CC BY
1MADANIYATLARARO MULOQOT YUTUQLARI VA ISTIQBOLLARINING TARJIMASHUNOSLIK VA TARJIMA JARAYONIDAGI AHAMIYATI
Abduraxmonova Dilrabo
Namangan davlat universiteti katta o'qituvchi e-mail abdurakhmonova.dilrabokhon@inbox.ru https://doi.org/10.5281/zenodo.10819312
Annotatsiya. Turli mamlakatlar vakillari bilan muvaffaqiyatli muloqot qilish uchun nafaqat tegishli tilni, balki chet el madaniyati qoidalarini ham bilish kerak: xulq-atvor, psixologiya, madaniyat, boshqa mamlakatlar tarixi va eng muhimi, boshqa madaniyat vakillarini noto'g'ri tushunishdan qochish uchun aloqa mexanizmini tushunish kerak. ushbu maqolada bugungi kunda dunyoda dolzarbligi keskin oshayotgan madaniyatlararo muloqotning ahamiyati haqida, tarjima jarayonida e tibor beriilishi kerak bolgan xususiyatlar haqida so Z borgan.
Kalit so'zlar: Gumboldt, kompetentsiya, leksik vafonologikxususiyatlar
Abstract. In order to successfully communicate with representatives of different countries, it is necessary to know not only the appropriate language, but also the rules of foreign culture: behavior, psychology, culture, history of other countries, and most importantly, to understand the mechanism of communication in order to avoid misunderstandings of representatives of other cultures. need this article talks about the importance of intercultural communication, which is becoming increasingly relevant in the world today, and about the features that should be taken into account in the translation process.
Keywords: Humboldt, competence, lexical and phonological features
Kirish: XXI asrda tilshunoslikning tilni shunchaki aloqa quroli va tafakkur natijasi sifatida emas, millatning madaniy ochqichi sifatida tadqiq etadigan sohalari yuzaga kelmoqda. Bu yo'nalishlarning paydo bo'lishiga V. Gumboldt, A.A. Potebnya va boshqa olimlarning ilmiy ishlarida tamal toshi qo'yilgan. Jumladan, V. Gumboldt —Millatim tilining chegaralari mening dunyoqarashim chegaralarini belgilaydill, - deb aytgan edi. Til nafaqat borliqni aks ettirish funksiyasini bajaradi, shuningdek,, inson yashayotgan borliq, muhitni uning ongiga tabdil qilib beradi.
Muhokama va tahlillar
Yetakchi mutafakkirlaridan A. M. Xaydegger tilni —mavjudlik uyi deb atagan. Shu tufayli ham tilshunoslik har qanday ijtimoiy fanlar tizimida yetakchi metodologik mavqega egaki, uning yordamisiz madaniyatni o'rganish mumkin emas.
Xo'sh, unda madaniyatlararo muloqot nima u qanday rivojlanadi? Degan savolga esa quyidagicha javoblar bilan tahlil qilish mumkin.
Madaniyatlararo muloqot - bu turli madaniyatlarga mansub odamlarning "madaniy in'ikoslari va ramziy tizimlari" haqidagi bilimlarni o'rganish va qo'llashdir. Har qanday xabarning mo'ljallangan ma'nosi ma'lum bir madaniyatga mansub shaxs tomonidan kodlanganda va boshqasi tomonidan dekodlanganda farqlanadi. Turli madaniyatlarda ramzlarning turli xil ma'nolari ham talqinni qiyinlashtiradi. Madaniyatlararo muloqotni qo'llashda, bu odamlarni ular bilan muloqot qilganda boshqalarning madaniyatidan xabardor bo'lish va qabul qilish va shu bilan mazmunli muloqotga ega bo'lishni anglatadi.[ Atakulovna R. N. Xorijiy tillarni o'qitishda madaniyatlararo muloqotni shakllantirish ahamiyati //journal of new century innovations. -2023 -t. 22 - №. 2 - c. 97-104.] "Madaniyatlararo muloqot"ni turli guruhlar a'zolari o'rtasidagi
shaxslararo o'zaro ta'sir sifatida ta'riflanishi mumkin, ular o'z a'zolari tomonidan baham ko'rilgan bilimlar va ramziy xatti-harakatlarning lingvistik kompetentsiya», shuningdek, madaniyatlararo kompetentsiya sifatida ham tanilgan, boshqa madaniyat vakillari bilan samarali va to'g'ri muloqotga olib keladigan kognitiv, samarali va xulq-atvor ko'nikmalaridir. Madaniyatlararo yoki madaniyatlararo ta'lim - bu madaniy kompetentsiyaga erishish uchun o'qitish uchun ishlatiladigan atamalar. Madaniy kompetentsiya - bu turli madaniyatlardagi odamlarni tushunish, ular bilan muloqot qilish va samarali muloqot qilish qobiliyati.[ Abdunazarov F.K. Madaniyatlararo muloqot xususiyatlari //innovative development in educational activities. - 2023 -t. 2 - №.5 - c. 152-157.]
Madaniy kompetentsiya o'z ichiga oladi. O'z dunyoqarashidan xabardor bo'lish. Madaniy farqlarga ijobiy munosabatni rivojlantirish. Turli madaniy amaliyotlar va dunyo qarashlari haqida bilimga ega bo'lish. Madaniyatlar o'rtasidagi muloqot va o'zaro kompetentsiyaga taalluqli tamoyillar rivojlantirish, hamkorlik, yuqori umidlar, tenglik va xilma-xillikka hurmatni o'z ichiga oladi (Byram, 2003)
Bu jarayonda tarjimonlik sohasini tanlayotgan talabalar va sohada faoliyat yuritayotgan tarjimonlar quyidagilarga ahamiyat berishi kerak.
- matnning semantik mazmunini, tuzilishini va kommunikativ muammolarini ko'rib chiqish;
- asosiy fikrlarni, akslarni, munosabatlarni aniqlash;
- matnning matndan tashqari hodisalar bilan aloqalarini haqiqiy haqiqat bilan aniqlash;
- nutq uslubini/reestrini aniqlash va hisobga olish;
- kontekstdan boshlash;
- fon bilimlarini jalb qilish (va doimiy ravishda kengaytirish va chuqurlashtirish);
- lug'atlar, ma'lumotnomalar, ekspert maslahatlaridan foydalanish;
- unga noma'lum bo'lgan barcha nomlarni tekshirish;
- so'zning mantiqidan va butun matndan boshlanish.
- asl matndagi so'zning ma'nosini uning asosiy ma'nosi bilan hukm qilish.
- ikki tilli lug'atlarga mutlaqo ishonish.
- tasdiqlanmagan "shubhali" holatlar va semantik "noto'g'ri so'zlarni qoldiring";
- faqat ularning to'g'riligini tekshirishingiz mumkin bo'lgan taxminlar va sezgilarga
tayanish;
- to'liq ifoda va iboralarni tarjima qilish. Turli millat vakillari bilan muloqot qilish uchun odam o'zini etarli ma'lumotga ega
bo'lishi va boshqarishi kerak.
Madaniyatlararo aloqalarni boshqarishning ba'zi usullari:
rivojlantirishga qaratilgan bo'lib, u faqat o'rganilayotgan chet tilining grammatik, leksik va fonologik xususiyatlarini bilish va tushunish bilan cheklanib qolmasligi, balki o'sha til madaniyatini o'rganish yoki o'rgatish bilan ham shug'ullanishi kerak. O'qituvchilar nafaqat o'z o'quvchilariga madaniyatlararo muloqot qanday sodir bo'lishini taqdim etishlari va tavsiflashlari kerak, balki madaniyatlararo muloqotda amalga oshirilishi mumkin bo'lgan o'yinlar yoki simulyatsiyalar kabi amaliy vositalarni ham qo'llashlari zarur. Madaniyatlararo va shaxslararo (o'zaro) samarali muloqotni ular haqida yetarlicha tushunchaga ega bo'lmasdan amalga oshirish mumkin emas. Tug'ilgandan boshlab, inson ko'plab guruhlarga kiradi va ularda uning kommunikativ qobiliyatlari shakllanadi.shu nuqtai nazardan ham til o'rganish jarayonida o'rganayoptgan til egalari, ya'ni xalqning madaniyati, turmush tarzi bilan tanishishi muhim ahamiyatga ega. Bu birinchi galda o'sha millatga nisbatan hurmat va e'tiborning natijasi bo'lsa ikkinchi o'rinda davlatlar va mamlakatlar o'rtasidagi munosabatlar atmosferasiga ham ta'sir o'tkazmay qolmaydi.
REFERENCES
1. Abdurakhmonova, D., & Abduvohidova, H. (2023). Challenges in Listening to Second Language Learners. Central Asian Journal of Literature, Philosophy and Culture, 4(3), 74-77.
2. Khoshimjanovna, N. N. (2022). Ways of Increasing of Linguodidactic Competence of the Humanitarian and Natural Directions Students. Eurasian Journal of Learning and Academic Teaching, 6, 8-10.
3. Atakulovna R. N. Xorijiy tillarni o"qitishda madaniyatlararo muloqotni shakllantirish ahamiyati //journal of new century innovations. -2023 - T. 22 - №. 2 - s. 97-104.
4. Abdunazarov F.K. Madaniyatlararo muloqot xususiyatlari //innovative development in educational activities. - 2023 - T. 2 - №. 5 - s. 152-157.
5. Atakulovna r. N. Xorijiy tillarni o'qitishda madaniyatlararo kompetensiyalarni rivojlantirishning bir necha jihatlari //world Scientific research journal. - 2023 - T. 12 - №. 1 - s. 70-75.
