. Muxtalif karbohidrogenlarin oksidla§masi zamani oksigenin udulma kinetikasinin xususiyyat-lari // Azarbaycan Milli Elmlar Akademiyasinin Ma-ruzalari. 2011. T. 67. № 3. С. 45-51.
8. Аббасов В.М., Агамалиев З.З., Эфендиева Л.М., Велиева Ф.М., Зейналов Э.Б., Нуриев Л.Г. Оптимизация получения СНК окислением дизельной фракции смеси бакинских нефтей // Нефтепереработка и нефтехимия. 2010. № 1. C. 42-46.
9. Abbasov V.M., Ofandiyeva L.M., Nuriyev L.H., Agamaliyev Z.Z., Zeynalov E.B. Baki neftlarinin naften karbohidrogenlarinin sintetik naften tur§u-lanna qadar oksidla§masinda muxtalif katalizator-larin tatbiqi // Azarbaycan kimya jurnali. 2010. № 2. S. 197-200.
10. Аббасов В.М., Эфендиева Л.М., Зейналов Э.Б., Алиева Л.И., Нуриев Л.Г., Агамалиев З.З., Ис-маилов Р.Г., Шаи Минг Пенг. Получение синтетических нафтеновых кислот окислением нафтеновых концентратов в присутствии пятиядер-ных комплексов Со, Ni и нафтената Cr // Нефтепереработка, нефтехимия, катализ (Сборник трудов ИНХП НАНА). Баку: Элм, 2010. C. 174-183.
11. Feyziyev S.A., §ukurov R.Y. Riyaziyyatin ibtidai kursunun nazari asaslari. II hissa. Baki: "§irvan-na§r", 2003. 436 s.
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ПРОГРАММЫ MATLAB-7 ДЛЯ РЕШЕНИЯ ЗАДАЧИ ОПТИМИЗАЦИИ ПРОЦЕССА ПОЛУЧЕНИЯ СИНТЕТИЧЕСКИХ НАФТЕНОВЫХ КИСЛОТ
Э.Б.Зейналов, Ф.М.Велиева, З.З.Агамалиев, Л.И.Эфендиева, Л.Г.Нуриев
В статье даётся информация о возможностях компьютерной программы MATLAB-7 при создании автоматизированной системы управления химико-технологическими процессами. С помощью указанной программы была проведена оптимизация процесса получения синтетических нафтеновых кислот. Полученные результаты визуализированы в среде MATLAB.
Ключевые слова: MATLAB, моделирование, оптимизация, дизельная фракция, каталитическое окисление, синтетические нафтеновые кислоты.
USE OF THE PROGRAM MATLAB-7 FOR DECISION OF A TASK OF OPTIMIZATION OF THE PROCESS OF SYNTHETIC NAPHTHENiC ACIDS OBTAiNiNG
E.B.Zeynalov, F.M.Valiyeva, Z.Z.Aghamaliyev, L.M.Efendiyeva, L.H.Nuriyev
This article gives information on the capability of the computer program MATLAB-7 for design of automatic regulation systems of chemical-technological processes. By means of the program an optimization of the process of synthetic naphthenic acids production has been carried out. The results obtained were visualized in the environment of MATLAB.
Keywords: MA TLAB, modeling, optimization, diesel fraction, catalytic oxidation, synthetic naphthenic acids.
