CC BY
0
Akmuradova L.G.
Navoiy davlat pedagogika instituti doktoranti
MARKAZIY O'ZBEKISTONDA BUFOTES VA PELOPHYLAX AMFIBIYALAR AVLODINING GELMINTOFAUNASI
Annotatsiy. Ushbu maqolada O'zbekistonda amfibiya gelmitlarini o 'rganilishi bo 'yicha olib borilgan tadqiqotlar natijalari tahlil qilingan. Unga ko 'ra Markaziy O 'zbekiston hududi mintaqalari Navoiy, Samarqand va Buhoro viloyatlari suv havzalarida uchraydigan amfibiyalarining Bufotes va Pelophylax avlodiga mansub turlari va ularning gelmintlarini o 'rganilishi bo 'yicha adabiyotlar tahlili asosida tavsiflangan.
Kalit so 'zlar: Markaziy O 'zbekiston, gelmint, bufotes, pelophylax, Cestoda, Trematoda, Acanthopcephala, Nematoda, invaziya.
Akmuradova L.G. doctoral student Navoi State Pedagogical Institute
HELMINTOFAUNA OF THE AMPHIBIAN GENERA BUFOTES AND PELOPHYLAX IN CENTRAL UZBEKISTAN
Abstract. This article analyzes the results of studies conducted on the study of amphibian helminths in Uzbekistan. According to him, the regions of Central Uzbekistan were described based on an analysis of the literature on the study of Bufotes and Pelophylax amphibian species and their helminths found in the reservoirs of Navoi, Samarkand and Bukhara regions.
Keywords. Central Uzbekistan, helminths, bufotes, pelophylax, Cestoda, Trematoda, Acanthopcephala, Nematoda, invaziya.
O'zbekistonda umurtqali hayvonlardan suvda hamda quruqlikda yashovchi amfibiyalar tabiiy landshaftlar biologik xilma-xilligining eng muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi. Ushbu umurtqalilar yashash muhiti omillaridandan kelib chiqib suv hamda quruqlik muhiti hayvonot dunyosi o'rtasida gelmitlarning tarqalishi, rivojlanishi va ularning migratsiyasida asosiy ko'rsatkich bo'lib xizmat qiladi. Har bir mintaqalarning ekologik xususiyatlaridan kelib chiqib, amfibiylarning turlari va ularning gelmintlari o'ziga xos faunani shakillantirganligini olib borilgan tadqiqotlar natijasi xulosasidan xam tasniflash mumkin [1;2;3;4].
Quyidagi jadvalda Markaziy O'zbekiston mintaqalarida aniqlangan amfibiyalar avlodiga mansub tur va ularning gelmintofaunasini turlari keltirilgan.
1-jadval
Markaziy O'zbekiston (Navoiy, Buhoro va Samarqand viloyati) hududlarida aniqlangan amfibiya turlari va ularning gelmintofaunasini __ ro'yhati_
Markaziy O'zbekiston hududlari Amfibiyalarni turi Amfibiyalarda aniqlangan gelmint turlari
Navoiy viloyati yashil Perini qurbaqasi-Bufotes perrini Nematotaenia dispar, Alaria alata, Godonocephalus urnigerus, Hematoloechus (Pneumonoeces) variegatus, Acanthocephalus ranae, Pseudoacanthocephalus bufonis, Cosmocerca commutate, Rhabdias bufonis, Ascarops strongylina,
Terenteva ko'l baqasi -Pelophylax terentievi Nematotaenia dispar, Alaria alata, Godonocephalus urnigerus, Hematoloechus (Pneumonoeces) variegatus, Opisthioglyphe ranae, Acanthocephalus ranae, Sphaerirostris picae, Plagiorhynchus trnsversus, Cosmocerca commutate, Cosmocerca ornata, Rhabdias bufonis,
Ko'l baqasi -Pelophylax sp, Nematotaenia dispar, Alaria alata, Hematoloechus (Pneumonoeces) variegatus, Opisthioglyphe ranae, Acanthocephalus ranae, Plagiorhynchus trnsversus, Cosmocerca commutate, Cosmocerca ornata, Rhabdias bufonis
Buhoro yashil Perini qurbaqasi-Bufotes perrini Alaria alata, Godonocephalus urnigerus, Hematoloechus (Pneumonoeces) variegatus, Acanthocephalus ranae, Aplectana multipapillosa, Cosmocerca commutate, Oswaldocruzia biolata, Rhabdias bufonis, Rhabdias rubrovensus
viloyati Terenteva ko'l baqasi -Pelophylax terentievi Alaria alata, Godonocephalus urnigerus, Hematoloechus (Pneumonoeces) variegatus, Opisthioglyphe ranae, Acanthocephalus ranae, Amplicaecum schikhobalovi, Aplectana multipapillosa, Cosmocerca commutate, Cosmocerca ornata, Rhabdias bufonis
Ko'l baqasi -Pelophylax sp Alaria alata, Godonocephalus urnigerus, Hematoloechus (Pneumonoeces) variegatus, Opisthioglyphe ranae, Acanthocephalus ranae, Amplicaecum schikhobalovi, Aplectana multipapillosa, Cosmocerca commutate, Cosmocerca ornata, Rhabdias bufonis
Pevzova qurbaqasi - Bufotes pewzowi Alaria alata, Godonocephalus urnigerus, Hematoloechus (Pneumonoeces) variegatus, Cosmocerca commutate, Rhabdias bufonis,
Samarqand viloyati Terenteva ko'l baqasi -Pelophylax terentievi Alaria alata, Godonocephalus urnigerus, Hematoloechus (Pneumonoeces) variegatus, Opisthioglyphe ranae, Amplicaecum schikhobalovi, Cosmocerca commutate, Rhabdias bufonis
Ko'l baqasi -Pelophylax sp Alaria alata, Godonocephalus urnigerus, Hematoloechus (Pneumonoeces) variegatus, Opisthioglyphe ranae, Amplicaecum schikhobalovi, Cosmocerca commutate, Rhabdias bufonis,
O'zbekistonda amfibiya gelmintlarini o'rganish natijasida Cestoda, Trematoda, Acanthocephala va Nematoda sinflariga mansub jami 66 turdagi parazit chuvalachanglar aniqlangan va adabiyotlarda qayd etilgan. Shundan quyida Markaziy O'zbekistonda aniqlangan gelmint turlarining ro'yhati keltirilgan:
Tip: Platyhelminthes Schneider, 1873
Sinf: Cestoda Rudolphi, 1808
Tartib: Cyclophyllidea van Beneden in Braun, 1900
Oila: Nematotaeniidae Lühe, 1910
Avlod: Род: Nematotaenia Lühe, 1910
Nematotaenia dispar (Goeze, 1782)
Asosiy xo'jayin: yashil Perini qurbaqasi - Bufotes perrini, Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi, Pelophylax sp. va gibrid nusxasi P. terentievi x Pelophylax sp.
Lokalizasiyasi: Ichaklarida.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasida - EI 7,2%; II 2-6 nusxada; ID 0,14 (52 nusxada), Terenteva ko'l baqasi - EI 1,0%; II 1-3 nusxalarda; ID 0,015 (6 nusxada), Pelophylax sp. - EI 1,9%; II 2-3 nusxalarda; ID 0,08 (31 nusxa) va gibrid formasida - EI 1,4%; II 1-4 nusxalarda; ID 0,03 (15 nusxada).
Aniqlangan joyi: Navoiy viloyatida (Вашетко и Сиддиков, 1999, Икромов и др. 2004, Икромов, 2011). Sinf: Trematoda Rudolphi, 1808
Bo'lim: Diplostomida Олсон, Крибб, Ткач, Брей и др. Литтлвуд, 2003 Oila: Diplostomidae Poirier, 1886. Avlod: Alaria Schrank, 1788
Alaria alata (Goeze, 1782), Lichinka
Asosiy xo'jayin: Yirtqich umurtqalilar.
Ushbu trematoda turning lichinkali shaklini quyidagi amfibi turida aniqlangan: Perini yashil qurbaqasi - B. perrini, va Pevzova qurbaqasi - B. Pewzowi, Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi, Pelophylax sp. va gibrid formasi P. terentievi x Pelophylax sp.
Lokalizasiyasi: Muskul va tana bo'shliqlari.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasida - EI 17,0%; II 5-16 nusxada; ID-0,63 (237 nusxada), Pevzova qurbaqasida - EI 15,5%; II 2-12 nusxada; ID-0,71 (268 nusxada), Terenteva ko'l baqasida - EI 8,0%; II 2-6 nusxada; ID-0,36 (138 nusxa) va Pelophylax sp. - EI 10,2%; II 2-8 nusxada; ID 0,8 (302 nusxa), gibrid formasi - EI 7,5%; II 2-6 nusxada; ID 0,35 (132 nusxa).
Aniqlangan joyi: barcha hududlarda (Икромов 2006а, 2011, 2015, 2019).
Avlod Codonocephalus Diesing, 1850
Codonocephalus urnigerus (Rud., 1819) Lühe, 1909, Lichinka
Asosiy xo'jayin: Qushlar.
Ushbu trematoda turning lichinkali shaklini quyidagi amfibi turida aniqlangan: Perini yashil qurbaqasi - B. perrini, va Pevzova qurbaqasi - B. pewzowi, Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi, Pelophylax sp. va gibrid formasi -P. Terentievi x Pelophylax sp.
Lokalizasiyasi: qorin bo'shlig'i, mushaklar, turli xil ichki organlar.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasida - EI 6,2%; II 2-4 nusxada; ID-0,08 (32 nusxa) Pevzova qurbaqasida - EI 7,3%; II 2-8 nusxada; ID-0,49 (185 nusxa), Terenteva ko'l baqasida - EI 16,0%; II 2-12 nusxada; ID-1,06 (401 nusxa) и Pelophylax sp. - EI 9,8%; II 1-22 nusxada; ID 0,47 (177 nusxa), gibrid shaklida - EI 17,1%; II 2-7 nusxada; ID 0,93 (352 nusxa).
Aniqlangan joyi: barcha hududlarda qayd etilgan (Ikrpmov va Azomov, 2004, Ikromov va bosh., 2004, Ikromov 2006а, 2011, 2015, 2019).
Oila: Gorgoderidae Looss, 1901
Avlod Gorgoderina (Looss, 1902)
Gorgoderina vitelliloba (Olsson, 1876)
Asosiy xo'jayin: Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi и Pelophylax sp.
Lokalizasiyasi: Siydik pufagi.
Zararlanish ko'rsatkichi: Terenteva ko'l baqasida - EI 9,5%; II 1-8 nusxada; ID 0,56 (211 nusxada) va Pelophylax sp. da- EI 5,0%; II 2-4 nusxada; ID 0,18 (69 nusxa).
Aniqlangan joyi: Navoiy viloyatining Nurota tumani (Belyaev va bosh., 1938, Ikromov, 2011, 2015).
Oila: Haematoloechidae Freitas & Lent, 1939
Avlod: Haematoloechus Looss, 1899
Haematoloechus (Pneumonoeces) variegatus (Rud., 1819)
Asosiy xo'jayin: Perini yashil qurbaqasi - B. perrini, Pevsova qurbaqasi -B. pewzowi, Terenteva ko'l baqasi - P. Terentievi, Pelophlax sp. Gibrid formasi P. terentievi x Pelophylax sp.
Lokalizasiyasi: nafas olish organi.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasini tuxumlarida EI-12,9%; II 2-12 nusxa; identifikator 0,56 (212 nusxa) Pevzova qurbaqsini tuxumlarida EI-15,5%; II 2-8 nusxada; identifikator 0,52 (198 nusxa), va Terenteva ko'l baqasini tuxumlarida EI-73,1%; II 2-8 nusxada; identifikator 1,57 (593 nusxada), Pelophylax sp. - EI 85,4%; II 3-12 nusxada; identifikator 4,92 (1852 nusxada) va gibrid formasida - EI 76,0%; II 1-6 nusxada; identifikator 3,54 (1335 nusxada).
Aniqlangan joyi: hamma joyda (Ikromov va bosh., 2004 y.)., Ikromov 2006a, 2011, 2015, 2019).
Oila: Telorchidae Looss, 1898
Avlod: Opisthioglyphe Looss, 1899
Opisthioglyphe ranae (Froelich, 1791)
Asosiy xo'jayin: Perini yashil qurbaqasi - B. perrini, Pevsova qurbaqasi-B. pewzowi, Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi, Pelophylax sp. va gibrid formasi P. terentievi x Pelophylax sp.
Lokalizasiyasi: ichaklar, tana bo'shlig'i, nafas olish organi va jigar.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasini tuxumlarida EI-9,8%; II 2-6 nusxa; identifikator 0,19 (73 nusxa), Pevzova qurbaqsini tuxumlarida EI-8,5%; II 2-8 nusxada; identifikator 0,33 (126 nusxa), Terenteva ko'l baqasida -EI 68,3%; II 6-32 nusxada; ID 3,31 (1246 nusxa), Pelophylax sp. - EI 56,9%; II 5-24 nusxada; ID 5,07 (1907 nusxa) va gibrid formasida - EI 76,0%; II 1-6 nusxada; identifikator 2,51 (947 nusxa).
Aniqlangan joyi: hamma joyda (Mo'minov va boshq. 1984, Ikromov va bosh. 2004, Ikromov 2006a, 2011, 2015, 2019).
Tip: Acanthocephala Rudolphi, 1808
Sinf: Palaeacanthocephala (Meyer, 1931)
Bo'lim: Echinorhynchida Southwell & Macfie, 1925
Oila: Echinorhynchidae Cobbold, 1879
Avlod: Acanthocephalus Koelrenther, 1771
Acanthocephalus ranae (Schrank, 1788)
Asosiy xo'jayini: Perini yashil qurbaqasi - B. perrini, Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi, Pelophylax sp. va gibrid shakli P. terentievi x Pelophylax sp.
Lokalizasiyasi: ichaklar.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasi - EI 47,1%; II 2-9 nusxalarda; ID 1,54 (582 nusxada), Terenteva ko'l baqasida - EI 8,4%; II 2-3 nusxada; ID 0,2 (77 nusxada), Pelophylax sp. - EI 6,9%; II 1-3 nusxada; ID 0,14 (54 nusxada) и гибридная форма - EI 6,0%; II 2-8 nusxalarda; ID 0,33 (126 nusxada).
Aniqlangan joyi: Buxoro va Navoiy viloyatlarida (Muminov va bosh., 1984, Vashetko va Siddikov, 1999).
Avlod Pseudoacanthocephalus (Petrotschenko, 1956) Pseudoacanthocephalus bufonis (Shipley, 1903)
Asosiy xo'jayin: Perini yashil qurbaqasi - B. perrini va Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi.
Lokalizasiyasi: ichaklar.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasida - EI 38,8%; II 2-9 nusxada; ID 1,07 (403 nusxada), Terenteva ko'l baqasida - ЭЙ 2,9%; II 2-3 nusxada; ID 0,06 (26 nusxada).
Aniqlangan joyi: Navoiy viloyatida (Vashetko va Siddikov, 1999, Ikromov va boshq., 2004, Ikromov, 2019).
Bo'lim: Polymorphida Petrochenko, 1956
Oila: Centrorhynchidae Van Cleave, 1916
Avlod: Sphaerirostris (Golvan, 1956)
Sphaerirostris picae (Rudolphi, 1819), lichinka
Sinonimi Centrorhynchus (Sphaerirostris) teres (Westrumb, 1821)
Asosiy xo'jayin: qushlar.
Ushbu turning lichinkali shaklini Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi da aniqlangan.
Lokalizasiyasi: Tana bo'shlig'i, брыжейка.
Zararlanish ko'rsatkichi: Terenteva ko'l baqasida - EI 7,3%; II 2-3 nusxada; ID 0,17 (64 nusxada).
Aniqlangan joyi: Navoiy viloyati (Ikromov va Azimov, 2004, Ikromov va boshq., 2004, Ikromov, 2019).
Семейство: Plagiorhynchidae Golvan, 1960
Род: Plagiorhynchus Lühe, 1911
Plagiorhynchus transversus (Rudolphi, 1819), Lichinka
Asosiy xo'jayin: Qushlar.
Ushbu turning lichinkali shaklini Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi va gibrid formasi P. terentievi x Pelophylax sp.da aniqlangan.
Lokalizasiyasi: Tana bo'shlig'i, брыжейка.
Zararlanish ko'rsatkichi: Terenteva ko'l baqasida - EI 1,3%; II 1-4 nusxada; ID 0,03 (13 nusxada), gibrid formasi - EI 0,7%; II 1-2 nusxada; ID 0,01 (4 nusxada).
Aniqlangan joyi: Navoiy viloyati (Ikromov va Azimov, 2004, Ikromov va boshq., 2004, Ikromov, 2006b).
Tip: Nemathelminthes Schneider, 1973
Sinf: Chromadorea Inglis, 1983
Bo'lim: Rhabditida Chitwood, 1933
Oila: Acuariidae Railliet, Henry & Sisoff, 1912
Avlod: Agamospirura Henry & Sisoff, 1913
Oila: Ascarididae Baird, 1853
Avlod: Amplicaecum Baylis, 1920
Amplicaecum schikhobalovi Mosgovoy, 1950, Lichinka
Asosiy xo'jayin: Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi va Pelophylax sp. Lokalizasiyasi: Tana bo'shlig'i va ichki organlar devorida. Zararlanish ko'rsatkichi Zararlanish ko'rsatkichi: Terenteva ko'l baqasida - EI 2,9%; II 2-5 nusxada; ID 0,09 (34 nusxada), Pelophylax sp. - EI 3,5%; II 1-3 nusxada; ID 0,07 (29 nusxada).
Aniqlangan joyi: Buxoro va Samarqand viloyatlari.
Aplectana acuminata (Schrank, 1788)
Asosiy xo'jayin: Perini yashil qurbaqasi - B. perrini, Pevsova qurbaqasi -B. pewzowi, Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi, Pelophylax sp. va gibrid formasi P. terentievi x Pelophylax sp. Lokalizasiyasi: Ichaklar.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasi - EI 27,9%; II 1-6 nusxada; ID 0,53 (201 nusxada) Pevsova qurbaqasida- EI 25,3%; II 2-8 nusxada; ID 0,88 (331 nusxada), Retentive ko'l baqasi - EI 8,4%; II 2-3 nusxada; ID 0,21 (82 nusxada), Pelophylax sp. - EI 5,7%; II 1-3 nusxada; ID 0,11 (45 nusxada) и гибридная форма - EI 3,0%; II 2-4 nusxada; ID 0,1 (41 nusxada).
Aniqlangan joyi: Barcha hududlarda aniqlangan (Ikromov va Azimov 2001, Ikromov va bosh. 2004, Ikromov va bosh. 2013, Ikromov va Ikromov2019).
Aplectana multipapillosa Иваницкий, 1940 Asosiy xo'jayin: Perini yashil qurbaqasi - B. perrini, Pevsova qurbaqasi -B. Pewzowi, Terenteva ko'l baqasi- P. terentievi, Pelophylax sp. va gibrid formasi P. terentievi x Pelophylax sp. Lokalizasiyasi: To'g'ri ichak.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasida - EI 12,9%; II 3-8 копий; ID 0,39 (148 nuxsa) Pevsova qurbaqasida - EI 16,0%; II 1-4 копии; ID
0,26 (99 nuxsa), Terenteva ko'l baqasida - EI 10,3%; II 2-5 nuxsada; ID 0,36 (137 nuxsa), Pelophylax sp. - EI 8,8%; II 1-3 nuxsa; ID 0,22 (86 nuxsa) va gibrid formasi - EI 7,5%; II 2-7 nuxsa; ID 0,4 (151 nuxsa).
Aniqlangan joyi: Buxoro va Samarqand viloyatlari (Ikromov va Azimov 2001, Ikromov va bosh. 2004, Ikromov va bosh. 2013, Ikromov va Ikromov
2019).
Avlod: Cosmocerca Diesing, 1861
Cosmocerca commutata (Diesing, 1851)
Asosiy xo'jayin: Perini yashil qurbaqasi - B. perrini, Pevsova qurbaqasi -B. pewzowi, Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi, Pelophylax sp. va gibrid formasi P. terentievi x Pelophylax sp.
Lokalizasiyasi: To'g'ri ichak.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasida - EI 43,0%; II 2-8 nusxada; ID 1,79 (674 nusxa) Pevsova qurbaqasida - EI 37,1%; II 2-12 nusxada; ID 0,78 (294 nusxa), Terenteva ko'l baqasida - EI 14,4%; II 2-5 nusxada; ID 0,45 (172 nusxa), Pelophylax sp. - EI 11,9%; II 1-9 nusxada; ID 0,4 (154 nusxa) va gibrid formasida -EI 16,4%; II 2-8 nusxada; ID 0,9 (341 nusxa).
Aniqlangan joyi: hamma joyda (Vashetko va Siddikov 1999, Ikromov va Azimov 2001, Ikromov va bosh. 2004, Ikromov va bosh. 2013, Ikromov va Ikromov 2019).
Cosmocerca ornata (Dujardin, 1845)
Asosiy xo'jayin: Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi, Pelophylax sp. va gibrid formasi P. terentievi x Pelophylax sp. Lokalizasiyasi: To'g'ri ichak.
Zararlanish ko'rsatkichi: Terenteva ko'l baqasida - EI 23,7%; II 1-9 nusxada; ID 1,57 (594 nusxa), Pelophylax sp. - EI 17,7%; II 2-4 nusxada; ID 0,64 (244 nusxa), gibrid formasida - EI 14,5%; II 1-6 nusxada; ID 0,53 (202 nusxa).
Aniqlangan joyi: Navoiy va Buxoro viloyatlari (Vashetko va Siddikov 1999, Ikromov va Azimov 2001, Ikromov va bosh. 2013, Ikromov va Ikromov
2019).
Oila: Molineidae Skryabin & Schulz, 1937 Род: Oswaldocruzia Travassos, 1917
Oswaldocruzia biolata (Молин, 1880) Травассос, 1917
Asosiy xo'jayin: Perini yashil qurbaqa - B. Perrini. Lokalizasiyasi: Ichaklar.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasi - EI 7,3%; II 1-4 nusxada; ID 0,1 (41 nusxa).
Aniqlangan joyi: Buxoro viloyati (Vashetko va Siddikov 1999, Ikromov va Azimov 2001, Ikromov va bosh. 2013, Ikromov va Ikromov 2019). Oila: Rhabdiasidae Railliet, 1916
Avlod: Rhabdias Stiles et Hassal, 1905
Rhabdias bufonis (Schrank, 1788) Stiles и Hassall, 1905
Asosiy xo'jayin: Perini yashil qurbaqasi - B. perrini, Pevsova qurbaqasi -B. pewzowi, Terenteva ko'l baqasi - P. terentievi, Pelophylax sp. va gibrid formasi P. terentievi x Pelophylax sp.
Lokalizasiyasi: Nafas olish organi.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasida - EI 67,3%; II 2-14 nusxada; ID 3,91 (1474 nusxa) Pevsova qurbaqasida - EI 72,2%; II 1-18 nusxada; ID 4,31 (1624 nusxa), Terenteva ko'l baqasida - EI 82,2%; II 5-24 nusxada; ID 4,76 (1792 nusxa), Pelophylax sp. - EI 77,0%; II 2-21 экз.; ID 4,11 (1546 nusxa) va gibrid formasida - EI 66,8%; II 1-18 экз.; ID 3,6 (1357 nusxa).
Aniqlangan joyi: barcha hududlarda aniqlangan (Vashetko va Siddikov 1999, Kuchboyev va boshq., 2022, Ikromov va Azimov 2004, Ikromov va bosh. 2004, Ikromov va bosh. 2013, Ikromov va Ikromov 2019).
Rhabdias rubrovenosus (Schneider, 1866)
Asosiy xo'jayin: Perini yashil qurbaqasi - B. Perrini.
Lokalizasiyasi: Nafas olish organlari.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasida - EI 16,0%; II 4-7 nusxada; ID 0,48 (184 nusxa.
Aniqlangan joyi: Buxoro viloyati (Kuchboyev va boshq., 2022, Ikromov va bosh. 2013, Ikromov va Ikromov 2019).
Oila: Spirocercidae Chitwood & Wehr, 1932
Avlod: Ascarops Beneden, 1873
Ascarops strongylina (Rud., 1819), Lichinka
Asosiy xo'jayin: sutemizuvchilar.
Ushbu tur nematodani lichinkali shaklini Perini yashil qurbaqasi - B. perrini.da aniqlangan.
Lokalizasiyasi: oshqozon devori va tana bo'shlig'i.
Zararlanish ko'rsatkichi: Perini yashil qurbaqasida - EI 7,3%; II 2-6 nusxada; ID 0,19 (74 nusxa).
Aniqlangan joyi: Navoiy viloyatining Nurota tumani (Vashetko va Siddikov 1999, Ikromov 2006b, Ikromov 2019).
Markaziy O'zbekistonda ro'yhatga olingan amfibiyalaridan Bufotes va Pelophylax avlodiga mansub turlarida gelmintlarning 5 sinfga: Cestoda, Trematoda, Palaeacanthocephala, Archiacanthocephala va Nematodalarni turlari uchrashi qayd etilgan.
Shundan Navoiy viloyatida Perini yashil qurbaqasi-Bufotes perrini turida 9 ta, Terenteva ko'l baqasi-Pelophlax terentievi turida 11 ta, ko'l baqasi-Pelophlax sp turida 9 ta gelmint turlari aniqlangan bo'lsa, Buhoro viloyatida Perini yashil
qurbaqasi-Bufotes perrini turida 9 ta, Terenteva ko'l baqasi-Pelophlax terentievi turida 10 ta, ko'l baqasi-Pelophlax sp turida 10 ta gelmint turlari aniqlangan. Samarqand viloyatida Pevzova qurbaqasi-Bu/otes pewzowi turida 5 ta, Terenteva ko'l baqasi-Pelophlax terentievi turida 7 ta, ko'l baqasi-Pelophlax sp turida 7 ta gelmint turlari qayd etilgan.
Xulosa qilinganda Markaziy O'zbekiston amfibiyalari gelmintofaunasini tahlil qilinganda Navoiy viloyati amfibiyalarida 5 ta sinfga mansub gelmintlardan: Nematotaenia dispar, Alaria-alata, Godonocephalus urnigerus (lichinkasi), Gorgoderina vitelliloba, Haematoloechus (Pneumonoeces) variegatus, Opisthioglyphe ranae, Acanthocephalus ranae, Pseudoacanthocephalus bufonis, Sphaerirostris picae (lichinkasi), Plagiorhynchus transversus (lichinkasi), Aplectana acuminta, Cosmocerca commutata, Cosmocerca ornata, Rhabdias bufonis, Ascarops strongylina;
Buhoro viloyati amfibiyalarida Alaria-alata, Godonocephalus urnigerus, Haematoloechus (Pneumonoeces) variegatus, Opisthioglyphe ranae, Acanthocephalus ranae, Amplicaecum schikhobalovi (lichinkasi), Aplectana acuminta, Aplectana multipapillosa, Cosmocerca commutata, Cosmocerca ornata, Oswaldocruzia biolata, Rhabdias bufonis, Rhabdias rubrovensus;
Samarqand viloyati amfibiyalarida Alaria-alata (lichinkasi), Godonocephalus urnigerus (lichinkasi), Haematoloechus (Pneumonoeces) variegatus, Opisthioglyphe ranae, Amplicaecum schikhobalovi (lichinkasi), Aplectana acuminta, Aplectana multipapillosa, Cosmocerca commutata, Rhabdias bufonis turlarini uchrashi qayd etilgan [1].
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yhati:
1. Ikromov E.I, Ikromov E.F, Hikmet Sami Yildirimhan, Azimov D.A, Amirov O.A. Biodiversity of Helminths in genera of Bufotes and Pelophylax, Uzbekistan. BIHAREAN BIOLOGIST 17 (1): 22 - 38
2. Икромов, Э.Ф. (2015): Трематоды озерной лягушки-Rana ridibunda Pall., 1770 Узбекистан: фауна, распространение и экология. Вестник Гулистанского государственного университета Университет 57(2): 39-41.
3. Кучбоев А.Э., Шакарбоев Э.Б., Кучарова И.С. (2002): Гельминты земноводных Узбекистана. Узбекский биологический журнал 1: 39-43.
4. Вашетко, Е.В., Сиддиков, Б.Х. (1999): Влияние экологии жаб на распространение гельминтов. Турецкий зоологический журнал 1(23): 107-110.
5. Ikromov E. E. et al. Biodiversity of Helminths in genera of Bufotes and Pelophylax, Uzbekistan //Biharean Biologist. - 2023. - Т. 17. - №. 1.
6. Ikromov E. E. et al. A new species of the genus rhabdias (nematoda: rhabdiasidae) for the fauna of uzbekistan, a pulmonary parasite of amphibians: description and ecological characteristics. Uzbekistan //Biharean Biologist. -2023. - Т. 17. - №. 1.
